Tíminn - 28.06.1947, Blaðsíða 2

2
TtMI\N, laiigardagiim 28. jimí 1947
115. blað
Laugardagur 28. jjúní
Sókn samvinnunnar
Aðalfundur Sambands ísl. sam
vinnufélaga, sem var haldinn
á Þingvöllum 23—25 þ. m., bar
þess greinileg merki, að íslenzka
samvinnuhreyfingin hefir sjald-
an eða aldrei verið í meiri vexti
en nú.
Þetta sást ekki eingöngu á
hinni stórauknu vörusölu S. í. S.
á síðastl. ári, sem alls nam 147.8
millj. kr., og var því 45.1 millj.
kr. meiri en árið áður. Þetta
sást ekki heldur fyrst og fremst
á því, að vörusala kaupfélag-
anna í S. í. S., sem eru nú 55 með
27.000 félagsmönnum, hafði auk-
izt um 42.9 millj. kr. á árinu og
nam alls um 202 millj. króna.
Framar öllu öðru sást þetta á
hinum miklu og stórhuga fram-
kvæmdum, sem S. í. S. hefir
beitt sér fyrir að undanförnu,
eða hefir í undirbúningi. Má
þar fyrst og fremst nefna nýja
olíufélagið, samvinnutrygging-
arhar, Hvassafell og stækkun
Gefjunar, en raunar marka
þessar framkvæmdir hver um
sig stór spor í umbótasókn
landsmanna. Til viðbótar þessu
koma svo margar aðrar þýðing-
armiklar framkvæmdir, sem
verða munu almenningi til hags-
bóta.
Það sást og ekki aðeins á þess-
um framkvæmdum, sem gerð
var grein fyrir á Sambandsfund-
inum, að samvinnufélögin láta
sér fyrst og fremst umhugað að
vinna að bættum hag almenn-
ings. Tvívegis á síðastl. ári hefir
S. í. S. lækkað vöruálagningu
sína og seldi því vörurnar með
mun lægri álagningu en hin
lögleyfða álagning er. Saman-
burður, sem var gerður á verð-
lagi kaupmanna og kaupfélaga
víða á landinu, leiddi líka í ljós,
að verðlag kaupfélaganna er
mun lægra, einkum þegar tillit
er tekið til ágóðauppbótarinnar.
Þetta sannar það ótvírætt, að
öruggasta verðlagseftirlitið, sem
almenningur getur tryggt sér,
er aukin og efld samvinnuverzl-
un.
Ef samvinnufélögin hefðu
aldrei starfað hér á landi,
myndu nú ekki aðeins hinar
miklu eignir þeirra og sjóðir
vera á hendi forríkra braskara,
heldur einnig allur sá mikli
gróði, sem verzlun þeirra hefir
tryggt almenningi. íslenzk al-
þýða myndi þá vera mörgum
tugum hundraða millj. kr. fá-
tækari en hún er nú og kjör
hennar lakari að sama skapi.
Tvímælalaust hefir ekkert átt
stærri þátt í framförum íslands
og kjarabótum islenzkrar al-
þýðu en samvinnuhreyfingin.
Án hennar hefði t. d. árangur-
inn af baráttu verkalýðssam-
takanna orðið sama og enginn,
því að hefði hún ekki haft á-
hrif á verðlagið, hefðu kaup-
hækkanirnar runnið fljótlega
aftur í vasa milliliðanna.
Sá mikli árangur af starfi
samvinnuhreyfingarinnar, sem
náðst hefir á undanförnum ára-
tugum og einna glæsilegastur
hefir orðið á síðastl. ári, er vit-
anlega ávöxtur af starfi fjöl-
margra manna. En miklu hefir
það ráðið, hve traustir og ötulir
forustumenn hafa valizt þar til
léiðsögu. Samvinnuhreyfingin
hefir nú á að skipa óvenjulega
mikilhæfum foringja, þar sem
Vilhjálmur Þór er, eins og
starfsárangur síðastl. árs sýnir
bezt. Hinu má heldur ekki
gleyma, að þeir, sem nú stjórna
Þing Kvenfélagasambands íslands
Þingi Kvenfélagasambands fslands lauk síðastliðið miðviku-
dagskvöld, og hafði það þá staðið eina viku. Alls voru mættir 39
fulltrúar af 17 kjörsvæðum. Fara hér á eftir helztu tíðindi og á-
lyktanir frá þinginu:
Þessi erindi voru flutt á þing- |
inu:
Framtíðarstarf Kvenfélaga-
sambands íslands: Rannveig
Kristjánsdóttir. Húsmæðraskól-
ar: Helgi Elíasson, fræðslumála-
stjóri. Héraðshæli: Páll Kolka,
læknir. Konur dreifbýlisins og
Kvenfélagasamband íslands:
Guðrún Pálsdóttir, Hallorms-
stað.
Auk þess voru rædd ýms mál-
efni sambandsins.
Meðal annarra samþykkta
þingsins voru eftirfarandi á-
lyktanir gerðar:
Um heimilisvélar og raf-
orkumál.
„7. landsþing Kvenfélaga-
sambands íslands skorar á Al-
þingi og ríkisstjórn að áætla á
næstu tveimur árum ríflega
upphæð í erlendum gjaldeyri til
innkaupa á áhöldum og raf-
knúnum vélum til þess að létta
heimilisstörfin, og sé gjaldeyr-
inum skipt til kaupa á hinum
ýmsu tækjum í samráði við
Kvenfélagasamband íslands.
Ennfremur beinir landsþing
K. í. þeirri áskorun til Alþingis,
að verðtollur á þessum nauð-
synlegu vinnutækjum húsmæðr-
anna verði eigi hærri en tollur á
landbúnaðarvélum.“
„7. landsþing Kvenfélaga-
sambands íslands felur stjórn
sinni að senda svo fljótt sem
unnt er eyðublöð út til allra
kvenfélaga landsins og fela
stjórnum félaganna að safna
nákvæmum upplýsingum um
það, hvaða áhöldum heimilin
óska eftir til eigin afnota eða
sameiginlegra afnota. Jafnframt
sé aflað upplýsinga um hvaða
áhöld hafa verið pöntuð hjá
kaupmönnum og kaupfélögum.
Ennfremur felur landsþingið
stjórn sinni að sjá til að unnið
sé úr þessum gögnum og niður-
stöðunum fylgt eftir við Alþingi
og ríkisstjórn."
Sambandinu, njóta rikulegra á-
vaxta af starfi hinna fyrri
brautryðjenda eins og þeirra
Hallgríms, Sigurðar og Aðal-
steins Kristinssona og Jóns
Árnasonar, svo að aðeins nokkur
nöfn séu nefnd.
Samvinnuhreyfingin sannar
það stöðugt betur og betur, og
það hefír sjaldan sézt gleggra
en á síðastl. ári, að hún er fær
um að leysa hin vandasömustu
viðfangsefni á hinn heilbrigð-
asta hátt. Þetta hefir ekki að-
eins sannazt hér á landi heldur
víðs vegar annars staðar í heim-
inum. Kostur samvinnunnar er
ekki aðeins sá, að hún tryggi
mestan fjárhagslegan ávinning
fyrir almenning, heldur er hann
kannske stærstur sá, að hún
eykur félagslegan þroska og
menningu meira en nokkur önn-
ur skipan sambúðarmálanna.
Leið einstaklinganna og þjóð-
anna til gæfu og gengis, er eng-
um betri og öruggari en sú að
efla samvinnuna á sem allra
flestum sviðum, í stað hinnar
skefjalausu samkeppni og
blindu einstaklingshyggju, sem
stefnt hefir mannkyninu út í
fjölmargar fjárhagskreppur og
tvær stórstyrjaldir á örskömm-
um tíma. Framtíð mannkynsins
er meira komin undir því en
nokkru öðru, að andi samvinn-
unnar sigri anda samkeppninn-
ar og sérhyggjúhnar.
„7. landsþing Kvenfélaga-
sambands íslands skorar á
stjórn sambandsins að undirbúa
stofnun verkfærakaupasjóðs
fyrir húsmæður, er í líkingu við
verkfærakaupasjóð Búnaðarfé-
lags íslands styrki efnalitlar
húsmæður til kaupa á nauðsyn-
legum verkfærum til léttis við
heimilisstörfin.“
„7. landsþing Kvenfélaga-
sambands íslands skorar á Al-
þingi og ríkisstjórn að hraða
sem mest rannsóknum á mögu-
leikum til rafvirkjunar í stórum
stíl út um sveitir landsins, þar
sem þess hefir verið óskað.“
Uppeldis- og menningarmál.
„7. landsþing Kvenfélaga-
sambands íslands beinir þeirri
áskorun til stjórnar sinnar, að
auk þess sem sambandið hafi
sendikennara til þess að halda
matreiðslunámskeið og veiti
styrki til saumanámskeiða, leit-
ist stjórnin einnig við að fá
hæfa ráðunauta til leiðbein-
inga- og fyrirlestrastarfsemi.
Leggur þingið- sérstaka á-
herzlu á, að ekki sé síður nauð-
synlegt að leiðbeina fólki um
hýbýlaskipan og húsgagnaval,
og felur stjórninni að athuga,
hvort ekki mætti t. d. koma á
samkeppni milli húsgagiiateikn-
ara.“
„7. landsþing Kvenfélaga-
sambands íslands beinir þeirri
áskorun til fræðslumálastjórn-
arinnar, að komið verði sem
fyrst á fót fullkominni kennara-
menptun í saumum og annarri
handavinnu, en meðan því tak-
marki verður ekki náð, séu
starfrækt námskeið fyrir handa-
vinnukennara, sem ekki hafa
kennaramenntun, fyrst og
fremst í hagnýtum saumum og
prjóni. Lítur þingið svo á, að
slík námskeið geti komið til
mála í sambandi við Handíða-
skólann, og séu þá haldin að
vorinu eða sumrinu til.“
„Landsþing K. í. telur nauð-
synlegt að samræma og kerfis-
Austan ísafjarðardjúps utar-
lega, milli Vébjarnarnúps og
Kaldalóns, liggur sveit sú, ér
Snæfjallaströnd heitir.
Lítt mun hún fræg, hvorki í
söng né sögu, nema þá ef vera
skyldi fyrir hin snjóvgu íjöll,
sem hún er við kennd.
Þar hefir þó lifað fólk, allt
frá landnámstíð og háð sína
lífsbaráttu við sjó og land, storm
og snjó, eins og Vestfirðingur-
inn löngum hefir gert og mun
gera um alla framtíð. Þar sem
annars staðar um þetta land
sannast það, sem Matthías segir
um Skagafjörð, að: „Hver einn
bær á sína sögu, sigurljóð og
raunabögu, tíminn langa dreg-
ur drögu, dauða og lífs, sem
enginn veit“.
Fyrir 12 árum námu miðaldra
hjón þarna land og reistu ný-
býlið Lyngholt á eyðistað, • í
landi jarðarinnar Bæir.
Þessi hjón eru Ingvar Ásgeirs-
son, smiður, og kona hans Sal-
björg Jóhannsdóttir, ljósmóðir.
Ingvar er fæddur 15. ágúst
binda handavinnukennslu í
barnaskólum og skorar á‘
fræðslumálastjóra að gera öfl-
ugar ráðstafanir því til fram-
kvæmda.“
„7. landsþing Kvenfélaga-
sambands íslands telur að í bæj -
um og þorpum geti dagheimili
og leikskólar fyrir börn innan
skólaskyldualdurs verið mæðr-
um hin mesta hjálp. Beinir
þingið þeirri áskorun til kven-
félaga og kvenfélagasambanda,
að vinna að þessum málum eftir
því sem við á á hverjum stað, og
heitir á Alþingi dg bæjarfélög
að veita til þess nauðsynlega
aðstoð.“
„7. landsþing Kvenfélaga-
sambands íslands lýsir ánægju
sinni yfir samtökum kvenna í
áfengismálum og óskar þess ein-
dregið, að öll félög innan sam-
bandsins styðji þau samtök af
alefli. Jafnframt skorar þingið
á ríkisstjórnina og Alþingi það,
er næst kemur saman, að láta
ekki lengur dragast að gera ráð-
stafanir til úrbóta áfengisböli
þjóðarinnar.“
„7. landsþing Kvenfélaga-
sambands íslands skorar á rík-
isstjórn íslands og bæjarstjórn
Reykjavíkur að skipa nú þegar
nefnd, til þess að íhuga og gera
áætlun um framkvæmd tillagna
þeirra, er herra Alfred Gíslason
lælcnir hefir lagt fram til úrbóta
í áfengismálum.
Nefndina skipi fulltrúar frá
Barnaverndarráði, Læknafélagi
íslands, Sambandi íslenzkra
barnakennara, Prestafélagi ís-
lands og Kvenfélagasambandi
íslands.“
Heilbrigðismál.
„7. landsþing Kvenfélaga-
sambands íslands telur það
orðna óumflýjanlega nauðsyn að
bæta úr sjúkrahúss^örf og elli-
heimilisþörf í héruðum lands-
ins og mælir eindregið með
frumvarpi því til laga um hér-
aðshæli, sem lagt var fyrir síð-
asta Alþingi."
„7. landsþing Kvenfélaga-
sambands íslands beinir þeirri
eindregnu ósk til landlæknis og
heilbrigðisstjórnar landsins, að
1886, að Kambi í Reykhólasveit,
þar sem foreldrar hans voru þá í
húsmennsku. Móðir hans, Krist-
rún Benediktsdóttir, var ættuð
úr Strandasýslu, af Tröllatungu-
ætt hinni eldri, sem er mjög
fjölmenn og útbreidd um
Stragda- og ísafjarðarsýslur.
Ungur að aldri fluttist hann
til ísafjarðar með foreldrum
sínum og missti þar föður sinn.
Nokkru fyrir fermingaraldur
fluttist hann með móður sinni
að Skjaldfönn í Skjaldfannar-
dal, til hjónanna Ásgeirs Ól-
afssonar og Steinunnar Jóns-
dóttur, frá Grænanesi í Stein-
grímsfirði, er þar bjuggu hinu
mesta þrifnaEftrbúi. Þó bar meir
frá um bókakost þeirra og bók-
fýsi, enda var Steinunn af
kunnri fræðimannadktt, bróður-
dóttir Daða hins fróða Níels-
sonar.
s
Ingvar var þegar á barnsaldri
mjög hneigður til föndurs ým-
iskonar og smíða og minnist
hann Steinunnar svo, að hún
hafi manna fremst hvatt sig til
vegna bráðaðkallandi þarfar og
tilfinnanlegrar vöntunar verði
fæðingardeild Landspítalans
tekin til afnota eigi síðar en á
komandi hausti.“
Stjórnarkosning og þinglok.
í þingsetningarræðu sinni
hafði forseti sambandsins, frú
Ragnhildar Pétursdóttur í Há-
teigi lýst því yfír, að hún mundi
eigi taka við kosningu sem for-
seti, enda hefir hún gegnt for-
setastörfum frá stofnuh sam-
bandsins eða í 17 ár samfleytt.
Kosin var í hennar stað frú
Guðrún Pétursdóttir, Skóla-
vörðustíg 11A, Reykjavík, en
hún hefir verið meðstjórnandi
sambandsins frá upphafi. Með-
stjórnandi var kosin Rannveig
Þorsteinsdóttir, Reykjavík, en
frú Aðalbjörg Sigurðardóttir
var fyrir í stjórninni. Þingið
kaus fyrrverandi forseta sem
heiðursforseta.
Sunnudaginn 22. júní fóru
fundarkonur austur að Laugar-
vatni í boði Húsmæðrakennara-
skóla íslands og bæjarstjórnar
Reyki§víkur.
Á mánudagskvöld sátu þær
boð Sambands íslenzkra sam-
vinnufélaga í Valhöll á Þing-
völlum.
Auk þess skoðuðu þingfulltrú-
ar sýningu Nínu Sæmundsson í
boði listakonunnar og sátu 19.
júní fagnað Kvenréttindafélags
íslands, er félagið bauð þeim til.
Kaupfélag Sval-
barðseyrar
Aðalfundur Kaupfélags Sval-
barðseyrar var haldinn á Sval-
barðseyri 13. júní s. 1. Á fund-
inum voru mættir 24 fulltrúar
frá 10 félagsdeildum, auk félags-
stjórnar og framkvæmdastjóra.
Hagur félagsins var með mikl-
um blóma s. 1. ár. Vörusala ftnnl.
og erl.) var 1 807.006,24 kr. og
hafði aukizt um kr. 244.649,52.
Hækkun sameignarsjóða á ár-
inu varð kr. 35.593,93, og eru þeir
nú kr. 195.743,02. Stofnsjóður fé-
lagsmanna er kr. 75.207,61. Inn-
stæður félagsmanna eru krónur
791.110,13.
Úthluað var 6% arði af vöru-
úttekt s. 1. árs.
Starf félagsins hefir aukizt
mjög á síðastliðnum árum, og
tala félagsmanna er nú 274. Á-
að láta og lifa eftir þeirri til-
hneigingu sinni. Þar á Skjald-
fönn voru þá til bókbandstæki
forn, sem þá höfðu eigi verið
notuð um langt skeið. Fór hann
nú að binda inn bækur og sýndi
Steinunn honum sjálf fyrstu
handtökin og hvernig ætti að
nota tækin. Náði hann brátt
þeirri leikni, að hann fór að
binda inn bækur fyrir sjálfan
sig og aðra, en þó í smáum stíl
fram^in af. Aldrei hefir hann
lært þessa iðn hjá meistara eða
í skóla, en þó er nú svo komið,
að alls hefir hann bundið um
5000 bindi bóka, fyrir einstakl-
inga og bókasöfn, viðs vegar hér
við Djúpið.Hann fór einnig mjög
ungur að stunda smíðar á eigin
.íóhann Hjaltason, kennari:
Lyngholtshjónin
50 og 60 ára
Oþrifnaður
Þingvellir eru sögufrægasti
staður ísland.s_ og einhver sá
fegursti. Staðurinn er friðaður.
Þar hefir verið komið upp þjóð-
garði. Það opinbera hefir látið
sér svo annt um Þingvelli, að
sérstök nefnd hefir verið kosin
af þinginu til þess að sjá um að
vel væri þar á öllu haldið. Ef
erlendan gest ber að garði, verða
Þingvellir fyrst fyrir valinu til
að sýna.
Síðastl. sunnudag, 22. þ. m.,
fór ég ásamt kunningja mínum
með norskan gest okkar til
Þingvalla. Við komum þar inn í
anddyri Valhallar. Snyrtiher-
bergi og salerni hótelsins eru
þar inn af ásamt bar í öðrum
enda.
Umgengnin á þessum stað var
með þeim ódæmum, að því verð-
ur varla með orðum lýst. Skít-
urinn á gólfinu var það mikill,
að hann hefði getað verið hálfs-
mánaðar. Brotnar flöskur og
bréfarusl var eins og fjara. Við
annan vegginn, þar sem hand-
laug hafði verið, stóðu pípurn-
ar út i loftið.
Það vildi svo vel til, að þarna
voru landlæknir og bygginga-
meistari ríkisins staddir, og
skoðuðu þeir þessa umgengni og
munu þeir geta borið um, hvort
hér er orðum aukið.
Víða úti um land er ástandið
mjög slæmt á veitingastöðum,
svo alls ekki er við það unandi..
Keflavíkurflugvöllurinn, með
sínar brotnu trélokur fyrir aðal-
dyrum, og allt sem þar er fyrir
innan, er sérstakur kapituli,
sem ástæða væri til að ræða um
síðar.
En af nefnd þeirri, sem
stjórnar Þingvöllum og seít hefir
þá á leigu, verður að krefjast
þess, að umgengni sé þannig, að
menn verði ekki að forðast að
koma þar með gesti sína.
H. P.
hugi fyrir félagsstarfinu er mik-
ill og vaxandi.
Kaupfélag Svalbarðseyrar er
meðal elztu kaupfélaga í land-
inu og var eitt af þeim félögum,
sem stofnuðu S. í. S.
hönd og án þess að um nám
væri að ræða. Stundaði hann
nokkuð um eitt skeið smíði inn-
anstokksmuna, íláta og áhalda
margs konar, en síðar húsasmíði
og hefir hann byggt 5—6 íbúð-
arhús auk margra smærri bygg-
inga. Þess má og geta, að nýbýli
sitt hefir hann að öllu leyti
byggt sjálfur — innanstokks-
muni jafnt sem annað.
Hinn 4. nóv. 1917 kvæntist
hann Salbjörgu Jóhannsdóttur,
Engilbertssonar frá Lónseyri.
Hún er fædd að Unaðsdal hinn
30. sept. 1896. Móðir hennar,
Sigrún Jónsdóttir, var ættuð frá
Flatey á Breiðafirði.
Árið 1928—29 lærði hún ljós-
móðurfræði og tók að því búnu
við lj ósmóðurstarfi hér í Snæ-
fjallahreppi og hefir gegnt því
síðan við ágætan orðstír. Hin
síðustu ár hefir hún einnig ver-
ið ljósmóðir í Nauteyrarhreppi.
Síðastliðin 11 ár hefir barna-
skóli sveitarinnar starfað í hús-
um þeirra hjóna að Lyngholti
og hefir frú Salbjörg haft á
hendi handavinnukennslu við
skólann, og farizt það svo vel, að
til fyrirmyndar er. Hún er sér-
lega vinssed kona og stuðla að
því bæði glaðlyndi hennar og
hispursleysi, en þó einkum
hjálpfýsi hennar í þeirra garð
er sjúkir eru, hvort heldur eru