Tíminn - 23.11.1945, Síða 6

6
TÍMiM, föstndaginn 23. nóv. 1945
89. blað
ATTRÆÐUR:
Ögmundur Guðmundsson
fyrr bóndl á Syðri-Reykjum í Bisknpstungum
Hinn 14. jan átti Ögmundur
Guðmundsson, fyrr bóndi á
Syðri-Reykjum í Biskupstung-
um, 80 ára afmæii. Nokkrir
sveitungar hans og vinir, ásamt
börnum hans og teng,dabörnum
heimsóttu hann þá að heimili
háns, Syðri-Reykj um. Var þar
til hans mæit vel og hlýlega og
að mikium maklegieikum. Setið
þar að íagnaði og við mikia
rausn.
Þaö hafa aldrei verið skiptar
skoðanir um það, hvorki innan
sveitar né utan-, að Ogmundur
hafi alla tíð veriö sómi ísienzkr-
ar bændastéttar, eigi aðeins fyr-
ir það, að hann bjó iyrirmyndar-
búi á allan hátt um langt skeið
og fór svo vel með ailan bústofn
sinn, að alþekkt varð, heidur
einnig hitt, að hann nýtur óskor-
aðs trausts og virðingar alira,
er tii hans þekkja. Maðurinn
sjálfur, persónuleiki hans, er
okkur kær og minnisstæður.
Hinn bjarti svipur hans, hýr og
hreinn 1 senn, laðar að sér. —
Meðalmaður á vöxt eða vel það,
en þrekinn vel og harðfylginn
og kvikur á fæti, þótt árin séu
orðin þetta mörg og starfið hafi
verið þrotlaust og eigi enn til
hliðar lagt. —■ Ögmundur hefir
aldrei kunnað að hlífa sér, en
hann hefir lært þá list að leysa
hvert verk af hendi með ágæt-
um. — Hann er hinn bezti og
tryggasti vinur, sem á verður
kosið og gott til hans að ieita
1 hverjum vanda, enda oft á það
reynt.
Kona hans var Ragnheiður
Grímsdóttir Einarssonar bónda
á Syðri-Reykjum. Byrjuðu þaú
búskap að Bergsstöðum hér í
sveit, sem er æskuheimili Ög-
. mundar. Ólst hann þar upp
með foreldrum sínum og þrem
systkinum, Ingimar fyrrum
bónda á Efri-Reykjum, Þorsteini
klæðskera á ísafirði og Þóreyju,
sem alltaf hefir dvalizt með Ög-
mundi á Syðri-Reykjum. — Þau
Ragnheiður og Ögmundur fluttu
að Syðri-Reykjum vorið 1906,
er tengdaforeldrar hans, Kristín
Gissurardóttir og Grimur Ein-
arsson, létu af búskap. — Ragn-
heiður var hin ágætasta hús-
freyja, og var heimili þeirra Ög-
mundar, eins og það hafði áður
verið, talið með þeim beztu og
myndarlegustu í sveitinni og
sambúð' þeirra og samheldni til
Ögmundur Guðmundsson
á Syðra-Reykjum
sannrar fyrirmyndar. — Ragn-
heiður lézt 1936. Hætti þá Og-
mundur búskap, en við tók
Grimur sonur hans, sem þar
bjó nú með konu sinni, Ingi-
björgu Guðmundsdóttur frá
Bildsfelli. Hefir Ogmundur dvai-
ið hjá þeim siðan.
Börn jpeirra Ragnheiðar og
Ögmundar eru fimm, þrir synir
og, tvær dætur, öil hin efnileg-
ustu.
Eg vil með þessum línum
senda mínum ágæta vini kveðj-
ur og árnaðaróskir allra sveit-
unganna. Þeir þekkja hann að
öllu góðu og alls staðar sómir
hann sér vel, glaður og reifur
með glettni i sinum bjarta svip
og hið silfurhvita hár og mikla
hvita skegg, er setur.þann svip
á andlitið, að vel gæti minnt á
einhvern goðann til forna, sem
með mannaforráð kunni að fara,
sökum mannkosta og drengskap-
ar. Ég óska þess um leið og ég
þakka honum fyrir árin liðnu,
að við megum sem lengst vita af
honum í góðri elli, eins og hann
hefir til unnið með vinsældum
sínum, manngildl og störfum
öllum.
Gamall vinur.
Hlutirr sveitanna
(Framhald af 3. síðu)
þessi ákveðnu tímamót í verð- ^
lágsmálum sveitanna. Þá eru
bændum skipaðir forráðamenn,
eins og ómyndugum unglingum,.
til að setja þær reglur um af-
urðaverðið, sem allur þorri
stéttarinnar hefði aldrei fengizt
til að samþykkja. í stað þess að
„hagur bændanna batni, verðið
á afurðum þeirra hækki, tekjur
þeirra aukist að sama skapi“, er
mjólkurverð lækkað að mun og
teknar 30—40 krónur af verði
hvers dilks, eins og það kemur
í hendur bænda, miðað við verð-
lagsgrundvöllinn frá 1943.
Uppbætur á útfluttar afurðir
eru niður felldar, þótt viðskipt-
in hafi engan veginn komizt í
eðlilegt horf. Þær greiðslur
höfðu þó ekki áArif á vísitöluna.
í þess stað er tekið 1.50 kr. af
verði hvers kgr., sem selt er inn-
anlands, til verðjöfnunár. Nú
hafði Sósíalistaflokkurinn betri
aðstöðu en nokkru sinni áður
að fylgja fram kenningunni um
verðbætur til smábænda. En nú
eru þeir ekki nefndir á nafn,
heldur eiga bændur allir að sitja
við sama borð. Umhyggjan fyrir
hagsæld smábænda reynist eins
og þokan, sem villir sumum veg-
farendum sýn í svipinn, en
hverfur undir eins fyrir and-
varanum, sem á móti blæs.
Hinn 30. september síðastlið-
inn skýrir Þjóðviljinn málið á
þessa lund:
„Stjórnin hefir leyst þann
vanda i bili að láta ekki verð
landafurðanna hækka vísitöl-
una, svo atvinnuvegirnir fái
ekki undir risið. Öllum er þó
Ijóst, og ekki sízt ríkisstjórn-
inni, að hér er ekki um neina
lausn að ræða á þeim mikla
vanda, sem verð landafurðanna
veldur, heldur um bráðabirgða-
úrræði“.
Síðan er að því vikið í sömu
grein, að vísital&n færi upp í
308 stig, ef verðið yrði sett, eins
og sexmannasáttmálinn sagði
til um, án annarra aðgerða og
af því dregin þessi ályktun:
„Slíkt kaupgjald er atvinnu-
vegunum um megn að greiða,
yrðu þeir neyddir til þess.mundu
verða verulegar truflanir á út-
gerðinni í vetur, en það þýðir
atvinnuskortur“.
Mönnum verður á að spyrja:
Hvað hefir breytzt um dýrtíð-
ina síðan i nóvember 1943?
Áttu ekki bændur að bæta
hag sinn með því að berjast við
hlið verkamanna fyrir hærra
kaupi — hærri reksturskostn-
aði við framleiðsluna?
Átti ekki verðið á afurðum
þeirr^, ávallt að hækka að sama
skapi?
Hvers vegna er horfið frá að
framkvæma þetta um leið og
þessi ríkisstjórn getur komið því
við?
Eða hefir öll málafærslan um
blessun dýrtíðarinnar fyrir
bændur og aðra verið blekkinga-
vefur frá upphafi til enda?
Alþjóðasamband samvinnu-
manna 50 ára
Ein merkasta alþjóðastofnun
heims, alþjóðasamband sam-
vinnumanna, átti fimmtiu ára
starfsafmæli 19. ágúst síðastl.
Þykir rétt að vekja hér athygli
á þeim tímamótum samvinnu-
sögunnar, minnast hinna fyrstu
forustumanna og rekja að
nokkru tildrög og stofnun sam-
takanna.
Sambandið var stofnað í á-
gústmánuði, sem fyrr greinir,
árið 1895 og fór frumfundurinn
fram í Lundúnaborg að við-
stöddum 200 fulltrúum, gestum
og einstökum samvinnumönn-
um, sem þá höfðu leyfi til að
gerast félagsmenn. Fundur þessi
átti sér langa forsögu og má
rekja feril hennar allt að 30
árum aftur í tímann til vopna-
gnýs Bismarksveldisins. Verka-
menn höfðu þá nýlega knýtt
sín heimssambönd en aðrar
hreyfingar fetuðu í fótspor
þeirra. Og fordæmið hlaut nú
fyrst og fremst að njóta at-
fylgdar annarra voldugra félags-
samtaka í fjölmörgum þjóílönd-
um, hreyfinga, sem miðuðu allt
stríð sitt við heill og hag fjöld-
ans, hinna æðri og lægri þegna,
þarfir þeirra, örlög þeirra.
Það var árið 1869. Bfezka sam-
vinnusambandið hélt þing sitt
sem oftar með fulltrúum hinna
ólíku byggða eyríkisiris. Auk
þeirra voru þarna saman kc/nn-
ir sendimenn frá hugsjóna-
bræðrunum í Frakklandi, Þýzka-
landi, Sviss, Ítalíu, Danmörku,
Svíþjóð og Grikklandi til að tala
um væntanleg viðskipti sam-
vinnufélaganna í löndum þess-
um, gagnkvæma aðstoð og hjálp
til eflingar samv.-andanum.
Málin voru rædd fram og aftur
en engar ákvarðanir teknar.
Samt má samkoma þessi teljast
sögulegur þáttur og hin fyrsta
undirstaða alþjóðatengslanna.
Næsta skrefið var svo fólgið
í fundahöldum nokkurra for-
ustumanna á ítalskri grundu,
þeirra Vansittart Neale, Hoiy-
oake, Luzzatti, Vigane og Foug-
erusse. Þau voru þó á engan hátt
opinber, heldur aðeins einkatll-
raunir þessara jöfra til að finna
lausnir á sambúðarvandkvæðum
heimslandanna. Síðan fór svo
skriður að komast á málið, enda
var það nú tekið til meðferðar
og rætt af alvöru og áhuga á
tveim merkilegum þingum, í
Plymouth 1886 og Paris 1889.
Á hinu fyrrnefnda gerðist sá at-
burður að einn frönsku fulltrú-
anna lagði fram tillögu um
kosningu nefndar til þriggja ára.
Skyldi starfsheild sú fullkomna
og móta hinar öldnu hugsjónir
um heimssamtökin og verkefni
þeirra fyrstu árin.
Þegar hér var komið sögunni
mátti heita að nauðsynlegasti
undirbúningur væri um garð
genginn, enda höfðu þá allmarg-
ar þjóðhreyfingar lýst yfir
stuðningi sínum við málefnið.
Samt varð ekki af framkvæmd-
um fyrr en nokkru síðar, er tólf
ríkjasambönd tóku boði brezkra
samvinnumanna á Lundúnafund
árið 1895. Sá fundur var hinn
eiginlegi stofnvettvangur al-
þjóðasambandsins og markaði
stefnu þess að verulegu leyti.
Ekki þykir hlýða að skilja svo
við frásögnina af hinum merki-
legu tengslum samvinnumanna
víðsvegar um heim, að ekki sé
getið þeirra atorkumanna, sem
mest og bezt unnu að fram-
kvæmdum öllum. Ber þá fyrst
að nefna Englendinginn Edward
Owen Greening, sem hlotið hef-
ir nafnið faðir alþjóðasam-
bandsins. Helztu stuðningsmenn
hans voru margir áhugamanna
frá Ítalíufundinum, en .einnig
Frakkinn de Beyve, T. Hughes
og margir fleiri. Snemma bætt-
ist sambandinu nýr og óvenju-
legur aflgjafi í líki Henry’s A.
Wolff fulltrúa í bráðabirgða-
stjórninni og forseta allt til 1907.
Wolff var mikilhæfur maður og
talaði fjölda tungumála. Kom sú
kunnátta að góðu liði á ferðum
hans milli hinna ýmsu landa
álfunnar, þar sem þessi eldhugi
sat á samvinnuþingum og hvatti
frömuði og forustumenn til dáða
og drengskaparverka í hugsjóna-
málum heimshreyfingarinnar.
Frá 1893—1907 var hann ötul-
asti erindreki sambandsins enda
bættust því um 15 heildsölur og
635 samvinnufélög á stuðnings-
skrána þessi fáu starfsár.
Á sambandsþingi í Cremona
árið 1907 var William Maxwell
aðalforustumaður skozku heild-
sölunnar kosinn forseti og skip-
aði þann sess til 1921. Tók sam-
bandið mikjum framförum í
stjórnartíð hans svo sem bezt
má sjá af heildarfjölda sam-
vinnumanna á jarðkúlunni um
þær mundir, 31 miljón að tölu.
Eftirmaður Maxwells var Hol-
lendingurinn Goedhart en síðan
Váine Tanner á Stokkhólmsráð-
stefnu árið 1927. Þá má ekki
gleyma þeim dugmiklu mönn-
um, sem stjórnað hafa dagleg-
um gerðum alþjóðastarfsins frá
höfuðstöðvunum í London, hin-
um eiginlegu framkvæmdastjór-
um. Verður eins þeirra, Herys
J May getið hér sérstaklega.
May var skipaður í embætti sitt
árið 1913 á níunda þinginu í
Glasgow og gegndi því ætíð síð-
an þar til dauðinn snerti þenn-
an merkilega frömuð sínum
svala sigurhrammi við útbrot
annarrar heimsstyrjaldarinnar.
Var þá gefið út um hann minn-
ingarrit, skrifað af fulltrúum
hinna ólíkustu þjóðlanda, svo
sem Danmerkur og Palestínu.
Jónas Jónsson rifjar þar upp
kynni sín við manninm úr
för fyrir tæpum tuttugu ár-
um, skilning hans, trú og
hjálparvilja og þá síðast en ekki
sízt þá fágætu víðsýni að láta
sig engu skipta, þótt gesturinn
væri til hans kominn frá einni
örsmæstu samvinnuþjóð ver-
aldar.
Hér að framan hefir nú saga
alþjóðasambands samvinnu-
manna verið rakin í stórum
dráttum og væri því eðlilegast
að verkefnin kæmu næst til
meðferðar. Sá háttur mun þó
ekki hafður að þessu sinni en
aðeins getið þeirra staðreynda,
að þau taka geysilegum stakka-
skiptum einmitt þessa dagana.
Slíkt hið sama mætti einnig
segja um afstöðuna út á við og
siðalögmál okkar hverfula
heims. Við upphaf samtakanna
voru þessi tvö hugtök mylsnu-
leg og magnlítll, enda stafaði
enginn ljómi frá stofndögum
hinnar nýstárlegu hreyfingar í
vitund nítjándu aldar barnanna.
Nú aftur á móti eftir fimmtíu
ár geta menn fagnað óslitinni
sigurgöngu stofnunarinnar, sem
óx frá því að vera lítil og áhrifa-
laus I virkan þátttakanda hinna
mikilvægustu heimsfunda og
fyrirtækja. Einnig en ekki síður
því hugarhvarfi að samvinnan
sé bezta og raunar eina leiðin
í sambúðarmálum framtíðar-
innar.
Vinnið ötullega fyrir
Tímann.
Námskeið
í ýmiskonar sjóvinnu verður haldið hér í Reykjavík i des-
embermánuði næstkomandi.
Kennt verður: Uppsetning lóða, botnvörpuviðgerðir, sam-
setning á togi og vírum o. fl.
Kennslugjalds verður ekki krafizt.
Forstöðumaður námskeiðsins verður Jóhann Gíslason
netagerðarmeistari, Vesturgötu 66, og gefur hann nánari
upplýsingar kl. 1—3 e. h. daglega til mánaðamóta. —
Sími 6159.
Borgarstjjórinn.
GÍGJAN h.f„
útgáfufélagið,
tilhynnir aðalútsölu hjjá Hljjóðfæraverzlun
Siyríðar Helyadóttur.
Fyrirliggjandi nú þegar eftirtalin verk Hallgríms Helgasonar:
Almenn tónfrœði
Sónata f j/rtr píanó
30 smálöfi fyrir píanó oy hurmóníum
4 sönylöy
Heilöy vé (háshóluhantata)
25 þjóðlöy
tslands Hrufnistumenn (sönylay)
6 lítil sönylöy
22 þjóðlöy
4 þjjóðlöy.
Innílegt þakklœti sendi. ég öllum þeim mörgu, sem á
einn'eða annan hátt gerðu mér sérstaklega minnisstœðan
og ánœgjulegan áttugasta afmœlisdag minn, 20. okt. síðastl.
•,... ,, , ,
JÓN SAMÚELSSON, Hofsstöðum.
I
Stór bók um líf og starf og samtíð listamannsins mikla
Leonardo da Vinci
eftir rússnéska stórskáldið Dmitri Mcreskowski, í þýðingu
Björgúlfs læknis Ólafssonar x
er komin í bókaverzlanir
Leouardo da Vinci var furðulegur maður Hvar sem hann er nefndur i bókuih. er
eins og menn skorlt orð lil þess að lýsa atgerfi hans og yfirburðum. \ ,Jíncyciopcrdio
Bntanmca" (1911) er sagt, nð sagan nefni engan mann, sem sé hans jafningt n si'tði
visinda og lista og óhugsandi si, að nokkur maður hefði enzJ iíl að afkasta hundtaðasta
parti af öllu þvi, sejn hann féftkst við.
Leonardo da Vinci var óviðjafnanlegur mólari. En hann var lika uppfinningamaðnr
d við Edison, eðlisfrceðingur, stcrrðfrtvðingur, stjömufraðingur og hervélafraðingur
Hann fékkst við rannsóknir i Ijósfraði, lifftrrafraði og stjórnfraði, andlitsfall manna og
fellingar i klaðum alh'ugaði hann vandlega.
Söngmaður var Leonardo. góður og iék sjdlfur á hljóðfari Enn fremur 'ritaði hann
kynstrin öll af dagbókum, en -
list hans hefir gefið honum orðstír, sem aldrei deyr.
Þesst bók irm Leontyrdo da Vinci er saga um mannntn, tr fjölhafastur og afknsta•
mtstur er talinn allra manna. er sögur fara nf. og etnn af mestu listamönnum veraldar.
í bókinni eru um 30 myndir af listaverkum.
H.F. LEIFTUR, Reykjavík.
Orðsending til kaupenda Tíraans
Ef kaupendur verða fyrir vanskilum á blaðinú, eru þeir vin-
samlega beðnir að tilkynna það afgreiðslunni í síma 2323.