Tíminn - 23.07.1947, Qupperneq 2

2
TÍMPHV, miðvikmlagiim 23. júlí 1947
132. blað
PÁLL ZÓPHÓNÍASSON:
„Halló, halló, takið eftir“
Mlðvikudutjur 23. jjúlí
Kosningaúrslitin í
V-Skaf taf eilssýslu
Á laugardaginn var birtist á
annarri síðu Morgunblaðsins
geðvonskufull grein um auka-
kosninguna í Vestur-Skafta-
fellsýslu. Þar er verið með ýms-
ar dylgjur og vangaveltur um
úrslitin, sem rétt þykir að at-
huga nokkuð nánara.
Það er ein helzta ályktun
höfundarins, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi haldið fylgi
sínu í kosningunni. Hér skal
ekki verið að auka á vanstill-
ingu höfundarins með því að
mótmæla þessu, enda getur
hver og einn dæmt um það
sjálfur, hvort það er að standa
í stað að lækka atkvæðatölu
sína úr 325 í 285, þrátt fyrir
aukna þátttöku í kosningunni.
Hitt skal fúslega viðurkennt,
að fylgið, sem Sjálfstæðisflokk-
urinn fékk, var óeðlilega mik-
ið, þar sem hér er um næstum
hreint framleiðendakjördæmi
að ræða og eiginlega ætti því
ekki að finnast þar neinn
stuðningsmaður mllliliðastefn-
unnar. Þótt úrslit kosningar-(
innar gengu í rétta átt, þarf enn
að verða mikil breyting hjá
Vestur-Skaftfellingum til þess
að kosningaúrslit þar séu í
samræmi við hagsmuni þeirra
og eðlileg hugsjónamál.
Það sést vel, að höfundurinn
er enn að hálfu í flatsænginni
hjá kommúnistum, því að hann
virðist ekki geta hugsað sér
þann rhöguleika, að kommún-
istar tapi í kosningunum, held-
ur geti atkvæðalækkun þeirra
ekki stafað af öðru en því, að
þeir láni atkvæðin. Þessari of-
trú á kommúnistum og vantrú
á andstæðingum þeixra verður
að mótmæla mjög eindregið,
þótt það ýfi eitthvað skaps-
muni greinarhöf. Og það verður
að segja flokki greinarhöfundar
til lofs, að í umræddri kosn-
ingu, vann hann allmörg at-
kvæði af kommúnistum og vafa
laust mun fleiri en Framsókn-
arflokkurinn, enda var fram-
bjóðandi Sjádfstæðisflokksins
„línu“-kommúnistum mjög að
skapi, þar sem hann var úr
deild Ólafs Thors. Af þessari
ástæðu þurfti Sjálfstæðisflokk-
urinn sannarlega ekki að tapa
kosningunnL
í áframhaldí af þeirri ályktun
greinarhöfúndar, að kommún-
istar geti' ekki tapað í kosning-
um,, heldur aðeins láni at-
kvæðin, býr hann til slúðursög-
ur.- um leymú3amning milli Her-
manns Jönassonar og Brynjólfs
Bjarna.fionar. Óþarft er að mót-
mælai þessum söguburði, sem
ímyndunarafli geðvonzkunnar
hefir hér tekmt að framleiða,
en aðeins látið nægja að benda
á staðreyndirnar í þessum mál-
um. — Framsóknarmenn hafa
aldrei gert neitt leynibandalag
við kommúnista, eins og Sjálf-
stæðisflokkurinn gerði, þegar
hann lyfti þeim til valda
í verkalýðsfélögunum, og hugð-
ist' þannig að koma Alþýðufl.
á kné. Sá tilgangur heppnaðist
þó ekki, en hins vegar hefir
þessi verknaður Sjálfstæðis-
flokksins skaðað þjóðina og at-
vinnuvegi hennar meira en flest
annað. Sú raunarsaga ætti líka
að nægja til þess, að geðvondi
karlinn í Mbl. sé ekki að brigsla
öðrum um það, sem eru syndir
hans eigins flokks.
Sú skýring á ósigri Sjálfstæð-
Þannig kallaði „kallari" Land-
búnaðarsýningarinnar er hann
þurfti að tilkynna sýningar-
gestum eitthvað, og hann kall-
aði í hátalara, svo að allir gátu
heyrt, hvar sem þeir voru stadd-
ir á hinu víðlenda sýningar-
svæði. Nú eru sýningargestirn-
ir farnir heim til sín, kallarinn
og hátalarinn farnir, svo nú
verður ekki náð þann veg til
eftirtektar manna. En mér
finnst samt að rétt sé að benda
mönnum á eitt og annað sem
sýningin sýndi og minna menn
á að „taka eftir því“.
Ekki þarf nú að minna for-
eldra á ungbarnið í vöggunni,
sem eftir var skilið í þrjá tíma,
af því að foreldrarnir voru svo
sokknir niður í að skoða sýn-
inguna, að þeir gleymdu tím-
anum, fannst engin stund liðin
frá því þau gengu frá vöggunni,
og þar til kallað var, og sagt að
barnunginn væri orðinn óróleg-
ur, ekki þarf heldur að minna
menn á að „bíóið“ sé að byrja,
því það er nú hætt, en margt
af því sem fyrir augun bar var
þess eðlis að af því má læra og
um það þarf að hugsa, og á
sumt af því vildi ég minna með
þessum greinum.
I.
í einum skáp sýningarinnar
gaf að líta vélþurrkað hey frá
Ara Páli í Stóru-Sandvík. Við
þann skápinn stönsuðu margir.
Þar sást vélþurrkað, hvann-
grænt og ylmandi hey, sem var
isflokksins, að hann hafi ekki
viljað beita sér vegna stjórnar-
samvinnunnar, en Framsóknar-
flokkurinn hafi ekkert tillit
tekið til hennar, kemur hér úr
hörðustu átt. Framsóknarflokk-
urinn gerði ekki annað en að
halda fram málstað sínum,
eins og hann hafði vitanlega
fullan rétt til, þrátt fyrir stjórn-
arsamvinnuna, en Sjálfstæðis-
menn notuðu yfirráð sín yfir
veitingavaldinu til að gera
frambjóðanda sinn að sýslu-
manni í kjördæminu. Vegna
stjórnarsamvinnunnar lét
Framsóknarflokkurinn þetta ó-
átalið, þótt þannig væri sköpuð
ójafnari aðstaða hjá flokkunum
í kosningabaráttunni. En þar
sem Mbl. er stöðugt að brigzla
Framsóknarmönnum fyrir að
hafa misnotað aðstöðu sína,
verður ekki lengur þagað um
þetta.
Af öllum hinum mörgu bolla-
leggingum greinarhöf. er ekki
nema ein rétt. Hún er sú, að
giftumunur Gísla Sveinssonar
og Jóns Kj artanssonar liggi að
verulegu leyti í ólíkri afstöðu
þeirra til ríkisstjórnar Ólafs
Thors. Ósigur Sjálfstæðisflokks-
ins rekur að töluverðu leyti ræt-
ur til þess, að skilningur manna
á óstjórn Ólafs Thors fer hratt
vaxandi, þar sem afleiðingar
hennar eru nú sem óðast að
koma í ljós. Þess vegna snúa
menn baki við þeim flokkum, er
studdu hana, og fylkja sér um
Framsóknarflokkinn og mál-
stað hans. Til viðbótar kom svo
vaxandi skilningur skaptfellskra
bænda á því að skipa sér sam-
an um þann flokk, sem jafnan
hefir fylgt fram rétti bænd-
anna. Aukakosningin í Vestur-
Skaftafellssýslu er aðeins fyrsta
merkið um þessa þróun, en hún
á eftir að koma enn betur í
ljós, þrátt fyrir allar geðvonsku-
greinar í Mbl.
ca. fimm sinnum bætiefnarík-
ara en venjulegt þurrhey. Þetta
hey hafði verið þurrkað með því
að blása gegnum það heitu lofti.
Það er nokkru betra til fóðurs
en venjulegt þurrhey, og sér-
staklega ríkara af bætiefnum.
Þess vegna má fullyrða að t. d.
mjólk úr kúm, sem gefið er það,
er bætiefnaríkari en venjuleg
mjólk, og að feitin í mjólkinni,
sem vön er að minnka þegar
líður á veturinn, og kýrnar hafa
eitt forðanum frá sumrinu, helzt
óbreytt, líkt og þegar gefið er
mikið af votheyi, en í því hald-
ast bætiefnin líka.
Úti gaf svo að líta vélarnar
sem heyið er þurrkað með.
Mótorinn, sem knýr blásarann,
sem blæs loftinu inn í kerfi af
pípum, gerðum úr tréstokkum
er liggja um gólf hlöðunnar, og
opnast þar, svo loftið sem inn
um þá fer verður að fara upp
í gegnum heyið, og við það
þornar það. Það var Ágúst
Jónsson og Orka h.f. er sýndu
þessi tæki.
Undanfarin tvö ár hafa af
hálfu ríkisstjórnarinnar verið
gerðar nokkrar tilraunir með
„súgþurrkunina". Fjarri er þó
því að málið sé leyst enn. Enn
er ekki víst hvaða vídd er heppi-
legast að hafa á aðalstokknum
inn hlöðuna, né hliðarstokkun-
um er frá honum liggja. Ekki
er heldur víst, hve langir hlið-
arstokkarnir eiga að vera, né
hve langt frá hliðvegg hlöðunn-
ar þeir eiga að opnast.
Allmargir bændur hafa nú
komið á hjá sér súgþurrkun, og
sumir halda að með því sé allur
vandi við heyþurrkunina leyst-
ur. Þessi skoðun kom fram í einu
dagblaðinu nú nýverið. En þetta
er mikill misskilningur. Til
þess að mögulegt sé að þurrka
hey með gegnblástri af köldu
lofti, þarf heyið áður að vera
orðið nokkuð visið og loftið að
vera heitt og þurrt, af því veð-
urfar sé þannig.
Ingólfur Davífeon:
Kornrækt mun hafa verið
talsverð á íslandi á söguöld. En
kornræktinni hnignaði er fram
liðu stundir, og leið hún undir
lok um 1600, að talið er. Síðustu
aldirnar var helzt stunduð
kornrækt í suðvestanverðu land-
inu, einkum í Gullbringu- og
Kjósarsýslu. Um miðja 16. öld
greiddu 22 búendur landskuld
sína til Viðeyjarklausturs og
Bessastaða að nokkrum hluta í
mjöli eða öli. Gufunes í Mos-
fellssveit greiddi mest, 2 tunnur
af öli og tvær af mjöli, eða 4
tunnur af öli árlega. Kornyrkja
hefir Jsíðan verið reynd öðru
hvoru allt til vorra daga, en oft-
ast misheppnast. Menn voru
búnir að missa trú á hana. Var
jafnvel hent gaman að þeim,
sem reyndu að rækta korn og
talin sérvizka — að ætla sér að
rækta korn að gagni á íslandi.
En svo byrjaði ungur áhuga-
maður kornræktartilraunir í
En þessu er ekki alltaf til að
dreifa. Og ekki þýðir að blása
lofti sem mettað er með raka
gegnum heyið, en þannig getur
loftið oft verið dögum saman
og er það undir tíðarfarinu
komið.
Sé hins vegar mögulegt að
hita loftið upp, um leið og það
fer inn gegnum aðalstokkinn,
t. d. með því að hafa í honum
hitunartæki, þá horfir málið
öðru vísi við. Því hitni rakt loft,
þó ekki sé nema lítið, getur það
bætt við sig raka þó það gæti
það ekki áður, meðan hitastig
þess var lægra.
Sumir hafa hitað loftið upp
um leið, eða áður en þeir blésu
því gegnum heyið, og hefir
þurrkun heysins hjá þeim geng-
ið ágætlega. Engir hafa þó
þurrkað rennblautt hey þannig,
og til þess mundi þurfa mikinn
hita.
En í sumar verða gerðar frek-
ari tilraunir með súgþurrkun-
ina.
Skýrist málið þá vonandi bet-
ur. Það sem alveg sérstaklega
þarf að athuga, er hvernig
loftið sem blásið er inn um
stokkinn verður bezt og ódýrast
hitað. Heppnist að hita það á
viðunandi hátt, og kosti það
ekki ofmikið, er málið nokkuð
leyst. Bændur mundu þá í
óþurrkatíð verka heyið í vot-
hey, en annars vélþurrka það.
Með votheysgerð og vélþurrk-
un ætti að mega komast hjá að
hey hrektust, og væri þá mikið
fengið.
En um leið og breytt yrði til,
og hætt að þurrka heyið flatt í
flekk, þá þarf fleira að breytast.
Á sýningunni var tafla, sem
sýndi hve miklu næringarefna-
ríkara heyið er þegar það er
snemmslegið. Nú eru menn að
bíða eftir „fullri sprettu“, og
þegar hún er fengin, bíða menn
eftir þurrki — og meðan sprett-
ur taðan úr sér — grasið trénar.
— Mönnum ógnar að slá „niður
Gróðrarstöðinni í Reykjavík
1923—1926 og síðan 1927 á
Sámsstöðum í Fljótshlíð. Þótti
mörgum þetta einkennilegt
uppátæki og voru jafnvel hálf-
gramir sumir hverjir.
Hvers vegna snýr þessi at-
hafnasami búfræðingur sér ekki
heldur af alefli að grasrækt,
sögðu þeir. — Allir vita að gras
getur þrifist á íslandi, en korn-
rækt, það var ljóta vitleysan!
En Klemenz Kristjánsson lét
allar úrtölur, sem vind um eyr-
un þjóta. Hann trúði á korn-
ræktina, honum heppnaðist
hún, og hann hefir fyrir löngu
gert garðinn frægan.
Á Sámsstöðum eru bygg og
hafrar álíka árviss og kartöfl-
ur. „Þar sem að áður akrar
huldu völl“, kvað Jónas. Nú má
sleppa þessu áður. Akrar hylja
nú íslenzkan völl á Sámsstöð-
um og viðar. Ef þið viljið sjá
kornstangamóðu og kornið
í óþurrkinn". Og þetta er vork-
unn. En þegar menn hætta að
hugsa úm að þurrka flata flekki,
þá byrja menn slá uppundir
þrem vikum fyrr, eða aldrei
seinna en um Jónsmessu. Og
þá fer það eftir tíðarfarinu hvort
heyið verður súgþurrkað eða
sett í vothey. Á milli slátta verða
svo látnar líða 4—6 vikur og
túnin þríslegin. Með þessu mun
fást allt að i/3 betra hey en nú
fæst, og auk þess meira.
Þá verður aldrei beðið með að
byrja slátt, þar til búið er að
rýja og losa sig við sauðféð,
heldur slegið, úr því túnin eru
vel hálf sprottin, og heyið súg-
þurrkað, ef þurrkur næst á það
í ca. einn dag, en annars súrsað.
Og féð svo rúið og rekið milli
slátta, eða þegar bezt stendur á.
Slátturinn verður þá ekki eins
bundinn við tíma og nú, og
menn geta frekar stundað ann-
að jafnhliða ef Svo ber undir.
Ég spái því, að það líði fá ár,
þar til þeir fyrstu af bændum
þessa lands, eigi ekki annað
hey en vothey og súgþurrkaff
hey, og það mun þá sýna sig,
að þeir þurfa minni fóðurbæti
til að halda kúnum í nyt en áð-
ur. Og slái þeir oft, og noti
jöfnum höndum, eftir tíðarfar-
inu að súrsa eða súgþurrka
heyið, munu þeir finna að slátt-
urinn verður annar, og fóðrun
skepnanna önnur en áður var
meðan þeir voru að berjast við
að koma hrakningnum í þær.
II.
Undanfarin ár hefir oft og
mikið verið talað um „fólks-
flutninginn úr sveitinni, og
hvaða orsakir mundu liggja til
hans“. Um þetta hefir menn
greint á, og einn nefnt þetta
en annar hitt. Einstaka póli-
tískir ofstækismenn hafa viljað
kenna það éinstökum pólitísk-
um flokkum, og jafnvel einstök-
um mönnum innan flokkanna,
að fólkið yndi ekki í sveitinni,
heldur flyttist til sjávarsíðunn-
ar. Og svo kemur Landbúnaðar-
sýningin. Þar er sýnt með töl-
um að fólkinu hefir fækkað í
sveitunum, sérstaklega hin síð-
ari ár. En þetta var ekki sund-
urliðaff. Það sást ekki þar, að
fólksflutningurinn er misjafn.
Sumar sveitir, þar sem minnst
bylgjast í golunni, þá bregðið
ykkur að Sámsstöðum í ágúst-
mánuði. — Þangað eiga allir
jarðræktarmenn erindi.
Tvö síðustu sumur hafa vérið
7 ha. undir korni á Sámsstöð-
um. Árið 1945 var uppskeran
um 80 tunnur af höfrum og
byggi samanlagt. Þá var óhag-
stætt árferði og verkafólksekla
úr hófi fram, svo ekki var hægt
að hirða kornið á réttum tíma.
Vélar skorti einnig. —
Sumarið 1946 var byggupp-
skeran allt að 16 föld, og 10 til
12 föld uppskera af höfrum,
enda var einmunatíð. Þá var
Klemenz líka búinn að fá sjálf-
bindara, mesta þarfa þing við
uppskeruna. Telur Klemenz
þessa vél hafa sparað 56 dags-
verk og borgað sig samsumars.
Verkið var ennfremur betur af
hendi leyst en áður. — Stormar
hafa oft reynst kornræktin^i
hættulegir á haustin. Hefir
stundum talsvert fokið úr öxun-
um. Þessa hefir eflaust minna
gætt forðum, þvi að þá hafa
akrarnir notið skógarskjólsins.
Þetta kornfok hyggst Klemenz
að hindra í framtíðinni. Korn-
afbrigðin þola misvel storma.
Tvö síðustu árin hefir færeyskt
bygg — Höjviks — Sigurkorn —
verið reynt á Sámsstöðum. Það
.gefur allt að því jafnmikla upp-
skeru og Dönnesbygg, sem þar
er mest ræktað, og stenst
stormana miklu betur. En Kle-
Fimmtugur:
Sr. Hálfdán Helgason
Prófastur að Mosfelli
Sr. Hálfdán Helgason prófast-
ur að Mosfelli er fimmtugur í
dag.
Hann hefir verið prestur að
Mosfelli yfir 20 ár og jafnframt
Þingvallaprestur síðan 1928.
Prófastur Kjalarnessþings varð
hann 1941 og formaður í Presta-
félagi Suðurlands hefir hann
verið síðustu árin.
Sr. Hálfdán er mjög vel lát-
inn af sóknar.börnum sínum,
enda hafa honum verið falin
mörg trúnaðarstörf heima í
héraði sínu, sem hann hefir
leyst af hendi með áhuga og
kostgæfni. Þótt sr. Hálfdán sé
fæddur og uppalinn í Reykja-
vík, er hann fyrst og fremst
góður fulltrúi sveitunga sinna,
sem vill í engu láta hlut bænd-
anna verða minni en annarra
stétta þjóöfélagsins.
hefir verið gert að umbótum á
jörðunum eru að tæmast, en í
öðrum fjölgar fólkinu jafnt og
þétt, og fá þó færri land til að
setjast þar að en vilja. Við athug-
un á þessu sést mjög glöggt, að
þar sem hin dauffa hönd íhalds-
ins hefir ráðið, og haldið öllu í
kyrrstöðudróma, þaðan hefir
fólkið flúið, en þar sem fram-
sækni og umbótahugur hefir
ríkt og ráðið, samhliða trú á
landinu, þar hefir fólkinu
fjölgað.
Á Landbúnaðarsýningunni
(Framhald á 4. síöu)
menz lætur ekki staðar numið
við Færeyjabyggið. Hann
hyggst að rækta skjólbelti úr
birki og viði til hlífðar ökrun-
um. Er hann þegar byrjaður á
skjólbeltum í smáum stíl um
bæ sinn. —
Hafraræktin gengur vel. Eru
einkum ræktaðir Niðarhafrar.
Gáfu þeir 20—30 tunnur af
hektara í fyrra. Klemenz vantar
vélar til að afhýða hafrana, til
þess að gera þá hæfilega í is-
lenzkan hafragraut. Allt bezta
kornið er selt til útsæðis. Hitt
fer í fóðurblöndur handa kúm
og í hænsnafóöur. Eru 80 tunn-
ur af sáðhöfrum og 50 tunnur
af sáðbyggi til sölu af síðustu
uppskeru. — Talsverða grasfræ-
rækt stundar Klemenz, en kveð -
ur sig vanta vélar til að gerast
stórtækur á því sviði.
Kartöflurækt er allmikil á
Sámsstöðum og telur Klemenz
hana bera sig vel fjárhagslega,
enda hestar og vélar látnar
auka vinnuafköstin. Mest eru
ræktuð afbrigðin Gullauga og
Ben Lomond. Gullauga flutti
Klemenz með sér í vasa sínum,
að kalla má, 2 eða 3 kg. þegar
hann kom heim frá útlöndum,
að námi loknu. Er allt Gull-
auga í landinu út af þeim kart-
öflum komið. Þykir Gullauga
frábærlega Ijúffengt eins og um
var kveðið:
Munu akrar hylja íslenzkan
völl að nýju?
í síffasta hefti Garðyrkjuritsins, sem nýlega er komið út, birt-
ist grein eftir Ingólf Davíðsson um kornræktina á Sámsstöffum.
Þar sem þar er í stuttu máli gefiff yfirlit um hinar merku til-
raunir þar, tekur Tíminn sér leyfi til aff birta frásögn Ingólfs
óbreytta.
/