Tíminn - 18.12.1946, Síða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARIN8SON
ÚTGEPANDI:
PRAMSÓKN ARFLOKKTJRINN
81mar 23SS OK 4S7S
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
30. árg.
Reykjavík, miðvikudagmn 18. tles. 1946
RITSTJÖRASKRIPSTOPlLrR
EDDtJl? 'SL LliaH'jgfltu » A
Slnrnr 23SS og 4373
APGREIÐSLA, INNHETMTA
OG AUGLÝSINGASKRIPSTOPA •
EDDUHtTSL Liiidargötu 0 A
Síml 2323
233. blað
Hvassafell kemur til Reykjavíkur g
í fyrsta sinn
Siglingar þess valda stranmhvörfum í aðflutn-
ingum til landsiiiN.
Hið nýja skip Sambands íslenzkra samvinnufélaga, Hvassaféll,
sem er stærsta skipiö í íslenzka flotanum, kom í fyrsta sinn hingað
andaríkjamenn og Bretar bjóðast til að
kaupa íslenzkar fiskafurðir fyrir hátt verð
" Áður höfðu Rússar boðizt til að kaupa
DANSKT SAMVl\mi»VOTTAIIÍJS
til bæjarins á sunnudagskvöldið var. Hafa margir bæjarbúar
notað tækifærið til að sjá skipið og finnst öllum það hið glæsi-
legasta.
---------------t-------j
Skattskylda
útlendinga
í gær var lagt fram í neðri
deild frv. um skatt- og útsvars-
greiðslu útlendinga. Frv. er
flutt af fjárhagsnefnd, en er
samið af fjármálaráðherra.
Aðalbreyting frv. frá gildandi
lögum er sú, að lágmarkstími
fyrir skattskyldu er styttur úr
3 mánuðum í 1 mánuð. Jafn-
framt er tekið upp það ákvæði,
að maður, sem vinnur sér inn
10 þús. kr., sé skattskyldur, þótt
hann hafi dvalið hér í skemmri
tíma en mánuð. í greinargerð
frv. segir um þessar breyt-
ingar:
„Tilefni til þessarar breyt-
ingar er tvenns konar. Tilrauna
hefir orðið vart til þess að kom-
ast fram hjá tímaákvæðinu
þannig, að útlendingar, sem
hér hafa verið í vinnu, hafa
forðað sér úr landi áður en
þriggja mánaða tímabilið var
útrunnið, en komið síðan aftur
innan skamms og þá með nýju
vegabréfi. Að hafa hendur í
hári slíkra manna má telja ó-
kleift nema með mjög kostnað-
arsömu vegabréfaeftirliti.. Er því
horfið að þeirri lausn að stytta
skattskyldutímabilið í einn
mánuð. Þá er og að myndast
hér aðstreymi fólks utan úr
löndum í ýmsum listgreinum,
sem með hljómleikum, sýning-
um og á ýmsan annan hátt og á
vegum ýmissa aðila taka hér
skjóttekinn gróða. 1 Þykir á-
stæðulaust að undanþiggja fólk
þetta skattgreiðslu, enda þótt
tímatakmarkið nái ekki til þess,
og er því lagt til, að tekjurnar
séu skatt.lagðar, ef þær ná kr.
1000,0.00 hjá hverjum ein-
stökum aðila.“
Maður finnst örendur
í gær, laust eftir hádegi,
fannst lík Ferdínands Eyfelds
vélstjóra, Hjallavegi 30. Hafði
hann farið að heiman á laugar-
daginn var og ekki spurzt til
hans síðan.
Ferdínand fór að heiman rétt
fyrir nón á laugardaginn. Síð-
ari hluta dagsins kom hann
til eins kunningja síns og sat
hjá honum fram til kl. 8 um
kvöldið. Hélt hann þá þaðan og
kvaðst ætla heim til sín.
í gær var hafin leit að Fer-
dínand og fannst hann örend-
ur á óbyggðu svæði norðvestan
í Kleppsholtinu, sunnan Klepps-
vegar. Engir áverkar voru á
líkinu og verður enn ekkert
fullyrt um dauðaorsökina.
Mænuveikin
Mænuveikitilfelli hafa orðið
færri í vikunni sem leið en vik-
unni áður, eða ekki nema 13
eða 14, sem vitað er um, en í
fyrri viku voru tilfellin 18.
Af þessu/n 13 eða 14 tilfellum
i síðustu viku hafa orðið fáar
lamanir og ekkert dauðsfall.
Hvassafell kom hingað með
timbur, en héðan mun það flytja
gærur til Englands. Timbrið
sótti Hvassafell til Finnlands og
var búið að losa allmikinn hluta
farmsins á Reyðarfirði, Akur-
eyri og ísafirði, áður en það kom
hingað. Alls flutti skipið 620
standarda af timbri frá Finn-
landi og nokkur þús girðinga-
staura. Allur farmurinn var til
S.Í.S.
Skipið fór frá Siglufirði 19.
október til Gautaborgar og
Stokkhólms með fullfermi af
síld. Var nokkur hlutl farmsins
á vegum Kooperativa Förbundet
og fór í land á síldarupplags-
plássi sænska sambandsins í
Kvarnholmen við Stokkhólm. —
Frá Stokkhólmi var siglt til
smábæjarins Kaskö við Botnia-
flóann, og þar lestað nokkuð
af timbrinu, en afgangurinn var
tekinn i Kotka, langt fyrir aust-
an Helsinki, en það er mikil
timburútflutningshöfn. — Þurfti
skipið að sigla yfir rússneskt
umráðasvæði á leiðinni frá
Kaskö til Kotka, en Rússar hafa,
sem kunnugt er, setulið á Pork-
kalaskaganum og hafa eftirlit
með siglingum við ströndina.
Heimferðin gekk ágætlega og
var skipið ekki nema fjóra sól-
arhringa frá því að það sigldi
fram hlá Kaupmannahöfn til
Reyðarfjarðar.
Tímamót í siglingum.
Koma Hvassafells markar
að þvi leyti tímamót í sögu ís-
lenzku siglinganna um lengra
skeið, að þ'að flytur vörur til
aðalhafna úti á landi, en und-
anfarið hafa vörurnar nær ein-
göngu verið fluttar til Reykja-
víkur. Þetta skapar nýtt at-
hafnalíf úti um landið, enda
segir „Dagur“ þannig frá komu
Hvassafells til Reyðarfjarðar og
Akureyrar:
„Koma skipsins skapar at-
vinnu og athafnir á höfnunum
í kring um land. Fjöldi manna
vann við losun í Reyðarfirði og
löngu eftir að skipið er farið
sjást merki um komu þess, því
að þá yinna verkamenn við
flokkun timbursins og sendingu
þess til fleiri austfirzkra hafna.
Sama sagan gerizt hér. Fjöldi
manna vinnur nú við losun
skipsins og flokkun og útsend-
ing timburs, til hafna hér fyrir
norðan, skapar mikla vinnu.
Verkamennirnir og aðrir Norð-
lendingar og Austfirðingar,
sem nj~ta þessara siglinga á
vegum Sís, sjá nú í nýju ljósi
ábendingar íhaldsblaðsins „ís-
lendings“ um að fjársöfnun
Sís til þessarra og annarra þjóð-
nauðsynlegra framkvæmda, sé
„skemmdarstarfsemi“ gegn ný-
sköpuninni og leiði til hruns! —
Sjaldan hafa meiri öfugmæli
birzt í íslenzku blaði en þau,
sem íslendingur bar á borð fyrir
lesendur sína um þessi mál fyrir
skemmstu.“
ERLENDAR FRÉTTIR
Brezka stjórnin hefir lagt fyr-
ir þingið frv. um þjóðnýtingu
samgöngutækja. Líklegt þykir,
að miklar deilur verði um frv.
Tyrkneska stjórnin hefir lagt
auknar hömlur á starfsemi
ýmsra vinstri flokka í landinu.
Meöfylgjandi mynd er tekin í nýju samvinnuþvottahúsi í Askov í Dan-
mörku. Danska útvarpið hafði svo mikið við þegar þetta þvottahús var
opnað, að það helgaði því myndarlégan dagskrárlið. — Hér á landi hefir
hugmyndin um samvinnuþvottahúsin ekki hlotið mikinn stuðning enn.
Þetta þokast þó í áttina. Samvinnusamtökin. hafa málið víða í undirbún-
ingi, og á nýloknu flokksþingi Framsóknarmanna var samþykkt svo-
hljóðandi áiyktun varðandi samvinnuþvottahúsin: „Flokksþingið beinir
þeirri áskorun til Alþingis, að setja lög um fjárstuðning ríkisins og hag-
kvæm stofnlán til byggingar samvinnuþvottahúsa“. — Húsmæðurnar
ættu að fylgjast vel með framvindu þessa máls og veita Framsóknar-
flokknum öflugan stuðning í baráttunni fyrir samvinnuþvottahúsunum.
„Ég man þá tíö” - Jólaleikrit
Leikfélags Reykjavíkur
Jólaleikrit Leikfélags Reykjavíkur aff þessu sinni verffur „Ég
man þá tíff“, sem er gamanleikur eftir Eugene O’Neill. Hann er
einn þekktasti leikritahöfundur, sem nú er uppi.
Bogi Ólafsson hefir þýtt leik-
ritið, sem á ensku heitir „Ah!
Wilderness". Leikstjóri er Ind-
riði Waage en leikendur Arn-
dís Björnsdóttir, Valur Gíslason,
Brynjólfur Jóhannesson, Þóra
Borg Einarsson, R,obert Arn-
finnsson, Herdís Þorvaldsdóttir,
Inga Laxness, Jón Aðils, Valdi-
mar Helgason, Guðjón R. Ein-
arsson, Margrét Magnúsdóttir,
Þorgrímur Sigurðsson, Haukur
Óskarsson, Nína Sveinsdóttir og
Halldór Guðjónsson, — Sigfús
Halldórsson hefir málað leik-
tjöldin. Leikurinn gerist í smá-
borg í Bandaríkjunum árið
1906.
Höfundur leikritsins, Eugene
O.’Neill, er Bandaríkjamaður af
írskum ættum. Hann er talinn
einn af allra fremstu leikrita-
höfundum heimsins, sem nú eru
Fjárlögin verða ekki
afgreidd fyrir jól
Fjórir þingmenn í ífri deild,
Gísli Jónsson, Sigurjón Á. Ól-
afsson, Ásmundur Sigurðsson
og Steingrímur Aðalsteinsson
flytja frv. um bráðabirgðafjár-
greiðslur á árinu 1947. Frumv.
hljóðar svo:
Þar til samþykkt hafa verið
og staðfest fjárlög fyrir árið
1947, er ríkisstjórninni heimilt
að greiða úr ríkissjóði til bráða-
birgða, í samræmi við ákvæði
fjárlaga fyrir árið 1946, öll
venjuleg rekstrargjöld ríkisins
og önnur jljöld, er talizt geta til
venjulegra fastra greiðslna
þess, þótt ákveðin séu eða heim-
iluð til eins árs í senn.
Heimild þesi gildir þó eigi
lengur en til 1. marz 1947.
uppi. Þrívegis hefir hann hlotið
fremstu leikritaverðlaun Ame-
ríku og árið 1936 hlaut hann
Nobelsverðlaunin í bókmennt-
um. O’Neill hefir samið mörg og
stórbrotin leikrit, og eru sum
þeirra svo löng að sýna verður
þau á tveim kvöldum, miðað við
venjulega leiksýningu. Af leik-
ritum hans munu menn hér
helzt kannast við „Anna Christ-
ie“, en það hefir verið kvik-
myndað (og það oftar en einu
sinni) ogv sýnt hér. í því lék
Greta Garbo'i sinni fyrstu tal-
mynd.
„Ah! Wilderness“, sem á ís-
lenzku hefir verið nefnt „Ég
man þá tíð“, er eini gamanleik-
ur O’Neills, en öllu gamni fylg-
ir nokkur alvara og svo er um
þetta leikrit. Það var fyrst sýnt
á The Guild Theater í New York
árið 1933. Síðan hefir það verið
leikið víða um heim, meðal ann-
ars á. öllum höfuðleikhúsum
Norðurlanda og hvarvetna hlot-
ið miklar vinsældir. Frá 1933
hefir O’Neill ekki látiff nýtt
leikrit koma fyrir almennings-
sjónir, fyrr en í haust, þó vitað
sé að hann hefir í mörg ár unn-
ið að stórum leikritaflokki og
eigi r/tt leikrit (annað) fullsam-
ið. IJið nýja leikrit, sem kom
frar\ í haust, heitir „The Ice-
íman cometh“ fjg vakti það svo
Imikla athygli og eftirvæntingu.
að eins dæmi eru. Fyrirfram-
sala á aðgöngumiðum (áður en
sýningar hófust) nam yfir þrjú
hundruð þúsund doliurum.
„Ég man þá tíð —“ er fyrsta
leikrit O’Neills, sem sýnt er hér
á landi, en verður efalaust ekki
hið síðasta, ef dæma skal eftir
þeim vinsældum, sem þau hafa
hlotið annars staðar, en talið
er að ekkert leikritaskáld sé
nú meira leikið og lesið, um
heim allan, en Eugene O’Neill.
fiskafurðir í stórum stíl
Nýlega hafa borizt hingaff tilboff frá Bretum og Bandaríkja-
mönnum um kaup á miklu fiskmagni fyrir talsvert hærra verð
en í fyrra. Einkum mun þó óskaff eftir hrafffrystum fiski. Þaff
skilyrffi mun fylgja tilboffi Breta, aff þeir fái mikiff af síldar-
olíu, er framleidd verður á næsta ári, og munu þeir bjóðast til
aff kaupa hana fyrir allmiklu hærra verff en fékkst fyrir hana
á þessu ári.
Ólafur Thors forsætisráð-
herra skýrði frá þessu, þegar
rætt var um ábyrgðarfrv. Áka
Jakobssonar, í neðri deild síð-
astliðinn mánudag. Eysteinn
Jónsson hafði beint þeim fyr-
irspurnum til rkisstjórnarinnar,
hvað hún hefði gert til að afla
markaða fyrir sjávarafurðirnar,
og kom þetta fram í svari, Ól-
afs við þeim.
Ólafur upplýsti ennfremur,
að hér hefði verið sendimaður
frá Rússum i októbermánuði
síðastliðnum og hefði hann flutt
þau skilaboð, að Rússar væru
fúsir til að kaupa allmikið af
fiski fyrir gott verð, ef þeir
fengju verulegan hluta af síld-
arlýsisframleiðslunni. Sendi-
maður þessi fór þó í burtu, án
þess að hann hefði gert ákveðið
verðtilboð, og virðist þetta mál
hafa legið niðri síðan, en sendi-
maður þessi fór héðan í októ-
berlok.
Samkvæmt frásögn Ólafs
gerðist það svo næst í málum
þessum, að þann 4. þ. m. hringdi
sendiherra íslands í London
hingað og skýrði frá því, að
Bretar væru fúsir til að kaupa
verulegt fiskmagn fyrir hærra
verð en í fyrra, einkum þó hrað-
frystan fisk. Um líkt leyti eða
nokkru síðar bárust svipaðar
fréttir frá Bandaríkjunum.
Reuter-skeytið.
Það eru vissulega gleðilegar
fréttir, að vel skuli horfa með
fisksöluna á næsta ári. Það mun
þó hafa dregið nokkuð úr á-
nægju ýmsra, að rétt áður en
forsætisráðherra hafði flutt
þessi tíðindi í þinginu, hafði
verið lesin upp í Ríkisútvarpinu
Reutersfrétt sú, sem birt er á
öðrum stað í blaðinu. Af henni
virðist næstum mega ráða,að ís-
lendingar séu á eins konar upp-
boði hjá stórveldunum, og
Bretar og Bandaríkjamenn
bjóði okkur góða fisksamninga
nú, vegna þess að tilboð hafi
komið frá Rússum. Svo virðist
líka, sem tilboði Breta og Banda-
ríkjapianna sé tekið með litlum
fögnuði af þeim, er næst standa
Rússum hér á landi. Á sama
hátt virtist líka tilboff Rússa á
sínum tíma vera litill ánægju-
auki þein\, sem hneigjast að
Bandaríkjunum.
Öllum þjóðhollum íslending-
um hlýtur að verða það mikið
áhyggjuefni, ef afkoma at-
vinniiveganna þarf 1 framtíð-
inni að byggjast á þeirri sam-
keppni stórveldanna, sem gefin
er til kynna í Reuterskeytinu.
Sú samkeppni getur verið fall-
völt og því geta fylgt óþægi-
legar kvaðir að taka hæsta til-
boðinu. Eina rétta svarið er að
koma atvinnuvegunum á þann
grundvöll, að við séum vel sam-
keppnishæfir á erlendum mörk-
uðum og þurfum ekki að vera
háðir neinum „yfirboðum“. —
Þaff er tvímælalaust stærsta
sjálfstæffismál þjóffarinnar í
dag.
Athyglisverð frétt
frá Reuter
á
í héjdegisfréttum Ríkisút-
varpsins í fyrradag var lesin
eftirfarandi frásögn, sem vakið
hefir mikla athygli:
„Reutersfréttastofan sendi í
gær svohljóffandi frétt írá
fréttaritara sínum í New York:
Meffal manna, sem nærri standa
íslenzku sendinefndinni á
þingi sameinuffu þjóffanna, er
látinn í ljós ótti um, að áhrif
Ráffstjórnarríkjanna á Islandi
haldi áfram að vaxa, aðallega
vegna þess, aff svo virðist, sem
Bretar og Bandaríkjamenn láti
sig engu varffa fjárhag íslands.
íslenzkir fjármálasérfræffingar
benda á þaff, aff á stríffsárunum
hafi meginiff af fiskframleiffslu
íslands, sem er undirstaffa þjóff-
arbúskaparinsi, veriff seld
Bandaríkjamönnum, er seldu
hana aftur Bretum. f fyrra
vildu hvorki Bretar né Banda-
ríkjamenn kaupa íslenzka fisk-
inn, en hins vegar gerffu Ráff-
stjórnarríkin gott boff í alla fisk-
framleiðsluna fyrir timbur og
kol og vildu greiffa mismuninn í
dollurum. íslenzku sérfræffing-
arnir benda á þaff, aff hiff sama
sé nú aftur fyrir höndum, þar
sem Ráffstjórnarríkin hafi aftur
boffizt til þess að kaupa alla
fiskframleiffsluna, en Bretar
bjóffi 25% lægra verff en Rúss-
ar. Affstaffa fslendinga á fjár-
málasviffinu er flóknari fyrir þá
sök, aff öflugur kommúnista-
flokkur er þar í landi, sem hefir
fimmta hluta þingsins og
heldur uppi öflugum áróffri
meff því aff halda því fram,
aff það séu hagsmunir fs-
lendinga aff tengja verzlunar-
viffskipti sín Ráffstjórnarríkjun-
um í stað þess aff tengja þau
Iýffræðislöndunum f vestri.
Aff því er ábyrgir heimild-
armenn hér telja, ýtir þaff undir
og styrkir þennan áróffur, hve
lítinn áhuga Bretar og Banda-
ríkjamenn hafa sýnt íslenzkum
viffskiptum frá því aff stríðinu
lauk“.
Nánar er rætt um þessa frétt
í aðalgreininni á 1. slðu blaðsins
í dag.
Keppni í hraðskák
Guðmundur Ágústsson varð
hraðskákmeistari í annað sinn.
Keppnin fór fram í fyrradag
og var lokið á 1. tímanum um
nóttina.
Þátttakendur voru alls 54 og
var fyrst keppt i 9 riðlum með
6 þátttakendum I hverjum. Úr
hverjum riðli komust tveir efstu
menn í milliriðla og 2 efstu
menn úr hverjum milliriðli í
úrslit.