Tíminn - 26.10.1946, Blaðsíða 2

2
TÍMBVN, laiigardaginn 26. okt. 1946
196. blað
Laugardagur 26. oUt.
(------
/1 OíÍaVaHQi
„Stóllinn rainn”
Þeir eru furðulegt óráðs-
hjal stjórnmálaleiðararnir í
blaði forsætisráðherrans þessa
dagana. Þó er það eitt, sem allt-
af gengur eins og rauður þráður
gegnum allt þeira ráð og óráð.
Það er ráðherastóllinn.
Mbl. lætur sér í léttu rúmi
liggja afgreiðslu þjóðmálanna.
Þó að fjárlögin séu með meira
en 20 miljóna halla, án þess þó
að gera ráð fyrir greiðslum til
dýrtíðarvarna, truflar það ekki
frið þess.
Rólegt horfir það á eftir dýr-
tlðarvísitölunni upp á fjórða
hundraðið eins og krakki væri
að leika sér að flugdreka.
Æðrulaust lætur það eyða síð-
ustu leifum erlends gjaldeyris.
Það hrellir ekki Mbl., fremur
en ef snjóskafl hverfur úr fjalli.
En ráðherrastólarnir! Það
var dálítið annað.
Ólafur Thors hefir þunga
drauma síðan Sósíalistar kom-
ust að þeirri niðurstöðu, að hann
væri ekki samstarfshæfur. Með
kjassi og knéfalli reynir hann
að blíðka þá og fá til félags-
skapar aftur. Hefir þá ekkl Þór-
oddur fengið 12 þús. 1 ferða-
kostnað af opinberu fé? Hefir
ekki Brynjólfur veitingarvaldið
í mentamálunum? Hefir ekki
Áki flugmálin? Og er ekki búið
að bjóða mönnunum samstarf
meðan lánstraustið endist?
Hvaðaheimtufrekja og offors
er þetta? Þurfa mennirnir þá að
taka það svona óstinnt upp, þó
að einstöku sinnum sé farið bak
við þá, og þeim sagt skakkt til?
Svo langt gengur þetta frið-
leysi Ólafs, að hann er farinn
að sjá alls konar ofsjónir, senni-
lega bæði í svefni og vöku.
Hann sér ýmis konar menn í
kringum ráðherrastólana. Þar
ber mest á þessum reimleikum.
Þvl til sönnunar eru þessi orð
úr leiðaranum í gær: „Sigfús i
ráðherrastól." „Pramsókn er
sögð áköf í ráðherrasætin." „Þá
gerlr Sigfús sér vonir um að
komast í ráðherrastól".
Ólafur hefir það einhvern-
veginn á tilfinningunl, að þessi
sveimur við stólinn hans standi
í sambandi við Pramsóknar-
flokkinn. Það er eins og hann
vlti, að þaðan sé að vænta á-
kveðnastrar og einlægastrar
andstöðu gegn braski, svindli,
óreiðw og sukki. Og þar fer
hann ekki fjarri sanni.
Þvl er Mbl. látið hamast
gegn þessum hættulegu mönn-
um. Annan daginn er talað um
það, hvað þá langi ósköp mikið
í stólinn hans Ólafs. Hinn dag-
inn eru þeir skammaðir fyrlr að
vilja ekki koma 1 stjórn. Þá
heitir það skortur á þegnskap
og samstarfsvilja.
Hvaða hugsun er i svona á-
sökunum?
Hvaða stefnu hafa þeir menn,
sem svona skrifa?
Hugsun þeirra er ráðherra-
stóllinn.
Stefna þeirra er stefnan á
stólinn.
Það er engin furða, þó að Ól-
afur Thors og pólitískur lífvörð-
ur hans hafi nú þunga drauma.
Portíðin sækir að þeim. Þeir
vita á sig pólitíska feigð. Og þeir
vita lika hvaðan hættan stafar.
En margur heflr tekið ör-
lögum sinum með meiri karl-
mennsku en þessir piltar. Enda
þótt allt sé í óvissu um ríkis-
stjórn i íramtíðinni, og jafnvel
talsverðar likur til þess, að sú,
Fögur borg óséð.
Ríkisútvarpið birti nýlega við-
tal við Harald Björnsson leikara,
en hann er nýkominn úr utan-
för. Lýsti Haraldur því m. a.
hve glæsileg borg Leningrad
væri, götur beinar og breiðar og
byggingar fagrar.
Haraldur kom á höfnina I
Leningrad með Brúarfossi, en
var neitað um landgönguleyfi.
Sumir segja að hin óþekktu
lönd hillinga og draumsjóna séu
fegurst og mun það sannast á
Haraldi.
Hækkandi stjarna.
Upprennandi stjórnmála-
stjarna, — reikistjarna, — sem
nú er stödd á austurhimni
Sjálfstæðisflokksins lætur ljós
sitt akína I Mbl. í fyrradag.
Stjarnan segir, að menn megi
ekki vera svo svartsýnir á for-
ustumenn þjóðarinnar, að halda
að það ástand verði látið skap-
ast, að atvinnutækin séu ekki
rekin. — Hún ætti að kynna sér
haustvertíð bátanna.
Stjarnan segir, að það eina
sem borgi sig fyrir þjóðina, sé
að reka atvinnuvegina meðan
framleiðslan sé seljanleg,
„hvernig, sem verðhlutfallið er
milli afurða og vinnu.“
Það er nú svo. En hvernig
skyldi vera hægt að ná fjár-
magnina 1 atvinnureksturinn,
ef hann er viss hallarekstur,
jafnvel þó að hann gefi þjóð-
arbúinu þær útflutningsvörur,
sem það lifir á?
Hvert bendir leiðarstjarnan.
Það eru til menn, sem hafa
sem nú er, sitji enn um sinn
svo að mánuðum skipti, er viss-
an um það að verða að fara
frá völdunum, búín að lama.
þessa menn. — Það eru fleiri
þægilegir stólar en ráðherra-
stólar. Það er t. d. forsetastóll.
— Jafnvel þegar þeir ætla að
reyna að tala um málefni slitn-
ar hugsanaþráðurinn af og til
og inn í umræðurnar blandast
andvarp með ekka og kjökur-
hljóði: Stóllinn minn!
Hann er að horfa á stólinn
minn!
Það kveður við úr öllum átt-
um að bændurnir séu áð flýja
úr sveitunum og þyrpast til
kaupstaðanna og mun það
vera staðreynd, en ég á hálf
bágt með að trúa því, að þetta
sé annað en stundarfyrirbrigði,
því miklll er munur á þvi hve
hægra er og skemmtilegra að
búa i margri sveitinni nú á
dögum, en það var fyrir rúm-
um aldarfjórðungi. Ræður þar
mestu um hin breytta veðrátta.
Því verður ekki á móti mælt að
engu er líkara en einhver hraust
vera hafi gómað hólmann og
fært hann nokkur hundruð kíló-
metra suður á bóginn, þar sem
sólargeislarnir njóta sín betur,
en lakast er ef rjúpurnar og
hugsað þetta dálítið lengra en
séð verður að höfundur Mbl.
hafi gert. Þeir hugsa sér að
þjóðfélagið taki við framieiðsl-
unni þegar einstaklingana þrýt-
ur. Riki og bæir gera úi skipin.
Kringum bæina eru rek’r. rikis-
bú eða bæjarbú, en að öðru leyti
er landið svo látið eyðast. Hið
opinbera hefir svo nóg ráð til að
heimta inn skatta ýmsa til að
borga hallann á rekstriuum. Af-
urðaverðið er hátt, kaupgjaldið
hátt, en atvinnurekandinn, sem
er hið opinbera, heldur eftir
hluta af launum manna upp í
reksturshalla atvinnuveganna
Þetta er hagfræði reikistjörn-
unnar. Svona fyrirkomulag er
sjálfsagt gott hjá öðru verra,
en margir halda að hægt væri að
hafa annað betra.
Hver var gervikonan?
Nokkurt umtal hefir verið
milli manna um það, hver þeirra
Morgunblaðsmanna hafi skrýðst
pilsum Dísu í Yztuvík og orðið
gervikona blaðsins, þegar Ólaf-
ur Thors var verst haldinn og
þurfti mest kvenlegrar huggun-
ar, verndar og blí^u. Var það
ívar Guðmundsson eða Jón
Pálmason? Eða var Ólafur sjálf-
um sér nógur?
Fyligifé með hlutabréfum.
Skrýtið blað er Vísir.
Stundum • hefir hann gagn-
rýnt stjórnina af nokkrum
krafti, en þess á milli er hann
henni þægur og auðsvelpur.
Segja kunnugir að þetta fari
eftir því, hvernig hlutabréf
blaðsins gangi kaupum og söl-
um, því að sannfæring ritstjórn-
arinnar er fylgifé hlutabréf-
anna.
Hefir Jóhann elgnast bréf?
Nýlega flytur Vísir lofgrein
um Jóhann Jósefsson og for-
mennsku hans í Nýbyggingar-
ráði og sér þar hvorki blett né
hrukku.
Kannske Jóhann eigi hluta-
bréf í Vísi einhvers staðar niðri
í tunnu. Blaðið er þvi likast.
Hvað er fimmmenningur?
Það er maður, sem er óánægð-
síldin hafa orðið eftir á gömlu
stöðvunum. í öðru lagi er mik-
ill munur á vegum og samgöngu-
tækjum og í þriðja lagi er það
síminn og útvarpið, sem eyðir
einangruninni eða að minnsta
kosti, dregur úr henni sárasta
broddinn. Ég er því að vona að
sveitabúskapurinn eigi nýtt
blómaskeið fyrir höndum og
það máske heldur fyrr en síðar.
Til viðbótar því, sem að framan
er talið af kostum sveitanna,
koma svo hin stórvirku og hag-
felldu landbúnaðarverkfæri,
máske lika heyþurrkunarvélar
og svo allt blessað rafmagnið.
Þá skil ég ekki í öðru, en að
fólkið þyrpist út á hinar gróður-
miklu sléttur og skjólrlku dall af
ur, nöldrar og suðar, en gerir
sér þó allt að góðu, þegar á
herðir.
Maður segir til sín
Ásmundur Sigurðsson alþm.
hefir tekið sér penna í hönd í til-
efni af smáklausum, sem voru í
Tímanum síðasta laugardag,
skrifaðar í tilefni af greinum
hans í Þjóðviljanum. Lætur
Ásmundur, sem hann myndi
hafa þau orð fleiri og ræða mál-
in nánar, ef hann vissi hver
hefði skrifað þessar smágreinar.
Vel má hann vita nafn mitt
og er sjálfsagt að veröa við
því, ef að það gæti orðið til að
fá fram gagnlegar umræður um
þjóðmál.
Hins vegar vil ég svo benda
Ásmundi á það, að þeir góðu
hagfræðingar, Jónas Haralz og
Torfi Ásgeirsson, töldu það enga
allsherjar vörn gegn slæmri
meðferð á fé, að bankarnir
væru skyldaðir tii að lána til
vissra mála. Þeir sögðu, að það
eitt út af fyrir sig myndi auka
alls konar launverzlun með
vinnu, peninga o. fl. á svörtum
márkaði.
Það er engin allsherjar vörn
gegn braski og bruðli að taka
upp slík skyldulán.
Meinið liggur í því, að menn
hafa fengið að verja fé eins og
þá lysti. Sumir hafa haft að-
stöðu til að græða stórfé, eink-
um á braski og mililiðastarf-
semi, og síðan hafa þeir mátt
gera af gróðanum það, sem
þeim sýndist.
Er þetta ekki rétt hjá mér
Ásmundur?
Eða eru hallir Kveldúlfanna
t. d. byggðar fyrir lánsfé?
Eru glertíkurnar yfirleitt
keyptar í skuld?
Það er ekki víst að Ásmundur
telji sig þurfa að deila mikið
við mig, þegar hann hugsar sig
um. Hann þarf að losa sig und-
an áhrifum Ólafs Thors og
kryfja málin til mergjar.
Hann sér þá, að hættan ligg-
ur dýpra en svo, að henni verði
afstýrt með skyldulánum. Það
þarf að taka þessi mál gagn-
mölinni og úr rykinu og skark-
alanum í þorpum og borgum.
Það var dálítið annað á mín-
um fyrri búskaparárum, fyrir
svo sem þremur áratugum. Þá
tók nú stundum fyrir gamanið
með sprettum. Þá var ekki nægi-
legt að rétta hendina eftir sím-
anum og segja eitt „halló!“ eða
tvö við kaupmanninn, og það
með að hann skyldi senda, á
morgun eða hinn daginn, allar
eftirtaldar nauðþurftir — vetr-
arforðann — á einum eða tveim-
ur bílum og taka sláturafurðir
með til baka eða lifandi fé, ef
svo vildi verkast, Segja svo
bara bless og hringja af. Nei, þá
þurfti meira til. Ég bý á Hóls-
fjöllum og þaðan er langt til
aðdrátta. Það var aldagömul
venja og raunar fullkomin
nauðsyn, að verzla, að mestu
leyti við Vopnafjörð héðan úr
sveitinni. Þangað er að vísu
tveggja daga lestagangur og
yfir einn allra versta og hættu-
legasta fjallgarð landsins að
fara — Haugsfjallgarð — en þá
var engin verzlun hér um slóð-
ir og lengra var að sækja til
Húsavíkur og Akureyrar. Nei,
til Vopnafjarðar varð að fara
vor og haust og stundum oftar
og nú er bezt að ég segi ungu
kynslóðinni eina þessa kaup-
Guðraundur Jónsson
á Sveinseyri
Kvæðið flutt í hófi, er sveitung-
ar Guðmundar héldu honum 3.
sept. s.l.
Sé ég yíir sveit og fjörð
sjö eru tugir ára runnir.
ísland, fagra ættarjörð,
ástarmild, en þó svo hörð »
ennþá grænka grund og börð
glóa tún við sólarunnir.
Þú átt, ættjörð, ótal börn
ítra menn og fagrar konur
þau hafa verið þjóðarvörn
þungra tíða, framagjörn,
vökul líkt sem auðnarörn,
eitt af þeim er dagsins sonur.
Þú hefir, vinur, sitthvað séð
sitthvað heyrt og reynt í ferðum.
Þér hefir verið lánið léð
lífsspekt meiri en vasaféð,
en var ei eitt, sem ávallt réð
öllum þínum hug og gerðum?
Vera sannur vera frjáls
vinur trúr, en hvergi hálfur.
Þola aldrei helsi’ um háls;
heimta hverjum rétt síns máls;
sækja á miðin yzta áls,
yrkja’ og bæta landið sjálfur.
Þar hefir staðið þér við hlið
þinn og vorra bræðra sómi.
Konan, sem oss leggur lið,
lífið mildar, eflir frið.
Opnar leið um andans svið,
örugg lýtur hinzta dómí.
Þér ég færi þakkargjörð.
Þú hefir bæði vel og lengi
héraðsríkur haldið vörð,
hlaðið upp í brotin skörð.
Tryggð þín heit við Tálknafjörð
tryggir öðrum brautargengi.
Einar Sturlaugsson.
gerðum og ákveðnum tökum.
Við megum ekki þola oraskið
og stórgróðann.
Við Framsóknarmenn viljum
breyta fjármálalífinu þannig,
að minna fé og vinnuafl verði
lagt 1 verzlunina. Við viljum
minnka braskgróðann en gera
atvínnuvegina arðvænlegri.
Þá leitar fjármagnið þangað,
sem það er bezt komið, 1 blóm-
legt atvinnulíf. Þá verður ný-
sköpunin veruleiki án allra
skyldulána.
Svo ekki fleiri orð að sinni,
en ég er til viðtals, ef Ásmund-
ur óskar.
Halldór Kristjánsson.
staðarferðasögu svo hún fái
nasasjón af því, hvað við áttum
við að stríða.
Það var víst 30. sept 1917, að
við Þorsteinn í Hólsseli lögðum
af stað austur yfir Haug með
fjárhóp til slátrunar. Veðrið var
gott og þessar ca. 100 kindur
röltu á undan okkur I hægðum
sínum yfir fjallið og komumst
við heilu og höldnu í Austara
sæluhús, þar sem við tókum okk-
ur gistingu og bældum féð á
balanum kringum húsið. Næsta
morgun hélzt veðurblíðan enn
og var nú haldið niður í Vopna-
fjörðinn, þeginn bezti beini að
vanda í Ytrihlíð hjá þeim ágætu
hjónum, Sigurjóni og Valgerði,
og nú var . ekki nema herzlu-
munurinn að komast á áfanga-
stað — Vopnfjarðarkauptún. —
Næsta dag var svo slátrun lokið
að mestu, nokkrar kindur þó
geymdar morgni og nú var að
ganga frá slátrinu og binda það
I klyfjar ásamt úttektinni. Var
orðið áliðið dags er þessu var
lokið og með herkjum náð að
Vakursstöðum um kvöldið. Þetta
voru ekki nema hér um bil ell-
efu kílómetrar, en nú var komið
illviðri — stórrigning með stormi
og kulda. Við höfðum engin
vatnsheld föt, svo að við urðum
strax holdvotir og óþægilegt var
Athugasemd
í Tímanum miðvikudaginn 9.
þ. m. eru birtar „skýringar“
Sigurjóns Péturssonar á Ála-
fossi á márgumræddum heim-
flutningi jarðneskra leifa Jón-
asar Hallgrímssonar og eru þar
m. a. höfð eftir sögumanni þessi
orð: „Ég var búinn að skrifa sr.
Sigurði Stefánssyni á Möðruvöll-
um og tjá honum, að hann gœti
átt mín von. Ég gerði það strax
í ágústmánuði. (Letbr. mín).
Af ofangreindu mætti hæg-
lega ætla, að afskipti mín af
þessu máli væri nokkur önnur
en þau, er flestir hafa að vonum
álitið hingað til. Hið sanna er
að ég hafði ekki minnsta grun
um ráðagerðir Sigurjóns á Ála-
fossi í þessu efni.
Hitt er rétt, að Sigurjón skrif-
aði mér fáeinar línur, ekki í
ágústmánuði, heldur um miðjan
september (bréf hans ds. 12/9)
og tjáir mér þar, að „hugsað sé,
að bein Jónasar Hallgrímssonar
verði jarðsungin i Bakkakirkju-
garði“ og biður mig „sem prest
við Bakkakirkju“ að útvega sér
„riss“ af grafreitnum þar á
staðnum.
Engar frekari skýringar fylgdu
þessari málaleitun, sem mér
fannst í meira lagi kynleg af
hendi manns, er ólíklegt mátti
telja, að falið hefði verið að
annast heimflutning eða greftr-
un beina skáldsins. En nú með
því, að margt skeður undarlegt
og óvænt og fyrir þá sök, að í
bréfinu var heitið nánari upp-
lýsingum síðar, „skriflega eða í
síma“, aflaði ég mér hjá við-
komandi sóknarnefnd, lauslegs
uppdráttar af grafreitnum, eins
og um var beðið, og sendi Sig-
urjóni. Frá honum sjálfum
heyrði ég svo fyrst, er hann
kvaddi hér dyra seint að kveldi
laugardags 5. okt., sem flestum
er kunnugt orðið.
Greip ég þá þegar, er ég vissi
með sannindum erindi hans, til
þeirra ráða, sem mér var skylt
og ég hafði tök á í svip, en það
er önnur saga, og verður ekki
hér rakin. Ég vildi aðeins með
þessari örstuttu greinargerð,
sem ég vænti góðfúslega, að
rúm fái í blaði yðar, hnekkja
þeirri furðulegu staðhæfing
Sigurjóns Péturssonar að koma
hans hingað hafi verið undir-
búin eða á mínu vitorði. Meiri
fjarstæðu getur ekki.
Sig. Stefánsson
að þurfa alltaf við og við af baki,
til að laga á hestunum, því að
reiðverið sótti fram á einum, á
öðrum hallaðist og' klyf hrökk
upp af klakki á þeim þriðja og
allt eftir þessu — stympingar,
átök og armæða, myrkur og
missýningar, en að Vakursstöð-
um náðum við samt og var okk-
ur tekið þar tveim höndum.
Slepptum við nú hestunum í
haga en hagræddum flutningi
og tókum siðan á okkur náðir í
þeirri von, að betra yrði á rnorg-
un, en það fór nú öðruvísi. Þeg-
ar við vöknuðum var komin
norðan stórhríð með miklu
frosti og fannkyngi. Fyrsta verk
okkar var að leita að hestunum
og koma þeim í hús. Kom okkur
nú að góðu liði að íslenzka gest-
risnin er enn við lýði og í íull-
um blóma. Við sátum þarna
veðurteptir með marga hesta.
Húsráðendur létu ekkert vanta
á góðan beina, menn og skepnur
voru vel haldnar, en geta má
nærri hvernig okkur leið að öðru
leyti. Bylurinn lamdi rúðurnar
og skók bæinn, og nú var- það
bara hugurinn, sem komst heim,
meðan hamfarir náttúruaflanna
voru að gera veginn okkar ófær-
an og loka okkur hér inni. Það
eina sem við gátum gert var að
fara í vosklæðin og brjótast út
Björn Sigvaldason, Víðihóli:
Litið um dxl
Áldraður bóndi austur á Hólsfjöllum lítur um öxl og gerir eins
konar samanburð á aðstöðu fólks og lífsbaráttu í sveitum lands-
ins nú og fyrir svo sem þrjátíu árum, þegar hann var í hópi þeirra
ungu manna, sem tóku að bera hita og þunga dagsins. Margt
hefir breytzt á þeim tíma og mega þeir, sem ungir eru gjarnan
um það hugsa.
Sú kynslóð sveitafólksins sem nú lítur um öxl að loknum
starfsdegl eins og Björn Sigvaldason má vel segja eins og hinn
dyggi þjónn forðum daga: „Guð hefir látið ferð mína heppnast.“