Tíminn - 01.03.1947, Blaðsíða 2

2
TÍMIM, langardagiim 1. mraz 1947
42. hlaö
Lauyardagur 1. marz
Sjálfstæðisbarátta
Vísis og Þjóðviljans
Síðustu dagana hefir verið
háð hér I bænum ströng sjálf-
stæðisbarátta. Vísir reið fyrst á
vaðið, en Þjóðviljinn og önnur
dagblöð bæjarins fylgdu fast á
eftir. Utanríkisráðherrann gaf
tvær yfirlýsingar á Alþingi og
miklar skeytasendingar voru á
milli hans og sendiherrans 1
Washington.
Það hefir komið á daginn,
eins og vænta mátti, að hér
hefir verið þyrlað upp miklu
rykl af litlu tilefni, enda óvíst,
að Vísir og Þjóðviljinn hefðu
brugðið jafn skörulega við
að öðrum kosti. Æsingabelgur
nokkur á þingi Bandaríkjanna
hafði borið fram tillögu þess
efnis, að íslandi yrði boðið að
gerast 49. fylki Bandaríkjanna
og Grænland yrði falað til kaups.
Meðal bandarískra þingmanna
er litið á þessa tillögu sem
hreina fjarstæðu og svipað mun
álit Bandarikjamanna almennt.
Tillagan er yfirleitt hvergi tek-
in alvarlega, nema reynt er að
blása hana út af þeim, sem vilja
gera sem mest úr yfirdrottnun-
arsemi Bandaríkjanna. Það er
því eins óréttmætt að dæma
Bandaríkjamenn eftir henni og
að álykta af skrifum Þjóðviljans,
að allir íslendingar séu Rússa-
dýrkendur, eða af skrifum Vís-
is, að ísland sé á vesturleið.
Það getur verið skemmtilegt
að nota slík tækifæri til að
hrópa á gatnamótum og auglýsa
umhyggju sína og áhuga fyrir
sjálfstæði íslendinga. Fyrir
sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar
skiptir það hins vegar litlu máli.
Það, sem skiptir máli, er að
vera á verði, þegar raunverulega
þarf að vinna gegn erlendri
yfirdrottnunarsemi. Þá þarf ekki
að óttast, sem ganga hreint til
verks eins og Gerhart hinn
ameríski, heldur hina, sem koma
i sauðargærum, og segjast ein-
lægif vinir sjálfstæðis íslands,
en bæta svo við, að það verði
ekki varðveitt, nema ísland leiti
fylgilags við austrið eða vestrið.
Það kynlega hefir átt sér stað,
að blöðin, sem fyrst byrjuðu að
hrópa í þessu máli, Vísir og
Þjóðviljinn, hafa haft ríkasta
tilhneigingu til að hlýða slíkum
röddum. Það hefir sannast hér
eins og oft áður, að þeir, sem
hrópa hæst um sjálfstæðið, eru
ekki alltaf öruggustu sjálfstæð-
lsmennirnir. Stundum geta sjálf
Stæðisskrifin verið sprottin af
viðleitni til að leyna vondri
samvizku.
Falsanir Morgunbl.
Mbl. heldur áfram þeirri iðju
að falsa stefnu ríkisstjórnarinn-
ar í dýrtíðarmálunum og gera
lítið úr henni. Það kallar hana
karlagrobb og öðrum slíkum
nöfnum. Einkum tönnlast þó
blaðið á því, að stjórnin hafi
ekki hugsað sér önnur úrræði
en að borga niður vísitöluna.
Eins og skýrt er tekið fram i
stjórnarsáttmálanum, — hefir
stjórnin sett sér það mark, að
stöðva dýrtíðina. Slíkt væri mik-
ill ávinningur frá því, sem ver-
ið hefir, og myndi skapa að-
stöðu til lækkunar síðar. Hins-
vegar verður hrunið ekki um-
flúið, ef dýrtíðin fær að vaxa á-
fram, eins og í tíð fyrrv. stjórn-
ar. Takmarki slnu hyggst
fi úíðaúangi
ÁTTRÆÐUR:
Helgi Sigurjónsson
bóndi á Grímsstöðum í Mývatnssvelt.
Ráðgerður halli.
Verið getur að einhverjum
þyki það tíðindum sæta, að i
fjárhagsáætlun Reykjavíkur
fyrir árið 1947 er gert ráð fyrir
reksturshalla á Korpúlfsstaða-
búinu. Yfirvöld bæjarins ætla
sér að tapa 42 þúsunum króna
á búskapnum
Hvers vegna í ósköpunum
skyldu mennirnir ekki heldur
vilja græða á búskapnum?
Þungir ómagar.
Eftir því mjólkurmagni, sem
Korpólfsstaðabúið seldi síðast-
liðið ár iætur nærri að ætla, að
þar séu 42 mjólkandi kýr. Eftir
því á Reykjavíkurbær að gefa
þúsund krónur með hverri kú
dnni. Það væri þung ómegð á
Reykvíkingum, ef bærinn ræki
sjálfur búskap til að fullnægja
njólkurþörfinni allri.
áð skemma eða selja.
Þjóðviljinn birti í vetur þá
frétt, að eitthvað af'jarðeplum
’ierði orðið ónýtt vestur í Amer-
ku. Þetta varð góður frétta-
matur í blaðinu. Var birt fyrir-
;ögn um forsíðu blaðsins þvera,
feit og gleið, og því þar lýst yfir,
ið Bandaríkjaauðvaldið vildi
íeldur skipuleggja matvæla-
;kemmdir, en matvælasölu til
íungraðra þjóða.
Ekki kann Tíminn að dæma
am þessar jarðeplaskemmdir í
3andaríkjunum. En hitt veit
'iann, að hér á landi er nú í
'rystihúsum fiskur, sem orðinn
>r ske^.imdur og naumast verð-
ir útflutningsvara eða manna-
natur. Væri frá þessu sagt, með
vipaðri hófsemd og góðgirni og
>jóðviljinn notar I fréttaburði
frá Ameríku, myndi það eiga að
orðast sem svo, að auðvalds-
iólgurinn Áki Jakobsson hefði
iagt meira kapp á að skemma
mat, en selja hann til hungraðra
þjóða.
Þjóðviljamenn ættu að hug-
leiða þennan samajiburð. Eða
halda þeir að Áki hafi viljað
láta fiskinn skemmast af því,
ið hann hafi ekki getað unnt
lungruðum þjóðum að neyta
lans?
húsnæði fyrstu árin eftir slíka
þjóðflutninga.
í öðru lagi hefir það verið
látið viðgangast síðustu ár, að
byggingarefni og vinnuafl, væri
lagt í að koma upp sumarbústöð-
um, bíóum o. s. frv.
Þetta dapurlega ástand 1
húsnæðismálunum i Reykjavík
er rökrétt og óhjákvæmileg af-
leiðirÆ þess, að fjármagnið hefir
verið látið toga fólk skefjalaust
til Reykjavikur, og fullkomið
skipulagsleysi hefir ríkt i bygg-
ingarmálunum, jafnvel þvert
ofan í bein lagaákvæði um að
skammta byggingarefni.
„Það er nú komið annað hljóð
í strokkinn.“
Hálfum vetri eyddi Ólafur
Thors í það, að reyna að fram-
lengja tveggja ára samstarf við
Sósíalista. Þegar þær tilraunir
voru strandaðar, en þar mun
3kki hafa staðið á Ólafi, segir
blað hans, Mbl.
„Kommúnistar þykjast, sem
kunnugt er, vera hinir mestu
ættjarðarvinir. Allt, hvert ein-
asta orð, sem þeir láta út úr sér
í þeim efnum eru svik og ekkert
annað en svik.------
Þeir þjóna erlendum málstað
í einu og öllu, og hlýða fyrir-
ikipunum, sem þeir fá þaðan
i blindni og auðmýkt. — —
Þeir þykjast unna þjóðfrelsi.
En þeir geta aldrei dulið gleði
sína er hinir miskunnarlausu
kúgarar, húsbændur þeirra, fá
Eæri á að kyrkja frelsi einhverr-
ir þjóðar í greip sinni.“
Það er alkunnugt, að sumir
)* 1>Snpnir biðlar snúast á þá sveif
í örvinglan ástaxhrellinganna,
að ófrægja og svívirða skefja-
laust þær persónur, sem þeir
sóttust stjórnlausast eftir að fá
til fylgilags. En hvorki þykir
það stórmannlegt né drengilegt.
„Kalt er mér löngum.“
Þjóðviljinn talar nú margt um
bað þessa dagana, að „sníkju-
lýður heildsalanna“ muni „ekki
lengi hrósa sigri.“ Fleiri svipuð
hreystiyrði eru þar viðhöfð. Má
vel vera, að þetta gangi eftir að
einhverju leyti. Svo mikið er vist,
að begar hefir frétzt um lækk-
aða álagningu á ýmsum nauð-
synjum, og er það allt annað en
sigur fyrir snýkjulýðinn. Er von-
andi að ríkisstjórnin beri gæfu
til áð fylgja stefnu sinni eftir,
að gera verzlunina sem ódýrasta
og láta þannig orð Þjóðviljans
rætast.
Svo mikið er vist, að allt bend-
ir til þess, að það blómaskeið og
uppgangstími, sem sníkjulýður-
inn átti meðan sósíalistar voru
í ríkisstjórn sé liðið hjá. En það
er dálítið óviðfelldið, að nú
skuli Þjóðviljamenn rjúka upp
og hrakyrða fólkið, sem þeir
hafa verndað undanfarið, ein-
mitt nú, þegar farið er að skerða
forréttindi þess,.
En svona fer einstæðingsskap-
urinn stundum með menn;
Kalt er mér löngum,
kúri ég ein í sæng.
Heitara var mér forðum
undir arnarins væng.
Átti að vera búið.
Þetta hefði átt að vera löngu
búið, segir Þjóðviljinn, þegar
hann fréttir um þá ráðstöfun
Verðlagsráðs að lækka álagn-
ingu sumra vara. En hvers vegna
er það þá ekki löngu búið?
Hugsa Þjóðviljamennirnir
eitthvað fastara og skýrara síð-
an flokkur þeirra fór úr ríkis-
stjórn?
Upp koma svik um síðir.
Tímanum hafa bætzt ný vitni
í umræðunum um ýmsar fram-
kvæmdir fyrrverandi stjórnar.
Hennar eigin menn eru nú tekn-
ir að staðfesta frásagnir hans
og það jafnvel ráðherrar hennar.
Þannig færði Finnur Jónsson
mörg rök og þung að því á Al-
þingi í fyrradag, að mjög illa
hefði verið unnið að byggingu
síldarverksmiðjanna á Siglufirði
og Skagaströnd undir stjórn Áka
Jakobssonar. Sagði Finnur, að
enn væri óséð, hvort þær yrðu
nothæfar á næstu síldarvertíð,
og færi það eftir því, hvernig
gengi að fá hluti til þeirra frá
Helgi Sigurjónsson bóndi á
Grímsstöðum í Mývatnssveit
varð áttræður 1. febrúar þ. á.
Hann er nú elztur bænda í Mý-
vatnssveit og hefir yfir langan
starfsdag að líta. Finnst mér
við eiga að minnazt hans með
nokkrum orðum á þessum tima-
mótum.
Hann er fæddur að Ferju-
bakka i Öxarfirði 1. febrúar
1867 og voru íoreldrar hans
Sigurjón Guðmundsson,Pálsson-
ar frá Brúnagerði í Fnjóskadal
og Friðfinna Davíðsdóttir, Jós-
efssonar bónda á Ferjubakka.
Dvöldu þau hjónin nokkur fyrstu
hjúskaparár sín þar og á Aust- ]
ara-landi, en vorið 1879 fluttu;
þau alfarin úr Öxarfirði í • átt- ■
ina til Mývatnssveitar með 3;
drengi, þann elzta fjögra ára,!
en þann yngsta á fyrsta ári.!
Fyrsti áfanginn var að Hlíðar- 1
haga. Hann stendur við Eilíís-
vatn sunnan undir Grjóthálsi.
Hafði þá verið búið þar nokkur
undanfarin ár en áður verið
sel frá Reykjahlíð sem hét
Vatnasel. Næsta vor fluttu þau
að Austaraseli sem er allmiklu
nær Mývatnssveit og dvöldu þar
2 ár áður en þau komust í Syðri-
Neslönd.
Þau hjónin lifðu við mikla
fátækt og á hrakningi eins og
sjá má á þessu. Þau eignuðust
10 börn, sem öll náðu fimmt-
ugsaldri. Bendir það til þess að
mikill lífsþróttur hafi þeim ver-
útlöndum. Varð ekki af svörum
af hálfu Sósíalista.
Hingað til hefir verið reynt að
skýra það, sem fjandskap við
allar framfarir, ef slóðaskapur
og sukk við svona fyrirtæki var
gagnrýnt.
En það var ekki fyrir einum
að lá í kosningabaráttunni síð-
ustu, að lesa upp reikninga og
töflur um hið mikla síldarverð-
mæti, sem þessar verksmiðjur
myndu bjarga í þjóðarbúið sum-
arið 1946, samstjórn Áka og
Ólafs Thors til dýrðar. En þær
kosningaræður voru byggðar á
misskilningi.
ið í blóð borinn, enda hefir svo
reynzt og hafa þessir ættmenn
sumir verið hinir mestu afreks
menn t. d. Fjalla-Bensi, sem var
einn þessara bræðra.
í bæjardyrunum á Grímsstöðum.
Helgi dvaldi á ýmsum stöðum
með íoreldrum sínum, þangað
til hann varð 17 ára.
Vorið 1884 réðist hann sem
vinnumaður til Árna Jónssonar í
Garði. Næstu 10 árin var hann
svo vinnumaður hjá ýmsum
bændum hér í sveit. Fyrstu árin
hafði hann 60 krónur í kaup,
en seinustu árin 100 krónur. Á
þessum árum kom hann sér upp
nokkrum kindum, því kaupiö
var alltaf borgað að einhverju
leyti í kindafóðrun. Höfðu þá
foreldrar hans stundum ær hans
í kvíum á sumrin og nutu sjálf
góðs af nyt þeirra. Margvísleg
voru störf hans þessi ár og
reynist það oft heppilegur undir
búningsskóli undir lífið að venj-
ast fjölbreyttum heimilisstörf-
um og kynnast misjöfnum bú-
háttum bænda.
Seinustu vinnumennsku árln
hafði hann eina viku fri um
sláttinn — sumarfrí — en varði
henní til heyskapar fyrir sjálf-
an sig til þess að geta átt fleiri
(Framhald, á 3. síSuJ
Jóhaimes Davíðsson, Hjarðardah
SAMBÝLI
ívextir illrar stjórnar.
Sennilega hefir mörgum runn-
ið til rifja, er Rannveig Krist-
jánsdóttir talaði í útvarpið í
fyrrakvöld og var að lýsa þeim
húsakynnum, sem fólk býr nú
við í Reykjavík. En þegar á það
3r hlustað verða menn þó að
nuna tvö meginatriði:
Undanfarin ár hefir fólki
fjölgað svo ört í Reykjavík, að
læmalaust er með öllu.
Það er engin furða, þó að
jinhver sé í vandræðum með
3tjórnin ekki aðeins að ná með
liðurborgun á vísitölunni, eins
og Mbl. heldur fram, heldur
íinnig með skerptu og auknu
verðlagseftirliti, bættri tilhög-
un á innflutningsverzluninni,
úgnakönnun og öruggri skipan
i fjárfestingunni, en skipulags-
'eysið þar hefir verið ein mesta
mdirrót verðbólgunnar.
Hvers vegna falsar Mbl. allta‘f
’rásögn sína um dýrtíðarstefnu
itjórnarinnar með því að nefna
íldrei þcUsar þýðlngarmiklu
'yrirætlanir hennar? Hvers
ægna kallar það stefnu ríkis-
-.tjórnarinnar i dýrtíðarmálum
karlagrobb? Er það kannske
vegna þess, að Mbl. og aðstand-
3ndur þess séu andvígir þessum
ráðstöfunum og sitji á svikráð-
um við þær?
Niðurl.
Kínverskt máltæki segir:
,Komdu þér vel við nágranna
•þína, en hafðu garð á milli.“ Kín
verjar munu þó búa einna þétt-
.býlast á jörðu hér.
En við íslendingar verðum að
hætta að hafa fjörð á milli
frænda og vík á milli vina. Kín-
verski garðurinn ætti að vera
nóg, og ég er ekki viss um að
hann sé einu sinni nauðsyn-
legur, og hefi ég nokkra reynslu
í þessum efnum, þar sem ég
hefi r.ær mannsaldur búið i sam-
býli og margbýli við skylda og
vandalausa nágranna og ólíka
að lífsskoðunurri, án þess garðnr
væri á milli, og allt farið vel.
Kostir sambýlis eru margir,
og hægt að koma við mikilli
-amhjálp, þó hvert heimili hafi
sitt allt sér: hús, hey og bú-
péning í húsum inni.
Girðingatækni nútímans, ger-
ir einnig mögulegt, þar sem
'andrými er nóg, að afgirða pen-
ing hvers býlis í heimahögum,
en ósamkomulag í sambýli, hefir
tiðum risið út af samgangi bú-
fjár milli jarða og býla, enda
mikill hluti málaferla lands-
manna fyrrum landamerkja-
mál. Var slikt að vonum, þar
sem afkoma heimilisins var að
mestu undir þvl komln, að land-
rými væri nægilegt til beitar úti-
göngufénaði vetur og sumar.
Sömuleiðis var hver slægna-
blettur umsetinn, jafnvel þó
fram á regindölum væri og uppi
á heiðum og fjöllum.
Þessi agnúi á sambýlinu og
Þrándur í Götu nágrennis, er
nú vikinn úr vegi eða hlýtur
að víkja úr vegi innan skamms
með vaxandi ræktun og breytt-
um búskaparháttum, úr ránbú-
skap í ræktunarbúskap.
Nú munu einhverjir spyrja,
er nokkur verulegur vinningur
eða sparnaður að því, að káka
við samfærslu byggðarinnar, ef
sporið er ekki stígið fullt til
byggðarhverfa, éða sveitaþorpa,
sem allir eru sammála um að
koma eigi, þar sem bezt hentar.
Ég segi hiklaust já. Það er
ótal margt sem nábýlismenn og
nágrannar geta unnið í félagi,
til mikils léttis og sparnaðar.
Við skulum t. d. nefna fjár-
gæzlu alla, aðdrátta- eða kaup-
staðarferðir, flutning afurðanna
á markað eða vinnustað.
Einnig getur sameign á ýms-
um dýrarl og sjaldnotuðum
verkfærum verið auðveld og
sjálfsögð, t. d. jarðyrkjuverk-
færum, svo að eitthvað sé nefnt.
Þá standa þeir sem i nábýli
búa ólíkt betur að vígi með að
fá hjálp, ef einhver þarf að
bregða sér út af heimilinu, eða
ef sjúkdóm ber að garði. Er í
slíku mikið öryggi og getur þetta
bætt upp missi hinna mann-
mörgu heimila.
Þá getur gagnkvæm hjálp við
ýms störf og framkvæmdir oft
komið að afar miklu liði.
Vil ég í því sambandi geta
þess að sumar sveitir og þorp
hafa komið á þeirri venju, að
ef einhver bóndi eða borgari
þarf að ráðast í meiri háttar
framkvæmdir t. d. byggingar,
á hann visa hjálp frá öllum
sveitungum sínum, t. d. eitt
dagsverk frá hverju heimili end-
urgjaldslaust. Hygg ég að Geira-
dalshreppur i Barðastrandar-
sýslu hafi fyrstur komið gagn-
kvæmri skipun á slíka sam-
hjálp. Búnaðarfélög annars
staðar hafa tekið þetta upp, og
skipulagt þannig, að kosin er
nefnd til þess að annast þetta
samhjálparstarf. Sækja þeir, er
þær framkvæmdir hafa með
höndum, er samvinna þessi nær
til, um vinnuhjálp til nefndar-
innar, og skiptlr hún vinnu-
framlögum þeim, sem nefndin
hefir ráð á (t. d. einu dagsverki
frá hverjum félagsmanni) á
milli þeirra er sótt hafa um
vinnuhjálp.
í þorpi einu á Austurlandl
skeði það fyrir nokkrum árum,
að fátækur borgari varð fyrir
miklu eignatjóni vegna hús-
bruna. Kom þá einn af íbúum
þorpsins að máli við samborg-
ara sína, og sagði við þá: „Nú
hjálpum við þessum nágranna
til þess að byggja húsið sitt.“
og þetta gerðu þeir, en vegna
þess að hann þurfti litla eða
enga vinnu að kaupa tókst hon-
um að byggja aftur yfir sig.
Síðan hefir þessi slður hald-
ist í þessu þorpi, að hver sem
þarf að byggja á vísa ókeypis
vinnuhjálp nágranna sinna.
Slíka samhjálp og samvinrm,
ættu allar sveitir og þorp að
taka sér til fyrirmyndar. Eng-
inn bindur sér með sllkum fram-
lögum fjárhagslegar byrðar, og
hver og einn kann að hitta
sjálfan sig fyrir. En þó að fjár-
hagsleg aðstoð slíkrar samhjálp-
ar sé mikils virði, þá er þó hitt
meira um vert, samhugurinn og
samúðin, sem af þessu sprettur.
„Góðar þykja mér gjafir þinar,
en meira þykir mér verð vih-
átta þín og sona þinna,“ sagði
Gunnar vlð Njál.
— Það hefir oft verlð vikið
að þvi, hve landskostir hér væru