Tíminn - 22.04.1947, Blaðsíða 2

TflMlMN. þrlgjttdaginn 22. apríl 1947
75. blað
2
Halldór Kristjánsson:
Þjóðmálabarátta sósíalista
Þriðjudagur 22. apríl
Agentar útlendu
olíuhringanna
Það verður jafnan talinn einn
veigamesti sigur sjálfstæðisbar-
áttunnar, að verzlunin komst í
innlendar hendur. Ekkert lék
þjóðina ver á kúgunartímunum
en verzlunarináti hinna erlendu
kaupsýslumanna. Þetta sáu
frumkvöðlar sjálfstæðisbarátt-
unnar líka glöggiega. Fyrsta
takmarkið, sem þeir stefndu að,
var að fá verzlunina frjálsa, svo
að íslendingar fengju möguleika
til að taka hana í eigin hendur.
Þær miklu framfarir, sem
orðið hafa í landinu seinustu
áratugina, eru kannske framar
flestu öðru innlendu verzluninni
að þakka. Verzlunarkjörin hafa
stórbatnað og hagur almenn-
ings tekið hliðstæðum framför-
um. Gróðinn af verzluninni
hefir mest allur verið notaður
innanlands og orðið ein helzta
lyftistöng margháttaðra fram-
kvæmda.
Á einu sviði hefir landsmönn-
um þó ekki enn tekizt að ná
verzluninni í eigin hendur. Ol-
íuverzlunin hefir til þessa verið
í höndum erlendra hringa eða
leppfélaga þeirra. Sú fjárhæð er
orðin stór, sem þjóðin hefir
þannig orðið að greiða að ó-
þörfu úr landinu. Henni mætti
því bæði þykja það hagsmuna-
mál og metnaðarmál, að geta
minnst aldarafmælis verzlunar-
frelsisins, sem er skammt und-
an, með því að eyða seinustu
leifum hinnar útlendu verzlunar
og taka olíuverzlunina alveg í
sínar hendur.
Miklar likur eru nú til þess,
að þetta megi takast. Samvinnu-
félögin og útvegsmenn hafa
stofnað til myndarle'gra sam-.
taka um olíuverzlun. Ríkis-
stjórnin hefir sýnt þessum sam-
tökum þann sjálfsagða skilning
að útvega þeim olíugeyma þá,
sem Bandaríkjamenn höfðu í
Hvalfirði. Þannig hefur þeim
skapazt aðstaða til að hefja þeg-
ar olíuverzlun í stórum stíl.
Fyrsti árangurinn er sá, að
nýju togurunum hefir verið
tryggð brennsluolía með beztu
kjörum tvö næstu árin, en ann-
ars myndi rekstur þeirra hafa
komizt í óefni, þar sem ekki
voru til aðrir geymar, er hent-
uðu þessari olíutegund.
Allir þjóðhollir menn, sem
vilja innlenda og hagkvæma
verzlun, munu vissulega fagna
því, sem hér hefir gerzt. Alveg
sérstaklega mætti þetta þó
vera fagnaðarefni fyrir þá, sem
vilja efla itðk samvinnuverzl-
unarinnar og bæta hag útgerð-
arinnar.
En þó skeður það undarlega,
að, sá flokkur, sem telur sig
aðalfulitrúa verkamanna, ris
upp með miklum bæglagangi,
fcallar þetta landráðastarf og
brigzlar samvinnufélagsskapn-
um og útvegsmönnum, sem
standa að innlenda olíufélaginu,
um leppmennsku fyrir erlent
herveldi.
Allar eru þessar glæpsamlegu
aðdróttanir vitanlega á sandi
byggðar. Nokkrir olíugeymar
geta aldrei orðið herstöð, en ef
þeir væru það, myndu þeir verða
það alveg eins, þó þeir væru
annars staðar en í Hvalfirði, —
einkum þó, ef þeir væru nær
Reykjavík. Ef olíugeymar væru
jafn hættulegir og forkólfar
sósíalista vilji vera láta, ættu
þeir að krefjast þess, að bann-
Þjóðmálabarátta Só(síalista
undanfarna daga hefir verið með
þeim hætti að vekj a má athygli.
Tvö eru þau mál, sem verið hafa
á dagskrá, og þeim hefir þótt
henta að snúast svo fast í gegn,
að hvorki hefir verið sparað
stórt letur né stór orð. Þessi mál
eru tollahækkunin nýja og sala
olíustöðvarinnar í Hvalfirði.
Hér verða bæði þessi mál lít-
ilsháttar rædd, og leitað að á-
stæðunni fyrir hrópyrðum og
gífurmælum sósíalista.
Austurvegur.
Ekki ætti að þurfa'mörg orð til
að væri að hafa olíugeyma í
landinu. Því er síður en svo að
heilsa. Þvert á móti hafa þeir
verið því fylgjandi, að brezki
olíuhringurinn B. P. fengi að
reisa stóra olíustöð rétt hjá
Hvalfirði.
Það er því eitthvað annað, sem
liggur hér undir steini. Þetta
skýrist líka vel, þegar það upp-
lýsist, að nokrir aðalforkólfar
Sósíalistaflokksins eru aðaleig-
endur Nafta h.f., en það fær
olíuna, sem það verzlar rceð, að
mestu leyti frá B. P. Olíubur-
geisarnir í Sóisíalistaflokknum
óttast, að nýja olíufélagið dragi
spón úr askinum þeirra, og þess-
vegna láta þeir flokk sinn og
blað ganga gegn þeim berserks-
gang, en vitanlega undir fölsku
yfirskyni.
Sjaldan hefir fals og hræsni
forkólfa Sósíalistaflokksins
komið betur fram en í þessu
máli. Þeir þykjast vera miklir
sjálfstæðisgarpar og vilja hafa
verzlunina innlenda. Þegar hins
vegar er unnið að því að gera
olíuverzlunina innlenda, verða
þeir fyrstir manna til að ráðast
gegn því, og umhverfa svo sann-
leikanum, að þeir bera þeim,
sem þetta þjóðræknisstarf eru
að vinna, landráð og lepp-
mennsku á brýn. Þeir þykjast
vilja efla samvinnufélögin, en
rísa svo fyrstir manna gegn
því, að þau fái notið sín í olíu-
verzluninni. Þeir þykjast vilja
bæta hag útgerðarinnar, en
berjast svo fyrstir manna gegn
því, að útgerðin fái bætta olíu-
verzlun.
Allt er þetta gert vegna þess,
að nokkrir forkólfar Sósíalista-
'flokksins hafa sameiginlega
hagsmuni með hinum útlendu
auðhringum. Þess vegna víla
þeir ekki fyrir sér. að heimta
mannvirki eyðilögð, sem myndi
valda þjóðinni margra tuga
miljóna kr. tapi, og bera fjöl-
mennum samtökum og stéttum
landráð á brýn, þegar þessir að-
ilar eru að heyja raunhæfa
sjálfstæðisbaráttu. Sem betur
fer á íslenzka þjóðin ekki dæmi
um jafn taumlausa þjónustu við
útlent ‘ auðvald og hér kemur
fram hjá forkólfum Sósíalista-
flokksins.
Það er hins vegar ástæðulaust
að harma þetta. Þjóðin mun
ekki láta þessa agenta erlendu
hringanna blekkja sig. Þeirri
baráttu, sem hér er háð, mun
lykta með sigri innlendu sam-
takanna og það mun reynast
þjóðinni happadrýgst, eins og
ávallt fyr, að hafa verzlunina í
eigin höndum. Jafnframt mun
það lærast af þessari baráttu
enn betur en áður, að þótt engir
tali fagurlegar um sjálfstæði
þjóðarinnar en forkólfar sósíal-
ista, eru engir reiðubúnari til að
þjóna útlendum hagsmúnum
en þeir.
að rifja upp hvernig fjármál
ríkisins standa í aðalatriðum.
Fjárlagafrumvarpið var með
fullum 30 miljóna halla, og þó
fannst sósíalistum öllum að út-
gjöldin þyrftu að vera miklu
meiri, — jafnvel svo að miljóna-
tugum skipti. Um það voru þeir
einhuga.
En hvernig átti að afla fjár til
þeirra útgjalda?
Um það hafa sósíalistar aldrei
sagt eitt einasta orð.
Það lítur því út fyrir að sósíal-
istar hafi hugsað sér að halda
áfram fjármálastefnu fyrrver-
andi stjórnar, að samþykkja
að miklar og dýrar framkvæmd-
ir skuli verða gerðar, en sjá þó
engin ráð til að standa við það.
— Það er hinn pólitíski austur-
vegur í fjármálum og löggjöf
þjóðarinnar. En skólar, vqgir og
verkamannabústaðir byggjast
ekkert fljótar fyrir pappírslög,
ef ekki er séð fyrir fé til fram-
kvæmda.
Hver skilur sósíalista?
í öðru lagi er nú óvissa um
sölu íslenzkra afurða. Fyrrver-
andi stjórn hafði enga tilraun
gert til að selja framleiðslu
þessa árs, en lét sér nægja full-
yrðingar um að allt seldist við
geipiverði (sbr. ræðu Einars Olg.
og Ólafs Thors við stjórnar-
skiptin). Nú hafa samninga-
nefndir verið bæði í Englandi og
á meginlandi álfunnar 'í tvo mán
uði og fréttist fátt af. Á sósíal-
istum er helzt að heyra, að þeir
reikni ekki með því, að hag-
stæðir samningar náist við
Rússa, og ætli að kenna ríkis-
stjórninni um það, á þann hátt
að hún hafi bakað <íér óþokka
Rússa með slæmu umtali í blöð-
um sínum, — einkum Alþýðu-
blaðinu.
í þessu sambandi er vert að
muna tvennt og athuga.
Það fyrst, hvernig ástatt er,
ef menn verða að láta vel yfir
öllum störfum og stefnu ríkis-
stjórna í viðskiptalöndunum?
Ættum við þá t. d. að svíkja
sannfæringu okkar og láta sál
og samvizku fylgja með í kaup-
VíkiiigsjDrent er að gefa út
bókaflokk, sem kallaður er Nýir
pennar. Ekki er þó annað sam-
eiginlegt með bókum þeim en
brotið og kápumyndin. Þetta
eiga að vera 10 bækur, 5 skáld-
sögur og 5 ljóðakver. En heiti
floklcsins er dregið af því, að
höfundar bókanna hafa lítið eða
ekki neiitt tairt í bókarformi
áður. Sex: bækur eru komnar út
í þessum flokki og verður þeirra
hér stuttlega getið.
HeixSur ættarinnar eftir Jón
Bjcirnsson. Stærð 321 bls.
18 X12 sm. Verðkr. 25.00 ób.
Jón Björnsson hefir dvalið í
Danm .örku og skrifað nokkrar
sögur á Dönsku og birtist ein
þeirra hér í þýðingu. Nokkuð
virðist bera á ókunnugleika um
íslenzk a staðhætti. Það hefir
víst ai drei verið fastur grafari
í sveít á íslandi. — Hreppstjóra-
embæt tið virðist eftir þessari
sögu v't ra formennska í hrepps-
nefnd„ sem er kölluð sveitar-
nefnd. . — Þá mun það líka fá-
títt, að úði frá brimgarði hold-
væti me nn, sem standa upp í
fjöru og sízt þegar lendandi er.
— En þi ó að svona smámunir
unum til þeirra, sem bezt vilja
borga þorsk og síld? Þetta er
eins og þegar Gunnar Thorodd-
sen lét tímarit sitt segja, að við
yrðum að miða stjórnarhætti
vora við vilja Þjóðverja vegna
verzlunarviðskipta við þá. Þetta
er sjónarmið þrælsins mútu-
þæga og féfala.
í öðru lagi má svo athuga,
hvernig Þjóðviljinn hefir greitt
fyrir viðskiptum við Breta og
Bandaríkjamenn, samkvæmt
þeirri viðskiptasiðfræði, sem
hann boðar. Skyldu sósíalistar
telja það hollustu við samninga-
nefnd okkar í Rússlandi og
hagsmuni þjóðarinnar, ef Alþ,-
blaðið birti grein, þar sem Molo-
toff væri sagt að éta það, sem
úti frýs?
Þjóðviljinn reiknar með öðr-
um umgengnisvenjum við Engil-
saxa en Rússa, eða hann hefir
viljandi stefnt að því, að spilla
öllum viðskiptum við Engilsaxa,
nema hann taki ekki sjálfur
mark á orðum sínum. Lesendur
trúi því, sem þeim þykir senni-
legast.
Á yztu þröm.
Jafnframt því, sem svona er
ástatt um fjárhag ríkissjóðs og
afurðasölu þjóðarinnar, er öll-
um bátaútveginum haldið við
með því, að ríkissjóður ábyrgist..
honum verð, sem enginn veit,
hvort næst á útflutningsmark-
aði. Venjulegum mönnum finnst
því, að eitthvað þurfi að gera
til að tryggja það, að ríkissjóð-
ur geti staðið undir lögbundn-
um gjöldum og atvinnuvegirnir
haldizt gangandi.
Hver eru þeirra úrræði?
Þá koma tekjuöflunarlögin
nýju. Það hefir oft og rækilega
komið fram, að þeim sem að
tollahækkununum standa er það
að ýmsu leyti ekki neitt ljúft,
og vita lesendur Tímans fullvel
hug Framsóknarmanna í þeim
efnum. Það hefði svo sem getað
verið heiðarlegt og réttmætt af
sósíalistum að vera á móti þessu.
En þá bar þeim skylda til að
benda á önnur betri úrræði. í
verki illi á lesandann, korna
þeir skáldlegu gildi ritverksins
ekkert við.
Þessi saga gerist á árunum
1904—’6, þegar mestar deilur
stóöu um símamálið. Virðist höf-
undur allvel hafa kynnt sér
þau átök og atburðarásina, án
þess að dómur sé lagður á skiln
ing hans á stjórnmálalifi þjóð-
arinnar þá. Er það og mál út
af fyrir sig, hvort sú lýsing og
sálarlífslýsing bændanna er
sönn og samræm íslenzku þjóð-
lífi þau ár.
Heiður ættarinnar á að sýna
baráttu milli kyrrstöðu og fram
fara, gamals og nýs. Því miður
hafa tökin sums staðar slaknað
hjá höfundi, svo að persónur
verða óljósar og þokukenndar.
Halldór hreppstjórasonur á
Leiru er að miklu leyti óráðin
gáta, þegar hann fer að heiman
í forboði föður síns. Heim í
sveitina berast slúðursögur um
það, að hann hafi lagzt í
drykkjuskap og falsað víxla.
Sjálfur skrifar hann stúlkunni,
sem hann elskar, að hann sé
líkamlega og andlega bugaður
maður. Honum græðist fé og
eftir að hann deyr hetjudauða
þess stað ráðast þeir gegn þess-
um lögum með blekkingum og
fölsunum, sjálfir úrræðalausir
gagnvart vandanum.
Blekkingar sósíalista eru t. d.
fullyrðingar þeirra um að tolla-
hækkanirnar lækki laun manna
um 8—10%. Þó hefir því verið
lýst yfir að vísitöluhækkun sú,
sem af þessu stafi verði greidd
niður. Og þó að segja megi, að
vísitölugrundvöllurinn sé ekki
réttur, er hann þó jafnréttur og
hann var, þegar sósíalistar sátu
í ríkisstjórn.
Þess er ekki að dyljast, að
tollalögin nýju hækka ýmsar
nauðsynlegar vörur í verði, en
yfirleitt nemur það þó ekki mjög
miklu. Aðallega lendir tolla-
hækkunin á miður þörfum og
alls óþörfum vörum, sem þjóðar-
nauðsyn er að draga úr kaup-
um á. Við höfum nú einu sinni
ekki ráð á að kaupa takmarka-
laust allt glingur, glys og munað,
sem gaman kynni að þykja að.
Þjóðviljinn gæti sjálfsagt
reiknað út með rökum, að á-
fengishækkunin um daginn
væri raunveruleg lækkun á
launum manna, — sjálfsagt
ekki minna en 8—9% lækkun
hjá sumum. En aðrá snertir
þessi hækkun ekki neitt. Eins
er það, að tollahækkun á silki-
sloppum, gullúrum, armbönd-
um o. s. frv. kemur ekki við
aðra en þá, sem þetta kaupa.
Enn er þess að gæta, að lögin
gilda aðeins í 9 mánuði. Verði
sósíalistar eða aðrir búnir að
leysa dýrtíðarmálið á þeim
tíma, er sennilega engin hætta
á, að þessi lög verði framlengd.
Kannske gagnráðstafanirnar,
sem Þjóðviljinn hefir boðað,
beinist að því að leysa dýrtíðar-
málið sjálft? Þá væri vel farið.
Meðan ekki næst samkomulag
um ráðstafanir, sem minnka út-
gjöld ríkissjóðs, en þar eiga sós-
íalistar engar tillögur, verður
einhvernveginn að útvega ríkis-
sjóðnum tekjur til að mæta
gjöldunum. Um það eiga sósíal-
istar engar tillögur heldur. Allt,
sem þeir hafa enn sýnt, að þeir
geti á þessu sviðí, er að mótmæla
og hóta. En þó að hrinur og há-
vaði kunni stundum að vera
vænlegt til fylgis, verður þó að
treysta því, að ’ nú sé hættan
og alvaran svo nærri, að þjóðin
hlusti ekki með velþóknun á
trúir enginn illmæli^iu um
hann. Að öðru leyti verst höf-
undur nánari frétta um þessa
persónu sína, bæði ytri atvik
og sál og tilfinningu. Lesand-
inn veit þryí næsita lítið um
hana að loknum lestri, og er
mjög gengið framhjá andlegu
lífi og sálarstríði nafna míns.
En skáldrit verða lesendum sín-
um síður til andlegs þroska, ef
þar koma ekki fram glöggar og
ákveðnar myndir og mannlýs-
ingar.
Jón Björnsson hefir gaman
af stórum viðfangsefnum, stór-
brotnum mönnum, sviplegum og
örlagaþrungnum atvikum. En
það er mikil raun rithöfundum,
að móta hinn dýra málm mann-
dóms og. atgervis í eldi lífs-
reynslunnar, og munu flestir
þurfa mikla æfingu áður en það
ferst vel.
Eftir örstuttan leik. Skáld-
saga eftir Elías Mar. Stærð:
207 bls. 18X12 cm. Verð:
kr. 22,00 ób.
Endurminningar tvítugs stúd-
ents frá hausti og vetri 1945—
46. Hann kynnist stúlku, sem
hann verður ástfanginn af og
virðist elska hann líka, en þeg-
ar móðir hennar hefir heyrt
hvers konar piltur þetta er,’
drykkfelldur, kvensamur og á
meira að segja barn á fyrsta ári,
úrræðalaus org og hrópyrði. Hér
verða að koma til jákvæðar
gagnráðstafanir en ekki ein-
ungis neikvæð mótmæli og nýjar
dýrtíðarskrúfur.
Óhapp sósíalista.
Það er óhapp fyrir sósialista,
að þeir skyldu lenda í því að
heimska sig fyrir allra augum á
Hvalfjarðargeymunum, einmitt
meðan átökin um tekjuöflunar-
lögin standa yfir.
Þeir krefjast þess, að olíu-
geymarnir í Hvalfirði séu rifn-
ir, þrátt fyrir það, að þeira er
þörf fyrir atvinnulíf lands-
manna, og er erfitt að sjá-hvern-
ig eldsneytisþörf nýju togar-
anna verður fullnægt án
þeirra.
Þeir drótta landráðastarfsemi
að samvinnumönnum landsins,
bæði í kaupfélögunum og olíu-
samlögum útvegsmanna.
Þeir kalla Olíufélagið h.f., al-
íslenzkt verzlunarfélag sam-
vinnumanna, leppfélag Stand-
ard Oil.
Þeir kalla ríkisstjófnina lepp-
stjórn Bandaríkjaauðvaldsins og
skrifa um hana mjög á sama
hátt og Rússar láta málpípur
sínar í öllum löndum lýsa stjórn-
inni í Grikklandi. Skyldu þeir
halda að þau skrif sín greiddu
fyrir viðskiptum við Rússa?
Sjúklegt sálarástand.
Þegar Rússar réðust á Finn-
land hér um árið, sögðu sósíal-
istar, að öryggi Sóvétríkjanna
krefðist þess, að þau tækju
Hangöskagann. Nú virðast sós-
íalistar líta svo á, að öryggi
ráðstjórnarríkjanna sé í hættu
vegna Keflavíkurflugvallarins
og olíugeymanna í Hvalfirði.
Jafnframt segja þeir, að frá
þessum herstöðvum sé hægt að
leggja iðnaðarborgir Bretlands ‘
í rústir í einni svipan. Sam-
kvæmt þeirri afstöðu, sem þeir
tóku í Finnlandsstríðinu, myndi
þeim því þykja ástæðulaust að
mótmæla því, að Rússar eða
Bretar sendu hingað her og
tækju Reykjanes og Hvalfjörð.
Þeim finndist það bara eðlileg
nauðsyn þessara ríkja af örygg-
isástæðum.
íslenzk alþýða vill byggja ör-
yggi sitt á öðrum grundvelli en
þeim, að enginn geti gert öðrum
illt, ef hann vildi þáð. Það sam-
gerir hún alvöru úr því að senda
dóttur sína til hljómlistarnáms í
Kaupmannahöfn og elskendurn-
ir skilja í myrku vonleysi, —
a. m. k. hann.
Þessi frásaga er ósköp vellu-
leg, því að strákurinn er dáð-
laus og trúlaus og veltist á-
fram. Hann er lesinn og gáfað-
ur, — ekki vantar það. Hann
vanrækir námið, kann ekki við
að borða heima hjáf föður sín-
um og frænku, en kaupir sér
mat úti í bæ og drabbar með
félögum sínum. 1
E. t. v. er þessi bók sönn lýs-
ing á andlegri örbrigð sumra
gáfaðra og menntaðra unglinga
nú á tímum. Þetta er lýsing á
stefnulausu reiki í ástamálum,
skemmtanalífi og námi. Hug-
sjónir og stefnumál koma þar
ekki við sögu. Drykkjugleði
skólafélaganna er heimskuleg
og ljót frá upphafi til enda.
Allt er þetta rakið í hlutlausri
frásögn, án dóma og ályktana,
rétt eins og horft er á vatnsfall,
sem án vilja og sjálfræðis hlýð-
ir ytri lögmálum eðlis og um-
hverfis, dómgreindarlaust, fyr-
irbæri án sjálfsákvörðunar.
Elías Mar er stílfær og hon-
um hefir tekizt að hafa Þórhall
Gunnarsson sjálfum sér sam-
kvæman söguna alla. Það er
gott að eiga lýsingu á slíku
mannlífsfyrirbæri, og víst er
(Framhald á 4. síðu)
NÝIR PENNAR