Tíminn - 20.01.1946, Blaðsíða 3

13. blað
3
LARS HANSEN:
Fast jbeir sóttu. sjóirm
— O, sagði Lúlli, þótt iiér Sæist ekM einn einasti jaki gæti
„Noregur“ verið innikróaður á þessu augnabliki, og því miöur
eru miklar líkur til þess, að svo sé, þegar þaö er lika tekið með í
reikning, að það eru þegar komnir hingað í'lækingsjakar á
strjálingi, auk þess sem við höírnn allir séð sjálían höíuðisinn
náigast okkur austan frá. Reki hann fyrir Suðausturlandið og
ijingað inn í flóann, getum við ekki vonað upp á annað en sjálfan
herrann, og láti hann ekki gerast kraftaverk, eru okkar dagar
taldir.
Það kom því miður í ljós morguninn eftir, að ísinn hafði þegar
komizt inn flóann og umlukt Þúsundeyjarnar. Hvergi sást annað
en ís, svo langt sem augað eygði. Það var sama, þótt þeir gengu
upp gnýpuna til þess að fá betri yfirsýn — hvergi sást auöur
sjór. Jafnvel vakirnar í þröngum sundunum milli eyjanna luktust
smátt og' smátt, brátt hvarf síðasta rennann, er gat minnt þá á,
að til væri það, sem kallaðist sjór.
Það leið ekki heldur á löngu áður en ísjakarnir byrjuðu að hlað-
ast upp í flæðarmálið. Þungi isreksins vaf ógurlegur. Stærðar-
steinar lyftust með hrönninni eins og smávölur. Mennirnir fjórir
stóðu agndofa og horfðu á þessar hamfarir. Þess á milli hvörfluðu
augun ú tyfir ísauðnina, þar sem þungar dunur kváðu við, buldur
og ískur, er minnti á fallbyssuskot og sprengikúlur. Enginn þeirra
mælti orð frá vörum, og allir voru óvenjulega fölir á vangann.
Nikki sótti vatn í ketilinn og lét hann yfir prímusinn, og meðan
þeir voru að sötra kaffið, brauzt sólin fram úr skýjunum og
varpaði geislum yfir þessa hvitglampandi auðn norðurhjarans.
Goluna lægði, og allt í einu var kominn ylríkur sumardagur í
þessu ísriki.
— Hlustið nú á mig, drengir, sagði Nikki loks. Nú verðum við
að gera okkur strax grein fyrir því, hvaða líkur eru til þess, að
við komumst lifs af. Lóni ísinn ekki frá, er úti um okkur, og þá
er allt mas óþarft. En vilji það nú til, að eitthvað losni.um ísinn
— og það getur átt sér stað, því að ekki er óhugsandi, að ein-
hvers staðar sé auður sjór austur undan, — þá hrekur hann lengra
vestur og norður á bóginn eftir að Suðurhöfða sleppir. Þá er
hann úr sögunni, það vitum við, og þá ætti flóinn að verða fær.
Segjum nú, að við verðum svona heppnir, að þetta gerist. Þá
ætti hann Kristófer að komast hingað til okkar. En líka gæti
hugsazt, að við sjáum ekki framar meira af honum og skútunni.
Þá verðum við að reyna að bjargast héðan brott af eigin ram-
leik.
Eitt verðum við líka að hafa hugfast. Það geta orðið 'breytingar
á isnum, áður en okkur varir — kannske strax eftir fáa daga —
ef það verður þá nokkurn tima. Við vitum það ekki, en eitt vitum
við upp á okkar tiu fingur: Við höfum engan mat — við erum
matarlausir.
Við höfum ekií heldur eina einustu byssu. Mat verðum við að
íá, og við verðum að láta okkur það lynda, sem hér er að fá. Það er
æðarfuglinn, sem við framfleytum lífinu á. Við verðum að reyna
að rota hann — reyna að rota svo mikið af æðarfugli, að við
getum safnað dálitlum forða. Það verður dálítið einhæft matar-
æði, þegar til lengdar lætur, en hvað er að fást um það. Þetta
er nú um sumardag, og i rauninni beizta veður. Og svo upp með
okkur, piltar! Látum liggja vel á okkur — kannske kemur hann
Kristófer innan skamms.
Orrusta fugtanna
(Skozkt œvintýri)
Risinn kom þar að, másandi og þlásandi, en komst
ekki yfir bjargið.
„Brögðin hennar dóttur minnar hafa gert mér erfiðast
fyrir um dagana,“ sagði hann. „En hefði ég
ineitil og sleggju, væri ég ekki lengi að ryðja mér braut
gegnum bjargið."
Varð hann nú að taka þann kostinn að fara heim eftir
áhöldum þessum. Ruddi ha.nn sér síðan veg gegnum-
bjargið, og var ekki lengi að því, sá gamli.
Um miðaftansbil sagðist Kolbrún enn finna andar-
cirátt föður síns á baki sér. v
„Gættu nú í eyra hryssunnar, kóngssonur, annars er
uti um okkur.“ *
Hann gerði það og fann í þetta skipti vatnsbelg. Hann
fleygði honum aftur fyrir sig og varð af honum tært
stöðuvatn, 20 mílur á lengd og breidd. «
Risinn kom þar að og var svo mikill asi á honum, að
hann gat ekki stöðvað sig. Sökk hann til botns og hefir
ekki sézt síðan.
Daginn eftir sáu ungu hjónin konungshöllina fram
undan.
„Jæja,“ sagði hún, „nú er hann faðir minn drukkn-
aður og veldur okkur því elcki frekari óþægindum. Samt
verður þú, áður en við höldum lengra, að fara til húss
föður þíns og segja honum, að þér þyki vænt um mig.
En þú mátt hvorki láta menrt né skepnur kyssa þig,
TÍMINIV, smmndaglim 20. jamiar 1946
í fangabúðum nazista
Kaffibrauð
Bækur um styrjöldina og
kjör þjóða og einstaklinga á
styrjaldarárunum eru nú tíma-
bærar, enda kemur mikið út af
Deim hjá flestum þjóðum í
Evrópu. Það hefir verið skrif-
aður fjöldi bóka um fangabúða-
líf hjá Þjóðverjum og Japönum,
frásagnir af einstökum atburð-
um styrjaldarinnar og styrj-
aldarsögur.
íslenzkir höfundar hafa þegar
lagt nokkurn skerf til þessarar
söguskráningar. Það hafá komið
út tvær bækur eftir íslendinga,
sem setið hafa í fangabúðum
Þjóðverja, um fangelsisvtstina
þar, og svo er í þann véginn að
koma út fullkomin saga styrj-
aldarinnar á vegum Menning-
arsjóðs eftir Ólaf Hanson
menntaskólakennara.
í bókaflóðinu fyrir jólin kom
út bók eftir ungan íslending,
Leif Múller, sem verið hafði í
fangabúðum hjá Þjóðverjum í
Noregi.Þýzkalandi og Danmörku.
Segir hann þar frá því, sem fyrir
augun bar, og því, sem hann
varð að þola í fangabúðunum.
í fangabúðum nazista, en svo
heitir bókin, er á margan hátt
athyglisverð' fyrir okkur íslend-
inga, sem lítið höfum haft að
segja af ógnum styrjaldarinnar,
á móts við flestar aðrar Evrópu-
þjóðir. Framkoma hinna þýzku
böðla er ótrúleg, en þó er engin
ástæða til að efast um sann-
leiksgildi bókarinnar, þar sem
allir hafa sömu sögu að segja,
er sloppið hafa lifandi úr
fangabúðum nazista, og er lík-
legra að sums staðar sé heldur
dregið úr en ýkt, enda segist
höfundur í formála bókarinnar
hafa haft það fyrir reglu að
sleppa, ef hann hefði ekki verið
viss um að muna rétt. Það er
því óhætt að fullyrða, að það
sem stendur í þessari bók, sé
fullkomlega rétt og sönn frá-
Leifur Miiller
sögn af ástandinu í fangabúð-
um Þjóðverja, þó sums staðar
hafi ástandið verið enn verra,
en í fangabúðum þeim, sem
Leifur kynntist.
Leifur Múller var tekinn til
fanga af Gestapo í Noregi 21.
okt. 1942 og fluttur til fangels-
isins í Möllergata 19 i Osló.
Síðan var hann fluttur til Grini-
fangelsisins i Noregi og þaðan
til Þýzkalands og sat þar í
tveimur fangabúðum, Sachsen-
hausen og Nauengamme. Hann
var einnig um tíma í Föslev,
fangabúðum Þjóðverja í Dan^-
mörk. Lifinu í öllum þessum
fangabúðum lýsir Leifur í bók
sinni. Hann segir þar frá því
sem fyrir augun bar, og því sem
félagar hans sögðu honum.
í bókinni eru margar myndir
(Framhalcl á 4. síSu).
Enskar piparkökur
100 gr. sýróp, 2 msk. vatn,
1/2 msk. engifer, y2 tsk. kan-
ell, 1 tsk: rifinn sítrónu-
börkur, 100 gr. smjörlíki, y2
msk. sódaduft, 2 msk. vatn,
50 gr púðursykur, 50 gr. syk-
ur, 260 gr. hveiti.
Hita upp vatnið og sýrópið,
hellið því síðan í skál. Bætið
kryddinu og smjörinu út í.
Hrærið, þar til deigið er orðið
kalt. Leysið sódaduftið upp í
heitu vatni og bætið út í; þá
báðum sykurtegundunum og
síðast hveitinu. Geymið deigið
til næsta dags. Þá er það látið
með teskeið á smurða plötu.
Bakaðar við meðalhita. Pensl-
aðar með vatni, þegar þær eru
fullbakaðar. — Uppskriftin
nægir i 60—70 kökur.
Kúrenubrauð
110 gr. smjörlíki, 65 gr.
sykur, 60 gr. kúrenur, 165
gr. hveiti, 1 egg, 1 tsk. lyfti-
duft.
Bræðið smjörið, látið það
kólna og hrærið vandlega.
Hreinsið kúrenurnar vel í heitu
vatni og þurrkið þær í ofni. —
Hrærið saman eggið og sykur-
inn, bætið hveitinu og lyftiduft-
inu út í, síðan kúrenunum og
smjörinu. Látið deigið með skeið
á plötu og hafið langt á milli.
Bakað við vægan hita.
Steikt brauð
300 gr. hveiti, Ví> tsk. salt,
1 msk. gykur, 3 tsk. ly)ti-
duft, 50 gr. smjörlíki, 1 egg,
2 dl. mjólk (má vera súr).
Blandið saman þurru efnun-
um. Myljið smjörið saman við.
Þeytið saman eggin og mjólkina,
bætið því síðan út i hveitið.
Hnoðið eins lítið og mögulegt er.
Flytjið deigið út í ferhyrnda
köku, 1 cm. þykka. Skornar
lengjur 10X5 cm. Látnar á
smurða plötu. Látnar standa 1
hita í 10—15 mín. Bákaðar í 10—
15 mín. Þegar brauðið er full-
bakað er það skorið í sundur
með beittum hníf, látið aftur í
ofninn og steikt þar. Látið það
ekki þorna í gegn. — (Deigið
nægir í 30 kökur). — Borðað ný-
bakað með smjöri og marme-
laði.
Piparhnetur
4 egg, 2 msk. rjómi, 4 dl.
púðursykur, 2 tsk. kanell,
2 tsk. engifer, 1 tsk. hjart-
arsalt, % l. hveiti (75 gr.).
Eggin og sykurinn hrært í
hálftíma, kryddið og rjóminn
látið út. Hjartarsáltið sigtað með
hveitinu og hrært saman við.
Deigið látið með teskeið á
smurða plötu. Bakað við nægan
hita.
Berlínarbrauð
375 gr. hveiti. 2 egg, 2 msk.
rjómí, 3 dl. sykur, 1 tsk.
steyttur kanell, 25 „bitrar“
möndlur, % dl. brœtt smjör-
líki, 1 tsk. hjartarsalt.
Eggin, sykrið, rjóminn og
kryddið (möndlurnar saxaðar),
þeytt í 5 mín. Smjörið hrært, þar
til það er ljósleitt. Þá er því
blandað 'feaman við eggjablönd-
una. Hveitinu og hjartarsaltinu
hrært saman við. — Deigið látið
standa á köldum stað um stund,
svo að það stirðni. — Síðan er
það flatt.út og skorið í smábita,
sem velt er upp úr skrautsykri.
— Bakað við venjulegan hita.
Dr. Sigfús Blöndal:
• \
Hver var
(Niðurlag)
Skozkur aðalsmaður, Ric-
hard hertogi af Roxburghe, var
þá hérumbil á hverju sumri
norður í Altenfirði við laxveið-
ar og kynntist þá Djunkovski og
uppnefndi hann „Bishop Cog-
nac,“ og varð það viðurnefni
landfleygt. Aðra sögu tilfærir
hann, að Djunkovski hafi árla
morguns boðið þekktum sjóliðs-
foringja að hressa sig á konjak-
inu, en hann svaraði: „Vík frá
mér, Satan! Það er of snemma
dags.“ Yngvar Nielsen var einu
sinni samferða Djunkovski á
gufuskipi á Mjörs. Þá var mikill
öldugangur. Menn sátu niðri og
borðuðu miðdegisverð. Þá kom
Djunkovski þjótandi inn og
kallaði hátt á frönsku: „Það er
kona, sem er mjög veik“, hljóp
svo upp á þilfar og seldi upp.
Yngvar Nielsen segir, að varla
hafi verið hægt að finna ófríð-
ari mann en Djunkovski, og
andlit hans hafi allt verið þakið
útbrotum og kaunum.
Lýsingar Gröndals og Yngvars
Nielsens gera það skiljanlegt, að
smámsaman reis upp talsverður
kurr gegn Djunkovski hjá ka-
þólskum mönnum í umdæmi
hans. Varð aðalmótstöðumaður
hans Hermann Grúder, kaþólsk-
ur prestur í Kaupmannahöfn,
Djúnki?
guðhræddur og vandaður mað-
ur, og leitaði hann fulltingis hjá
postullega próvíkarnum í West-
falen, Melchers biskupi. Kom
svo að Djunkovski fékk skipun
frá Rómaborg að gera grein fyr-
ir starfsemi sinni, einkum því,
hvernig hann hafði varið fé því,
sem honum hafði verið sent það-
an. En Djunkovski hafði reikn-
inga sína í góðu lagi og gat al-.
veg hreinsað sig á því sviði. í
áðurgreindu bréfi segir Ólafur
Gunnlaugsson frá því, að hann
hafi hitt Djunkovski á Þýzka-
landi 1860, og tók hann þá Ólaf
með sér á, ferð til Skotlands,
Orkneyja og Hjaltlands. Þetta
stendur sjálfsagt í sambandi við
það sem ,áður er um getið, að
Hjaltland og Katanes-skíri var
það ár lagt undir umdæmi Djun-
kovskis, en Ólafur bætir við: „þá
fóru menn í Rómaborg að hugsa
að Djúnki mundi rugla, og svo
varð líka“. En Djunkovski þótt-
ist hafa unnið sigur á andstæð-
ingum sínum, og vildi nú lika
fá Danmörku lagða undir um-
dæmi sitt. Grúder var mjög á
móti því, og Melchers biskup
studdi hann. Orðrómurinn um
drykkfeldni Djunkovskis var nú
orðinn almennur, og í bréfi til
páfans segir Melchers berum
orðum, að allir, sem þekki Djun-
kovski, fyrirlíti hann sem hé-
gómagjarnan og- óhygginn
mann, og að það sé fyrirsjáan-
legt, að trúboðið í Alten muni
hljóta að leggjast niður, ef hann
eigi að stjórna því áfram. Páfinn
fékk líka úr öðrum áttum kær-
ur yfir Djunkovski, og þegar
hann sótti um að verða gerður
biskup í Danmörku fékk hann
bað svar, að hann skyldi segja
af sér stöðunni sem postullegur
prefekt. Það gerði hann svo 1861.
Nú sneri Djunkovski sér enn
á ný til páfans með erindi, þar
sem hann fór fram á endurbæt-
ur á fyrirkomulagi kirkjunnar,
einkum var það, eins og áður,
hjónabandsbann presta, sem
hann vildi fá afnumið. Þvi var
auðvitað ekki sinnt. Djunkovski
þótti sér misboðið með þessu
öllu, og kom nú í hann þrjózka.
Ilann giftist sama áfr enskri
konu, og var þá úti *saga hans
sem kaþólsks prests. Bjuggu þau
hjón í Vevey við Genfvatnið í
Sviss, og segir Ólafur Gunn-
laugsson að Djunkovski hafi
lagzt í slark — „svo þegar hann
einu sinni varð blindfullur rak
hann konuna burt og iðraðist,
skrifaði Barnabó kardínála og
fór í klaustur.“ — Það mun rétt
vera að sambúð þeirra hjóna
varð skammvinn, en til heiðurs
kaþólskum yfirboðurum Djun-
kovskis skal þess getið, áð þeir
tóku vel og mannúðlega við
honum aftur, og minntust hans
betri daga og dugnaðar hans þá.
Djunkovski var nú fyrst 1
klaustri nálægt Flórens á Ítalíu,
en síðar í öðru klaustri á Þýzka-
landi nálægt Stuttgart. Hann
gaf sig nú aftur að ritstörfum,
og vann einkum að mikilli orða-
bók yfir kaþólska trúboðsstarf-
semi, ásamt frönskum visinda-
manna, Lacroix. Sú bók, „Dicti-
onnaire des missions catholiqu-
es“, var svo gefin út af Migne
í París, á árunum 1863—1864.
Ólafur segir, að Djunkovski
hafi leiðst í klaustrunum af þvi
að hann hafi ekki fengið þar
nóg konjak. Það er ná spaugi-
leg tilgáta, en víst er það, að
smám saman fór Djunkovskí
ekki að kunna við sig á þessum
kyrrlátu stöðum, og að lokum
fór svo að hann kunni ekki við
rómvr*sk-kaþólsku kirkjuna yf-
irleitt. Hann komst loks á þá
-koðun, að sú kirkja væri frem-
ur „hindrun fyrir menningu
mannkynsins heldur en meðal
fil að efla hana“, eins og hann
-jálfur kemst að orði, og nú
gerðist hann andvígismaður
beirrar kirkju, sem hann hafði
áður helgað líf sitt og unnið
mikil verk fyrir. Árið 1866 lét
hann Bazarov, rússneskan prest
í Stuttgart, taka sig inn í grísk-
kaþólsku kirkjuna á ný. Hann
fékk nú leyfi til að koma til
Rússlands, og líka fékk hann
aftur eigur sínar í því landi.
Hann settist svo að í St. Péturs-
borg, og segir Ólafur Gunn-
’augsson í áðurgreindu bréfi til
Gröndals, að hann hafi þá tekið
(Framhald á 4. siðu).