Tíminn - 25.06.1947, Blaðsíða 2

2
TÍMIJMV, miðvikudagiim 25. júni 1947
114. blað
Miðv.dagur 25. júní
Á þjóðfélagið að vera
varnarlaust?
Þjóðviljinn er mjög stúrinn
yfir ósigri kommúnista í Borg-
arnesi. Ritstjórar hans hafa ekki
átt því að venjast um langt
skeið, að verkamenn rísi jafn
rösklega upp og reki hið kom-
múnistiska ofbeldi af höndum
sér. í ógleði sinni gerást þeir allt
í einu talsmenn laga og réttar
og stimpla framferði borgneskra
verkamanna „svo óskammfeilið
réttarbrot og virðingarleysi fyr-
ir lögunum, að ódœmum sœtir i
þjóðfélagi siðaðra manna“.
Jafnframt er þvi svo hótað, að
þeir skuli „sóttir að lögum og
sæta þeim viðurlögum, sem sam-
tök verkalýðsins telja viðeig-
andi þeim, er þannig ganga á
rétt þeirra".
Svo mörg eru þau orð Þjóð-
viljans. En það eina ofbeldi og
lögleysi, sem kunnugt er um í
þessari Borgárnesdeilu, er sú
framkoma hins kommúnistiska
formanns verkalýðsfélagsins, að
neita að kveðja saman fund í fé-
laginu eftir að tilskilinn fjöldi
félagsmanna hafði krafizt þess.
Sú óvenjulega leið, sem borg-
neskir verkamenn urðu síðan að
fara til að aflétta verkfallinu,
var eðlileg afleiðing af þessu
ofbeldi formannsins.
Þetta framferði hins kom-
múnistiska formanns verkalýðs-
félagsins i Borgarnesi, er ný
sönnun um virðingarleysi kom-
múnista fyrir félagsfrelsinu og
lýðræðinu og fullkomna misnot-
kun þeirra á þeim trúnaði, sem
þeim er sýndur. Formaðurinn
neitar að kveðja saman fund,
þótt honum beri íyllsta lagaleg
skylda til þess. Ástæðan er sú,
að hann veit, að hann og flokks-
bræður hans eru komnir 1
minnahluta í félaginu. Þess
vegna er gripið til ofbeldisað-
ferða til að forðast úrskurð
meirahlutans.
Það er þvl vissulega hámark
ósvifni og hræsni, þegar kom-
múnistar fara að gráta krókó-
dilatárum yfir „réttarbrotum og
virðingarleysi fyrir lögunum“ 1
sambandi við þessa deilu. Virð-
ing þeirra fyrir lögunum sézt og
vel á niðurlagsorðum umræddr-
ar Þjóðviljagreinar, þegar sú
hótun er ekki látin nægja, að
verkamennirnir verði „sóttir að
lögum“, heldur er einnig hót-
að „viðurlögum, sem samtök
verkalýðsins telji viðeigandi“.
Hér er fullkomlega látið skína í
það, að Alþýðusambandið muni
grípa til sinna ráða, ef dómsúr-
skurður gengur á móti því, sem
kommúnistar gera bersýnilega
ráð fyrir. Þetta er m. ö. o. yfir-
lýsing um, að lögin verði virt
að vettugi, ef þau verða ekki
túlkuð eftir kokkabók kommún-
ista.
Þótt kommúnistar hafi sýnt
næg réttarbrot og vlrðingarleysi
fyrir lögum og lýðræði í Borgar-
nesdeilunni, eru það þó ekki
nema smámunir 1 sambandi við
framferði þeirra í Siglufjarðar-
deilunni. Láti þeir sér ekki segj-
ast þar við úrskurð Félagsdóms,
sem ekki getur orðið nema á
elnn veg, hafa þeir afhjúpað svo
til fullnustu lögleysi sitt og of-
beldi, að þjóðfélagið verður að
draga óhjákvæmilegar ályktanir
af því. Annaðhvort verður það
að játa fulla uppgjöf fyrir of-
beldinu ellegar það verður að
gera öruggari ráðstafanir til að
halda uppl lögum og rétti.
Framsóknarflokkurinn #r
Óskar Jónsson, Vík i Mýrdal:
Finnlandsfarar Ármanns
Hafnargerð við Dyrhólaey
Þessi athyglisverða grein birtist nýlega í sjómannablaðinu „Vík-
ingur“ og er birt hér með leyfi blaðsins og höfundarins. Er þar
hreyft merkilegu framfaramáli, er skiptir Vestur-Skaptfellinga,
og raunar meginhluta Suðuriandsundiriendisins, en það er hafn-
argerð við Dyrhólaey.
Margt og merkilegt hefir verið
rætt og ritað um hafnarmál á
íslandi fyrr og síðar, einkum
hin síðari ár, og þá sérstaklega
í sambandi við hina svokölluðu
„Nýsköpun". Er það mjög að
vonum, þvi að aukinn skipastóll
krefst íleiri og stærri hafna.
Gera má ráð fyrir, þegar um
jafn mikilvæg mál er að ræða,
sem staðsetningu nýrra hafna,
að gaumgæfilega séu athugaðir
allir þeir staðhættir, er geta
haft mikilvæg áhrif á vöxt og
viðgang hafnarinnar. Að mínu
viti eru þetta höfuðskilyrðin:
1. Öruggt skipalægi.
2. Liggi vel við fiskimiðum.
3. Gott uppland.
4. Nærliggjandi orkugjafi
(vatnsfall).
sennilega sá stjórnmálaflokkur
landsins, sem sízt mun vilja
beita lögregluvaldi i deilumái-
um borgaranna. En honum hefir
hins vegar jafnan verið ljóst, að
skammt væri til lögleysisins og
ofbeldisins, ef öfgamenn finndu,
að varnir þjóðfélagsins væru svo
vanmáttugar og vanburða, að
þeir gætu fótumtroðið lög og
rétt refsingalaust. Illu heilli
hafa aðrir lýðræðisflokkar
landsins ekki skilið þessa nauð-
syn og notað það til árása gegn
Hermanni Jónassyni, að hann
hefir flestum framar beitt sér
fyrir því, að lögunum yrði skap-
aður framkvæmdagrundvöllur.
Sá tími er vissulega kominn, að
menn loki el<*íi augunum fyrir
þessum staðreyndum lengur. Og
það er víst, að raunhæfar ráð-
stafanir í þessum efnum myndu
ekki reynast neinum hollari og
heppilegri en æsingamönnunum
sjálfum, því að þeir myndu læra
af þeim að leggja niður ofbeld-
isaðferðirnar og taka upp lýð-
ræðisleg vinnubrögð.
5. Mikilvægi með tilliti til
samgangna.
6. Önnur þjóðhagsleg sjónar-
mið.
Það er vitað mál, að víða á
landi voru eru flest þessi skilyrði
fyrir hendi, en óvíða á landinu
er meiri þörf fyrir höfn en á
Suðurlandi, en þar er sá ljóður
á, að eitt veigamesta atriðið
virðist erfitt að finna, sem sé ör-
uggt skipalægi. Ef nú er athug-
uð strandlengjan, allt frá
Reykjanesi að Höfn í Hornafirði,
þá er ekki hægt að segja að um
marga staði sé að velja, og
kannske engan, frá tæknilegu
sjónarmiði, en þó er þar einn
staður, sem ekki verður um deilt,
að frá landfræðilegu sjónarmiði
væri ákjósanlegur sem hafn-
arstaður, en það er svokallaður
Dyrhólaós (við Dyrhólaey).
Skal nú leitazt við að rök-
styðja mikilvægi þess staðar,
með áðurnefnd höfuðskilyrði
fyrir augum.
1. Engum vafa er það undir-
orpið, að Dyrhólaós er eitt hið
ákjósanlegasta skipalægi, skjól
i öllum áttum, og sjávargangur
gæti ekki haft þar hin minnstu
áhrif. Hitt er svo sóra atriðið,
sem allt veltur á, er mögulegt
að gera örugga innsiglingu í
ósinn?
Því verður ekki svarað hér,
þar verða kunnáttumenn um að
fjalla og úr að skera, enda þarf
það m^tíillar rannsóknar vlð.
Komi hins vegar í ljós, að inn-
siglingu megi gera, þá er vafa-
samt, að nokkur staður á íslandi
sé frá þjóðhagslegu sjónarmiði
sjálfsagðari sem hafnarstaður
en ainmitt Dyrhólaós.
2. Sem fiskihöfn er Dyrhóla-
ós mjög vel settur. Kemur það
fyrst til, að sjávargrunnið allt
frá næstu miðum við Vest-
mannaeyjar austur að Homa-
firði, er alls ekkert eða mjög
lítið, notað af íslenzkum fiski-
skipum, en á þessif svæði eru á
vetrarvertíðum einhverjar kröft-
ugustu fiskigöngur hér við land,
sérstaklega af stórum þorski, og
svo nærtæk mið, að óvíða mun
um jafn skamman veg að sækja.
Þá má vekja athygli á því, að
mjög mikil síld virðist ganga
um þetta svæði, allt frá því í fe-
brúar og langt fram á sumar.
Þessi sild veður sjaldan, en mun
þó vera í þykkum torfum, sam-
anber að stundum hleypur hún á
land i stórum bunkum. Einnig
gengur hún stundum inn í Dyr-
hólaós og veiðist þar í silunga-
net. Síðastliðið sumar óð síldin
í stórum torfum næstum upp við
land í grennd við Dyrhólaey dag
eftir dag, mest um miðbik ágúst-
mánaðar.
Annars mun síldin vera meira
við botninn á þessum slóðum
og mundi auðvelt að veiða hana
í botnvörpu. Það vita allir, sem
við botnvörpuveiðar hafa feng-
izt á þessum slóðum, að mjög
oft kemur talsverð síld í vörp-
una, er ánetjast í möskvum
hennar, hvað þá ef notaðar
væru þær réttu síldarvörpur.
Heyrt hefi ég þess getið, að fyr-
ir allmörgum árum hafi Þórar-
inn Olgeirsson, þá skipstjóri á
botnvörpungnum Venusi, kastað
síidarbotnvörpu, að sumarlagi,
við eða út af Kötlutanga og
fengið svo mikla síld í vörpuna,
eftir tiltölulega stutt tog, að
varpan sprakk þegar hún kom
í sjóskorpuna og mest af síld-
inni flaut burtu. Mun auðvelt að
fá sannar upplýsingar um þetta,
ef eftir er leitað. Hér er um mik-
ilsvert rannsóknarefni að ræða.
Kæmi mér ekki á óvart, að hér
sunnanlands væri um svo mik-
ið sildarmagn að ræða, <ið hér
ætti eftir að rísa upp stórkost-
legur síldariðnaður. Með tilliti
til þessa væri þörf á að rann-
saka hafnarmöguleika við Dyr-
hólaey.
3. Upplandið kringum Dyr-
hólaós er mjög gott og sveitirn-
ar þar í kring munu geta séð all-
stórum bæ fyrir nægum land-
búnaðarafurðum.
(Framhald á 4. síðui
Um helgina hefir bæjarbúum
gefizt kostur á að sjá íþrótta-
sýningar Ármenninganna, sem
nú eru á förum til Finnlands í
boði finnska fimleika- og í-
þróttasambandsins, til þess að
taka þátt í íþróttahátíð, ein-
hverju stærsta íþróttamóti, sem
fram til þessa hefir verið háð í
heiminum. íslenzka íþróttafólk-
ið mun fyrst fljúga til Stock-
hólms með Heklu. En þaðan með
skipi til Ábo á vesturströnd
Finnlands, og síðan með lest til
Helsingfors. En þar hefst hátíð-
in árla morguns sunnudaginn
29. júní með því að 70—80 þús.
íþróttemenn og konur ganga
fylktu liði gegnum götur borg-
arinnar. Kl. 11 verður guðsþjón-
usta úti og mun þá íþróttafólk-
ið hafa safnazt saman á þrem
stærstu . torgunum: Stórtorginu,
Járnbrautartorginu og Sölutorg-
inu. Kl. 2 um daginn verður há-
tíðin sett á Stadien, þar sem
halda átti Olympisku leikana
1940.
íslenzku flokkarnir sýna
mörgum sinnum á hátíðinni. M.
a. sýna þeir í finnska þjóðleik-
húsinu (National teatern) og
sænska leikhúsinu (Svenska te-
atern).
Eftir mótið verður Norður-
landa fimleika- og íþróttaráð-
stefna í Viermáki, stærsta og
frægasta íþróttamannasetri
Finnlands. Þangað er flokkun-
um boðið, og munu þeir standa
þar fyrir íslenzku kvöldi. Einnig
ferðast Ármenningarnir milli
helztu borga landsins og sýna
þar. Fimleika- og glímusamband
Finnlands hefir undirbúið þar
sýningar. Heim koma flokkarnir
aftur um miðjan júlí.
Sýningin sú fyrsta, sem haldin
var á laugardag kl. 4 í íþrótta-
húsinu við Hálogaland tókst
með ágætum. Það varð fljótlega
ljóst, er flokkarnir gengu fylktu
liði undir íslenzka fánanum, að
hér voru þaulæfðir og þjálfaðir
flokkar á ferð. Kvennaflokkur-
inn, sem er sá sami og sýndi í
Gautaborg í fyrravetur, við
glæsilegan orðstir, er mjög góð-
ur. Hinar erfiðu staðæfingar vel
útfærðar og stílhreinar. En sér-
staklega eru hinar vandasömu
æfingar á jafnvægisslánni eftir-
tektarverðar. Má með sanni taka
undir með Gautaborgarblöðun-
um, „að þær séu á heimsmæli-
kvarða“, eins og þau orðuðu það.
Næst kom fram glímuflokkur-
inn. 12 þaulæfðir glímumenn
sýndu ísl. glímu. Þar á meðal eru
margir þekktustu og beztu
glímumenn landsins. Var það
samdóma álit manna, að sjaldan
hefði vaskari sveit ísl. glímu-
manna komið fram samtímis.
Fyrst voru glímdar sýningar-
glímfir, sem glímumennirnir
hafa auðsjáanlega lagt rækt við,
enda kom þar vel fram fjöl-
breyttni glímunnar og fegurð.
Að lokum var glímd bænda-
glíma. Færðist þá líf í tuskurn-
ar. Voru margar glímurnar með
afbrigðum skemmtilegar og
vasklega glímdar. Fór svo að
lokum, að glímukóngurinn stóð
einn uppi. Er það fullsýnt, að
þessi sveit mun sýna þjóðar-
íþrótt íslendinga fullan sóma á
erlendri grund.
Að lokum sýndi svo karla-
flokkurinn, sem um nokkurt
skeið hefir ekki haft opinberar
sýningar. Það sem sérstaklega
einkenndi hann, voru frábær
samtök og samstilling í staðæ.f-
ingunum — ósviknar Jóns Þor-
steinssonar staðæfingar, ásamt
stílhreinum útfæringum. Þeir
sýndu og margar erfiðar æfingar
á jafnvægisslá. En hápunkti nær
sýning þeirra, er þeir vega sig
upp í handstöðu á hárri slá og
standa sjö í handstöðu á kistu,
sem er einstakt afrek. Svo eru
dýnustökkin vaskleg og öflug.
Sem sagt sýningin sem heild á-
gæt.
Um Sýningarnar sem heild má
segja, að þær séu með ágætum.
Verða þær eflaust landi og þjóð
til mikils sóma erlendis, enda
það bezta, sem völ er á hérlend-
is. Stjórnandi allra flokkanna
er hinn góðkunni íþróttafröm-
uður Jón Þorsteinsson, sem
mörgum sinnum, oftast allra ís-
lendinga, hefir stjórnað fim-
leika- og glímuflokkum erlend-
is, jafnan við hinn bezta orðs-
tír. Nafn hans eitt, er næg
trygging þess, að hér fara glæsi-
legir flokkar, sem eru líklegir til
að flytja frama íslenzku þjóðar-
(Framhald á 3. síðu)
Þar sem vindmyllan
gnæfir
NIÐURLAG
Ferðamaðurinn á ef til vill von
á því að finna fullkomnara og
nýtízkara fjós, en raun verður
oft á. Hin milda veðrátta og
langur beitartími gera það að
verkum, að peningshúsin eru
flest einföld og ódýr. Bændurnir
byggja hús sín oftast eftir þess-
ari meginreglu: „Allt undir einu
þaki“. Það er að vísu ofurlítið
fráhrindandi í okkar augum að
hugsa til þess, að fólkið og dýr-
in skuli búa hlið við hlið, að-
eins með skilvegg á milli. Oft
liggja dyr úr eldhúsinu beina
leið út í fjósið. Þetta hefir að
sjálfsögðu bæði kosti og galla, og
hefði mátt teljast algerlega 6-
viðunandi, ef hreinlætið í fjós-
inu væri ekki svo gott sem raun
ber vitni. Það er sagt, að fólkið
taki oft af sér skóna, þegar það
gengur inn í fjósið.
Básarnir eru ævinlega stuttir
og flórarnir venjulega nokkuð
djúpir, eða 30—40 cm. á dýpt,
og það hindrar það, að kýrnar
standi niðri í þeim, því að það
er mjög óþægilegt fyrir þær. Hey
og hálmur til vetrarfóðurs er
venjulega geymt í stakk við
fjósvegginn, en yfir stakknum
er ævinlega vandað stráþak eða
járnþak.
En hollenzki landbúnaðurinn
er um þessar mundir á milli-
stigi milli stríðsbúskapar og
friðarbúskapar. Á stríðsárunum
var meira af landi plægt til ak-
urlendis en áður, til þess að
framleiða sem mest af korni til
manneldis. Nú er verið að breyta
þessum stríðsökrum í graslendi
aftur. Lögð er mikil áherzla á
framleiðslu þeirra vara, sem
heppilegar eru til útflutnings, s.
s. mjólkurafurða, en jafnframt
reynt að framleiða sem mest af
því, sem landsbúar þurfa til
matar, en það vantar mikið á, að
Holland geti brauðfætt hinar
níu milljónir ibúa sinna. Auk
mjólkura'furða flytja Hollend-
ingar mikið út af kartöflum,
einkum til Spánar, Portúgals og
Frakklands. Það er ófrjósamasta
landið, sem Hollendingar nota,
einkum til kartöfluræktar. Það
er mjög athyglisvert að athuga
hvernig háttað er um útflutn-
ing kartaflna. Landbúnaðar-
ráðunautur einn, sem hefir um-
sjón með þessum málum, sagði
okkur, að eftirlit með vörugæð-
um væri mjög strangt. Aðeins
híð allra bezta er talið hæft til
útflutnings. Með því móti hafa
unnizt tryggir markaðir og hátt
verð. — Innflutningslöndin eru
altaf reiðubúin til að greiða
hærra verð fyrir vöru, sem er
trygg að gæðum. Einkum er
mikil eftirspurn eftir hollenzk-
um útsæðiskartöflum, og eftir-
litið með framleiðslu þeirra er
mjög strangt. Um sprettutím-
ann líta opinberir eftirlitsmenn
eftir ekrunum, og ef þar finnst
meira en ákveðinn hundraðs-
hluti sjúkra plantna, er ekran
hreinsuð og kartöflurnar bann-
aðar til útflutnings. Það er líka
eitt af útflutningsskilyrðunum,
að kartöflurnar séu teknar upp
fyrir vissan dag á haustin. Þær
kartöflur, sem eru teknar upp
fyrir hinn fyrsta ákveðna upp-
skerudag, fara í A-flokk pg þær,
sem teknar eru upp fyrir hinn
næsta, í B-flokk, o. s. frv. Þess-
ir uppskerudagar eru að vísu
lítið eitt breytilegir frá ári til
árs, en venjulega er hinn fyrsti
ákveðinn síðustu dagana í júlí.
Svo snemmtekin uppskera er að
sjálfsögðu töluvert rýrari, en
þetta er gert til þess að tryggja
góða og útflutningshæfa vöru.
Það er einkum á síðasta vaxt-
arskeiði kartaflnanna, sem sýk-
ingar verður vart, og eru það
Hollendingar hafa gert stórfelldar á-
ætlanir um þurrkun Suðursjávar, og
sýnir myndin hvernig flóanum er skipt
í þurrkunarsvæði (polder). Sum þess-
ara svæða hafa nú þegar verið þurrkuð
og ræktun þeirra hafin.
einkum virus-sjúkdómar. Þar að
auki gerir hið hlýja og raka
loftslag það að verkum, að miklu
torveldara er að rækta heil-
brigðar kartöflur þar en hjá
okkur, með því búskaparlagi að
taka seint upp.
Allur útflutningur kartaflna á
sér stað með milligöngu B. E. A.,
en það er skammstöfun orðanna
„Bureau Export Aardappelen“.
Sú stofnun hefir aðalstöðvar
sínar í Haag. Kartöflurnar eru
einkum fluttar út í strigasekkj-
um og við hvern sekk er fest
málmplata, sem á er skráð hve-
nær kartöflurnar eru uppskorn-
ar, hvaða tegund það er og frá
hvaða búgarði.
Frægasta kartöflutegundin í
Hollandi nefnist „Bintje“ og
þykir framúrskarandi góð. Hún
hefir nú breiðzt til fleiri landa,
t. d. Danmerkur. Þetta er aflöng
og ávöl kartafla, og mjög bragð-
góð. Hún er líka fljótvaxin og
stór og óvenj'ulega harðgerð og
ónæm fyrir sjúkdómum.
Hollenzka bóndanum er —
eins og öllum öðrum stéttum
þjóðfélagsins — lagt ríkt á
hjarta að vera sparneytinn og
nægjusamur, því að þjóðin sé
fátæ>. og rúin eftir styrjöld og
hernám, og að sparsemi og
dugnaður sé eina leiðin til betra
og bjartara lífs. Ferðamaðurinn
þykist sjá það á öllu, að bónd-
anum sé þetta fullkomlega ijóst,
og hann geri sitt itrasta til þess
að auka framleiðslu sína með
öllum ráðum, sem hann ræður
yfir.
Vinnið ötulleqa fyrir
Tíntann.
Anglýsið í Tímanum.