Tíminn - 09.01.1946, Page 3

3. blað
TÍMIW, migvikndagiim 9. janúar 1946
3
LA'RS HANSEN:
Fast þeir sóttu sjóinn
Hláturinn þagnaði jafn skyndilega og hann hafði gosið upp, þvi
að nú hentist Þór upp úr káetunni — og beint að dælunni. Það
var ekki furða, þótt komið hefði leki að „Noregi“ við þessar ægi-
legu sprengingar í vélarrúminu. Og Þór þurfti ekki lengi að
fást við dæluna til þess að sannfærast um það, að gamli „Nor-
egur“ hafði reynzt eðli sínu og gömlum vanda trúr í þessu efni.
En Kristófer varð það nú fyrst fyrir að hlaupa eftir öxi og fá-
einum sex-tommu-nögium, ojj síðan lagði hann hlerann yfir
opið á vélarrúminu og negldi hann fastan. Að því búnu sneri
hann sér að Jens og mælti:
— Eftirleiðis lætur þú mótorskrattann afskiptalausan. Frá
og með þessari stundu er því yfirlýst, að hann er ónothæfur og
verður því ekki hreyfður, og ef þú dirfist að stíga fæti þínum
aftur niður i vélarrúmið, þá læt ég þig sæta sama úrskurði.
Það var suðaustankaldi, þegar „Noregur" nálgaðist ísröndina.
Sólin hellti glampandi geislum sínum yfir dökkgrænar öld-
ur Dumbshafsins. Lengra norður frá virtist Ijósari litblæ slá á
sjóinn, unz allt rann saman í hvítri móðu, þar sem haf og him-
inn mættust. Til austurs sást þó hilla uppi lágan, óra-
langan bakka með hvössum strýtum og tindum. Þar var ís-
jaðarinn.
„Noregur" vaggaði sér undur notalega á rislágum öldunum.
Skolur hafðist við uppi í útsýnistunnunni og reyndi að gera
sér grein fyrir stærð og lögun ísflákans með aðstoð skipskíkis-
ins. Hann Kristófer stóð við hlið hans, hélt með annari hendi
um siglutréð og lét annan fótinn hvíla á tunnubarminum.
Klukkustund leið af klukkustund, og þeir vpru þegar komnir
framhjá fyrstu isjökunum. Nú var eina samfellda isbreiðu að
sjá til norðurs eins langt og augað eygði, en af kastmyndunum
á himninum réðu þeir, að þessi ís myndi samt vera allvökóttur,
svo að þeir vmu hinir vonbeztu um, að þeir næðu landi trafala-
lítið. Eftir því, sem þeir komust næst voru þeir út af eystri
strönd Miklaflóa.
Morguninn eftir voru þeir komnir langt inn í ísinn. Hvergi var
minnstu lífshræringu að sjá. Þetta var ein þeirra dapurlegu
auðna, sem helzt myndi minnti á steindan eða helfreðinn graf-
reit og vakti óhug og ömurleik í huga sérhvers ishafsfara. Jafn-
vel ísmáfurinn, sem þó er annars alls staðar nálægur, forðast
þessar auðnir. Sérhver skipstjóri, sem setið hefir um stund uppi
í útsýnistunnunni, og virt fyrir sér slíkt dauðans ríki, segir um
leið og hann leggur kíkinn frá sér:
— Við skulum reyna að kolnast sem fyrst úr þessu.
Og þeir á „Noregi“ héldu nú áfram. Þeim lá meira á en svo, að
þeir færu að leggjast um kyrrt í ísnum og bíða eftir því, að
þeir kæmust í færi við sel. En þótt áfram væri haldið, voru
þeir aðeins enn lengra inni í ísnum morguninn eftir. Þess sá-
ust engin merki, að auður sjór væri fram undan, og allt var autt
og dautt sem áður. Engin lifandi vera sást. Nú voru þeir búnir
að vera tvo sólarhringa inni í ísnum í brennandi sólskininu, en
alltaf höfðu þeir fundið einhverja smugu eða rennu til þess að
komast eftir í þá átt, sem þeir kusu. Alltaf sóttist þeim þvi
lengra og lengra norður og norðaustur á bóginn. Það var hrein-
asta letilíf á skútunni, og þegar „Noregur“ loks rakst lauslega á
jakasporð og stór og ferlegur isbjörn reis á fætur nokkra faðma
frá þeim, urðu þeir svo forviða, að hann Kristófer var fulla mín-
útu að ná j riffilinn og renna kúlu í þenna gamla loðinbarða.
Þetta var sá hungraðasti ísbjörn, sem Skolur hafði séð um
dagana. Hann var svo galtómur,'að þegar hann tók innan úr
maganum, sagði hann:
Skáiholt e/i
Brynjólfur Sveinsson biskup
er eitt af þeim stórmennum ís-
landssögunnar, er gnæfir hátt
yfir haf aldanna, í senn kirkju-
faðir og lærdómsmaður, verald-
arhöfðingi og fjáraflamaður og
dyggur forsvarsmaður ættjarð-
arinnar. Sá atburður, sem þjóð-
inni hefir í margar aldir verið
minnisstæðari en margt annað,
sem meiri og dýpri áhrif hefir
haft á framvindu sögunnar og
þjóðlifsfc{:óunarinnar, er eiður
Ragnheiðar biskupsdóttur, hinn
ar ungu og fögru, er faðir
hennar lét hana sverja í dóm-
kirkjunni í Skálholti 11. maí
1661, að hún væri hrein og ó-
snortin af öllum karlmanns-
völdum. En síðán ól hún barn 15.
febrúar árið eftir og veslast upp
og dó, sennilega úr berklaveiki,
23. maí 1663.
Um þessa harmsögu skrifaði
Guðmundur Kamban hið mikla
og ágæta ritverk sitt, er hann
sneri síðan I leikrit. Er þar
gefin ný skýring á barneign
Ragnheiðar, eins og kunnugt er.
Þetta leikrit tók Leikfélag
Reykjavíkur til sýningar nú um
jólin, og á það fyllstu þakkir
skilið fyrir að hafa ráðizt í það.
Þetta er eitt af þeim leikritum,
er samin eru af íslenzkum höf-
undi, sem sennilega ~er hvað
fullkomnast að allri gerð.
Lárus Pálsson æfði leikinn, en
við brottför hans til útlanda tók
Haraldur Björnsson við leik-
stjórninni. Persónur leiksins eru
allmargar, og sumar stórvel
ieiknar. Er þar fyrst að nefna
Þorstein Ö. Stephensen, er leik-
ur Brynjólf biskup, Harald
Björnsson, er leikur séra Sigurð
Torfason dómkirkjuprest, Þóru
Borg Einarsson, sem lék Ingi-
björgu skólaþernu af mikilli
prýði, Val Gislason, er lék Daða
Halldórsson, Regina Þórðardótt-
\ir Kamban
ir, er lék Ragnheiði, Brynjólfur
Jóhannesson, er lék Odd skóla-
meistara Eyjólfsson og Soffíu
Guðlaugsdóttur, er lék Helgu
matrónu í Bræðratungu. Önnur
Ragnheiður biskupsdóttir
(Regina Þórðardóttir)
hlutverk eru Margrét biskups-
frú, leikin af Ingibjörgu Steins-
dóttur, séra Torfi Jónsson, leik-
inn af Gesti Pálssyni, sex prest-
ar úr Árnesþingi leiknir af Jóni
Aðils, Þorláki Guðmundssyni,
Jóni Sigurbjörnssyni, Hendrik
Berndsen. Lárusi Ingólfssyni og
Valdimar Helgasyni, fjögur lítil
kvenhlutverk, leikin af Rakel
Sigurðardóttur, Dóru Haralds-
dóttur, Ninu Sveinsdóttur og
Önnu Guðmundsdóttur, og
klukkusveinn í Skálholti, leikinn
af Mogens O. Juul Er sérstök
ástæða til þess að vekja athygli
á leik Rakelar, er fór mjög snot-
urlega með lítið hlutverk, en
mun þó lítt leiksviðsvön.
Á smágalla á leiksviðsbúnaði
á frumsýningunni hefir áður
verið bent á í blöðum, svo sem
frostrósirnar á glugga biskups-
stofunnar milda haustið.
klæðaburð séra Torfa og séra
Þórðar Þorleifssonar frostavet-
Síldarbollur.
2 saltsildir.
200 gr. soðið, saxað tíjöt.
750 gr. soðnar kartöflur.
lVz dl. mjólk.
Pipar. Rifið brauð. Tólg eða
smjör til að steikja í.
Síldin er afvötnuð daginn áð-
ar en bollurnar eru gerðar.
Treinsuð, roðflett, beinin tekin.
3öxuð með kartöflunum. Kjöt-
inu, mjólkinni og piparnum
blandað saman við. Búnar til
hnöttóttar eða ílangar bollur.
Þeim er velt upp úr brauðinu.
Steiktar í tólginni á venjulegan
hátt.
Síldar-„gratin“.
2— 3 stórar saltsíldir.
1 kg. hráar kartöflur.
2 laukar.
3— 4 matsk. smjörlíki.
3—4 rifið brauð eða tví-
bökumylsna.
Síldin afvötnuð 1 sólarhring.
Vatni skipt á henni einu sinni.
— Síðan er hún roðflett, hreins-
uð og beinin tekin burt. Flökin
eru þvegin og þerruð með klút.
Kartöflurnar eru hýddar og
skornar í þunnar sneiðar. Lauk-
urinn saxaður. Eldfast mót er
'smurt með feiti. Brauðmylsn-
unni stráð innan í það. Á botn-
inn er sett lag af kartöflusneið-
um, síldin ofan á (skorin i 4—5
em: langa bita), slðan laukurinn
og þá aftur kartöflur. Er þessu
haldið áfram, þar til komin eru
2 síldarlög og 3 kartöflulög. —
Síðast er smjörið brytjað ofan
urinn mikla og glansinn á stíg-
vélum Daða, er hann vitjar
Ragnheiðar um nótt í Bræðra-
tungu og hefir sundriðið hálf-
ófær vatnsföll.
Þetta er leikur, sem fólk ætti
að gera sér far um að sjá.
réttir
á og mylsnu stráð yfir. — Mótið
látið í ofn. Bakað í % klst. —•
Ágætur miðdagsréttur.
Steikt saltsíld.
3 saltsildar.
3 matsk. mjólk.
4 matsk. rifið brauð.
4 matsk. rúgmjöl.
iy2 matsk. tólg.
Síldin hreinsuð og afvötnuð
daginn áður en hún er steikt.
Þá er hún afhausuð, hryggur-
inn tekinn og uggarnir klipptir
af. Hverjum síldarhelming er
skipt í tvo hluta, sem eru þerr-
aðir vandlega. — Síðan er þeim
dýft í mjólkina, velt upp úr rúg-
mjölinu og brauðmylsnunni,
sem blandað hefir saman. —
Tólgin hituð á pönnunni, bit-
arnir steiktir í henni. Bornir
fram með brúnuðum lauk.
Síldarbúðingur. - _
2—3 saltsíldir, iy2—2 kg. soðn-
ar kartöflur — 3 egg — y2 1. af
mjólk — pipar — sykur — 1
matsk. smjör — rifið brauð.
Sildin afvctnuð. Roðflett,,
hreinsuð og beinin tekin, þerruð
og skorin í smábita. Kartöflurn-
ar hýddar og skornar í sneiðar.
Þá eru kartöflurnar og síldar-
bitarnir látnir í lög 1 smurðu
formi. Neðsta og efsta lagið á
að vera úr kartöflum. Eggin
þeytt með mjólkinni, dálitlum
pipar og sykri stráð út í.
Þessu er síðan hellt yfir búð-
inginn. Brauðmylsnu stráð efst.
Bakað við venjulegan hita í %
—1 tíma.
Appelsínur
komu með skipinu Empire Gallog,
sem kom til Reykjavíkur frá Banda-
ríkjunum í fyrradag. Það er innflytj-
endasambandið, sem fær þessa send-
ingu. Upphaflega var búizt við send-
ingu fyrir jól, en flutningaerfiðleikar
ollu því að svo varð ekki.
Or.rusta fuglan.n.a
(Skozkt œvintýri) •
undan, en svo hratt flaug hrafninn, að hann var kom-
inn þangað eftir drykklanga stund. Kóngssonurinn fékk
þar góðan beina eins og nóttina áður.
Þriðja morguninn beið hrafninn hans ekki eins og
fyrr, heldur var nú kominn ungur og fríður piltur í
lians stað. Hafði hann pinkil í hendinni. Kóngssonur-
inn spurði piltinn, hvort hann hefði orðið var við stór-
an, svartan hrafn þar á staðnum.
Þá svaraði pilturinn: „Þú sérð hrafninn ekki framar,
því að ég er hann. Ég var í álögum, og þú hefir leyst
mig úr þeim. Fyrir þennan greiða gef ég þér böggulinn
þann arna. Þú ferð sömu leið til baka og gistir eina
nótt í hvoru húsi, eins og þú gerðir áður. En þú mátt
ekki skilja böggulinn við þig fyrr en þú kemur á þann
stað, er þú kýst helzt að dvelja á.“
Kóngssonurinn sneri nú baki við piltinum og hélt
heim. Hann gisti sem fyrr hjá systrum hrafnsins. Þegar
liann átti skamma leið ófarna til húss föður síns, þurfti
hann að ganga gegnum þéttan skóg. Honum fannst
pinkillinn þyngjast í sífellu. Hann ákvað þá að gæta
að því, hvað í pinklinum væri, opnaði hann og rak þá í
rogastanz. Skyndilega birtist honum þarna fegursti
Sannleikurinn um atburðina í
Mayerlinghöllinni 1889
(Niðurlag)
Þegar kelsarinn heyrði það, að
frændi hans hefði farið úr landi
□g væri jafnvel týndur, sá hann
eftirL fljótræði sinu og gerði út
leiðangur til að leita hans. Sú
leit bar þó ekki neinn árangur,
því að Johan hafði komið sér
undan á undraverðan hátt.
Honum tókst með einhverju
móti að koma þeirri sögu af
stað, að hann hefði lagt í sigl-
ingu umhverfis jörðina og far-
izt í ferðalaginu. En í raun og
veru fór hann aðeins til Dan-
merkur.
Þar kvongaðist hann danskri
konu, og átti með henni dóttur,
Alexöndru að nafni. Þegar hin
danska kona Johans dó, íluttist
hann til Noregs með dóttur sina.
Þar kvongaðist hann í annað
sinn norskri konu og eignaðist
með hennli fjórar dætur. En
dóttir hans frá fyrra hjóna-
bandi kvongaðist norskum
manni og átti með honum son,
sem er á lifi og heitir Rögnvald
Jörgensen. Hann er nú talinn
öllu löglegri erfingi austurriska
kjördæmisins en Otto prins
af Habsburg, sem gerir tilkall
til rikiserfðanna.
Þegar Johan fór til Norður-
landa.tók hann, upp nafnið Hugo
Köhler og gekk síðan undir því
til dauðadags. Honum tókst að
varðveita leyndarmál sitt — já,
jafnvel fyrir sínum nánustu,
konu sinni og börnum. Þau urðu
þess þó smátt og smátt áskynja,
að hann myndi vera af kon-
ungaættum. Hann lét oft sem
dætur sinar væru prinsessur og
áleit, að þeim bæri að haga sér
samkvæmt því. í hinni löngu
legu sinni siðastliðið vor talaði
hann oft um gamla þjóðsögu
um öldunginn úr norðrinu, sem
endurreisa skyldi gamla Habs-
borgara keisaradæmið. — Þá
skildu kona hans og börn, að
hann hlyti að vera af Habsborg-
araættinni. í veikindum sínum
talaði hann oft upp úr svefnin-
um og sagði þá stundum þessa
setningu: „Ach nein, Onkel
Franz Josef.“ Stundum þegar
hann sat í stól sinum sagði
hann svipað og þá í hálfum
hljóðum við sjálfan sig.
Borgarbúar í Kristianssand
sakna nú gamla mannsins. Hann
gekk daglega um götur bæjar-
ins með stóran hund, sem alltaf
var tryggur förunautur hans.
Johan var,' ef vel var athugað,
mikið svipaður Franz Josef
keisara og þann svip munu
austurrískir liðsforingjar hafa
uppgötvað, er þeir dvöldu í
Kristianssand á hernámsárun-
um. Einn þeirra, er var á sínum
tíma handgenginn nokkrum
ættmennum hins fyrrverandi
keisara, sagði, að Hugo væri án
efa af keisaraættinni. Auk þess
hafði ein dætra hans dvalið um
tíma í Þýzkalandi og hitt þar
gamlan Austurríkismann, er
varð undrandi er hann sá mynd
af föður hennar. „Þetta er
enginn annar en Johan hertogi",
sagði hann. Þessi orðrómur
fékkst þó aldrei staðfestur, fyrr
en eftir dauða gamla mannsins.
A hernámsárunum heimsóttu
hann nokkrum sinnum austur-
rískir liðsforingjar, sem höfðu
heyrt orðróminn um ætterni
hans og sögðu, að það væri
hann, ,en ekki Hitler, sem þeir
berðust fyrir. Gestapo komst á
snoðir um þessar heimsóknir og
orðróminn um hinn rétta upp-
|runa Johans og lét fara fram
rannsókn í málinu. En sú rann-
sókn bar engan frekari árangur.
Köhler gamli neitaði ákveðið að
vera Johan hertogi og sýndi
þeim skilríki sín, sem hann
hafði notazt við í 55 ár. Hinir
þýzku lögreglumenn tóku sann-
anir hans gildar, en sögðu um
leið, að þeir væru búnir að fá
nóg af viðskiptunum við Otto
af Habsburg, þó ekki kæmi nýr
ríkiserfingi til sögunnar. — Og
þar með var málið útkljáð að
sinni.
Heilsu Köhlers hafði mjög
seinustu árin cg fékk hann oft
taugaáföll. Það kom fyrir, þeg-
ar hann veiktist og hélt.að hann
ætti skammt eftir ólifað, að
hann fór að láta á sér skilja,
að hann þyrfti að Ijósta upp
leyndarmáli, áður en hann
félli frá, en daginn eftir var
hann venjulega búinn að ná
sér, svo ekkert varð úr frásögn-
inni.
Johan hertogi var* hæglátur
maður, með brún augu og hvítt
sítt skegg. Seinni árin var hann
mjög lítið á mannamótum og
kaus helzt að vera einn.
í Austurríki vissi enginn um
hin réttu afdrif Johans, eins
og fyrr er sagt. Almennt var því
slegið föstu, að hann hefði far-
izt í ferðalagi sínu umhverfis
(Framhald á 4. síðu)..