Tíminn - 18.01.1947, Blaðsíða 2

2
TfMIIVN, laugardagiiin 18. jamiar 1947
12. blað
Laugardagur 18. ?«n.
Bærinn og vínið
Það spunnust nokkrar um-
ræður út af því á bæjarstjórnar-
fundi í fyrradag, að í einni veizlu
Reykjavíkurbæjar hefði verið
drukkið vín fyrir 20 þúsundir
króna. Hafði endurskoðandinn,
Steinþór Guðmundsson, lagt
fram svohljóðandi tillögu:
„Bæjarstjórn ályktar, að
framvegis skuli ekki fara fram
vlnveit,ingar í samkvæmum,
sem haldin eru á vegum bæjar-
ins, eða bæjarstofnana."
Tillaga þessi fékk þær undir-
tektir, sem vert er að gefa gaum.
Jón Axel Pétursson svaraði því
til, að þýðingarlítið væri að gera
um þessi mál samþykktir, ef
þær yrðu svipaðar samþykkt
þeirri, er kommúnistar gengust
fyrii- á síðasta Alþýðusambands-
þingi, en samdægurs og hún var
gerð fóru þeir með fullrúana í
veizi|u hjá atvinnumálaráðherra,
þar sem nóg vín var veitt, og
einn félagsbróðir ráðherrans
lýsti svo í ræðu í veizlunni, að
veizlan væri hreinasta „Ákavíti“.
Borgarstjórinn áleit erfitt að
haga veizlum bæjarins á annan
veg en tíðkaðist um almennar
samkomur og þá einkum sam-
komur ríkisins. Hann sagði, að
í vofizlum Reykjavíkurbæjar
neyttu menn víns sér til gleði,
en ekki skammar. Og þó að
reikningur einnar veizlu færi
yfir 20 þúsund, stafaffi þaff ekki
af því, aff óhóflega hefði veriff
meff víniff fariff, heldur að bær-
inn hefði þurft að greiða það
með uppsprengdu verði.
Þess er rétt að geta, að borg-
arstjóri lét orð liggja að því, að
væri það tekið upp í alvöru,
með stuðningi í almenningsá-
litinu, að taka fyrir vín í opin-
berum veizlum, væri sjálfsagt
að bærinn skærist þá ekki úr
leik.
En hitt virðist hann ekki geta
hugsað sér, að Reykjavíkurbær
hafi þar neina forgöngu um betri-
siði. Bærinn á að elta almenn-
ingsálitið en ekki leiða það.
Síðan fékk Bjarni samþykkt,
að borgarstjóra og bæjarráði
væru falin öll ráð í þessum
veitingamálum.
Þeir aðilar, sem krafizt hafa
þess, að áfengi hyrfi úr opin-
berum veizlum, mega vel muna
þennan fund. Víst er enginn
glæsileiki yfir Alþýðusambands-
þinginu, sem samþykkti tillögu
um bann og renndi síðan niður
áfengi fyrir 15 þúsund krónur á
einni kvöldstund í veizlunni hjá
Áka. En óskýr verður þá álykt-
unargáfan, ef mönnum finnst
að Reykjavíkurbær megi ekki
hætta vínveitingum vegna þess.
Það er smekksatriði hvenær
menn drekka sér til skammar,
og skal ekki stofnað til deilu
við borgarstjórann um það að
þessu sinni. En hinu skal honum
heitíð, eins og öðrum, að eftir
því verður tekið hvernig atkvæði
falla um tillögu Skúla Guð-
mundssonar á Alþingi að hætta
vínveitingum í veizlum ríkisins.
Ætlar borgarstjóri sér að greiða
atkvæði gegn henni, og vitna
síðan í það i bæjarstjórninni, að
ríkið veiti vín?
Allir þeir, sem svíður og sárn-
ar áfengisbölið sjá það nú betur
en áður, að tillaga Skúla skiptir
mikiu máli. V]firvöld Reykja-
víkurbæjar hafa sýnt það, að
fordæmi ríkisins er mikils metið.
Bæjarstjórnin hefir rökstutt til-
lögu Skúla og gert það vel og
kröftuglega.

ðíhaðainqi
SEXTUGUR
Runólfur Björnsson
á Kornsá
Hvaff gerist
í afurffasölumálunum?
Ennþá ríkir fullkomin þögn og
óvissa um söluhorfur og samn-
inga á mörgum útflutningsaf-
urðum íslendinga. Blöðin skýra
næstum daglega frá verzlunar--
samningum annarra þjóða - en
um okkar er þögn.
Hvenær verður þeirri þögn af-
létt? Og hvaða horfur eru nú
um lýsissöluna?
Óttalegur maffur.
Ósköp er íhaldið hrætt við
Hermann Jónasson. Ef hann
ræðir við menn af hálfu flokks
síns um möguleika á stjórnar-
samstarfi, þá æpir Mbl. að nú
sé Hermann að reyna að komast
í stjórn. Ef það eru hins vegar
aðrir menn, sem eru í samninga-
nefnd fyrir flokkinn, þá óttast
íhaldið að nú sé Hermann eitt-
hvað að gera bak við þá.
Þessi hræðsla braskaranna við
Hermann Jónasson á sér sínar
orsakir. Hins vegar er hún orðin
að í'ráleitri taugaveiklun, og
veldur því bæði hrekkjahneigð
og óróleg samvizka þeirra
manna, sem sitja yfir hlut al-
mennings.
Meinlaust gaman.
Mbl er í vandræðum. Því þyk-
ir nú hálfgerð skömm að því,
sem það hefir sagt um nauðsyn
þess, að stjórnmálamenn kynnu
leikbrellur og hefðu eiginleika
hrossaprangaranna. Er því lík-
ast, sem hinum betri mönnum
blaðsins finnist fátt um þær
„dyggðir," enda má vera, að þeir
hafi fundið andúð almennings
á slíku innræti.
Er nú Mbl. að reyna að snúa
út úr fyrir sjálfu sér, og er það
meinlaust gaman og ástæðu-
laust að elta ólar við það.
Affalatriffi og aukaatriffi.
Mbl. heldur því nú fram í gær
að afstöðu Tímans megi sérstak-
lega marka af þessum orðum
hans á miðvikudag: „En hitt er
aukaatriði hvað menn hafa s'agt
og álitið áður, og hvað menn
kalla hægri og vinstri.“
Tíminn getur vel áréttað þessi
orð, og býðst þar með enn til
að vinna falslaust með mönnum
Mbl., ef þeir vilja hætta að bera
Ijúgvitni um þýðingarmestu
þjóðmál eins og gjaldeyrismálin,
og snúa sér að því að rétta við
og lagfæra það, sem afvega hefir
farið.
■ Það samstarf skyldi vera með
fullum heilindum eias og Mbl.
hefði aldrei lagt illt til hags-
munamála og réttindamála
bænda, aldrei skrökvað til að
þóknast heildsölum og öðrum
stórgróðamönnum, aldrei varið
áfengisneyzlu o. s. frv.
Það er aukaatriði hvað menn
hafa áður álitið og sagt, ef þeir
bera gæfu til að ganga heilir að
góðu starfi.
Manntegund, sem skylt er aff
tortryggja.
Hins vegar er ein sú mann-
tegund, sem ekki er annað hægt
en að tortryggja og skylt er að
tortryggja til^þrautar. Það eru
þeir ólánsmenn sem notað hafa
trúnað annarra til að svíkja þá,
og jafnan hafa níðst á því, sem
þeim var trúað til.
Það er vítavert og óafsakan-
legt að trúa slíkum auðnuleys-
ingjum og siðferðilegum aum-
ingjum fyrir framkvæmd og lífi
góðra mála.
Algildar reglur.
Þeir menn, sem fengið hafa
umboð til að ráða stjórnmálun-
um til lykta, eru ekki að fara
með sitt eigið. Þeir verða því að
sýna fulla varúð og leggja ekki
hugsjónlr umbótamanna á vald
illræmdra griðníðinga.
Þeir, sem hafa ekki borið gæfu
til að halda orð sín og gerða
samninga í stjórnmálastarfinu,
gerðu ef til vill réttast í því að
hverfa til annarra starfa, en að
öðrum kosti verða þeir að sætta
sig við að setjast á lægstu skör
og byrja nýtj- líf, svo að hrösun
þeirra fyrnist vegna sannra yf-
irbóta.
Ónákvæmni Þjóffviljans.
Tíminn hefir gott tækifæri til
að sýna lesendum sínum ná-
kvæmni og áreiðanleik Þjóð-
viljans, en blaðið segir í gær, að
Tíminn sé farinn að bera i bæti-
fláka fyrir fjármálastjórn Pét-
ui's Magnússonar. Það munu al-
mennir lesendur Tímans ekki
hafa fundið.
Hitt hefir Tíminn nefnt, að
honum finnst það dijuslulegt af
ráðherrum Sósíalista að hafa
setið í ríkisstjórn með Pétri og
Ólafi, þrátt fyrir öll þeirra svik,
sitja þar ennþá og hugsa sér að
framlengja samningana.
Því fordæmi mun Framsókn-
arflokkurinn ekki fylgja.
Ofbýffur engum?
Hvað segja almennir gjald-
þegnar um það, að forráðamenn
bæjarins koma saman með vild-
arvinum sínum og drekka á einu
kvöldi áfengi á almennings-
kostnað fyrir meira en 20 þús-
und krónur?
Verða þeir kannske Ijúfari að
borga útsvör og önnur gjöld,
eftir að þeir vita um þessa ráðs-
mennsku?
Hvað eru annars vínreikningar
í opinberum veizlum á íslandi
háir? Veit það nokkur maður?
Mbl. svarar fyrir tvo.
Það er einkennilegt við Mbl.
nú um sinn, að þykjast alltaf
eiga að verja Alþfl. jafnframt
Sjálfstæðisflokknum, rétt eins
og þvi finnist að Alþfl. sé eins
konar hjáleiga, sem liggur.undir
höfuðból Ólafs Thors og Bjarna
Ben.
Má ég svara fyrir barnið, sagði
kerlingin. En Mbl. þarf ekki að
spyrja um leyfi.
Brim
Brimið þrumar, svarrar, syngur
svellandi um sker og dranga,
slítur rauða flúða fingur
freyðandi við strönd og tanga.
Brynjólfur Björnsson.
frá Norðfirði.
Hinn 19. jan. n. k. verður sex-
tugur einn af kunnustu bænd-
um í Húnaþingi, Runólfur
Björnsson á Kornsá i Vatnsdal.
Hann er fæddur að Grímstungu
í sömu sveit 1887, sonur hinna
þjóðkunnu merkishjóna, Bjórns
Sigfússonar prests, Jónssonar
Þorsteinssonar frá Reykiahlíð
við Mývatn, og Ingunnar Jóns-
dóttur af Melaætt í Hrútafirði.
Föðuramma Runólfs var Sigríð-
ur, Björnsdóttir Blöndals, sýslu-
manns í Húnaþingi. Móður-
amma hans hét Sigríður Jóns-
dóttir frá Helgavatni í Vatnsdal,
hins merkasta bónda.
Þannig standa að Runólfi
mjög merkar ættir.
Árið 1899 fluttist Runólfur að
Kornsá með foreldrum sínum og
hefir síðan átt þar heima. Voru
foreldrar hans eflnkar hlynnt
menntun fólksins og munu ekki
hafa latt þennan son sinn þess,
að afla sér menntunar fyrir
framtíðina. Var hann fyrst 1
Gagnfræðaskólanum í Flens-
borg veturinn 1903—4, en 1905
—6 í bændaskólanum á Hólum
og útskrifaðist þaðan um vorið.
Veturinn 1906—7, er hann svo á
kennaraskólanum, er þá var í
Hafnarfirði og lauk þar góðu
kennaraprófi. Næstu tvö árin
stundar Runólfur kennslu og
verzlunarstörf á Blönduósi, en
þó heima á sumrin.
Á árum þessum tók Runólfur
mikinn þátt í félagslífi unga
fólksins, og var ágætur glímu-
maður, enda ramur að afli.
Árið 1909 tók Runólfur við
stjórn á umfangsmiklu búi
föðuf síns að Kornsá, þar eð
Björn var tekinn að eldast og
allmjög hlaðinn opinberum
störfum. Sjálfur fer hann að búa
vorið 1914 og óslitið síðan. Það
vor kvæntist hann Ölmu Jó-
hannesdóttur Möller, kaup-
manns á Blönduósi. Hún er góð
kona, fríð sýnum, söngelsk og
stundaði mikið hljóðfæraleik- á
yngri árum og náði mikilli Jeikni
í þeirri list. Þau hjón hafa eign-
ast þrjár stúlkur og fjóra drengi.
íbúð byggði Runólfur sér 1920,
þá var dýrtíð í landi, og gekk
þetta svo nærri efnum þeirra
lijóna, að svo mátti heita, að
þau færu öll í þessa byggingu.
Þegar litið er yfir farinn veg,
eru það einkum þrír þættir í
skaphöfn Runólfs og hæfileik-
um, er vekja mesta eftirtekt.
Það er bóndinn og hinn trúi
þegn í opinberu starfi. Það kom
fljótt í ljós, að hann er hinn
mesti búþegn, og hefir farnazt
búskapurinn einkar vel. Jörðin
Kornsá er höfuðból — sannur
Vitazgjafi, en „svo veldur hver
á heldur“ og víst má „svo svíða
sem prýða.“ Snyrtimennska í
öllum búskap er honum í blóð
borin, enda föðurarfur hans.
Björn faðir hans var og mikill
umbótams^ur síns tíma en Run-
ólfur átti einnig þann kost
bóndans. Hann hefir ekki búið
ýkja stóru búi, en það sem hann
hefir orkað er allt traust og
tryggt um lífsafkomu. Heima er
hann hinn sistarfandi eljumað-
ur.
Menn komu brátt auga á það
hversu Runólfur var tx-austur
bóndi og trúr stétt sinni — hugs-
andi um almenn mál, hafði far-
sæla greind og góða alþýðu-
menntun. Það varð því að von-
um, að á hann hlæðust opinber
störf, enda hefir hann haft á
hendi um lengri eða skemmri
tíma flest þau opinber störf, er
til falla í hverri sveit. Hefir
hann t. d. setið í hreppsnefnd í
27 ár, þar af 10 ár oddviti. Og'
(Framhald á 4. siSu)
Beveridge lávarður:
Rússneska ráðgátan
Hinn kunni brezki hagfræffingur, Beveridge lávarffur, hefir á
síffastliffnu ári ferðazt um ýms lönd Evrópu og þar á meffal
Rússland. Eftir heimkomuna skrifaffi hann nokkrar greinar um
ferffalag sitt. Hér fer ein á eftir og er hún um Rússland.
Hvaða hugmyndir gera Bret-
ar sér um Rússland nútímans?
Þessu líkar spurningar voru
óft lagðar fyrir mig þegar ég
dvaldi í hinum skandinavisku
grannlöndum Rússa.
Hér er því fyrst til að svara, að
skoðanir vorar á rússnesku þjóð-
lífi eru harla sundurleitár. Þó
er eitt atriði í þessu sambandi,
sem óefað má telja rikjandi
skoðun í Bretlandi. Mér er óhætt
að fullyrða, að brezka þjóðin ber
í huga sér einlæga aðdáun fyrir
Rússum, vegna þess mikilvæga
skerfs, sem þeir lögðu fram til
að leiða styrjöldina til lykta,
jafnframt því, sem oss sárnar
ásælnisframferði það, er þeiir
sýna nú, þrátt fyrir einlægan
vilja vorn að halda vináttu við
þá, sem fyrri samherja.
Vér skulum nú um sinn dvelja
við þá þættina í fari Rússa, sem
beztir eru, afrek þeirra á vett-
vangi styrjaldarinnar.
Zarstjórnar-Rússland var
hernaðarlega molað niður af
litlu broti þýzka hersins í fyrri
heimsstyrjöldinni. Á undan-
förnum styrjaldarárum áttu
Rússar í höggi við meginherafla
Þjóðverja, sem var mörgum
sinnum sterkari en í fyrri styrj-
öldinni, og Rússar komu ósigr-
aðir úr þeim hildarleik. Vér
munum nú flestir telja, að þessi
aukna hernaðargeta Rússa eigi
rætur að rekja til fullkomnari
skipunar hagkerfa, og jafnframt
bættra lífskjára alþjóðar.
Hin skýrasta sönnun þess, að
aukinn hernaðarstyrkur Rússa
stafi af góðri forsjá við fram-
kvæmd iðnaðarins, er það,
hvernig þeir staðsettu iðnaðar-
ver sín.
í skipulagsleysi því, sem ríkti
í Bretlandi á tímabilinu milli
styrjaldanna, var fimm sjöttu
þeirra iðnfyrirtækja, sem þá
voru reist, þjappað saman á suð-
austurhorni landsins, á þvi
svæði, sem sízt skyldi, því að
líeveritlge lávarður.
þar var iðnaðurinn berskjald-
aðastur fyrir árásum.
Rilssar hins vegar dreifðu iðn-
aði sínum mjög og völdu mikl-
um hluta hans staði svo fjarri
landamærum Þýzkalands, sem
kostur var á. Af þessu leiddi það,
að þótt Þjóðverjum tækist að
brjóta undir sig stór svæði af
Rússlandi, þá tókst þeim aldrei
að lama hernaðarstyrk Rússa að
mun, né að hindra að þeir gætu
stöðugt haldið áfram fram-
leiðslu sinni í þarfir hernaðar-
ins.
Rússar hafa með þessu sýnt
öðrum þjóðum hvaða árangri
má ná með hagfræðilegri skipu-
lagingu, þar sem þeir hafa reist
risavaxinn iðnað frá grunni á
tveimur áratugum, og þetta hef-
ir orðið þeim meginstyrkur, bæði
á tímum friðar og styrj aldar.
Þrátt fyrir þetta, teljum vér
flestir, að stjórnarstefna Rússa
hafi í verulegum atriðum geigað
frá réttu marki, og er ég í tölu
þeirra, þótt mér sé hins vegar
ljós þörfin fyrir skipulegri fram-
kvæmd atvinnu- og fjárhags-
mála.
Rússar hafa verið í í'arar-
broddi þjóðanna um mótun hag-
kerfa, og hafa með því lagt einn
af þeim hornsteinum, sem þegn-
leg hagsæld byggist á. Hins
vegar virðast þeir að vera eigi
minna en öld á eftir samtíð
sinni um að skapa sér persónu-
legt frelsi, og jafn mikils er þeim
áfátt um siðgæði á vettvangi
alþjóðasamvinnu.
Oss Bretum er lífið einskis
virði án ákveðins persónufrelsis,
en um framkvæmd á þvi sviði
eru Rússar vart lengra á veg
komnir en vér vorum fyrir
stjórnarbyltinguna frönsku.
í þessu efni teljum vér að
Rússar mættu margt af öðrum
læra, en geti fátt kennt öðrum.
Það er önnur hlið þessa máls,
sem má teljast varða þá eina.
Sætti þeir sig framvegis við rit-
skoðun, eins flokks kerfi og
annað af því tagi og finni eigi
hjá sér hvöt til að leysa af sér
þá fjötra, þá hafa þeir með þvl
grafið sér og stjórnarkerfi sínu
gröf og má það teljast varða þá
eina. En það er önnur hlið á
framkvæmd rússneskrar stjórn-
arstefnu, sem mörgum þykir
uggvænt, að leitt geti til alls-
herjar eyðileggingar. Það er
framferði þeirra á vettvangi al-
þjóðamála. Flestum Breturn og
ég hugsa einnig Bandaríkja-
mönnum hefir nú skilizt það
eftir reynslu tveggja styrjalda,
að engin þjóð er þess umkomin
að fara sínar eigin götur, án
þess að hafa nokkurt samstarf
við aðrar þjóðir. Velji einhver
þjóð þann kostinn að hafna allri
samvinnu við aðrar þjóðir, þá
leiðir það óhjákvæmilega til
þeirra árekstra, sem fyrr eða
síðar draga til styrjaldar
Vér erum þeirrar skoðunar,
að valdið til að tryggja heims-
friðinn sé í höndum stórþjóð-
anna, og því beri þeim að taka
höndum saman, til að byggja
upp það réttarfar á vettvangi
alþjóðamála, sem tryggi öllum
þjóþuim, smáum sem stórum,
fyllstu réttindi.
Vér trúum á Atlantshafssáti ■
málann, sem Rússar undirrit-
uðu.
Vér fáum eigi séð hvernig
Rússar geta samþýtt framferði
sitt nú við það, að hafa 1 At-
lantshafssáttmálanum lýst því
yfir, að þeir skuldbindi sig til að
beita aldrei ásælni, hvorki til
landvinninga né annars.
Þar telja þeir, að engar