Tíminn - 26.04.1947, Blaðsíða 2

2
Tímiviv. langardagÍMit 26. aprll 1947
78. blað

Laugardagur 26. apríl
Siðlitlir sökudólgar
Það var ein af siðlausustu
áróðursaðferðum nazista að
eigna öðrum þau glæfraverk,
sem þeir unnu sjálfir. Einkum
reyndu þeir að gera þá að söku-
dólgum, sem saklausastir voru.
T. d. kenndu þeir Roosevelt for-
seta um styrjöldina og kölluðu
hann mesta stríðsæsingamann
veraldarinnar.
Það er þvi vel ljóst, hvaðan
áhrifin eru, þegar Mbl. er að
eigna Hermanni Jónassyni af-
leiðingarnar af verkum Ólafs
Thors í dýrtíðarmálunum. Her-
mann Jónasson er einmitt sá
maður, sem hefir flestum eða
öllum eindregnar beitt sér gegn
vexti dýrtíðarinnar.
Hermann Jónasson vann að
setningu dýrtíðarlaga vorið 1941,
sem þá hefðu nægt til þess að
stöðva dýrtíðina. Ólafur Thors
og Jakob Möller svikust um að
framkvæma lögin og gerðu þau
þannig gagnslaus.
Hermann Jónasson beitti sér
fyrir stöðvunarfrv. haustið 1941
og baðst lausnar, þegar það
fékkst ekki fram. Vegna þrá-
beiðni þáv. stjórnarflokka tók
hann þó stjórnartaumana aftur
í trausti þess, að fljótlega næð-
ist samkomulag um raunhaéfar
aðgerðir. Þetta fékkst um ára-
mótin 1942, þegar gerðardóms-
lögin voru sett.
Hermann Jónasson átti þess
kost 1942 og 1944 að fara aftur
í stjórn, en hann mat meira, að
Framsóknarflokkurinn véki ekki
frá viðnámsstefnu sinni í dýr-
tíðarmálunum.
Hermann Jónasson hefir
þannig á öllum stigum dýrtíðar-
málsins beitt sér fyrir aðgerðum
til að stöðva verðbólguna og ekki
látið það aftra sér, þótt það
kostaði hann valdamissi og mis-
skilda óvináttu þeirra, sem hann
vildi helzt eiga samstarf við.
Hann hefir látið sig einu gilda,
þótt barátta hans væri talin
byggð á afturhaldi og hrakspá-
dómum. Hann mat meira en
augnablikslýðhylli að berjast
fyrir því, sem hann vissi að var
þjóðinni fyrir beztu, enda myndi
reynslan eiga eftir að leiða það
í ljós.
Þennan mann, sem hefir
hreinni skjöld í dýrtíðarmálun-
um en flestir eða allir aðrir,
hyggst Mbl. að eigna dýrtíðina
og verk Ólafs Thors. Betur er
ekki hægt að sverja sig í ætt
við mennina, sem kenndu
Roosevelt um styrjöldina.
Það bætir ekki málflutning
Mbl., að það telur dýrtíðina hafa
orðið óviðráðanlega, þegar rofið
var hlutfallið, sem var milli
afurðaverðsins og kaupgjalds-
ins 1939. Þetta hlutfall hefir
verið rofið í öllum þeim löndum,
er bezt hafa haldið dýrtíðinni
1 skefjum, og myndi ekki fremur
hafa komið að sök hér en þar,
ef ekki hefði annað komið til.
Sama fávizkan er það, að verka-
fólkseklan hafi gert dýrtíðina
óviðráðanlega. í þeim löndum,
sem bezt hafa haldið dýrtíðinni
niðri, hefir verkafólkseklan ver-
ið sízt minni en hér. Það gerði
giftumuninn, að þar voru gerðar
ráðstafanir til þess, að verka-
fólkseklan yki ekki verðbólgöna,
en hér var það fyrsta verk
Thorsstjórnarinnar 1942 að
rjúfa samning, sem gerður hafði
verið af herstjórnjnni um skipu-
lagningu vinnuaflsins.
Mbl. mun þvl hvorki finna
hér né annars staðar möguleika
til að losa Ólaf Thors undan
Kólumbusardómur.
Kólumbusardómurinn vekur
mikla athygli og umtal. Margir
ólöglærðir menn héldu að það
væri föst regla í réttarfari
landsins, að ef menn högnuð-
ust með vísvitandí rangindum,
beinum þjófnaði, fjárdrætti,
prettum eða annarri yfirtroðslu
laga og réttar, væru þeir látnir
endurgreiða ránsfenginn þegar
upp kæmist. Menn héldu, að
það væri ekki til í löggjöf lands-
ins, að mönnum væri heimil
fjáröflun þvert ofan í gildandi
lög og fyrirmæli ríkisvaldsins,
með þeim viðurlögum einum,
að þeir greiddu hluta af ólög-
legum gróða til almannaþarfa.
Nú sjá menn betur. Fyrirtækið
Columbus flutti inn bíla fyrir
fulla miljón króna í erlendum
gjaldeyri án þess að fá gjald-
eyrisleyfi eða innflutningsleyfi.
Og dómurinn er sá, að það
greiði 20 þúsund krónur í sekt!
Það er auðvitað ekki nema litill
hluti af því, sem fyrirtækið_fær,
ef það selur bílana, en sam-
kvæmt frásögn Mbls. hefir við-
skiptamálaráðherra fulla laga-
heimild til að leyfa því, að selja
þá sjálft.
Því verður raunar ekki trúað
að óreyndu að núverandi við-
skiptamálaráðherra fari svo að,
er því alls fjarri að slíku sé
dróttað að honum hér. En hitt
eE jafn alvarlegt fyrir því, ef
íslenzk löggjöf rúmar þann
möguleika.
Þá væri litið á ólöglegan inn-
flutning líjct og fiskiróður á
helgrnn degi fyrrum. Þvi fylgdi
bara sú kvöð að greiða til sveit-
arþarfa hlut af afla. Hvernig
væri að leyfa togurum landhelg-
isveiðar upp á hlut?
— Nú veit ég hvað það kostar.
Kólumbusardómurinn talar
skýrt til kaupsýslumanna ef
staðfestur verður, og segir eins
og maðurinn, sem greiddi bætur
fyrir að lúskra lagsmanni sín-
um, sem snúið hafði á hann í
kvennamálum:
ábyrgð verka sinna í dýrtíðar-
málunum. Hann notaði sér
kauphækkunartrú verkalýðs-
foringjanna til að verzla um
aukningu dýrtíðarinnar. Verka-
menn fengu hærri krónutölu og
var talin trú um, að þeir væru
að græða. Ólafur Thors fékk
ráðherrastöðu og milliliðirnir
fengu að starfa að vild sinni.
Afleiðingar þessarar verzlunar
dyljast ekki lengur. Allar hinar
miklu gjaldeyrisinneignir eru
eyddar, en miljónamæringar eru
hér fleiri en nokkurru sinni fyrr.
Útgjöld- ríkisins hafa margfald-
ast og draga á eftir sér síaukna
skatta og tolla. Atvinnuvegirnir
eru hallareknir, þótt enn sé
stríðsverð á afurðunum. Laun-
þegarnir búa ýmsir við mun lak-
ari kjör áður, þrátt fyrir allar
kj arabæturnar.
Mbl. finnur að vonum, þegar
fyrstu afleiðingarnar af stjórn-
arháttum Ólafs Thors eru að
koma fram í gjaldeyrisskorti og
nýjum tollum, að dómurinn um
þá verður þungur. En hann
verður ekk'i gerður léttari með
því, að málgagn hans skuli feta
í fótspor nazista og reyna að
koma sökinni á þá, sem börðust
gegn stjórnarháttum Ólafs og
létu ekki ógert að vara þjóðina
við þeim. Sektin er nógu mikil,
þótt því sé ekki bætt við hana
að byggja málsvarnirnar á þeim
fyrirmyndum, sem siðlausastar
eru.
— Nú veit ég hvað það kostar
að berja hann og get veitt mér
það, þegar mig langar.
Eins geta kaupmenn sagt,
þegar Columbus hefir greitt sín-
ar 20 þúsundir:
— Nú vitum við hvað það
kostar að hunza vefðlagsyfir-
völdin.
En hvernig væri að láta al-
mennt siðferði og réttarfar
gilda á verzlunarsviðinu, svo að
fyrirtæki væru látin skila öllum
ólöglegum hagnaði, sem uppvíst
verður um, og réttindamissir
lagður við slíkum trúnaðarbrot-
um?
•
Leyfisbréfabrask.
Undanfarið hafa menn orðið
að fá leyfi hins háa Nýbygging-
arráðs til að kaupa ameríska
bíla. Margt bendir til að annar-
leg og óréttmæt sjónarmið hafi
stundum fengið að ráða við út-
hlutun þeirra leyfa líkt og
jeppabílanna.
Ekki er hægt að ætlast til
þess að mannlegri stofnun geti
aldrei yfirsést, og er því ekki
tiltökumál, þó að sumar leyfis-
veitingar séu misráðnar.
Nú standa málin svo, að ýmsir
hafa fengið innflutningsleyfi til
að gera sér þau að verzlunar-
vöru. Svo mikil er óskamm-
feilnin, að í sjálfu Mbl. eriðug-
leiga auglýst eftir slíkum inn-
flutningsleyfum og jafnvel aug-
lýst eftir tilboðum í þau.
Ennþá hefir ekki orðið vart
við að Nýbyggingarráði þyki
neitt að því, að sá, sem það hefir
leyft að kaupa bíl, setji leyfið
á uppboð og selji það hæst-
bjóðanda. Slíkt skeytingarleysi
styrkir *ýmsar leiðinlegar grun-
semdir manna, svo sem þær, að
le^funum sé útbýtt sem flokks-
legum mútum eða af persónu-
legu vinfengi og jafnvel að ráðs-
mennirnir sjálfir láti selja þau
fyrir sig.
Vilji Nýbyggingarráð hafa
hreinan skjöld í þessum efnum
og ganga af slíkum illmælum
dauðum, ætti það að krefjast
þess, að leyfunum væri skilað
aftur, ef sá sem fékk þau, notar
þau ekki sjálfur.
Það er sök sér þó að skjótist í
eitt og eitt leyfi til ómaklegra,
en hitt er ósæmileg einfeldni og
aðgerðaleysi af trúnaðarmönn-
um ríkisins, að láta reka opin-
bert verzlunarokur með leyfis-
bréfin.
Hvað eftir öðru.
Frumhlaup sósíalista vegna
sölu olíustöðvarinnar í Hvalfirði
vekur undrun allra þeirra, sem
ekki eru hættir að verða hissa
á kommúnistum.
En þetta eru mennirnir, sem
heimtuðu að við framleiddum
mat fyrir nazista 1940 og kröfð-
ust þess, að siglingum til Bret-
lands yrði hætt.
Þetta eru mennirnir, sem
vildu segja Þjóðverjum stríð á
hendur, þegar þeir voru sigraðir,
þó að þeir ættu sér enga háleit-
ari ósk, en að mega selja þeim
mat meðan verst horfði fyrir
lýðræðisöflunum.
Hefði íslenzka þjóðin látið
sósíalista ráða utanríkismálum
sínum síðustu 8 ár væri hún nú
afhrak og undur í augum sið-
aðra manna um allan heim.
Það eru því margir hættir að
verða hissa á sósíalistum, og
láta sér hvergi bregða þó að
„Hvalfjarðarhetjurnar“ hrópi.
Þetta eru hvort eð er „sprelli-
karlar,“ sem stjórnað er þráð-
laust austan úr Rússaveldi.
Þess vegna er stefna sósíalista
í utanríkismálum öðru hvoru
bæði furðuleg og hneikslanleg
fyrir íslenzkum augum. Og
hrópyrði þeirra um leppstjórn
og landráð verða sett á bekk
með svarta listanum hans Jón-
asar.
Minnisblað
fyrir Morgunblaðsfólk.
Morgunblaðið segir á miðvd.
að hinn vondí Hermann Jónas-
son eigi líka sök á dýrtíðinni því
í hans stjórnartíð hafi verið gert
þrennt, sem dýrtíðin sé „afleið-
ing af“: „Slitiff sambandiff milli
kaupgjalds og verfflags og þá
voru sett vísitölulögin og gerffar-
dómslögin.“
1. Um fyrsta atriðið er sann-
að, að um þá ráðstöfun voru allir
stjórnarflokkarnir sammála. í
annan stað er sannað, bæði hér
og erlendis, að þessi slit voru
ekki orsök dýrtíðarinnar. —
2. Um annað atriðið, vísitöl-
una, er staðreynd að Morgun-
blaffiff gerffi þá kröfu blaffa fyrst
aff taka upp vísitöluna og 100%
uppbætur á kaup. — Það átti í
löngum deilum við Alþýðublaðið
um heiðurinn af þessu. —
3. Meff gerffardómslögunum
mælti Ólafur Thors þannig, að
hann sagði að Stefán Jóhann
mundi fá „Júdasarlaun" fyrir að
vera á móti þeim, og sá sem ekki
fylgdi lögunum væri „böffull
alþjóffar.“
Öfugmælasakir.
Þær eru skrítnar sakirnar,
sem Morgunblaðið hefir á H. J.
í dýrtíðarmálinu, manninn sem
mest varaði við verðbólgunni og
bezt barðizt gegn henni. Það
mætti kalla þessar sakir öfug-
mælasakir, sbr. öfugmælavísur.
I
„Júdasarlaun"
„böffuls alþjóffar.“
Veturinn 1942 var Ólafur
undir svo sterkum og góðum
áhrifum ráðherra Framsóknar-
flokksins, að um skeið talaði
hann eins og heiðarlegur stjórn-
málamaður. Um vorið féll hann
fyrir freistingu „Júdasarlaun-
anna“ sem beitt var fyrir hann
með forsætisráðherratitlinum
og stórgróða fyrir sjálfan sig og
nokkra aðra stórgróðamenn.
Síðan vorið 1942 hafa verk Ólafs
verið samfellt böðulsstarf.
Hvaff er böffull?
Böðull er sá, er framkvæmir
líkamlegar refsingar. Ólafur
sagði er hann hugsaði og talaði
með þjóðhollustu í huga, að sá
sem hækkaði dýrtíðina (hann
tvöfaldaði hana sumarið 1942)
væri „böffull munaffarleysingja,
ekkna, launamanna o. s. frv.,
böffull alþjóffar.“ Og nú eru af-
leiðingarnar af böðulsstarfi Ól-
afs að koma í ljós. — Vefð-
hækkun, tollar, skattar, sölu-
tregða afurðanna, tæmdir bank-
ar, eyddur erlendur gjaldeyrir.
— Þetta er fyrsta — aðeins
fyrsta — böðulshögg þess
manns, sem sjálfur gaf sftr rétti-
lega heitið „böðull alþjóðar.“
Skattarnir og tollarnir, fórnirn-
ar, eru persónuleg gjöld til Ólafs
fyrir óstjórn hans.
Það sem enn er komið í ljós,
er aðeins lítil byrjun. —
„Næg ráff.“
Ólafur lét Morgunbl. segja, að
samsí.arf verkamanna (komm-
únista) og átvinnurekenda rétt-
lættist af því, að þessir aðiljar
hefðu í samstarfi „næg ráff,“ til
aff færa niffur dýrtíffina er þess
þyrfti. Þetta átti aff réttlæta
Bréf frá Sviss
Zúrich, 1. apríl 1947.
Tími sæll: — Eins og ég lof-
aði þínum ágæta ritstjóra, Þór-
arni, hefi ég sent þér nokkrar
línur öðru hvoru, síðan ég fór
að heiman, en hefi enga hug-
mynd um, hvort þú hefir birt
nokkuð af þeim. Kannast nú við
að pappírskarfa ritstjórans er
löngum rúmgóð.
Um síðustu helgi var ég hér
suður í fjöllunum um 100 km.
suður af Zúrich, einæum í há-
fjallabænum Engelberg. Er það
faUegt og fjölsótt ferðamanna-
þorp, er liggur nokkuð á 4. þús.
fet yfir sjó, lukt himinháum
fjöllum rösklega á þrjá vegu. í
þorpinu eru um 20 hótel og hafa
nokkur þeirra um 150 gestarúm
hvert. Umhverfis eru stór tún
og talsvert af sveitabýlum.
Hanga sumir sveitabæirnir langt
uppi í snarbröttum fjaliahliðun-
um, rétt eins og þeir muni velta
þá og þegar niður brattann.
„Loftbrautir“.
En hótel eru ennþá hærra í
fjöllunum en þetta. Var ég m. a.
í einu þeirra: Trúbsee. Þangað
er svo snarbratt að fara verður
með „loftbrautum.“ Fyrst er far-
ið þráðbeint upp snarbratt fjall
á járnbraut, líkt og upp Fluuen
við Bergen, en þó brattara. Síð-
an er farið í nokkurs konar lyft-
um, sem hanga neðan í digrum
vírum, sem festir eru á fjalla-
hyrnur og hér og þar á háar
trönur,sem reistar eru á leiðinni,
þar sem hæst er. Þessar lyftur
eru knúnar áfram með raf-
magni. Hafið, sem ég fór yfir á
einum stað í þessu farartæki
milli fjallatindanna.var 2% km.
Tók það loftferðalag 10 mínútur
upp en nokkru skemur niður.
Hótelið, sem ég heimsótti
þarna, er í tæpl. 6000 feta hæð,
en fjöllin umhverfis eru allt upp
að 10000 feta há. Hafði þetta
hótel um 600 gestarúm og ágæta
veitingasali og virtist vera
stjórnað með ágætum af mynd-
arlegri og menntaðri konu, er
tók „manninum frá Norðurpóln-
um“ tveim höndum. Sagðist hún
aldrei hafa séð íslending fyrri,
en lesið örlítið um ísland á
skólaárum sínum. Annars virð-
ast fáir hér syðra vita nokkuð
um ísland og því síður um ís-
lendinga. Og þeir, sem kannast
eitthvað við ísland, virðast flest-
ir halda, að það sé dönsk ný-
lenda.
Búskapur Svisslendinga.
Túnin voru að byrja að fá
grænan lit á Engelberg. En uppi
á Trúbsee var þykkur snjór yfir
öllu. Aðeins voru dökkir blett-
irnir í fjöllunum og barrtrén,
sem standa þarna hér og þar,
líkl. upp í 7—8 þús. feta hæð.
Fjöldi fólks neðan úr bæjun-
um var þarna á skíðum á
sunnudaginn, þar á meðal héð-
an frá Zúrich. Fór það alla þá
leið til að nota skiðafærið um
helgina.
Engin húsdýr eru þavna uppi
að vetrinum og á villidýrin
gengur óðum fyrir ránshendi
mannanna. Sagði hótelstýran í
Trúbsee, með sárum söknuði í
röddinni, að nær þvi væri búið
að útrýma gemsunni úr fjöll-
unum. En með hornum gems-
óstjórn Ólafs, og að haldið væri
úc leið og dýrtíðin enn hækkuð
um 50 stig. — En er allt er komið
í botnleysu, hárreita kommún-
istar Ólaf, samstarfsmennirnir
bera hvern annan verstu brigzl-
um og hlaupa frá öllu. — Ólafur
gefst upp og leggur frá sér laup-
ana. Þetta er að kunna „næg
ráð.“ En eru þetta nokkuð verri
svik en allt annað?
anna var ein stofan þarna
skreytt eins og ýmsra fleiri veit-
ingastofur þarna i Ölpunum.
Þegar vorar og snjóa leysir er
húsdýrum fært einhverjar
krókaleiðir þarna upp. En hagar
í ýmsum fjallakrókum í um-
hverfinu kváðu vera aíbragðs-
góðir á sumrin. Er það notað af
búum nærliggjandi þorpa, sem
venjulega hafa mjog takmarkað
iandrými. Kýr þeirra eru reknar
þarns. upp á vorin. Sagði skóla-
stýran í Trubsee, að venjulega
væru 4—500 mjólkurkýr þar á
sumrin og mjólkuðu þær ágæt-
lega.
Sveitabúskapur virðist mikill
víða inni í dölunum. Kom ég inn
i ijós og hlöður hjá bændunum
og virtist þar vel um gengið og
gnpirnir fallegir. En ekkl er eg
h’úfinn af byggingunum á
sveitabæjunum. Húsin mjög
gúmul víða og ljót.
Vingjarnlegt kvenfólk.
En landið virðist vera mjög vel
nota§ og teygja bændurnir túnin
sín upp snarbrattar fjallahlið-
arnar og inn í barrskogana þar
sem nokkur tök eru til rækc-
unar — Sveitafólkið virðist sér-
smklega þægilegt. Vissi ég varla
hvernig ég átti að taka því fyrst,
er ég kom út í jaðra sveitaþorp-
anna eða þar út fyrir og Alpa-
stúlkurnar og húsfreyjurnar
buðu mér hressilega og vinalega
góðan daginn, að fyrra brágði,
þegar ég mætti þeim. Geröu þær
þetta jafnvel á nokkru færi,
gengi ég eftir stígnum skammt
frá heimili þeirra og þær væru
úti við bæ sinn eða úti í opnum
gluggum hans. En brátt komst
ég að raun um, að þetta var að-
eins vinar- og alúðarmerki.
Zúrich.
Hér í Zúrich er mikið um
ferðamenn oftast, eins og víðast
í Sviss. Zúrich er langstærsta
borg landsins, með allt að 400
þús. í búa. Þó að Bern sé höfuð-
borgin, þar sem ríkisstjórnin og
ríkisþingið hefir aðsetur, þá búa
ekki í henni nema nokkuð á
annað hundrað þúsund manns.
Zúrich stendur við norðvest-
urhornið á Zúrichvatninu í um
400 metra hæð yfir sjó. Allstórt
fljót, Limmatáin, rennur úr
vatninu gegnum miðja borgina
og fellur hún alla leið út í Rín.
Beggja megin árinnar breiðir
borgin sig út á bökkum hennar
og upp í brattar hlíðar, klædd-
ar að nokkru skógi neðantil, en
þykkum barrskógi (óbyggðum)
þegar ofar dregur. Er fagurt út-
sýni þegar dregur upp til hlíð-
anna. Þá blasir vatnið við, suð-
austur af borginni og fjær yfir
því að sjá císa snævi klædd
Alpafjöllin. — Hótel eru uppi á
fjallabungunum beggja megin
dalsins og mjög skemmtilegt og
fagurt útsýni frá þeim. Er borg-
in m. a. þaðan að sjá á kvöldin
ein marglit ljósadýrð.
Stokkhólmur og Zúrich skera
sig úr borgum, sem fyrir augun
hafa borið í vetur, hvað ljósa-
dýrðina á kvöldin áhrærir.
Verður mér í því sambandi hugs-
að til Reykjavíkur okkar, hve
fábreytt ljós hennar eru á vetr-
arkvöldum. En vorkvöldin henn-
ar fara nú bráðum að jafna
metin við borgirnar, sem sunn-
ar liggja.
Framh.
Á skíðum yfir
Álandshaf.
Svíar tveir gengu ó skiðum yfir
Álandshaf í frostunum um daginn og
er talið, að það hafi aldrei verið gert
áður. Þeir fóru frá Mariehamn til
Grisslehamn.