Tíminn - 27.03.1947, Blaðsíða 2

TlMEVN, fimmtndagmn 27» mar/ 1947
60. blað
Finiiittudagur 27. marz
Mbl. eignast skörung
Mbl. hefir fundið sér þing-
skörung við sitt hæfi. Það er
Gísli Jónson. Og þennan sess
hefir hann unnið sér með því að
flytja meira en tveggja klukku-
stunda þingræðu, til að svara
flokksbræðrum sínum, Pétri
Ottesen og Jóhanni Jósefssyni
fjármálaráðherra. Mbl. segir, að
Gísli Jónsson hafi svarað „þess-
um mönnum með sterkum rök-
um og miklum skörungsskap.“
Þessi afstaða Mbl. gagnvart
umræðunum um fjárlögin er svo
merkileg að ástæða er til að
athuga nánar hin sterku rök
og mikla skörungsskap.
Gísli sagði, að það væri hægt
að eyðileggja lánstraust ríkis-
ins með því að tala eins og fjár-
málaráðherrann. „Væri ég for-
stjóri fyrir lánsstofnun og hefði
hlustað á ræður fjármálaráð-
herrans og þm. Borgf. þá vildi
ég fá skrifað upp á, áður en ég
veitti ríkinu lán,“ sagði hann.
Þetta er ekki *torskilin sið-
fræði. Gísli vill, að fjármálaráð-
herrann neiti að viðurkenna
erfiðleikana, en lýsi því yfir skil-
yrðislaust, að hagur ríkissjóðs
standi með blóma, svo að láns-
traustið minnki ekkji. Honum
finnst meira vert um lánstraust
en gjaldþol.
Gsli hélt því fram, að það ræki
engin nauðsyn eftir að sam-
þykkja ýms útgjöld ríkisins.
Hann sagði að það væri hægt
að lækka framlög til vélasjóðs
um 300 þúsundir. Það væri líka
nauðsynjalaust að vera að
leggja fé til endurbygginga
sveitabæja, verkamannabústaða
o. s. frv., jjví að það ætti að búa
svo að þegnunum, að þeir gætu
byggt yfir sig sjálfir og ef verka-
menn hefðu nokkurn tíma getað
byggt yfir sig, þá væri það nú.
Leséndurnir geta sjálfsagt
dæmt um þessa fullyrðingu, þeg-
ar þeir hafa húsaverð, bygging-
arkostnað og dreifingu bygging-
arefnis í huga. Þingskörungur-
inn hefir víst áreiðanlega haft
fyrir augum einhvern ljóma af
væntanlegum ráðstöfunum, sem
fólkið er ekki farið að njóta,
þegar hann sagði þetta.
Hins vegar fannst Gísla mikið
á skorta, að þegnarnir gætu
greitt tryggingaiðgjöld sín sjálfir
og fannst ekki að þeir ættu að
gera það.
Hér verður ekki rekizt í því,
þó að þessi þingskörungur Mb>.
spyrði, hvort menn héldu, að
dómkirkjan á Hólum hlypi eitt-
hvað úr stað, þó að ekki yrði
veitt fé til að láta á hana kopar-
þak, úr því hún hefði nú staðið
þarna síðan á sautjándu öld,
eða þótt hann teldi það enga
nausyn hjá Pétri Ottensen, að
vilja eniurbæta Hvanneyrar-
fjósið, af því „Pramsóknarkún-
um y«r svo kalt,“ og þættist
hafa lesið í Tímanum það sem
, aldrei hefir staðið þar. Það er
eins og fjármálaráðherrann
sagði: „Hv. þm. fer dálítið fljótt
yfir sögu stundum."
Fjármálaráðherra sagði líka„
en u»i það þegir Mbl. vandlega:
„Þegar ég ræddi við fjárveit-
inganefnd virtist mér ekki ósköp
mikil bjartsýni ríkjandi í nefnd-
inni. Mér fannst að allir væru
áhyggjusamir.------Hér kveður
talsvert við annan tón. Menn
eru flokkaðir í stórhuga og
bjartsýna menn og aðra svart-
sýna, sem ekkert mark sé tak-
andi á.---------Ég benti á í
ræðu minni I dag* að það væri
Hermann Jónasson:
Syndakvittun og kosningasigrar
i.
Ég las það nýlega í einhverju
dagblaðinu að rangt væri og
þýðingarlaust að deila á fyrr-
verandi ríkisstjórn — hún hefði
fengið samþykki fyrir verkum
sínum og syndakvittun i síð-
ustu kosningum. — Ég held, að
það sé eitt af því skaðlegasta,
ef slík kenning sem þessi ætti
að festa rætur með þjóðinni.
Samkvæmt, þessari kenningu
ætti sá er selur banka falska
ávísun, að vera laus allra mála,
ef bankagjaldkerinn kaupir á-
vísunina í góðri trú.
Kosningaloforð eru einskonar
ávísanir — sviknar eða ósvikn-
ar. Það kemur oftast alls ekki
í ljós fyrr en alllöngu eftir að'
þær eru gefnar út, hvort nokk-
uð er inni fyrir þeim. Kjósand-
inn kýs frambjóðanda eða
flokk, sem hefir gefið honum
og öðrum kjósendum ákveðin
loforð um framkvæmdir og mælt
með póíitiskri stefnu, sem einn-
ig er lofað að beri tiltekinn ár-
angur. — Út á slík loforð hafa
flokkarnir oft unnið mikla
kosningasigra. En það er rangt,
að líta á slíka sigra sem pólí-
tíska syndakvittun fyrir flokk-
inn; —sigurinn er það ekki,
mun aldrei verða það og þjóð-
in má heldur ekki líta þannig á.
— Samþykki kjósandans í kosn-
ingum er gefið 1 því trausti, að
kosningaloforðin verði haldin og
stefnan leiði til þess, sem lofað
var. Reynist loforðin og mál-
flutningurinn blekkingar, leiðir
það af hlutarins eðli að flokk-
urinn hefir gert sig sekan um
athæfi, sem ekki er aðeins ó-
réttmætt að deila á, heldur væri
það bæði rangt og þjóðhættulega
sviksamlegt að láta það ógert.
Svo fjarri fer því, að „kosninga-
sigur“ eigi að geta varnað því,
að deilt sé á stjórn, eða pólí-
tíska flokka.
II.
Þetta, sem hér er sagt er svo
augljóst, að þess ætti ekki að
gerast þörf að leiða neinum það
fyrir sjónir. Það væri heldur
ekki gert, ef ekki væri nú haf-
inn sá eindæma áróður meðal
þjóðarinnar, að „kosningasigur-
ur“ ríkisstjórnar sýkni hana af
verkum hennar. Hitler sálugi
vann ekki fáa kosningasigrana
fyrir stjórn sína og stefnu. Sam-
erfitt að finna tekjustofna til
að mæta útgjöldunum.--------Ég
sagði að verðbólgan væri slík,
að við yrðum að heimta hærra
útflutningsverð en aðrir og ég
sæi ekki annað, en það yrði
fljótt að breytast.---------Þm.
hefir hér talað öðru vísi en í
nefndinni, en ég hefi e. t. v.
misskilið hann þar og hann
heldur, að hér sé allt 1 lagi, hvað
sem öllum miljónahundruðum
líður.“'
Gísli Jónsson sá þá erfiðleika
eina, þegar hann svaraði flokks-
bræðrum sínum, að hér hefði
verið að myndast peninga-
kreppa, „allt síðan það fór að
vitnast að fyrrverandi forsætis-
ráðherra færi frá.“ „Þá hafi
bankamir hætt að lána, þá hafi
fólkið hætt að leggja inn sína
peninga og þá hafi byrjað út-
tekt á inneignum úr bönkunum,"
segir Mbl.
Mbl. virðist vera einkablað
Ólafs Thors. En það er dálítið
tómlegt fyrir Sjálfstæðisflokk-
inn, að eiga sér ekki neitt mál-
gagn í höfuðstað landsins.
kvæmt hinni nýju kenningu
ætti ekki að mega deila á verk
hans. „Það er búið mál —
stjórn hans vann kosningasig-
ur — og þjóðin samþykkti þar
með gerðir hans. Mússólíni
gamli vann heldur ekki svo fáa
„kosningasigra.“ En kjósend-
urnir litu ekki á það sem synda-
kvittun. Sama fólkið, sem eitt
sinn hyllti hann og- kaus, mis-
þyrmdi honum og tók hann af
lífi — þegar það sá til hvers
stefna hans leiddi og hvers eðlis
kosningaloforð hans höfðu
verið.“ —
Nei, kosningasigur er ekki nein
syndakvittun — og má aldrei
verða það. Kosningasigur er
miklu fremur það gagnstæða,
hann er stórkostleg skuldbind-
ing þess, sem sigurinn vann.
Standi hann ekki við þessar
skuldbindingar — loforðin sem
hann gaf kjósendunum, er það
vissulega hann, en ekki kjósend-
urnir, svikarinn en ekki þeir
sem sviknir voru, sem á að þola
hefndir. Því miður koma afleið-
ingar rangrar stjórnarstefnu
ætíð niður á kjósendunum.
III.
Þegar fyrrverandi ríkisstjórn
verður metin og dæmd af stefnu
sinni og verkum, ber að hafa það
í huga, að afleiðingar af verk-
um hennar eru riú að byrja aö
koma í ljós. „Kosningasigurinn“
var unninn í fyrirheitum og lof-
orðum — sem ekki hafði sýnt
sig í framkvæmd til hvers
mundi leiða. —
En nú er það næsta margt,
sem komið hefir í ljós síðan s.l.
vor. Það er flest í fremur litlu
samræmi við loforðin. Fáa kjós-
endur fyrrverandi stjórnar mun
hafa svo mikið sem órað fyrir
því s.l. vor, að málin stæðu svo
sem þau standa nú. Og þó er
þetta qjðeins byrjunin. Margt
á enn eftir að skýrast næstu
mánuði og ár. —
Þá er það bæði réttmætt og
nauðsynlegt að endurskoða álit
sitt frá síðustu kosningum. —
I.
Einn af hinum nafnkenndu
Borgarfjarðardölum heitir Flóka
dalur. Þegar talað er um fegurð
og búsæld Borgarfjarðardala, er
Flókadals sjaldan getið. Venju-
legar þjóðleiðir liggja neðan við
hann og frá þeim sést lítið af
dalnum. Bæirnir í dalnum til-
heyra tveimur nærliggjandi
sveitum. Veldur slík skipting og
einangrun því meira, hve hljótt
er um þannan dal, en því að
þar sé ljótara, eða landkostir
minni, en annars staðar. Flóka-
dalur er hálendastur og breið-
astur allra Borgarfjarðardala.
Eftir honum renna tvær ár og
bæjaröð er þar þrísett. Syðri
áin heitir heitir Flókadalsá og
er venjulega kölluð Flóka. Er
hún hreppalandamerki og eru
bæirnir sunnan hennar í Anda-
kílshreppi. Innsti bærinn þeim
megin heitir Eyri og stendur á
suðurbakka Flóku.
Eyri hefir snemma byggð ver-
ið. Landnáma getur þess að þar
hafi búið Svarðkell, sonur Geirs
auðga, en dóttursonur Skalla-
Gríms. Enginn veit hvar eyri sú
hefir verið, sem bærinn í upp-
IV.
Sumir segja sem svo, að ekki
þýði að fást um það sem orðið
er — það bæti ekki neitt. —
Þetta er talsvert ísmeygileg fals-
kenning. Hpn er það vegna þess,
að í öllum mönnum er nokkuð
af þeirri eðlilegu tilhneigingu
að láta það sem liðið er og mið-
ur fór liggja í þagnargildi.
Oft er þetta nauðsynlegt. En í
pólítík getur þetta verið hættu-
legt. Það er talið að í pólitík
endurtaki sagan sig — fremúr
en í öðrum þáttum lífsins Þess
vegna eru það ekki loforð flokka
og manna — heldur reynslan,
sem þar er öllum svo dýrmæt,
kjósendunum ekki sizt, — á lof-
orðunum geta kjósendurnir oft-
ast lítið byggt — heldur á því
hvernig þau erú efnd. Þjóðin —
þ. e. kjósendurnir — verður oft
að horfa langt til baka til þess
að geta áttað sig á því í nútið
að velja rétt og hafna — styðja
rétta stefnu. —
Ef kosningaloforð eiga að
gleymast og „kosningasigurinn"
(hvernig sem unninn er) að vera
syndakvittunin, opnar það leiðir
til þess a!ð pólitískir skúmar
leiki listir sinar hvað eftir ann-
að. Glöggskyggni kjósendanna
og langminni þeirra á það,
hvernig loforðin hafa verið
efnd, er nauðvörn þjóðfélagsins
gegn endurteknum glæfrum í
stjórnmálum þjóðarinnar. Það
er nægilegt af slíkum leikurum,
ef þeim gefst færi. Það er nóg
af pólítískum skúmum til að
bera kosningaflesk á borð fyrir
kjósendur.
Öryggi .þjóðfélagsins og til-
verumöguleikar liggja í því, að
eiga kjósendur, sem ekki gína
við slíkri flugu — minnsta kosti
ekki hvað eftir annað.
Það er fyrirgefanlegt, þótt
kjósendur villist af réttri leið í
bráð, þegar fölsk kosningalof-
orð herja landið svo að til
einskis verður jafnað nema
gerningaveðurs.
En þessir sömu menn ættu
hafi hefir verið reistur á. Flóka
er með þeim ósköpum gerð, að
hún lætur lítt marka sér bás
þar í kring. Er þar flatlendi mik-
ið og rennur hún þar sitt á
hvað um eyrarnar og er henni
lítt treystandi, hvorki með far-
vég eða ísaþök. Vill svo oft verða
þegar aðrar ár eru ísi þaktar
og hinar rólegustu allan vetur-
inn, að Flóka brýst fram for-
áttu mikil og sprengir af sér
allan ís og ryður sér þá um
leið nýja farvegi.
Ég er fæddur og uppalinn á
nyrðri bakka Flóku, gegn Eyri.
Á s.l. voru andaðist bóndinn á
Eyri. Hann var æskuvinur minn
og leikbróðir, þó hann væri
nokkrum árum eldri. Á undan
honum höfðu verið á Eyri faðir
hans og afi, sem báðir höfðu
búið þar alla sína búskapartíð,
lifað þar og dáið. Á þessum
lausungartímum er slík rótfesta
nokkuö fátíð. Engra þeirra fegða
hefir áður minnst verið opinber-
lega, en ég tel að þar sé þeirra
merkismanna að minnast, að
ekki sé samræmi að láta að engu
getið.
(Framhald á 4. síðu)
Guðmundur Illugason:
Þrír Eyrbyggjar
Dönsku lýðskólamennirnir
Tíminn birtir hér nöfn hinna
dönsku lýðháskólakennara,
sem sendu ríkisstjórn og rík-
isþingi áskorun um að ís-
lendingum yrði skilað þeim
handritum íslenzkum, sem
geymd eru í dönskum söfnum.
Frode Aagard, Vestbirk.
Jprgine Abildgaard, Snoghþj.
Johs. Andersen, Galtrup.
Ingeborg Appel, Askov.
J. Th. Arnfred, Askov.
Johs. Bjerre, Kþbenhavn.
Frede Bording, Kþbenhavn.
Sigurd Brþndsted, Lolland.
Niels Bukh, Ollerup.
C. P. O. Christiansen, Grundtvigs
Hþjskole.
Kristine W. Damgaard, G. Dam-
gaard-Nielsen, Ryslinge.
Rich. Gaarde, Vesterdal.
Hjalmar Gammelgaard, Ros-
kilde.
H. ^Gjerrild, Baptisthþjskole,
T0110se.
Maren Grosen, Tistrup.
Uffe Grosen, Vallekilde.
Hans Haarder, R0nshoved.
T. Hostrup Petersen, Ollerup.
H. Hansen-Hauge, R0nde.
Edvard Jensen, Horne.
F. Tange Jensen, Aarhus.
E. Johnsen, Odder.
Laurids Kaag, N0rre Nissum.
Anna Krogh, Snogh0j.
Kr. Krogshede, Gerlev.
Aksel Lauridsen, Bornholm.
Johs. Laursen-Vig, Uldum.
P. H. Lauridsen, H0jstrup.
Fritz Larsen, Lutersk Missions-^
skole, Hiller0d.
A. Lundholm, B0rkop.
Hans Lund, R0dding.
P. Manniche, Helsing0r.
K. M01bak, Hindsholm.
P. M011er, Tommerúp.
Vagn M011er, R0dkilde.
Erik B. Nissen, Antvorskov.
Harald Petersen, Askov.
P. C. Poulsen, Aabyskov.
Rask Nielsen, Jydsk Idrætsskole,
Vejle.
Ejnar Skovrup, Kerteminde.
P. Sejlund S0rensen, Thy.
Frede Terkelsen, Danebod.
Johs. Terkelsen, Ry.
Alfred Truelsen, Aabyskov.
Sv. Aage Thomsen, Jysk Idræts-
skole, ^Jejle.
H. Thorl0, Haslev.
Sextín oí* fimm ára:
Sigurður Samsonarson
bóncll á Selárdal í Ságandafirði.
Sigurður Samssonarson bóndi
á Selárdal í Súgandafirði varð
sextíu og fimm ára í gær.
Hann er fæddur á Barmi á
Skarðströnd 26. marz 1882. For-
eldrar hans voru þau Samson
Jakobsson og Sigurlín Sigurðar-
dóttir og bjuggu þau um 20 ára
skeið í Fagradal á Skarðströnd.
Sigurður ólst upp hjá foreldrum
sínum til 15 ára aldurs, en fór
síðan að stunda sjó öðrum
þræði og réri þá frá ýmsum
stöðvum við Breiðafjörð fram
til ársins 1910, að hann fór
alfarinn frá Breiðafirði. Um
þetta leyti lærði Sigurður sjó-
mannafræði hjá Skúla Skúla-
syni skipstjóra og tók skip-
stjórapróf. Varð síðan stýrimað-
ur og skipstjóri á þilskipum frá
Eyjafirði, fram til ársins 1921,
að hann varð að láta af sjó-
mennsku vegna heilsubrests. Ár-
II.
Vorið 1835 byrjuðu ung hjón
búskap á Eyri í Flókadal. Þau
hétu Eggert Gíslason og Guðrún
Vigfúsdóttir. Þau voru bræðra-
börn að frændsemi. Feður þeirra
voru Gísli prestur að Hítarnes-
þingum og Vigfús bóndi á Auðs-
stöðum í Hálsasveit. Kona Gísla
og móðir Eggerts var Ragnhildur
Gottskálksdóttir frá Ási í Keldu
hverfi, en kona Vigfúsar og móð-
ir Guðrúnar var Guðrún Jóns-
dóttir Hjaltalín, systir Odds
læknis.
Bræður þeirra Gísla og Vig-
fúsar voru prestarnir sr. Eggert
í Reykholti, og sr. Páll á Borg,
bóndinn Jón á Höll i Þverár-
hlfð og Eyjóífur heirlæknir í
Kaupmannahöfn. Allir þessir
bræður, nema Eyjólfur, fluttu í
Borgarfjarðarhérað með for-
eldrum sínum, Guðmundi Vig-
fússyni, lögréttumanns í Hjörts-
ey á Mýrum, Sigurðssonar og
Guðrúnu Þorbjarnardóttur frá
Skildinganesi. Guðmundar Vig-
fússon var tugthúsráðsmaður á
Arnarhóli og um tíma sýslumað-
ur í Gullbringu- og Kjósar-
sýslu, en flutti á efri árum að
Hjarðarholti í Stafholtstungum
og bjó þar síðan til dauðadágs.
Gísli Guðmundsson bjó fyrst
í Hjarðarholti móti föður sínum,
en síðan á Signýjarstöðum í
Hálsasveit, unz hann varð prest-
ið 1919 gekk hann að eiga Rós-
inkrönsu Sveinbjörnsdóttur frá
Súgandafirði og áttu þau heima
á ísafirði um skeið. 1921 flutt"
ust þau að Selárdal og hafa þau
búið þar síðan. Sigurður vann
(Framhald á 4. síðu)
ur að Staðarhrauni 1817. Fluttist
hann þá þangað vestur. Hann
átti mörg börn, er öll fluttust
vestur með honum og juku þar
kyn sitt, nema Eggert.
Eggert Gíslason var fæddur á
Signýjarstöðum 30. maí 1811.
Hann fór ungur í fóstur til Jóns
Jónssonar hreppstjóra á Sturlu-
reykjum og ólst þar upp. 24 ára
gamall kvæntist hann frænd-
konu sinni, Guðrúnu Vigfúsdótt-
ur, vorið 1835. Hún var fædd 3..
okt. 1814 og því rúmlega tvítug
að aldri. Þau fóru þá að búa
á Eyri í Flókadal, eins og áður
er sagt. Þar höfðu þá á um-
liðnum árum ýmsir búið og á-
búendaskipti verið tíð. Jörðin
hafði lítið til síns ágætis, fjalla-
jörð í afskekktum dal í nokkurs;
konar ranghala úr Andakíls-
hreppi.
Ekki voru miklar líkur til, að
ungu hjónin yrðu frekar rót-
gróin við jörð þessa, en aðrir,,
sem þar-höfðu á undan þeim’
verið. Svo varð þó. Á Eyri voru:
þau bæði alla sína ævi eftir-
þetta. Eggert dó þar 16., maí
1866. Hafði þá búið þar í 31 ár.
Eftir lát h$.ns bjó Guðrún þar í
18 ár og andaðist þar 9. júní
1884. Að öllu leyti brestur mig
kunnugleika til að skrifa nokk-
uð um búskap þeirra. Heyrt hefl
ég að þau hafi verið vel metin,.
greind vel og góðir búþegar.