Tíminn - 20.03.1947, Blaðsíða 3

55. blað
TlMMN, fimmtadagtnii 20. marz 1947
3
IINNING:
^ón PáL
lóóon
frá Söndum.
Föstudag 28. febr. s. 1. lézt
hann í farsóttarhúsinu í Rvík,
eftir fárra daga sjúkdómslegu.
Jón var fæddur að Búlandsseli
í Skaftártungu, V.-Skaptafells-
sýslu, 21. marz 1913, og var því
nú tæpra 34 ára gamall. For-
eldrar hans voru Páll Pálsson,
bóndi þar, sem nú dvelur að
Galtalæk á Landi, og kona hans
Margrét Þorleifsdóttir.
Eftir síðasta Kötlugos fluttu
foreldrar Jóns, þau Páll og Mar-
grét, að Söndum í Meðallandi,
og var þar heimili hans til full-
þroska aldurs, enda síðan
kenndur við þann bæ. Bærinn
Sandar stendur á hólma í miðju
Kúðafljóti og vandist Jón því
snemma við ferðalög yfir fljót-
ið, bæði vetur og sumar, fyrir
sig og aðra, líka stundaði hann
mikið veiðiskap í fljótinu, en
til þessa hvorutveggja þarf karl-
mennsku, samfara skarpri glögg-
skyggni, þar sem um slíkt stór-
vatnsfall er að ræða, og sýndi
Jón þar fljótt, að hann var
þeim eiginleikum búinn.
Eftir fárra ára dvöl á Söndum
missti Jón móður sína, og tók
þá við búsforráðum með Páli
föður hans, Sigríður Sæmunds-
dóttir frá Borgarfelli í Skaftár-
tungu, gekk hún börnum Páls í
móðurstað hvað umönnun og
ástríki snerti, og naut Jón þess,
sem var næstyngstur fimm
systkina.
Strax um fermingaraldur bar
á miklum hagleik hjá Jóni,
samfara listrænum smekk, og
næmri tilfinningu fyrir öllu því,
er til fegrunar var, og var þá
strax, þótt hann ungur væri,
oft leitað til hans um viðgerð
véla og verkfæra, sem hann
leysti af hendi með mestu prýði.
Nokkurn tíma eftir að Jón fór
að heiman, stundaði hann húsa-
smíði og húsgagna, en er til
kom, varð það hans starf að
vinna að vélaviðgerðum, sem
hann var sérstaklega gefinn fyr-
ir, og vann hann nú á bílaverk-
stæði Helga Lárussonar og þeirra
Klausturbræðra í Reykjavík.
Jón var maður ágætlega
greindur og aflaði hann sér
þekkingar með lestri bóka,.bæði
innlendra og erlendra, en var
þó að öllu sjálfmenntaður,
skólanám stundaði hann ekkert
utan barnaskóla. Hann var prúð-
ur í framkomu og hvers manns
hugljúfi, er honum kynntust.
Hann gat engri bón neitað, er
til hans var leitað liðsinnis,
jafnvel hvort hann hafði á-
stæður til eða ekki, var frá hans
hendi sjálfsagt að bæta úr þörf
nágrannans.
Með honum er í valinn fall-
inn einn af þjóðhagasmiðun-
um Skaftfellsku, sem jafnvígur
var bæði á tré og járn og eins
og í blóð borin þekking og lagni
við allar vélar.
Jón var heitbundinn Pálínu
Jónsdóttur frá Norðurhjáleigu i
Álftaveri og voru þau um það
bil að stofna sitt eigið heimili.
Er nú þungur harmur kveðinn
að unnustu hans, öldruðum
föður, systkinum og öðrum vin-
um, við þetta sviplega fráfall
hans, en gott er að geyma minn-
inguna um góðan og prúðan
dreng, sem öllum vildi gott en
engan hryggja. Eru slíkar minn-
ingar vegarnesti, sem ekki
bregst á ókomnum árum þeim,
sem eftir lifa.
Hafi svo Jón frá Söndum þökk
fyrir góða samveru og hlýar
endurminningar fylgja honum
frá mörgum vinum á þessum
vegamótum tilverunnar.
Blessuð sé minning hans.
Vinur.
stafanir hafi markað tímamót
í áfengismálum þeirra.
Þegar brennivínsdrykkja
þvarr, hvarf að mestu versta
veikin, sem henni fylgir, ölæðið.
Árið 1916, eða árið áður en
„hái tollurinn" kom, sýndu
skýrslur höfuðborgarinnar, að
ölæði („delerium tremens“)
hefði komið fyrir 310 sinnum,
árið eftir 82 sinnum og árið
1918 aðeins 9 sinnum.
Ölæði hefir ekki aukizt neitt
til muna síðan, og þakka Danir
það brennivínstollinum. Að vísu
hefi ég ekki við hendina skýrsl-
ur frá tveim síðustu árum. En
umkvartanir heyrði ég bæði í
Danmörku, og þó einkum í
Noregi, um að drykkjuskapur
skapur hefði aukizt mjög eftir
ófriðarlokin.
Aðsókn að drykkjumannahæl-
um minnkaði stórum viö fyrr-
greindar ráðstafanir. Sum þeirra
gátu lokað, af þvi að enginn bað
þar um vist. Árið 1919 voru
einir 14 vistmenn alls í báðum
hælum Bláa krossins, þótt þar
væri þá rúm fyrir 60.
Árið 1923 leyfðu Danir aftur
áfengt öl, og jafnskjótt hófst
aðsóknin að hælunum aftur. T.
d. má nefna að árið 1925 voru
vistmenn á þessum tveim hæl-
um orðnir 59, og um 1940 ná-
lægt 90. En þá voru alls 180 til
200 vistmenn í dönskum hælum.
Þjóöverjar tóku eitt hælið til
íbúðar og ógnaröldin í landinu
lamaði ýms líknarstörf. Aðsókn
hefir vaxið síöan hún hætti.
Danir kalla drykkjumanna-
hæli í daglegu tali „Rednings-
hjem“ (björgunarheimili), en
hið „opinbera" nafn þeirra er
,,Afvænningshjem.“ Sem stend-
ur eru þau 7 alls og skiptast svo
eftir aðstandendum:
Ríkið á 2, Blái krossinn 2,
Sjúkrahúsasamband Hafnar á
eitt. Eitt er sjálfseignarstofn-
un og heimatrúboð Hafnar á
eitt. Það er ætlað konum ein-
um.
Danir tóku upp þann sið árið
1930, („ósið,“ segja sumir), að
dæma menn fyrir afbrot gerð í
drykkjuskap til að fara allt að
2 ár í drykkjumannahæli.
Árin 1933—41 voru 330 dæmd-
ir til þeirror hælisvistar. Voru
það flest ungir menn, — rosknir
menn voru dæmdir í vinnu-
heimili. — í fyrstu tóku hæli
Bláa krossins við þeim, en af
því að þar er frjálsræði mikið,
lágu piltarnir á stroki og voru
svo ódælir að ríkið stofnaði
sjálft hæli handa þeim, þar
sem eftirlit er strangt.
. Framhald.
Gun.n.ar Widegren:
Ráhskonan á Grund
Ég sá í huga mér húsbóndann róa lífróður út á a-
borramiðin, og þess vegna laumaðist ég inn í svefn-
herbergið hans, settist á rúmstokkinn hans og ber-
háttaði. Svo vafði ég fötunum saman í böggul, en ein-
mitt þegar ég var að leggja þau á vogina, heyrði ég
fótatak hans frammi í fordyrinu. Ég átti ekki um
neitt að velja..— ég hrifsaði fataböggulinn og stökk út
um gluggann. Eina undankomuvonin var, að ég kæmist
í kjallarann og gæti klætt mig þar, enda stökk ég
eins og ég ætti lífið að leysa fyrir húshornið. Ég skim-
aði í kringum mig á hlaupunum eins og strokufangi
og sá Hildigerði bregða fyrir úti í garðinum. Hún var
að lú jarðarberjareitinn, sem við vökum yfir, eins og
tröllkonur yfir fjöreggi sínu, og nú átti að þekja hann
með viðarull, jarðarberjalynginu til hlífðar. Hildigerð-
ur starði á mig«f Hún var sannfærð um, að ég hefði
fengið sólstungu og misst vitið, sagði hún seinna. Ég
komst slysalaust bak við húsið, en þegar ég var í þann
veginn að stökkva niður í kjallaratröppurnar, sá ég,
að karlinn, sem ekur ölbílnum hérna um sveitina,
var þar fyrir. Hann var að bogra við að læsa hurðinni
og sneri að mér bakinu, — sem betur fór. En það er af
mér- að segja. að mér tókst með naumindum að forða
því, að ég fleygðist aftan á hann, svo var kastið á
mér mikið. Ég sneri nú við í dauðans ofboði, þeyttist
yfir grasf]£tina í þremur skrefum — Hildigerður hefir
sagt, að það sé áreiöanlega heilnæmt að lofa bless-
uðu loftinu að leika óhindraö um sig —, smeygði mér
á milli blómstóðsins í limgerðinu og stökk beint ofan
á netlustóð, sem tók mér upp í klyftir, tókst á svip-
stundu á loft aftur, þótt ég hafði þarna annars tijtölu-
lega gþða varnarstöðu gegn áleitni forvitinna augna,
fleygði mér niður á grasbala í skjóli viö limgirðinguna,
og reif mig í fötin í ógurlegu fáti.
Ég þorði ekki að líta upp fyrr en ég var komin í
hverja spjör og búin að jafna mig dálítið eftir ham-
farirnar, og þá fyrst sá ég, að ég var rétt við veginn.
Þar var bíll, og hélt kyrru fyrir, og í honum sátu tveir
karlmenn. Ég veit ekki, hve mikið þeir kunna að hafa
séð af þessum útiæfingum mínum, en hitt veit ég, að
mér rann í skap. Ég tók tveim fingrum i pilsið mitt
beggja megin, hneigði mig djúpt, eins og hirðmeyj-
arnar kváðu géra, og rak auk þess út úr mér tung-
una í áttina til þeirra, en það telst víst ekki til hirð-
siða. Svo gaf ég þeim langt nef og hörfaði inn á milli
runnanna. En við því gat ég ekki gert, að hlátrasköll
þeirra hljómuðu í eyrum mér. Þetta getur lærð hús-
; mæðrakennslukona ekki leyft sér, segir þú og hristir
glóhært höfuðið. Nei, segi ég og grúfi hrafnsvartan
kollinn niður yfir borðið. En hvort tveggja var, að ég
var reið, og svo var neðri hluti líkamans allur eins og
logandi und eftir kynninguna við brenninetlurnar.
Náttúrlega hefði ég átt að sjá fótum mínum forráð og
hugsa um, hvað ég gerði, en það var nú samt hægra
sagt en gert, eins og sálarástand mitt var í þann
svipinn, ekki sízt, þar sem ég hafði í þessari andrá
heyrt húsbóndann spyrja um mig.
— Hún er áreiðanlega orðin fársjúk, sagði Hildi-
gerður hátiðlegri tilkynningarröddu. Það er allaveg-
ana víst.
— Hvað er það þá eiginlega, sem að henni gengur?
spurði húsbóndinn, og Hildigerður svaraði — röddin
var þrungin þeirri djúpu alvöru, er grípur fólk, þegar
þyngstu áföll lífsins skella yfir það:
— Það vildi ég helzt komast hjá að tala um!
Þar eð húsbóndinn forðaðist jafnan að örva frá-
sagnargleði Hildigerðar, lét hann sér þetta svar nægja
og spurði einskis frekar.
En í sama bili og ég smaug inn á milli runnanna,
hljóðnaði hlátur mannanna niðri á veginum skyndi-
lega, og einkennilegur skarkali barst mér til eyrna.
Rétt á eftir kvað við hávær og reiðileg rödd, og annar
maður svaraði í sama tón. Svo sá ég annan manninn
hlaupa heim að húsinu, og skömmu síðar varð ég vör
við, að hann símaði eftir bíl til hjálpar.
Þú skalt vita, að ég gladdist. Þetta voru þorpararnir,
sem höfðu numið staðar á veginum til þess að horfa
á aöfarir mínar. Maðurinn á ölbílnum hafði ekið beint
aftan á bilinn þeirra, þarna sem hann stóð á vegar-
bugðunni, þar sem verst gegndi. Þeir höfðu ekki getað
slitið sig í tæka tið frá þeirri hrífandi sjón, er fyrir
augu þeirra hafði borið, og svo hafði litli kagginn
þeirra hafnað úti í skurði, allur beyglaður og braml-
aður.
Ég var enn að hrósa happi yfir því, að herra himins
og jarðar hafði látið hönd sína slá þessa syndaseli
eins og Filisteann forðum, þegar hann heyrði rödd
húsbóndans fyrir aftan mig.
— Hvernig víkur þessu við? sagði hann. Anna virð-
ist alls ekki vera veik.
— Nei — það er ekkert, sem tekur að tala um, svar-
aði ég.
— Já —- en Hildigerður sagði, að Anna væri veik,
en hún vildi helzt komast hjá því að segja mér, hvað
að henni gengi, hélt hann áfram með þráasvip.
— Æ, það er bara maginn — ég þoli ekki sumar-
Kaupfélög!
Höfum fyrlrliggjandi skilvindur
„SYLVIA“. Ýmsar slsrrðir frá Alfa-
Laval.
Strokkar
5, 10 og 15 lítra vænt-
anlegir síðar si árinu.
Samband ísl. samvinnuf élaga
Laus staöa j
VaSlarstjóri I
Frá næstu mánaðamótum verður ráðinn í þjónustu |
stjórnar íþróttavallar Reykjavíkur VALLARSTJÓRI, er 1
hafi með höndum alla framkvæmdastjórn í sambandi við i
rekstur íþróttavallarins á Melunum frá 1. apríl fram í i
október.
Þetta starf auglýsist hér með laust til umsóknar.
Nánari upplýsingar um launakjör og starfssvið veitir |
Jón Þórðarson, gjaldkeri vallarstjórnar, bæjarskrifstof- \
unum. f
Umsóknarfrestur til 28. marz.
Reykjavík, 18. marz 1947.
!
Stjórn íþróttavallar Reykjavíkur. |
Tilkynning
Hér eftir verður útborgun hjá okkur aðeins á þriðju-
lögum frá kl. 10—12 og 2—4.
Flugmálastjórinn,
Reykjavíkurflugvelli.
Stúlka óskast

tjctí £amj2ÍeJ
of this Cíeon, Family Newspaper
The Christian Science Monitor
‘ Free from crime and sensational news . , . Free from political
bias . .. Free from "special interest” control . . . Free to tell you
the truth about world events. Its own world-wide staff of corre*
spondents bring you on-the-spoc neu's and its meaning to you
and your family. Each issue filled with unique self-help features
to dip and kcep.
! The Chrlstiaa Sciencn Fuhlivhtnj? Society
( One, Norway Streei, Boston 15, Mrös.
□
Name..
Street.
5 City...
I PB-3
.Zone........Stute.,
Please send samþJe co/wíf "]
of The Christsan Science \
Monstor. f
□ Please ser.d a one-month |
trial suhscription. I en- |
close $1 ■

TÓNLISTARFÉLAGIÐ:
Þjóðlagakvöld
Engel Lund
í Trípólí á föstudagskvöld kl. 8.30.
Aðgöngumiðar á 18.00 kr. hjá Eymiuids-
son og Lárusi Rlöndal.
á Kleppsspítalanum
Upplýsingar hjá ráðskonunni, sími 3099, og í skrifstofu
ríkisspítalanna, sími 1765.
í