Tíminn - 17.07.1947, Blaðsíða 2

I
Tim\\. fimmtudagiim 17. jiilí 1947
128. blað
Flmmíitdafjur 17. júlí
Innf lutningsreglur na r
verða að breytast
Stjórn gjaldeyrismálanna hef-
ir á undanförnum árum verið
með þeim hætti, að óhjákvæmi-
legt verður að gæta mik-
ils aðhalds og forsjár á því
sviði á næstu árum. Pátt skipt-
ir þá meira máli fyrir afkomu
neytenda — og raunar þjóðar-
innar allrar — en að fylgt verði
þeim reglum um skiptingu inn-
flutningsins, er tryggi sem bezt
hag þeirra og viðskiptafrelsi.
Tölur þær, sem birtar voru
í seinasta blaði Tímans um inn-
kaup kaupfélaganna, sýna
gleggst, að réttur neytenda hef-
ir verið fullkomlega fyrir borð
borin með innflutningsreglum
þeim, sem gilt hafa á undan-
förnum árum. Sambandskaup-
félögin hafa orðið að kaupa 29%
af vörum sínum af heildverzl-
unum, en myndu vitanlega hafa
keypt þær af S.Í.S., ef innflutn-
ingsreglurnar hefðu ekki fyrst
og fremst lagt þar stein í veg-
inn. Þetta hefir gert vörurnar
dýrari en ella, því að S.Í.S. hefir
lagt stórum minna á þær en
heilcjsalarnir. Þá er og þess að
gæta, að S.Í.S. myndi hafa get-
að útvegað þessar vörur, án
verulegs aukakostnaðar, og
aukin vöruvelta hefði þannig
gert því kleift að lækka álagn-
ingu sína frá því, sem verið
hefir.
Þær innflutningsreglur, sem
þannig hafa neytt kaupfélags-
mennina til að skipta við heild-
salana i stað eigin fyrirtækja og
gert vörukaup þeirra mun ó-
hagstæðari en ella, eru vitan-
lega með öllu óhafandi. Þær
eru eins konar arfur frá einok-
unartímanum, þegar verzlunin
var bundin á klafa vissra kaup-
manna og þeir gátu beitt neyt-
endur flestum þeim ókjörum,
er þeim sýndist.
Það mál verður því ekki dreg-
ið lengur, þar sem tími strang-
ari innflutningshafta virðist
líka fara í hönd, að innflutn-
ingsreglunnar verði teknar til
gagngerða breytinga í þessum
efnum. Þar ber vitanlega að
fara þá leið, að réttur kaupfé-
laganna sé tryggður, án þess að
gengið sé þó á eðlilegan rétt
annarra verzlunarfyrirtækja.
Svo vill til, að mjög góður
leiðarvísir er fyrir hendi í þeim
efnum. Það er sala þeirra vara,
sem engar verulegar innflutn-
ingstakmarkanir hafa verið á,
kornvara, kaffi og sykurs.Skipt-
ingin á innflutningi þessara
vara milli kaupfélaga og kaup-
mannanna sýnir gleggst, hvert
neytendur vilja beina viðskipt-
um sínum. í fyrstu virðist þvi
sanngjarnast að leggja hana
til grundvallar við skiptingu
þeirra vara, sem er takmarkað-
ur innflutningur á, milli kaup-
félaga og kaupmanna, en síðar
kynni að þurfa að gera meiri
breytingar, t. d. ef það kæmi i
ljós, að kaupfélögin þyrftu samt
að kaupa áfram vöru frá heild-
sölunum í verulegum stíl.
Samvinnumenn munu fylgja
fast fram þeim breytingum á
innflutningsreglunum, sem
hér er bent á. Og vist er
það, að þeir menn, sem þar
kunna að standa á móti,
eru ekki að hugsa um hag
neytenda né lækkun dýrtíðar-
innar, því að fá úrræði eru álit-
legri í þeim efnum en aukin
VíiaðaHqi
Karakúlpestin í
Jóni Pálmasyni.
Jón Pálmason, ritstjóri ísa-
foldar, hefir sýkst af slæmri
veiki. Hann getur tæplega skrif-
að svo blaðagrein, að hún snú-
ist ekki að einhverju leyti um
Karakúlpestina. Jón stendur í
þeirri meiningu, að hægt sé að
telja almenningi trú um, að
Framsóknarflokkurinn beri á-
byrgð á pestinni, ef sú blekk-
ing sé endurtekin nógu oft. —
Kannske gæti slíkur áróður
heppnast hjá vinum Jóns aust-
ur í Rússlandi, en í lýðfrjálsu
landi á slík rógsaga sér enga
uppreisnarvon. Þvert á móti
stimplar hún þar höfund sinn
sem sérstaklega ósvífna og ó-
þverralega rægitungu.
Þessi Karakúlpest, sem hefir
gripið Jón Pálmason, gerir vit-
anlega andstæðingum hans síð-
ur en svo ógagn, en öllum sóma-
kærum flokksmönnum hans er
hún áreiðanleg til angurs og
ama. Þeir ættu því að reyna að
lækna hann af henni og mætti
í því sambandi benda þeim á,
að menn eru stundum læknaðir
af andlegum kvillum með því
að beina huga þeirra að nýjum
verkefnum. Hvernig væri t. d.
að fá Jón til að skýra fyrir al-
menningi þá ráðgátu, hvers
vegna forseti sameinaðs Alþingi
fær áfengi með miklum af-
slætti?
Eyðijarðirnar og J. P.
Jón Pálmason kemst nýlega
að þeirri niðurstöðu í Mbl. grein,
að jarðir fari í eyði vegna þess,
að Framsóknarflokkurinn sé til.
Þetta skýrir það illa, að aldrei
hafa fleiri jarðir lagst í eyði,
en einmitt þau tvö ár, sem á-
hrifa Framsóknarmanna gætti
minnst á stjórnarfarið í land-
inu, þ. e. í valdatíð fyrrv. rikis-
stjórnar. Sú staðreynd ein næg-
ir til að hrinda öllum sleggju-
samvinnuverzlun. Þess ber þvi
að vænta, að slíkar breytingar
komist á, án þess að um þær
þurfi að verða hörð átök og
deilur.
dómum J. P. í þessu sambandi.
Það er barátta Framsóknar-
flokksins, sem næst þrautseigju
bændanna, hefir hindrað það,
að flóttinn úr sveitunum hefir
ekki orðið stórfelldari en hann
þó er. Fyrir atbeina hans hefir
auknu fjármagni verið beint til
sveitanna til þess að skapa líf-
vænlegri aðstöðu þar. Næstum
allar þessar ráðstafanir hafa
sætt andstöðu og fjandskap
þess hluta Sjálfstæðisflokksins,
sem J. P. er fulltrúi fyrir. Hefði
hún fengið að ráða, myndi
byggðin nú þunnskipuð í sveit-
um landsins. Þótt J. P. leyfi sér
margt, ætti hann þó að sjá
sóma sinn í því, að saga hans
og flokkdeildar hans yrði ekki
rifjuð upp í þeim málum.
Til viðbótar mætti svo minna
J. P. á það, að blómleg byggð
hefir verið að leggjast í eyði í
kjördæmi hans vegna ódugnað-
ar hans við að koma henni í
vegasamband. Hefir J. P. þó
hælt sér af því, að hann hafi
seinustu árin getað fengið all-
ar þær fjárveitingar fyrir kjörr
dæmið, sem hann hefir beðið
um.
Gagnslaust kosningarit.
Jónas Jónsson gaf út nýtt
hefti af Ófeigi fyrir aukakosn-
inguna í Vestur-Skaftafellssýslu
og átti það að nægja til þess,
að fyrrv ritstjóri Morgunblaðs-
ins yrði bóndanum hlutskarp-
ari. Eins og vænta mátti, var
þar haldið uppi ósvífnari og ill-
gjarnari skrifum um Framsókn-
arflokkin en jafnvel eru áður
dæmi til af hálfu þessa manns,
en ekki hafði hann þó kjark til
þess að minnast á „svarta list-
ann“ sinn að þessu sinni. En
hvorki þetta „innlegg" J. J. í
kosningabaráttuna né önnur
afskipti hans af henni báru til-
ætlaðan árangur. Bændur sjá,
að „bændavináttu“ hans er að-
eins gríma síðan hs-nn gerðist
proventukarl hjá mesta stór-
gróðavaldinu og tók að skrifa
fyrir það óhróður og níð uní
Framsóknarflokkinn og bænda-
samtökin.
Blekkingar Ófeigs.
Óþarft er að elta ólar við allar
þær blekkingar, sem er þyrlað
upp um Framsóknarflokkinn og
forráðamenn hans í seinasta
Ófeigsheftinu. J. J. verður nú
að játa það sem hreina lyga-
sögu, að Hermann Jónasson
hafi selt S.Í.S. hlutabréf í Eddu
á þreföldu verði, en eykur hins
vegar skömm sína með nýrri
lygasögu um það, að Sigurður
Jónasson hafi verið skrifaður
fyrir bréfunum, en Hermann
átt þau. Þá reynir hann að ó-
frægja Eystein Jónsson með því,
að flokksbræður hans fengu
hann til að taka sæti í stjórn
síldarverksmiðjanna. Sú ákvörð-
un var tekin áður en vitað var
um myndun ríkisstjórnarinnar,
en vitanlega tekur E. J. ekki
sæti í verksmiðjustjórninni
meðan hann er ráðherra. J. J.
hefir gert margt heimskulegt
vegna hins blinda haturs síns
til Framsóknarflokksins, en
sjaldan hefir hann skotið fjarri
markinu en með þessum róg-
skrifum sínum, að E. J. sé bitl-
ingar.júkur maður.
Að öðru leyti skal ekki frek-
ara rætt um þetta Ófeigs-hefti.
Með því hefir J. J. eyrnamarkað
sig afturhaldinu og auðvaldinu
enn greinilegar en áður, og
fjarlægst enn meira fortíð sína
og æskuhugsjónir. En merkið,
sem hann hjálpaði til að reisa,
mun standa áfram og verða bor-
ið fram til sigurs, þótt hinn
gamli merkisberi hafi látið af-
vegaleiðast „yfir landamærin“.
Hver er hinn ajgbrýðissami?
Nýlega hefir verið birt viðtal
við Ólaf Thors í einu af Óslóar-
blöðunum. Þar er sagt, að Ól-
afur Thors hafi verið forsætis-
og utanríkismálaráðherra í byrj
un stríðsins og eins eftir það,
þangað tii á síðastl. hausti. Ól-
afur virðist því ekki hafa stytt
ráðherratíð í viðtalinu við
blaðamanninn. Inn í viðtalið við
Ólaf læðir blaðamaðurinn svo
frekar lítilsvirðandi dómum um
Stefán Jóh. Stefánson. Dómana
eignar hann íslenzkum almenn-
Dáiiarmiimiiig:
Séra Brynjólfur Magnússon
I Grindavík.
Séra Brynjólfur Magnússon
prestur í Grindavík andaðist á
sjúkrahúsi 5. þ. m. Með honum
er fallinn í valinn einn af merk-
ustu mönnum íslenzkrar presta-
stéttar. Var hann óvenju góður
ræðumaður og vinsæll svo af
bar.
Séra Brynjólfur var borinn til
grafar í Grindavík að viðstöddu
miklu fjölmenni síðastl laugar-
dag og voru viðstaddir útför
hans meðal annarra ellefu
prestvígðir menn.
Brynjólfur Magnússon prest-
ur var fæddur í Eyrarsveit á
Snæfellsnesi 20. febr. 1881, en
fluttist ungur að Ljárskógum í
Laxárdal og ólst þar upp. Afl-
aði hann sér menntunar á
lærðaskólanum og prestaskól-
anum af miklum dugnaði og
þrautseigju, þrátt fyrir lítil efni.
Lengst af varð hann að láta
sumarvinnuna nægja yfir vet-
urinn og sníða lifnaðarháttum
sínum stakk eftir því.
Að loknu skólanámi var séra
Brynjólfur tvo vetur kennari í
barnaskóla í Reykjavík. Eftir
það varð hann prestur í Grinda-
vik og var það til dauðadags,
eða hátt á fjórða tug ára.
Séra Brynjólfur tók virkan
þátt í félagsmálum sóknarbarna
sinna og lagði mikið á sig í
þeim efnum. Átti hann drjúgan
þátt í því að Grindavík komst í
vegasamband og barðist ötul-
lega fyrir því framfararmáli,
jafnvel í stólræðum sínum. —
Hann var í mörg ár oddviti
hreppsnefndar Grindavíkur og
þótti hann leysa það starf vel
af höndum sem annað er hann
tók fyrir.
ingi, en afbrýðissemin, sem þar
kemur fram, virðist sverja sig
meira í ætt til mannsins, sem
blaðamaðurinn er að tala við.
Nokkuð er líka það, að það í-
haldsblaðið, sem er handgengn-
ast Ólafi og líkt hefir honum við
Jón Sigurðsson, Vesturland á
ísafirði, hefir nýlega veizt að
Stefáni í mjög illkvittnum og
afbrýðissömum tón.
Séra Brynjólfur var kvæntur
Þórunni Þóðrardóttur frá Akra-
nesi. Bjuggu þau mörg ár að
gamla prestsetrinu Stað. Stund-
aði séra Brynjólfur um langt
skeið bæði bátaútgerð og land-
búnað, og reyndist búhöldur
hinn mesti og var sjálfur af-
kastamikill við vinnu.
Síðar var prestsetrið flutt i
Járngerðarstaðahverfi, sem er í
miðri sveitinni. Þar er bygðin
þéttust og þar var reist ný kirkja
skömmu áður en séra Brynjólf-
ur tók prestvígslu.
Séra Brynjólfur var maður
alþýðlegur í háttum sínum og
mat mannkosti meira en skraut.
Hann var drengur góður og
reyndist öllum vel sem eitthvað
þurftu til hans að sækja. Hann
var rnaður ágætlega fróður, var
sérstaklega vel að sér í ýmsum
greinum náttúrufræðinnar og
hafði yndi af lestri fræðibóka.
Hann var vel að sér í málum og
ræddi t. d. á latínu við ýmsa
kirkjumenn, þegar hann og Ein-
ar G. Einarsson í Garðhúsum
ferðuðust um Spán og Ítalíu
fyrir nokkrum árum.
Mdinnumát ^
shuldar uorrar ui
J landiJ.
^J/eitiJ á cJJandcfrœ/slusjóJ.
JJlripstopa -JJiapparstí^ 29.
Á slóðum Vestiir-fsleiidinga — 11.
Ingólfsbærinn á Nýja-íslandi
Gimli, 2. júlí 1947.
Það leynist engum manni, er
kemur til Gimli á Nýja-íslandi,
að hann er kominn í byggðar-
lag, er stendur á islenzkum merg
Hvarvetna hljómar íslenzkt mál.
Eftir götunum renna bílar, er á
stendur Valdi’s Taxi, og ef til
vill heitir bílstjórinn Sveini. Á
spjöldunum á húsunum stendur
Arnason’s Self Serve, Bjarna-
son’s Limited, Thorunn’s Beauty
Salon — og þar fram eftir göt-
unum. Þegar komið er inn í
gistihúsið, er mjög líklegt, að
Stefán Eiríksson frá Djúpadal
í Skagafirði taki brosandi á móti
manni, og inni í bjórstofunni
kunna þeir til dæmis að sitja,
bræður frá Gróttu, Þórður og
Sigurður, Þórðarsynir. Leggi
maður leið sína út í Gimli café,
bera þær Inga eða Berta á borð
fyrir mann, og fyrr en varir
getur Pálína Einarsson, barna-
barn Kristjáns Geiteyings, og
þar af leiðandi niðji Guðbrands
Hólabiskups, staðið upp frá
næsta borði, komið til manns
og sagt:
„Þú ert frá íslándi. Þekkirðu
Brynjólf Þorláksson söngstjóra?
Segðu honum, að ég biðji guð
að blessa hann.“
Rangli maður svo inn í búð,
getur vel komið í ljós, að verzl-
unarstjórinn sé Gísli Sigmunds-
son frá Seyðisfirði, eigandi Á-
gúst Thorkelsson, skagfirzkur að
ætt, og ljóshærða stúlkan, er
afgreiðir mann, sé alíslenzk, þótt
hún heiti Joyce. Og svipað verð-
ur upp á teningnum, þótt farið
sé inn í búðina á hinu horninu.
Eigandi hennar heitir að vísu
Tergsen, en hann er engu að
síður frá Akureyri.
Bregði maður sér inn í hið
myndarlega pósthús á Gimli,
’ þarf ekki langra eftirgrennsl-
ana við til þess að komast. að
raun um, að þar ráða íslend-
ingar ríkjum. Þetta pósthús
reisti Skagfirðingurinn Guðni
Þorsteinsson, sem nú er kominn
á tíræðisaldur, og það er enn
starfrækt af honum, börnum
hans og barnabörnum.
Fái gesturinn kvef (sem auð-
vitað getur hent á Gimli eins
og annars staðar í heiminum)
er dr. Kjartan Johnson, ungur
og glæsilegur læknir, ættaður
frá Lundar, líklegur til þess að
Fósthúsið í Gimli, reist og rekið af Guðna Þorsteinssyni.
láta manni í té mixtúru, sem
mýkir fyrir brjósti.
Renni svo upp sunnudagur
yfir gestinn á Gimli, getur hann
farið í kirkju til íslenzks prests,
hvort heldur það er nú af guð-
rækni eða hræsni — eða bara
forvitni. Auðvitað eru tveir ís-
lenzkir söfnuðir á Gimli, eins
og í öðrum byggðum íslendinga
í Vesturheimi. Prestur únítara er
séra Eyjólfur Melan, sem að
vísu er ekki búsettur þar, heldur
lengra norður í byggðunum.
Prestur lúthersku kirkj unnar
býr aftur á móti á Gimli. Hann
heitir Skúli Sigurgeirsson og er
Eyfirðingur að ætt. En í hvora
kirkjuna sem farið er, þá heitir
organistinn Anna Nordal, og hún
er dóttir Rósu Davíðsdóttur frá
Jódisarstöðum í Eyjafirði og
Lárusar Nordal, Rafnssonar frá
Akranesi, Guðmundssonar.
Sé það aftur á móti tannpína
er grípur mann, en ekki guð-
rækni, þá er tannlæknirinn á
næsta horni. Og hann heitir dr,
Ingimundson, sonur Guðjóns
Ingimundarsonar frá Vest-
mannaeyjum, er ennþá er á lífi
í Riverton.
Svona íslenzkur er hann þá
enn þessi sögufrægi bær —
Gimli á Nýja íslandi, Þessi Ing-
ólfsbær Ný-íslendinga. Hér var
það, sem íslenzka landnámið á
Nýja íslandi hófst.
Sunnan við Gimli gengur skóg-
artangi fram í Winnipegvatn.
Hann heitir Víðines. Við þetta
nes lentu fyrstu islenzku land-
nemarnir síðasta sumardag 1875.
Ferðinni hafði verið heitið norð-
ur að íslendingafljóti, en at-
vik'in féilu þannig, að þeir kom-
ust ekki lengra en hingað. Þeir
höfðu farið frá Winnipeg niður
Rauðá á flatbotnuðum bátum
eða köggum og fengið gufubát
til þess að draga sig norður
vatnið. £n þegar undir Víðines
kom, neitaði skipstjórinn á gufu
bátnum að fara lengra, svo að
íslendingunum var nauðugur
einn kostur að ganga þar á land
og búa sig eftir föngum undir
hinn stranga Manitóba vetur,
er nú gekk í garð.
Ég hygg, að það sé næsta erf-
itt að gera sér grein fyrir því,
hvað þessÁr fyrstu landnemar á
Nýja-íslandi urðu að þola. Þeir
komu úr fjarlægri heimsálfu,
þreyttir og hraktir, og settust
allslausir að í óbyggðum, þar
sem allir landshættir voru
þeim ókunnugir og ekkert skýli
var að fá, nema þaÁ’, sem þeir
sjálfir hrúguðu upp, en í hönd
fór miklu kaldari vetur en þeir
áttu að venjast. Og í þessum
hópi voru konur, börn og gam-
almenni — fólk á öllum aldri og
misjafnlega á sig komið. Eftir
fárra daga dvöl á þessari eyði-
strönd fæddist þar í vísunda-
j