Tíminn - 30.10.1946, Blaðsíða 2

2
TtMIMV, migvfkndaglnn 30. okt. 1946
198. blaft
Halldór Kristjánsson:
Undanbrögð Morgunblaðsins
Ný kvæðabók
Miðvihudugur 30. oht.
Sukk og eyðsla
Sumum hefir orðið tíðrætt
um þær tölur, sem Tíminn birti
nýlega um launagreiðslur síld-
arverksmiðjanna til stjórnenda
sinna. Blaðið hefir orðið þess
vart, að sumum finnst það ótrú-
legt, að formaðurinn skuli hafa
getað kostað stofnunina nál.
70 þús.
Þó er þessu þannig varið.
Hin föstu laun stjórnendanna
eru fyrir það að sitja í stjórn-
inni og sækja fundi, þar sem
menn eiga lögheimili. Ef þeir
fara til að sækja fundi annars
staðar, fá þeir ríflega dagpen-
ingá þann tíma, sem þeir eru
að heiman.
Þannig getur ferðakostnaður
og dvalarkostnaður formanns-
ins á Siglufirði náð 18 þúsund-
um.
Dæmið lítur því þannig út, að
í fyrsta lagi fær formaðurinn
föst og lífvænleg laun fyrir for-
mennskuna, í öðru lagi fær hann
full framkvæmdastjóralaun of-
an á það þá tvo mánuði, sem
hann gegnir framkvæmda-
stjórastörfum, og í þriðja lagi
fær hann greidda dagpeninga
þann tíma, sem hann hefir tvö-
föld laun.
Þetta er nú fyrirkomulagið
þar.
Hins má svo geta .í þessu
sambandi, að maðurinn hefir
margt að gera- á Siglufirði um
sildartímann fyrir sjálfan sig,
svo að ekki liggur við, að hans
góðu starfskraftar séu keyptir
upp með þessum kjörum. — Dýr
mundi Hafliði allur.
Þrátt fyrir þetta allt vekur
það þó öllu meiri athygli, ef
hægt er, að Þóroddur hefir
fengið 12 þúsund greidd frá
verksmiðjunum í ferðakostnað
á 9 mánuðum framan af þessu
ári. Hvaða óskapa eril hefir
maðurinn haft fyrir verksmiðj-
urnar? Hefir hann kannske
flogið á kostnað þeirra í leigu-
flugvél að leita að síld?
Þetta er sýnishorn af með-
ferð almannafjár I opinberum
nefndum. Þó að stjórnarflokk-
arnir reyni að láta slíkt ekki
vitnast, þá leynir það sér ekki
alltaf. Það er áreiðanlegt, að
margs konar sukk, fjárdráttur
og eyðsla ekki betri en þessi
dæmi, sem hér hafa verið talin,
eiga sér stað og hafa viðgengizt
annars staðar. Síðan stjórnin
kom til valda, hefir hún bætt
við nýjum nefndum í tugatali,
sem allar hafa tekið rífleg laun.
Plestallar hafa þessar nefndir
verið óþarfar, t. d. fara fjórar
nefndir nú með það verkefni,
sem síldarverksmiðjustjórninni
var ætlað einni áður, og bætt
hefir verið nýrri nefnd við til
að fylgjast með byggingu Þjóð-
leikhússins, þótt önnur nefnd
væri þar fyrir. Samninganefnd-
ir, sem sendar hafa verið utan
í verzlunarerindum, hafa
stundum makað krókinn marg-
víslega. Ef öll gögn væru hrein-
lega lögð á borðið í sambandi
við skipakaup ríkisins í Sviþjóð
og Bretlandi, þá myndu koma
í ljós ljótir drættir. Og svo er
víðar.
Það þarf engan að undra, þó
að svona sé í pottinn búið. Þessi
ríkisstjórn er fyrst og fremst
mynduð til verndar stórgróða-
mönnum og bröskurum. Hún á
sér ekki til neitt siðferði í sam-
bandi við hófsemi í fjármálum.
Og til þess að tryggja braskara-
valdinu liðsinni og þjónustu, er
Sunnudagsleiðari Mbl. var að
nokkru leyti skrifaður vegna
greinar minnar í Tímanum á
föstudaginn. Þó var þar ekki
svarað þeim spurningum, sem
ég lagði fyrir blaðið. Ekki einni
einustu. Rökræður voru þar
engar. Hins vegar var þar skæt-
ingur, ósannindi og vífilengjur.
Blaðið hermir upp á mig, að
ég segist vera sendur til að að
skora á sig. Það lýgur því, að
ég hafi nokkurntíma sagt þetta.
Annars verður því næsta
skrafdrjúgt um að ég sé sendur
og látinn segja.
Það er mál út af fyrir sig,
hversu auðsveipur ég kann að
vera og lipur að segja það, sem
aðrir vilja leggja mér á tungu,
en mér finnst ekki rétt. Það
geta máltrúðar Mbl. rætt min
vegna. En það er persónulegt
mál, á almennan mælikvarða
smámunir, sem ekkert koma
þjóðmálum við. Það er því
næsta aumt af stóru stjórn-
málablaði að leggjast þannig í
persónulegt nart í staðinn fyrir
rökræður um þjóðmál.
Rök mín um þjóðmál eru ná-
kvæmlega jafn rétt, hvort ég
ber þau fram frá eigin brjósti
eða aðrir lesa mér í pennann.
Þau eru Mbl. ekkert léttari í
skauti, þó að. ég væri sendur
með þau.
Mér er því alveg sama, þó að
Mbl. reyni að gera lítið úr mér
persónulega. Það er jafn rök-
þrota og ráðalaust fyrir því, í
átökum um almenn mál. Þar
hefi ég skorað á það að mæta
mér, og þjóðmálin mun ég ræða
nánar, áður en ég fer 1 persónu-
legan mannjöfnuð við þá Mbl.-
menn.
En hvað á þessi skætingur
blaðsins og vífilengjur að þýða?
Finnur blaðið ekki, að það er
með þessu að styrkja þau um-
mæli mín, að því láti ekki rök-
ræður?
Ég skil ekki að þessi skæting-
ur, rangfærslur og fjas um
fjarskyld efni geti haft annan
tilgatig en þann að vera gervi-
þoka til að fela skömm Mbl. og
flótta frá málefnalegum við-
ræðum.
Ásakanir en engin rök.
Mbl. fullyrðir, að ég hafi
stutt Framsóknarflokkinn í
fjandskap gegn ,,nýsköpiminni“.
Flokkurinn hafi barizt gegn því,
að byggðar yrðu nýjar síldar-
verksmiðjur, frystihús, niður-
suðuverksmiðjur, hafnarvirki o.
s. frv. Ennfremur gegn því, að
reist yrðu stór orkuver og raf-
veitur lagðar um sveitir lands-
ins, keyptar yrðu til landsins
stórvirkar vinnuvélar til rækt-
unar og framleiðslustarfa við
landbúnaðinn og þúsundir bú-
véla, til léttis við búskapinn og
heimilisstörfin í sveitum.
Þetta eru þungar ásakanir, ef
eitthvað væri hæft í þeim. En
þær gera Mbl. sama gagn þótt
lognar séu, ef fólk trúir þeim.
fé almennings haft í eins kon-
ar mútur fyrir málaliðið. Ætli
einhver að fara að finna að. þá
er hann skipaður I nýja nefnd
og borgað svo vel, að hann
þagni. Þanníg er siðferðið í þeim
herbúðum.
Trúlega eru stjórnarflokk-
arnir svo flæktir saman í for-
smáninni, að enginn þorir á
annan að deila í þessum efnum,
þó að hver vilji öðrum vinna til
óþurftar.
Upphaf „nýsköpunarinnar“.
Árið 1943 lögðu Framsóknar-
menn til, að skipuð yrði nefnd
til að gera áætlun og tillögur
um framkvæmdir næstu ára. Sú
nefnd var skipuð og sat að
störfum unz Nýbyggingarráð
varð til.
Framsóknarmenn sáu skil-
yrðin til að koma einhverju
verulegu í framkvæmd og þeir
vildu gera það markvíst eftir
fyrirframgerðri áætlun.
Raforkumálin.
Um raforkumálin er það að
segja, að Framsóknarmenn
börðust fyrir því, að viður-
kenndur ýrði að lögum réttur
fólks í sveitum og smáþorpum
til að fá rafmagn með sömu
kjörum og aðrir menn, og ríkið
framkvæmdi verðjöfnun á þeim
grundvelli. Þetta börðu stjórn-
arflokkarnir niður. Svo leyfir
Mbl. sér að brigzla mér um að
hafa barizt gegn því, að orku-
ver væru byggð og rafveitur
lagðar um sveitir, af því að ég
hafi stutt Framsóknarflokkinn.
Ég skora á Mbl. aff gera nú
annaðhvort, færa rök fyrir
þessum orðum sínum eða taka
þau aftur. Það voru einmitt
„nýsköpunarmenn“ Mbl., sem
skiptu þjóðinni í hópa í raf-
magnsmálunum og létu sveita-
fólkið búa við óvissu og örðug-
leika um lausn sinna mála.
Ræktun landsins.
Árið 1943 fluttu Framsóknar-
menn frumvarp, sem átti að
greiða fyrir því, að allur hey-
skapur landsmanna yrði tekinn
á ræktuðu landi innan 10 ára.
„Nýsköpunarlið" Mbl. drap þær
tillögur, með þeim forsendum,
að jarðræktarlögin óbreytt með
bráðabirgðaákvæðum um slétt-
un túnþýfis væri alveg nóg 10
ára áætlun. Þeim fannst það
fullkominn óþarfi, að menn
væru að leita nýrra ráða til að
greiða fyrir nýrækt utan gömlu
túnanna, fyrr en þá í fyrsta
lagi 1954. Það var fallega flog-
Framh.
Úrslitin, skipting atkvæðanna
og kosningaþátttakan.
Úrslit þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar kom áreiðanlega eins og
reiðarslag yfir fylgjendur
stjórnaruppkastsins, þó sérstak-
lega Dani. Dönsku blöðin höfðu
fyllilega gefið það í skyn, að
úrslitin myndu verða sam-
bandsmönnum í vil, og munu
þau hafa sótt þá spádóma sína
til fylgismanna stjórnarupp-
kastsins í Færeyjum, beint eða
gegnum blaðamenn sína þar.
En hér varð önnur reyndin.
5656 menn greiddu atkvæði
með skilnaði, 5490 með stjórn-
aruppkastinu, en 478 atkvæða-
seðlar voru ógildir. Mun margt
hinna ógildu seðla hafa verið
atkvæði manna, sem skrifuðu
„nei“ aftan við þá spurningu,
hvort þeir vildu samþykkja til-
boð stjórnarinnar. Kjördæmin
eru sjö. Skilnaðarmenn reynd-
ust í miklum meirihluta á
Norðureyjunum (þar fengu þeir
nær þrefalt atkvæðamagn á við
aðra), Suður-Straumey (þar í
ið! Minnsta kosti svo, að Mb.l
þykir ástæða til að grobba.
Mér er ekki kunnugt um for-
göngu stjórnarliða við að und-
irbúa lögin um ræktunarsam-
þykktir Búnaðarsambanda,
skipulagða ræktun landsins og
þjóðfélagslega aðstoð við hana.
Gæfulítil hefir forysta nú-
verandi stjórnar verið í þvi að
standa fyrir framkvæmdum á
þessum svlðum og útvega okkur
þau verkfæri, sem við þurfum.
Til þess liggja bæði sjálfráðar
og ósjálfráðar ástæður. Þær
sjálfráðu nefnum við betur
seinna.
Aðrar framkvæmdir.
Það er svipaða sögu að segja
um skipakaup, verksmiðjubygg-
ingar, hafnargerðir o. s. frv.
Framsóknarmenn hafa aldrei
verið á móti slíku, svo að ég
viti. Fullyrðingar Mbl. marka
ég ekki, því að mér hafa reynzt
þær marklitlar í öðru. En ef
Mbl. veit dæmi til þessa, þá
ætti það að sanna sögu sína.
Hitt veit ég, að Framsóknar-
menn vildu að þetta væri allt
gert eftir áætlun, svo að athug-
að væri fyrirfram í hvaða röð
ætti að gera hlutina. Sömu-
leiðis vildu þeir, að heiðarlega
væri að þessu unnið.
Nýbyggingarsjóður.
Þegar ríkisstjórnin var mynd-
uð og hún ákvað að leggja 300
miljónir króna á Nýbyggingar-
reikning, lögðu Framsóknar-
menn til, að það yrðu 460 milj-
ónir. Var það af fjandskap við
framfarirnar?
Það eru ekki Framsóknar-
menn, sem bera ábyrgð á því að
„nýsköpunin“ hefir verið svik-
in um lögbundin framlög, 15%
af útflutningsverðmætinu, —
samtals eitthvað um 80 milj-
ónir. Það eru heldur ekki
Framsóknarmenn, sem bera á-
byrgð á gjaldeyrismeðferðinni
undanfarið, en þar sést hið
sanna hugarfar. Það eru þau
mál, sem ég vildi fá Mbl. til að
Þórshöfn) og Sandey. Þeir voru
einnig 1 meirihluta á Norður-
Straumey og Vogey. Á Austur-
ey (þar sem er meginfylgi Sam-
bandsflokksins) voru sam-
bandsmennirnir í meirihluta, og
miklum meirihluta á Suðurey,
þar eiga jafnaðarmenn mikið
fylgi i fjölmennum byggðum,
einkanlega þó á Þvereyri og í
Vági. Ógildu atkvæðin voru flest
úr Þórshöfn, Klakksvík og af
Þvereyri, annars fáein atkvæði
á víð og dreif. Þegar lögþings-
kosningarnar fóru síðast fram
(1945), höfðu jafnaðarmenn og
Sambandsflokksmenn yfirgnæf-
andi meirihluta á bæði Suður-
ey og Austurey.
Kosningárétt nú höfðu 17.216
menn, en 11.624 atkvæði komu
fram — eða 67,5%. En við þetta
er það að athuga, að atkvæða-
greiðslan fór fram á þeim
tíma, þegar mikill fjöldi sjó-
manna var enn við veiðar
fjarri fósturjörð slnni, og marg-
ir þessara manna munu ekki
hafa átt kost á að greiða at-
kvæði, þótt þeir gjarna hefðu
Kurl.
Kvæði eftir Kolbein
Högnason. Stærð: 312 bls.
12X19 cm.
Verð: kr. 35.00 Jbb.
Kolbeinn Högnason er löngu
landskunnur af stökum sínum.
Sumar þeirra hafa flogið lands-
hornanna milli. Fyrir nokkru
komu svo út kvæðabækur Kol-
beins, þrjár í einu. Hér er því
ekki á ferð neinn óþekktur
byrjandi.
Þaö er mikið lesmál í þessari
bók, þó að ærið sé það misjafnt
að gæðum. Sum kvæðin eru
óþægilega lík kunnum eldri
kvæðum. Önnur virðast vera
fljótlega framleidd.
Kolbeinn Högnason hefir rím-
gáfu góða og bæði smekk og
kunnáttu til að fara með ís-
lenzkt 'mál. Víða er hressileg
hugsun í kveðskap hans sam-
fara karlmannlegu sjálfstæði
og hófsemi eins og t. d. i kvæð-
inu Afstaðan, ort með tilliti til
heimsmálanna:
Leyni hjartans er lítið breytt
liggur ormur á sjóði.
Heilindin fá ei viðnám veitt,
véla mun stundargróði.
Ágirndin signir sáttafull,
ræða, en þars kveinkar það sér
og hliðrar sér hjá. En hér er
komið að kjarna málsins^.
Glefsandi vargar.
Þegar ég minnist á þessi efni
segir Mbl.: Hvað er hann að
tala um gjaldeyrismál? Hann er
í Framsóknarflokknum og hefir
barizt gegn öllum framförun-
um. En hér duga engin hróp-
yrði. Þjóðin er nú að sjá hvern-
ig ráðsmennskan hefir verið og
hún skal sjá það betur.
Meðan þúsundir fátækra
framfaramanna bíða eftir nauð-
synlegum verkfærum til upp-
byggingarstarfa, eru verzlanir
Reykjavíkur fylltar af glertík-
um, vínsettum og alls konar ó-
hófsglingri. Meðan þúsundir
manna vantar íbúðir og önnur
hús, byggja einstakir auðmenn
ýmiskonar hallir, t. d. forsætis-
ráðherra „nýsköpunarinnar" og
bræður hans tveir sitt húsið
viljað það. í öðru lagi komu of
seint til Færeyja atkvæði
margra Færeyinga, sem dvöld-
ust hér á landi, og var því um
kennt, að „Dronning Alex-
andrine" hefði seinkað vegna
árekstursins hér á höfninni í
haust. Þetta hvort tveggja
harma sjálfstæðismennirnir, því
að þeir telja, að sjómennirnir
og Færeyingar erlendis séu að
yfirgnæfandi meirihluta, fylgj-
andi skilnaði.
Með þetta í huga, og svo hitt,
að kosningaþátttaka í Færeyj-
um hefir aldrei orðið meiri en
82%, hversu heitar sem deilurn-,
ar hafa verið, verður ekki sagt,
með réttu, að þátttakan hafi
verið lítil. Það má miklu fremur
segja, að hún hafi verið vonum
meiri.
„Det har vi lovet Fær-
ingerne."
Fyrstu dönsku ummælin um
úrslit kosninganna, sem vert sé
að nema staðar við, féllu af
munni forsætisráðherra Dana,
Knud Kristensen. Hann lýsti
því yfir, að Danir myndu virða
vilja Færeyinga. „Fyrst fleiri
voru með skilnaði, verðum við
að skilja", sagði hann í viðtali
við blaðamann frá „National-
tidende". „Þvi höfum við heitið
Færeyingum. Við höfum enga
gleði af þeim, ef þeir vilja ekki
sogar til sin hins snauða gull.
Úthellir áfram blóði.
Ég tel hér ekki upp nein sér-
stök kvæði, sem mér þykja góð,
en kem þó með aðra tilvltnun
úr kvæðinu Áfangaljóð:
Hve sælt er að gera sér vorið
að vin
að vinna með guði að sterkara
lífi.
Ég er ekki að vanmeta verk-
efnin þín
þótt viti eg ei neitt er jafn
sterklega hrífi.
Ýmsar ferskeýtlur bókarinn-
ar þykja mér skemmtilegar eins
og t. d. í Vinir bændanna. En
þó að sum lengri kvæðin séu
ort af talsverðum þrótti finnst
mér einkum til um ýms þau
stytztu. Til dæmis þetta:
Við dæmum — og hyggjumst
dæma rétt,
en drottinn veit, það er ekki
létt,
þvi saga hjartans er hulin.
— í dýpstu vötnum er hægast-
hljóð,
og hljótt er stundum um verk-
in góð,
og dýrsta fórn er oft dulin.
H. Kr.
hver út í sveit fyrir samtals nál.
2 milj. króna, svo að þeir geti
skroppið þangað til að skemmta
sér, þegar þeir eru leiðir á
lúxusvillunum sínum í höfuð-
borginni.
Þannig má lengi telja. Þetta
er sýnishorn af stjórn braskar-
anna.
Ég sé ekki betur en gjaldeyr-
ir þjóðar minnar hafi verið not-
aður í þágu braskara og fjár-
plógsmanna fremur en almenn-
ings.
Það eru til gömul og góð orð
um þá menn, sem eru með fag-
uryrði á vörum, en hugsa að-
eins um eigin hag. Mér finnst
að þau eigi vel við um þá menn,
sem tala um framfarir og ný-
sköpun, þegar þeir eru að eyða
gjaldeyri almennings að gamni
slnu til einkaþarfa, — ef þarfir
skyldu kalla. Þeir koma til yð-
samband við okkur, og við verð-
um að virða skilnaðarmeiri-
hlutann".
Þessi og þvílík ummæli þóttu
hvarvetna bera vott um mikla
sanngirni og réttsýni, sem sam-
boðin væri norrænum lýðræðis-
hugsjónum. En rás viðburð-
anna breyttist fyrr en varði, og
aðrar raddir urðu yfirsterkari
hinum fyrstu undirtektum for-
sætisráðherrans.
„Fyri Föroyjum ráða
Föroyingar.“
Heima í Færeyjum var þvl
lýst yfir í Dagblaðinu (af for-
seta lögþingsins, Thorstein Pet-
ersen), „að fyrir Færeyjum réðu
Færeyingar“. En sambands-
menn voru ærið óánægðir. Tveir
Suðureyjarþingmenn, Kr. Djur-
huus sýslumáður (Sambands-
flokksmaður) og P. M. Dam:
(formaður jafnaðarmanna-
flokksins), kröfðust þess, að
lögþingið yrði tafarlaust kvatt
saman til fundar, „til þess að
taka afstöðu til þeirrar ógæfu,
sem nú vofir yfir okkur vegna
glæfraleiks ábyrgðarlausra
stjórnmálamanna". Féllst for-
seti þess á, að kalla þingið sam-
an miðvikudaginn 18. septem-
ber, þrem dögum fyrr en ráð-
gert var, ef þeir hefðu einhver
mótmæli fram að færa.
(Framhali á 4. síðuj.
Það, sem gerzt
hefir í Færeyjum