Tíminn - 04.07.1946, Síða 3

117. blað
T0ll\rv, fimmtwdajgfnn 4. jtili 1946
3
Pánarminning:
HANS MARTIN:
Björn Jónsson
bóndi á Dilksnesi í Hornafirði.
Björn Jónsson bóndi og oddviti
í Dilksnesi i HornafirSi, andað-
ist að heimili sínu hinn 15. þessa
mán., rúmlega 73 ára að aldri,
fæddur 27. apríl 1873 í Hoffelli.
Foreldrar hans voru Halldóra
Björnsdóttir bónda á Geithell-
um Antoníussonar og Jón Guð-
mundsson bóndi og söðlasmiður
í Hoffelli, einn hinna þriggja
merku Hoffellsbræðra, sona
Guðmundar Eiríkssonar bónda
þar, hinir voru Eirikur, síðast
bóndi í Firði í Lóni og Jón bóndi
í Þinganesi. Móðir Guðmundar
í Hoffelli Eiríkssonar, var Þór-
unn dóttir Jóns Helgasonar
sýslumanns, er að Hoffelli flutt-
ist laust eftir 1750 og andaðist
þar 17. sept. 1809. Hefir sama
ætt setið að Hoffelli nærri
tveggja alda skeið. Systkini
Björns í Dilksnesi eru þau Guð-
mundur bóndi í Hoffelli, Hjalti
hreppstjóri í Hólum og Sigur-
björg verzlunarstúlka í Reykja-
vík.
Bernskuheimili Bjönis — Hof-
fell — var jafnan talið eitt hið
mesta myndar- og gestrisnis-
heimili í Hornafirði. Kona
Björns í Dilksnesi var Lovísa
dóttir hins mikla þjóðhaga Ey-
mundar Jónssonar, sem bóndi
var í Dilksnesi og konu hans,
Halldóru Stefánsdóttur alþing-
ismanns Eiríkssonar í Árnanesi,
er var bróðir Guðmundar í Hof-
felli afa Björns, voru þau hjón
því þremenningar að frændsemi.
Þau hjón Lovísa og Björn gift-
ust 11. júlí 1896 og hefðu því
átt 50 ára hjúskaparafmæli að
mánuði liðnum, er andlát hans
bar að.
Fyrstu samvistarárin bj uggu
þau hjón í Hoffelli, en fluttust
að Dilksnesi um aldamót og
bjuggu þar æ síðan við góðan
oröstír. Börn þeirra hjóna eru
sex. Búa þrjú þeirra, Halldóra
Eymundur og Jón í Dilksnesi.
Tvær dætur, Guðrún og Kristín
eru búsettar á Höfn, en yngsti
sonurinn, Höskuldur, í Hvera-
gerði.
Með Birni í Dilksnesi er til
moldar hniginn einn af fremstu
mönnum Austur-Skaftfellinga,
sem á að baki mikið starf og
margþætt, bæði fyrir heimili
sitt, sveit sína og hérað.
Björn Jónsson.
Fyrir Nesjahrepp hafði hann
á hendi margvísleg störf og um
langan tíma. Hann sat í hrepps-
nefnd um 30 ár og var oddviti
nefndarinnar síðan 1923 óslitið.
Var oddvitástarfið á þessum
tíma umfangsmikið og sivax-
andi, þar eð Hafnarkauptún var
þá að myndast og í örum vexti.
Nú er það orðið sérstakur
hreppur með meira en 300 ibú-
um. Hann var og í hafnarnefnd
seinustu 10 árin og gjaldkeri
hafnarsjóðs, átti sæti mjög lengi
í sóknarnefnd og í stjórn Bún-
aðarfélagsins Afturelding í Nesj-
um, auk þess annaðist hann
mörg fleiri störf í þágu sveit-
unga sinna. Allt var þetta
tímaírekt og krafðist mikillar
umhyggju og árvekni.
Að hverju starfi, sem Birni
var falið vann hann af mikilli
kostgæfni skyldurækni og reglu-
semi. Þegar lögleitt var mat á
ull og kjöti var hann skipaður
matsmaður á hvoru tveggja og
gegndi því til dauðadags. Um
fjölda ára vann Björn að ýms-
um störfum hjá verzluninni í
Höfn, fyrst hjá Þórhalli Daníels-
syni, en síðap 1920 hjá Kaupfé-
lagi Austur-Skaftfellinga. Rit-
hönd hans var ein hin fegursta
(Framhald á 4. síOu).
er að muni vekja margan á-
hugalítinn íslending um þetta
efni, til einhuga fylgis við
málið.
Fyrstur reið á vaðið, sem and-
mælandi frúarinnar, Halldór
Kiljan Laxness, og þeysir í
Þjóðviljanum 28. marz, á stór-
yrðafáki sinum, á hinum al-
kunnu kostum ritsnillingsins.
Næstur var Guöbrandur heið-
urs-prófessor Jónsson, í Vísi 9.
og 10. apríl, með glöggt og
gagnlegt yfirlit og ályktanir,
sem sannarlega eru þakkarverð-
ar; mun þó sumum hafa fundizt
sem ritgerðin hefði ekki misst
gildi sitt, þó minna hefði borið
á rætni og leiðinda dylgjum í
henni. — Én veigamest og
traustust er ritgerð dr. Páls E.
Ólasonar, er birtist í Lesbók
Morgunbl. 14. apríl (12. tbl.) Er
þessa getið hér til hægðarauka
: þeim, sem kynnast vildu um-
ræddum ritgerðum, en hafa ef
til vill ekki séð þær allar.
II.
Þótt meginhluti þeirrar hand-
rita auðlegðar, sem íslending-
ar eiga í Danmörku, sé geymdur
í Árna-safninu, er þó geysimik-
ið af íslenzkum handritum, og
, það sumum þeim verðmætustu,
sem geymd erú í bókhlöðu kon-
ungs. — Verður þá hendi næst
að athuga lítilsháttar, af hvaða
orsökum handritin hafa borizt
á þennan vettvang.
Varla er að ræða um hand-
rita útflutning til Danmerkur
fyrr en i lok 16. aldar og þó
ekki svo neinu nemi, fyrr en
líða tekur á 17. öldina. En ætla
má, að nokkur brögð hafi verið
að því, allt frá þeim dögum er
ritöld hófst að marki hér á
landi, að handrit ýmiss konar,
hafi borizt héðan frá íslandi til
Noregs. Enda er það staðreynd,
sem ekki þýðir að mæla í móti,
að íslendingar voru gæddir
meiri bókmenntaáhuga og hæfi-
leikum á því sviði en hinir
aðrir norðurlandabúar. Vitað er
aðrir Norðurlandabúar. Vitað er
um allmikið stunduð iðngrein
hér á landi, einkum í klaustrun-
um og á ýmsum höfðingjasetr-
um, og voru handrita afskriftir
arðvænleg verzlunarvara, bæði
innanlands og utan. Þannig er
vitað um, að íslendingar feng-
ust mikið við að afrita norskar
lögbækur, til sölu í Noregi. —
Kunnugt er um allmörg hand-
rit af Norsku-lögum, Magnúsar
konungs lagabætis, sem rituð
eru af íslendingum, ýmist hér
heima, eða meðan þeir áttu
dvöl í Noregi. Gegnir enda
sama máli um íslendinga-sög-
urnar og konunga-sögurnar,
sem á þeim tímum áttu tölu-
verð'um vinsældum að fagna i
Noregi, og voru jafnvel nokkuð
kunn rit, út fyrir hring hinna
svonefndu ,,lærðu manna“. —
(Fro.mhald á 4. siOu).
SKIN OG SKÚRIR
Sunnudagsmorgun — Wijdeveld er að koma úr gönguför með
Janna, Sóma og Þokka. Þokki er skilinn eftir úti á enginu ....
Maríanna situr við matborðið.
„Pabbi,“ segir hún. „Manstu ekki eftir Hans van Aalsten?"
„Jú — auðvitað man ég eftir honum. Það er eldri bróðir hennar
Loets,“ svarar faðir hennar.
„Hann er svo duglegur," segir Janni og smyr þykku lagi af
marmilaði ofan á brauðið sitt. „Loet þykir miklu vænna um Hans
en Occo.“
„Hans langar til þess að tala við þig, pabbi,“ segir Maríanna
og roðnar, lítur íriður á diskinn sinn.
„Ágætt,“ segir Wijdeveld, en tekur ekki eftir fumi dóttur sinnar.
Þegar þau hafa matazt, kemur Maríanna inn í herbergi föður
síns. .
„Einu sinni spurði ég, hvað þú myndir segja, ef ég vildi giftast
íátækum manni .... Það er Hans, pabbi .... “
Wijdeveld svarar ekki undir eins .... Hann sér Sjoerd fyrir
sér, þegar Maríanna segir þetta .... Sjoerd — hann hefði hann
kosið sér að tengdasyni öðrum fremur .... En Hans — skóla-
kennari -— ekki fésýslumaöur .... Og Maríanna kennarafrú í
Gouda .... Honum finnst það skrítin tilhugsun ....
„Já — einmitt það,“ segir hann. „Já, Maríanna mín — ef þér
rykir nógu vænt um hann. Þú veizt, að það er sá grundvöllur,
sem ég vil, að börnin mín byggi hjónabönd sín á. Þetta er ungur
og nýtur maður.“
„Já, pabbi ég veit það, og það er líka einmitt þess vegna, sem
mér þykir vænt um hann.“
„Jæja, það er gott. Ég leggst ekki gegn ákvörðun þinni. En
sennilega verður móðir þín ekki sérlega hrifin. En þú getur treyst
iví, að ég fellst ekki á annað en þú eigir þann mann, sem þú
velur sjálf .... Ég skal taka vel á móti Hans.“
„Þú ert svo góður, pabbi.“ Hún hleypur allt í einu upp um
hálsinn á honum og kyssir hann á kinnina, hleypur síðan
brott ....
Wijdeveld hristir höfuðið — tekur sígarettu og horfir hugsandi
út í bláinn.
„Þetta kom flatt á mig, Sómi,“ segir hann í hálfum hljóð-
um .... Gaston virðist gleymast fljótt ....“
*
„Væri ykkur ekki kært, að ég greiddi ykkur einhverja upphæð
strax?“ spyr Wijdeveld hika,ndi. Hann virðir Hans fyrir sér —
þetta er viðkunnanlegur og glæsilegur maöur .... Hann heíir
sagt honum frá trúlofun þeirra Maríönnu með léttum og djarf-
mannlegum svip og dálítilli sjálfshæðni.
„Því vildi ég' mælast undan, Wijdeveld," svarar Hans hógvær-
lega.
„Hvers vegna? HvaÖ finnst þér lítilsvirðandi við það?“
„Það getur verið, að svo sé ekki .... En allir félagar mínir og
kunningjar .... þú skilur, hvað ég á við: Það verður sagt að ég
hafi kvænzt dóttur þinni vegna peninganna ....“
„En ekki þarftu að láta það á þig bíta.“
„En það er líka gott að hafa hreina samvizku og vita, að maður
hefir ekki neitt þegið að óverðskulduðu.“
„Það er þó staðreynd, að ekki verður lifað neinu glæsilífi fyrir
tvö hundruð gyllini á mánuði — sízt, þegar um hjón er að ræða.
Maríanna hefir verið þurftarfrek, þótt hún hafi ekki þurft
aö kaupa neitt nema til sinna einkaþarfa.“
„Hvað segirðu?" Hans hvessir á hann augun.
„Ég- er aðeins að segja þér staðreyndir. Að vísu er hún orðin
sparsamari í seinni tíð. En hún hefii* ekki vanizt því að þurfa
að láta sér nægja lítiö .... Og svo vildi ég líka gjarna, að þið
gætuð séð ykkur dálítið um í heiminum áður en þið setjizt um
kyrrt á heimili ykkar.“ t .
„í hreinskilni sagt fellur mér það þungt að verða að taka á
móti peningum. Ég vildi helzt, að við.gætum sjálf skapað fram-
tíð okkar. Ég get tekið'að mér aukastörf við kennslu til að auka
tekjur okkar.“
„Og látá konuna sitja eina heima á kvöldin .... e n f i n ....
Hugsaðu um þetta að minnsta kosti.“
/ *
*
Hans er dapur í bragði, þegar hann kemur til Maríönnu ....
Hún sér strax, hve torkennilegur hann er á svipinn.
„Hvað gengur að þér?“
„Maríanna,“ segir hann lágt. „Tekjur mínar hrökkva vist tæp-r
lega fyrir fatnaði handa þér.“
„Vitleysa — hvers vegna var pabbi að segja þér þetta?“
„Hann bauðst til þess að láta okkur fá peningafúlgu strax. En
ég vil helzt ekki þiggja það, því að þá héldu allir, að ég .“
Hans lýkur ekki við setninguna.
Hún stappar í gólfið. „Ó — þessir peningar .... þessir bölvaðir
peningar. Og hvað varðar okkur um aðra? Ég get verið sparsöm,
ef ég sjálf vil. Og nú vil ég verða konan þín, og þá skal ég gera
það, sem lífið krefst af mér, svo aö ég geti verið það með sæmd.“
Hún horfir á hann með þrá í augunum ....
„Það er gott — auðvitað gengur okkur vel, þrátt fyrir lítil fjár-
ráð, ef þér þykir í raun og veru nógu vænt um mig.“
Eitthvað svipað þessu sagði Sjoerd einu sinni við hana ....
Og nú vekst efinn upp .... Fátæktin — hún er erfið fylgikona
.... Lítið og íburðarlaust hús — smábær — fáir og smásálarleg-
ir kunningjar .... Hana sundlar við þessa tilhugsun — og orð
Gaston, hljóma fyrir eyrum hennar .... Je vous adore,
M a r i a n n e, m a t o-u t e b e 11 e ....
En svo nær hún aftur valdi yfir sjálfri sér .... Nei — nei —
gleyma, gleyma þessu. í gær fann hún fyrst hina sönnu ham-
ingju í f&Ömi Hans. Þá fannst henni eins og hún loks væri komin
heim eftir langa og þreytandi ferð. Og þessa hamingju vill hún
ekki láta ganga sér úr greipum vegna heímskulegs ístöðuleysis.
\
* ♦♦♦♦♦♦»♦♦»♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦» ♦ ♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Frá og með fimmtud.
4. júlí verður
Símanúmer
bankans
7780
í stað 1180
Lan.dsba.nk i Islands
Timbur
Samkvæmt símskeyti, er vér höfum í höndum, yerður
tiraburkvóti frá Finnlandi
v
ca. 3000 standardar, og getum vér útvegað mjög' bráðlega
allan leyfðan kvóta gegn innflutningsleyfum. — Maður frá
okkur fer til Fínnlands í næstu viku aö velja timbrið, og er
þvi nauðsyn, að menn snúi sér til. okkar hið allra fyrsta.
Byggingafélagið Smiður h.f.
Reykjavík. — Síml 6476.
i -
AÐYORUN
IIM KAUP Á LEIKFÖNGUM
Við rannsókn, sem ég hefi látið framkvæma á leikföng-
um, svokölluðum „tindátum“ og þess háttar og á boðstól-
um hafa verið í ýmsum verzlunum, hefir komið í ljós, að
í þeim er „verulegt magn af blýi“, en það efni getur verið
hættulegt, enda algerlega bannað, að nota það í leikföng.
Fólk er því alvarlega varað við að kaupa slík leikföng,
enda er nú bönnuð sala á þeim, og þeir, sem þegar hafa
keypt sllk leikföng, ættu þegar í stað að taka þau úr
notkun.
Héraðslæknirliui í Reykjavík, 3. júlí 1946
MAGIVIJS PÉTURSSOIV.
• |
Verzliuiarféla^ Rorgarf jarðar li.f.
Rorgarnesi
tilkynnir:
Kaupum þvegua og óþvegna vorull, sem aff undanförnu.
Tii mála getur komiff aff sækja ullina heim, ef bflfært er
á staðinn.
- mrommmtíramrarammrararamratiiKiiiiiiiiiirosrara: 'gjuna ílest. skalt muna | d'ffln beit. |
Verziun Ingþors w - Ol í>ar a3 koma þú \ SímJ 27. Selfossi. ag þgr er sjá

UTBREIÐIÐ 1 rÍMANN