Tíminn - 21.06.1947, Blaðsíða 2

2
TÍMIW. langardagiim 21. júiií 1947
112. blað
Matthías Helgason, Kaldrananesi:
Af Ströndum
„Samkvænnt opinber
um heLmildum'
iMugardagur 21. jjúní
Ótti kommúnista
Þjóðviljinn ber þess merki, að
kommúnistar eru farnir að ger-
ast kvíðafullir út af verkfallinu.
„Ríkisstjórnin bakar þjóðinni
daglegt tjón, sem nemur hundr-
uðum þúsunda króna“, segir í
stóreflisfyrirsögn í blaðinu í
gær, og í undirfyrirsögninni
segir: „Setur olíuflutninga til
síldveiðiflotans í visvitandi
hættu. Þjóðin heimtar tafar-
lausa samninga og vinnufrið“.
í greininni, sem á eftir fer,
er svo hamrað á því tjóni, sem
þjóðin bíði vegna verkfallsins.
Það er vissulega rétt hjá Þjóð-
viljanum, að þjóðin tapar vegna
verkfallsins. En það er ekki sök
ríkisstjórnarinnar. Sökin er
kommúnistanna, sem æstu
verkamenn til verkfallsins_ á al-
gerlega röngum forsendum. Það
er rétt, að verkamenn þurfa
kj arabætur vegna vísitöluföls-
unar, húsaleiguokurs og annars
ósóma, sem magnaðist í stjórn-
artíð Áka og Brynjólfs. En leiðin
til þess að bæta kjör verka-
manna, er ekki sú, að hækka
kaupið, því að afleiðing þess yrði
aukin dýrtíð og atvinnuleysi eða
m. ö. o. versnandi afkoma verka-
manna. Leiðin til kjarabótanna
er þvert á móti niðurfærsla dýr-
tíðarinnar og afnám allskyns
okurs, sem náði einkum að festa
rætur og blómgast í stjórnar-
tíð Brynjólfs og Áka. En kom-
múnistar beina verkamönnum
ekki inn á þá braut að krefjast
slíkra ráðstafana, heldur kaup-
hækkana. Það er vegna þess, að
þeir vilja leiða atvinnuleysi og
bágindi yfir þjóðina, því að þeir
telja slíkt ástand beztan jarð-
veg fyrir byltingarfyrirætlanir
sínar.
Þótt Þjóðviljinn fárist mikið
yfir því tjóni, sem verkfallið
bakar þjóðinni, veldur það ekki
kvíða hans. Þetta tjón er verk
hans eigin manna og þeim væri
auðvelt að afstýra því hvenær,
sem þeir vildu. Það, sem líka vak-
ir fyrir þeim, er að valda enn
meira tjóni, er óhjákvæmilega
hlyti að leiða af þeirri miklu
dýrtíðaröldu, sem 35 aura
grunnkaupshækkun á klst.
myndi valda nú, en sú er krafa
kommúnista, eins og kunnugt er.
Það eru því vissulega ekki
nema krókódílatár í augum
kommúnista, þegar þeir eru að
fárast yfri tjóninu, sem fram-
ferði þeirra veldur þjóðinni. Það
er allt annað, sem þeir skelf-
ast. Það kemur fram í seinni
undirfyrirsögn Þjóðviljans, sem
áður er greind, að „þjóðin
heimti tafarlaust samninga og
vinnufrið". Kommúnistar hafa
fenglð að finna það, að þjóðin
og þó sérstaklega verkalýðurinn,
hefir fyllstu andúð á verkfalls-
brölti þeirra og vill vinnufrið.
Þegar kommúnistar fóru fyrst af
stað til að koma því í fram-
kvæmd, og létu Alþýðusam-
bandsstjórnina skora á verka-
lýðsfélögin að segja upp kaup-
samningum, fengu þeir sama og
engar undirtektir. Mörg félög
svöruðu eindregið neitandi, en
önnur virtu Alþýðusambandið
ekki svars. Fyrsta tilraun kom-
múnisat til að koma á allsherj-
arstöðvun, misheppnaðist þann-
ig algerlega. En þeir voru samt
ekki af baki dottnir. Næsta til-
raunin var gerð I sambandi við
Dagsbrúnarverkfallið. Þá var
Alþýðusambandsstjórnin látin
skora á verkalýðsfélögin að gera
samúðarverkföll. Sú áskorun bar
Niðurlag.
Fram af Bjarnarfirði eru
nokkrir bæir. Er þar undirlendi
nokkurt um 600—700 hektara
ræktanlegt land að undanskild-
um tveimur dölum, er ganga
norður í fjallgarðinn. Er sinn
bærinn í hvorum dal. Norður um
Bala er heldur hrjóstrugt land,
styðjast menn þar við sjósókn
og hlunnindi. Aftur er grösugt
í Daldbaksvík. Þaðan hægt til
sjósóknar.
Hreppurinn hefir frá fyrstu
tímum verið byggður upp til
sjós og lands. Þó fastast hafi
Svanur gamli á Svanshóli geng-
ið að því. Hann brá sér inn í
fjallið uppaf bænum og kom út
úr því aftur í gjá í Kaldbaks-
horni, sem síðan er við hann
kennd. Þaðan reri hann til
fiskjar.
Undanfarið hefir verið unnið
að jarðrækt með dráttarvél hjá
bændum. Þeir sem stunda sjó-
sókn og ýmsa vinnu í Drangs-
nesi hafa ræktað nokkuð bletti,
svo þeir geta haft 1—2 kýr.
Flestir hafa einhverja garðrækt
sér til nota, og sumir bændur í
Bjarnafirði umfram heimilis-
þarfir.
Eins og að framan var sagt er
hraðfrystihús í Drangsnesi Á
Kaldrananesi annað í smiðum,
svo lítinn árangur, að kommún-
istar þykjast nú ekki hafa gert
hana!
Kommúnistar hafa því fundið
eins greinilega og verða má, að
verkalýðurinn er sem óðast að
snúa bakinu við þeim, því að
hann vill vinnufrið og að unnið
sé að niðurfærslu cjýrtíðarinn-
ar, en ekki aukningu hennar.
Þess vegna eru kommúnistar nú
áhyggjufullir og óttaslegnir. En
þeir eiga eftir að verða það
meira, því að þau átök, sem nú
eiga sér stað, hafa opinberað
mönnum betur en nokkuð annað
raunverulegt markmið og starfs-
hætti kommúnista.
Skurðir, vindmyllur og aftur
skurðir. Nautgripahjarðir á beit,
stórir hestar, sem draga jarð-
yrkjuvélar — og skurðir enn.
Þannig er myndin, sem ferða-
maðurinn sér út um glugga bif-
reiðarinnar, sem þýtur eftir egg-
sléttum vegunum. Það er fögur
og fra^nandi mynd fyrir hinn
norræna gest, en þó verður þessi
mynd enn athyglisverðari, ef
getsturinn gefur sér tóm til þess
að stíga út úr bifreiðinni og gefa
sig á tal við bændurna og verka-
mennina og helzt að búa hjá
þeim og lifa lífi þeirra í nokkrar
vikur. Þá verður honum fyrst
fulljóst, hve þetta land er sér-
stætt.
Sjórinn -hefir frá ómunatíð
verið helzti óvinur þjóðarinnar.
Að vísu hefir þessi óvnur orðið
að láta undan síga, og undan-
hald hans hefir orðið hraðara
og hraðara eftir þvi, sem árin
verður væntanlega fullgert I vor.
Eru sumir þeirra er sjó stunda í
norðurhluta hreppsins mjög við
það tengdir.
Það er með nokkrum öðrum
hætti til þess stofnað en venju-
legt er. Fólkið í umhverfi
Bjarnarfjarðar, þeir sem í sveit
og við sjó búa, hafa dregið sam-
an marga smáa hluti. Hafa
flestir þessara manna lítið haft
fram að leggja nema vinnu sína
og skorinn skammt frá brýnustu
lífsnauðsynjum. Er þetta hið
mesta félagslegt átak, sem fólkið
þarna hefir gert. Þær vonir eru
við þetta tengdar að fleiri slík
eða önnur meiri, megi á eftir
fara. Þarna er og byrjað á lend-
ingarbótum.
Þess er vert að geta, að þeir
opinberu aðilar, er til hefir þurft
að sækja um fyrirgreiðslu þess-
ara mála hafa til þessa vikist vel
við. Kemur það sér vel, þegar
þannig er komið»á móti vilja og
viðleitni þeirra, sem af litlum
efnum eru að koma þörfum mál-
um í framkvæmd. Það sem hér
hefir verið sagt frá er það, sem
gert hefir verið til þess að
treysta efnahagslega afkomu
manna.
Það sem gert hefir verið til
menningarmála er einkum, að
reistur hefir verið heimangöngu-
skóli að Drangsnesi með kenn-
araíbúð. Sund hefir verið kennt
við sundlaug í Hveravík á Sel-
ströndinni. Langt komið að
byggja aðra við heita laug á
Klúku í Bjarnarfirði, er í ráði að
reisa þar heimavistarskála fyrir
þau börn hreppsins, er ekki geta
notið heimangöngunnar. Er sá
staður talinn sérstaklega heppi-
legur. Mundi ekki vera illa til
fallið að nágrannahreppar væru
þar að einhverju leyti með. Þá
hefir oftast verið haldið uppi
íþróttakennslu á hverjum vetri,
þar á meðal skíðakennslu.
Ekki eru samgöngur komnar í
það horf, að við séum komnir 1
samband við aðalvegakerfi
landsins, svo bílfært sé. Á jepp-
hafa liðið og mennirnir lært að
notfæra sér hjálp vísinda og
tækni meir og betur. En þessir
landvinninigar Hollendjinga og
landvarnarstarfið til þess að
varðveita það land, sem þeir
hafa þegar unnið, er óþrotleg.
Tugþúsundir hektara af landi
liggja lægra en sjávarborð, og
allt þetta land mundi vera salt
haf eða stöðuvötn, ef náttúran
fengi að vera einráð.
Öll hin fyrri stöðuvötn hafa
nú sitt eigið skurðakerfi og
margar dælur, sem flytja vatnið
upp í skurði, sem liggja hærra
og geta flutt það burt. Þaðan
rennur það svo út í árnar, sem
flytja það til sjávar.
Vindmyllur — rafmagnsdælur.
Nú eru dælurnar flestar knúð-
ar rafmagni eða olíu, en það er
þó ekki ýkjalangt síðan dælurn-
ar gengu eingöngu fyrir vind-
um hefir samt verið farin þessi
leið. En ekki þarf stórum um
að bæta til þess að fara mætti á
bílum þegar búið er að brúa
árnar fyrir botni Steingríms-
fjarðar. Þess verður væntanlega
ekki langt að bíða þegar búið er
að koma veginum norður inn-
sýsluna, sem er mikið átak. í
hreppnum eru 25 jarðir. Er tví-
býli á 2 og þríbýli á 3 jörðum.
Engin jörð hefir fallið úr ábúð
ennþá. Bændur styðjast mest
við sauðfjárbúskap. Engir fjár-
sjúkdómar hafa hér komið. Þeir
hafa þó sótt á okkur til beggja
hliða. Þó það sé kannske ekki
talið til sérstaks manndóms að
hafa þannig varist, þá munu
þau dæmin vera færri á landi
voru nú, að svo vel hafi til tek-
izt.
Á sjötta hundrað manns er
í hreppnum. Hefir fólkinu ekki
fækkað, þrátt fyrir nokkurn út-
flutning af uppkomnu og þrosk-
uðu fólki. Má af því sjá, að hér
búa ekki eingöngu piparkarlar
og meykerlingar, eins og stóð í
einu blaði um daginn, að mikið
bæri á í sumum hreppum. Er ég
þó á engan hátt að lasta þá stétt
manna.
Það er álit margra að vel fallið
sé til þorpsmyndunar á Kald-
rananesj, ef gerðar væru lend-
ingarbætur, sem tiltölulega auð-
velt mun að gera. Það er þægi-
legt að ná í ræktanlegt land ef
hentugt þykir að styðjast við
það. Takist að ná til meiri jarð-
hita í Bjarnarfirði, mundi þar
vera vel fallið til samvinnu-
byggðar. Væri hafist þar
handa þyrfti í byrjun að skipu-
leggja allar framkvæmdir í
samræmi við það.
Sumarveðrátta í Bjarnarfirði
og sunnanverðum Steingríms-
firði er mun betri en annars
staðar í sýslunni. Þegar austan-
átt er á sumrum er oft dögum
saman þoka og súld norðan Tré-
kyllisheiðar. leggur þá oft þoku-
bakka inn flóann, yfir inn-
hreppa sýslunnar. Þótt oft sé
myllum. En á stríðsárunum hóf-
ust þær þó aftur að nokkru leyti
til fyrri vegs, vegna vöntunar á
olíu, og nokkrar vindmyllur eru
í notkun enn. Það er eitthvað
fornlegt og rómantískt við slík-
ar vindmyllur. Þegar við heim-
sóttum eina þeirra til þess að
skoða hana og fá að sjá, hvern-
ig hún ynni, tók gamli myllu-
vörðurinn og kona hans okkur
tveim höndum. Þau bjuggu á
neðstu hæð myllunnar. Við urð-
um koma inn og fá kaffisopa.
Gamli maðurinn sagði mér að
faðir sinn og afi hefðu gegnt
þessu starfi á sinni tið. Svo
smeygði hahn sér í tréskóna
sína og þrammaði með okkur
um alla mylluna og allt í kring-
um hana. Þessi mylla var tvö
hundruð ára gömul, en þó svo
vel byggð, að hún virðist ekkert
vera farin að láta á sjá. Það er
aðeins tíminn og þróunin, sem
hafa hlaupið frá henni.
Afköst þessara dæla eru und-
arlega mikil, og það á þó fyrst
og fremst við um-þær, sem ekki
þurfa að lúta kenjum vindsins.
Það má nefna sem dæmi, að í
„Wieringermeer“, sem er eitt
stærsta „tilbúna landið“ (pold-
er), eru aðeins tvær dælur til
þess að dæla vatni af tuttugu
þús. hektara landssvæði.
Hollendingar hafa gert stór-
fellda áætlun um að þurrka
í ísafold 26. barz 1947, skrifar
herra ívar Guðmundsson grein:
„Úr daglega lífinu i Höfn.“ í lok
greinarinnar segir hann frá því,
að hann hafi leitast við að sann-
færa danska blaðamenn um það,
hve nauðsynlegur skilnaðurinn
hafi verið íslendingum og að
Danir hafi átt mesta sök á því
sjálfir, hve þurrt hafi orðið milli
íslendinga og Dana eftir skiln-
aðinn. Dönsku blaðamennirnir
hefðu viðurkennt þetta, en bætt
því við, að íslendingar ættu líka
sök á þessu „þar sem íslenzk
stjórnarvöld virtust ekki leggja
sig í líma til þess að útbreiða
fréttir frá íslandi.“ Segir svo frá
manni, sem hafi litla fréttastofu
í Höfn, (sem er ég) og að blöðin
noti klausur hans öðru hverju,
„en mundu birta enn meira, ef
fréttirnar væru nýrri og sam-
kvæmt opinberum heimildum.“
Svo mörg eru þau orð. Ég veit
ekki hvað herra ívar Guð-
mundsson kallar „opinberar
heimildir." Ég lít svo á, að hag-
stofan, bankareikningar, skýrsl-
ur Fiskifélagsins, reikningar og
skýrslur félaga, kaupfélaga,
reikningar og skýrslur mjólkur-
búa, reikningar bæja og útsvars-
mikil úrkoma norðan heiðar,
þá er sólskin og þurrviðri þegar
inn yfir kemur.
Af því, sem sagt hefir verið,
vænti ég að ljóst sé, að við hér
norður frá sýnum nokkra við-
leitni, að koma ýmsu því áfram,
er til hagsbóta verði þeim, sem
halda vilja við byggð þarna.
Þetta er það sem gert er víða úti
um sveitir landsins. Að baki því
liggur mikið starf og fórnfýsi.
Þvi erfiðari og stærri átök þarf
að gera, sem skemmra er síðan
hafizt var handa með þær um-
bætur, sem að mestu gagni mega
koma. Er því mikils um vert að
litið sé á þessi mál með velvilja
og stuðningi af þeim opinberu
aðilum, sem með þau hafa að
gera.
ttbreiðið Tímanjn!
mestan hluta Suðursjávar
(Zuidersee). Auk Wieringer-
meer-polder“, sem lokið var við
að þurrka um 1930, á að gera
þrjú stór svæði af flóanum að
frjósömu akurlendi. Alls fást
með þessu tvö hundruð þúsund
ha. akurlendis. Það er ríkið, sem
stendur fyrir þessum fram-
kvæmdum. En það er ekki öllu
lokið, þótt búið sé að þurrka
lEtKdið. Það kostar margra ára
elju og strit að gera það frjó-
samt. Á vörum þjóðarinnar lifir
gömul þjóðvisa um það, hve erf-
itt er'að rækta hið nýja land,
óg efni hennar er eitthvað á
þessa leið.
„Fyrsti bóndinn er dauðanum
ofurseldur, sá næsti verður að
þola neyð, en sá þriðji fær upp-
skorið daglegt brauð“.
í mjög þurrum sumrum er
gott að láta vatnið standa í
skurðunum, því að með því móti
sígur það út í jarðveginn og
heldur honum þannig hæfilega
rökum.
Til þess að mæta útgjöldunum
vegna þessara stórfelldu þurrk-
unaraðgerða, er lagður sérstak-
ur 'skattur á hvern hektara
lands.
Jarðvegurinn er misjafn.
Jarðvegurinn er mjög mijs-
góður hér eins og alls staðar
annars staðar. En á sama
þurrkunarsvæði (polder) er
skrár, þingskjöl, fjárlögin og
ríkisreikningar og þingfréttir í
blöðunum (tillögur, frumvörp o.
fl.) séu eiginlega allnægilegar
„opinberar heimildir‘“, og mér
þætti gaman að vita, hvaða
heimildir ívar hefði betri!
Þá hefi ég líka vitanlega blöð-
in sem heimildir, en sjaldan
notað annað þaðan en stað-
reyndir, mjög sjaldan árætt
að skýra stjórnmálaaðstöðuna
hgíma, af því mér fannst ég
vera of langt undan landi. —
Ég þykist nú hafa fært nægi-
leg rök fyrir því, að ekkert vanti
á „opinberar heimildir“ í þess-
ari starfsemi minni, og hefi enga
trú á því, að dönsku blöðin
„birtu enn meira,“ þó hægt væri
að nefna aðrar heimildir eða
fleiri. Hitt er rétt, að fréttir
mínar gætu komið oftar á mán-
uði, en til þess hefi ég ekki haft
peninga, og heldur ekki sann-
færður um það, að það hefði
hina minnstu þýðingu fyrir birt-
ingu þeirra í blöðunum, því þær
eru sem sé ávallt jafn nýjar,
meðan enginn danskur maður
veit þær.
Kaupmannahöfn 15/6. ’47
Þorfinnur Kristjánsson.
Fyrirspurn
Eins og kunnugt er, eru reknir
tveir veitingaskálar skammt frá
Hreðavatni. Ég kom í þá báða í
fyrra og aftur nú í ár, og hefi
þá tekið eftir því, að í báðum
ská^unum er fest upp verðskrá
yfir veitingar, undirrituð af
verðlagsstjóra. En það sem vek-
ur undrun mína og annarra, er
að ailt verð á skránni í hinum
nýja vistlega skála Vigfúsaj
Guðmundssonar, er að mun
lægra. Ég bið Tímann að svara:
Hvaða ráðning getur verið á
svona ráðstöfunum verðlagsyfir-
valdanna i landinu, þar sem
ferðamenn munu almennt sam-
mála um, að veitingar 1 skála
Vigfúsar séu sízt lakari? G.
ATHS.: Tíminn vísar þessari
gátu til verðlagsstjóra.
hann mjög líkur. Það er þess
vegna dálítið undarlegt að sjá
hv^rnig landslag og gróðurfar
breytist allt í einu, þegar maður
fer yfir lága hæðina, sem skilur
á milli tveggja þurrkunarsvæða.
öðrum megin er e. t. v. akur-
lendi einvörðungu, en hinum
megin enginn akurblettur, held-
ur aðeins beitiland. Þar er land-
ið aldrei plægt. Ekki er það þó
ætíð því að kenna, að jarðvegur-
inn sé svo slæmur, h@ldur hinu
að grunnurinn er ekkfi nógu
góður.
Bóndi einn sagði okkur, að
stundum væri hægt að plægja
jörðina eitt til tvö ár og fá af
.henni sæmilega eftirtekju, en er
hún yrði plægð þriðja árið,
sykkju Jigstarnir í efjuna sem
efsta skurn jarðvegsins flýtur á.
Þá verður að láta landið óhreyft
í nokkur ár til þess að efsta lag-
ið þéttist á ný, og þá borgar sig
betur að hreyfa ekki við þvi,
heldur nota það sem beitiland.
Vetrarfóður handa kúnum fæst
með því að rækta gras á sumu
af landinu og kaupa kornfóður
frá akuryrkjusvæðunum. En þó
má víðast hvar nota eitthvað af
landinu til venjulegrar skipti-
ræktunar. Það er að vísu hægt
að segja, að einhæf beiti- og
grasrækt sé frumstæður búskap-
arháttur í öðru eins búsældar-
landi og Holland er, en ef litið
Þar sem vind-
myiian gnæfir
Holland er land skurða og vindmyllna, en það er líka eitt
bezta búskaparland álfunnar. En búskapurinn þar er þó ekki
aðeins leikur, og lýsir eftirfarandi grein að nokkru hollenzkum
landsháttum og búskap. Hún er tekin úr norska blaðinu Nationen
og rituð af manni er ferðaðist um Holland á vegum blaðsins.
Niðurlag greinarinnar birtist á morgun.