Tíminn - 16.08.1947, Blaðsíða 2

2
TÍMDiIV, laiigardagiim 16. ágúst 1947
147. blað
Lauytirdagur 1G. ágiíst
*
Hví vegnar Islending-
umverenFæreyingum
Morgunblaðið reynir í for-
ustugrein sinni í gær að gefa
skýringu á þeim sparnaðarráð-
stöfunum, sem nú er verið að
gera að tiFilutun Fjárhagsráðs.
Skýring blaðsins er sú að þær
séu sprottnar af svipuðum rót-
um og hjá öðrum Évrópuþjóð-
um. Þær séu afleiðing af dvöl
erlendu herjanna hér.
Þessi skýring er eins fjar-
stæð og verða má. Erfiðleikar
Evrópuþjóðanna stafa ýmist af
því, að þær voru beinir þátt-
takendur í styrjöldinni og urðu
því að leggja á sig þungar byrð-
ar eða þær voru hernumdar af
Þjóðverjum, sem arðrændu þær
á allan hátt. Það er hróplegt
sögufals að bera aðstöðu ís-
lendinga á stríðsárunum saman
við hlutskipti þessara þjóða.
Sannleikurinn var líka sá, að
íslendingar stórgræddu á her-
setunni. Erlendar gjaldeyrisinn-
eignir þeirra námu 600 milj. kr.
haustið 1944. Þá var líka her-
inn svo til farinn héðan og dvöl
hans hætt að hafa áhrif á fjár-
málaástandið hér. Þá var til-
valið tækifæri að stinga við
fótum og stöðva verðbólguna.
Það vildu Framsóknarmenn.
Margir Sjálfstæðismenn vildu
það líka, en það samrímdist
ekki valdadraumum flokks-
formanns þeirra. Hann mynd-
aði stjórn með kommúnistum
um að halda verðbólguævintýr-
inu áfram. Þess vegna hefir
kaupgjald og verðlag allt að tvö-
faldast síðan. Þess vegna hafa
ríkisútgjöldin næstum tvöfald-
ast. Þess vegna eru allar gjald-
eyrisinnstæður eyddar. Þess
vegna vofir ríkisgjaldþrot og
stöðvun atvinnulífsins yfir
þjóðinni.
Þgð er fróðlegt að gera sam-
anburð á íslendingum og Fær-
eyingum í þessum efíium. Fær-
eyjar voru líka hernumdar af
Bandamönnum og hernámið
færði Færeyingum mikinn
gróða. Þeir hafa endurnýjað
skipastól sinn í hlutfallslega
enn stærri stíl en íslendingar
og eiga samt enn miklar inn-
eignir og útgerð þeirra er rekin
með góðum hagriaði. Eins hefði
getað verið ástatt hér, ef vel
hefði verið stjórnað eftir 1944.
Það gerði gæfumuninn, að Fær-
eyingar áttu engan Ólaf og
kommúnista.
Þessum staðreyndum verður
ekki hróflað með neinum Mbl.-
blekkingum. Þvi fyrr, sem þær
verða þjóðinni almennt ljósar,
þvi fyrr mun hún átta sig og
draga réttar ályktanir um það,
sem gera þarf.
Þeir vilja fá hrun
Framferði kommúnista þessa
dagana verðskúldar athygli.
Ráðstafanir þær, sem Fjárh'ags-
ráð hefir gert til að ráða ör-
litla bót á því öngþveiti, sem
fyrrv. stjórn skildi eftir, hafa
verið ausnar slíkum auri í Þjóð-
viljanum, að furðulegt er.
Þjóðviljinn hefir t. d. hamast
mjög gegn þeirri ráðstöfun
Fjárhagsráðs að taka upp
skömmtun á byggingarefni,
svo að tryggður sé forgangsrétt-
ur íbúðarhúsa og annarra nauð-
synlegra bygginga. Þetta er vit-
anlega alveg sjálfsögð ráðstöf-
un, þótt hún leggi hindrun í
Sæmundur Símonarson frá Selfossi:
Veiðimál
Ár nesinga
MITSJS IN G :
Jón Sívertsen
fyrv. skólastjóri
Mörgum verður hugsað um
það ófremdarástand, sem nú
ríkir í veiðimálum Árnesinga á
vatnasvæðum Ölfusár og Hvítár.
Eins og mörgum er kunnugt
var fyrir tíu árum stofnað veiði-
félag á þessu svæði, er átti að
hafa það sem aðalmarkmið að
gera laxveiði á svæðinu sem arð-
mesta. Er rétt að geta þess, að
nokkru áður en félagið var
stofnað hafði verið tekin upp ný
veiðiaðferð við ósa Ölfusár og
einnig á nokkrum jörðum
skammt ofar, þar sem áin er
breið, grunn og lygn, var hún
girt svo ramlega að laxinum var
mjög torvelduð för um ána, og
sú hætta fyrir hendi að með
þessari veiðiaðferð myndi lax-
inum verða útrýmt úr ánni er
stundir liðu fram. Ekki svo
mjög vegna þess, að hann gengi
í gildrurnar, heldur fyrst og
fremst vegna þess, að leiðin eftir
ánni var lokað, því á friðunar-
tímanum voru girðingarnar
ekki teknar upp heldur gildr-
unum aðeins lokað, en fyrir-
staðan í ánni .stóð eftir sem áð-
ur. Nú sáu margir, að svo
mátti ekki til ganga, og aðrar
leiðir yrði að fara þessu til úr-
bóta. Var þá veiðifélag Árnes-
inga stofnað, og á þeim grund-
velli sem fyrr er lýst. Lét félagið
reka, sameiginlega laxveiði á
Selfossi og í Helli um nokkurra
ára skeið með sæmllegum
árangri. Var arðinm skipt eftir
einingum niður á veiðijarðirnar.
Einnig lét félagið vinna að
Laxaklaki, útrýmingu sels o. fl.
Vorið 1946 hættir svo félagið
við veiði á Selfossi og í Helli, en
veginn fyrir stórhýsabyggingar
braskaranna. En Þjóðviljinn er
bersýnilega að reyna að koma
sér í mjúkinn við þá og þess
vegna heimtar hann áfram
sama fyrirkomulag á þessum
málum og í stjórnartíð Áka og
Brynjólfs. Þá höfðu skrauthýsi
og 3tórhýsi braskaranna for-
gangsrétt, en bygging nauðsyn-
legra íbúðarhúsa tafðist oft
lengi eða stöðvaðist alveg vegna
efnisskorts.
Þá ólátast Þjóðviljinn mjög
út af því, hve „smátt hrun-
stjórnin skammti kaffið og
skófatnaðinn.“ Bersýnilega vill
blaðið láta eyðsluna halda
áfram á öllum sviðum, svo að
algert fjárhagshrun verði ekki
umflúið. Hvers konar smávægi-
legar sparnaðarráðstafanir eins
og þær, sem hér ræðir um, eru
því eitur í beinum kommúnista.
Þjóðin mun hins vegar gera
sér ljóst, að sú hrunstjórn, sem
veldur kaffi- og sV.ófatnaðar-
skömmtuninni, er ekki núver-
andi stjórn, heldur stjórn þeirra
Ólafs og Brynjólfs, sem eyddi
gjaldeyrinum takmarkalaust,
unz allar inneignir voru upp-
étnar. Kommúnistar reyndu
aldrei til þess að stöðva þá
eyðslu meðan þeir voru í stjórn-
inni, enda miðaði hún að því
að uppfylla óskadraum þeirra
um hrun og öngþveiti. Og enn
eru þeir þessari stefnu sinni
trúir, þegar þeir berjast gegn
skömmtun á byggingarefni, svo
að öngþveitið í byggingarmál-
unum aukizt, og fjandskapazt
gegn jafn smávægilegum sparn-
aðarráðstöfunum og kaffi- og
skófatnaðarskömmtuninni. Þei?
viija halda eyðslunni áfram eins
og í stjórnartíð Áka og Brynj-
ólfs. Þeir vilja fá hrunið. Sjald-
an hefir almenningur átt þess
kost að sjá betur, hvað komm-
únistar vilja.
tekur upp veiði með girðingum
og gildrum neðar í ánni. Veiðin
varð mjög lítil. Var því um
kennt að laxinn væri svo til
þurrðar genginn í ánni að grípa
þyrfti til rótttækra aðgerða. Var
þessari skoðun einkum á loft
haldið af þeim mönnum, er fé-
lagið hafði leigt upp árnar til
stangaveiði. En þeir sem þekk-
ingu og reynslu höfðu á þessum
málum, fullyrtu, að laxgengd
væri mikil í ánum þó stjórn
Veiðifélagsins og stangaveiði-
mönnunum tækist ekki að
höndla hann. Stjórn Veiðifé-
lagsins mun hafa snúið sér til
hins nýskipaða veiðimálastjóra
og beðið hann að gera tillögur
um hvað nú skyldi gera.
Hvernig tillögur veiðimála-
stjóra hafa verið, er mér ekki
fyllilega kunnugt um. En á að-
alfundi veiðifélagsins síðastliðið
vor, — sem stjórnin boðaði til
í svo miklu óðagoti, að hún
hirti ekki um, að boða hann
á löglegan hátt — fékk þó
stjórnin samþykkta heim-
ild, með því að smala saman
umboðum hjá bændum upp um
sveitir, sem hafa að vísu rétt
til veiði, en aldrei aðstöðunnar
vegna haft neinn verulegan arð
af henni, og höfðu þess vegna
lítinn áhuga á hvernig málum
þessum yrði skipað. Og vitað er
að hjá sumum hefir ríkt svo
sterk öfund til þeirra, er veru-
legan arð höfðu af laxveiðinni
að þeir óskuðu gjarnan, að hlut-
ur þeirra yrði fyrir borð borinn.
Enda varð sú raunin á. Heimild-
in, er stjórnin fékk, leyfði henni
að leigja allt vatnasvæðið
stangaveiðifélaginu Flugu til
tíu ára, fyrir fimmtíu þúsund
kr. á ári, sem er svo hlægilega
lítil upphæð, miðað við verð
það, sem nú er á laxinum,
myndi þetta svara til veiði á
tveim beztu laxveiðijörðunum
við Ölfusá. Og heyrzt hefir, að
ef verðgildi peninganna breytt-
ist, t. d. til hækkunar, skyldi
leiguupphæðin lækka sem því
svarar. Ennfremur til þess að
stangaveiðimönnum notuðust
betur árnar, skyldi banna alla
laxveiði í net um sex ára skeið.
Að vísu mun það vera á valdi
veiðimálastjóra, að leyfa neta-
veiði fyrir þann tíma ef honum
sýnist svo. Samkvæmt þessari
einstöku heimild, skal ekki
greiða bændum neinn arð af
þessari leigu heldur skal henni
varið til laxaklaks, eftirlits með
veiðiþjófum, útrýmingu á sel og
þ. h.
Það er augljóst mál, að það
voru eki^i hagsmunir bænda',
sem a^ðs hafa notið af laxveiði
á jörðum sínum frá ómunatíð,
það var ekki þeirra réttum sem
stjórn Veiðifélags Árnesinga bar
fyrir brjósti, vorið 1947. Henni
var sama þó að hún svifti
fjölda bænda tugþúsund króna
tekjum. Það er töluvert freist-
andi að álíta, enda augljóst mál,
að það voru hagsmunir „Flugu“
sem réðu gerðum stjórnarinnar.
Bændur hafa ekki tíma til að
spranga með ánum við stanga-
veiðar. Þeir hafa ekki svo mikl-
ar tekjur af búum sínum, eða
eru svo fólksmargir, að þeir
hafi tíma til slíkra hluta. Það
eru fjársterkir Reykvíkingar, og
aðrir sem ekki eru bundnir við
störf sín sem geta leyft sér
þann munað. En sagan er ekki
öll sögð. Silungsveiðf er heimilt
að stunda með silunganetum, en
þó hefir því fáránlega ákvæði
verið skotið inn í lögin, að ekki
megi gera bryggjustúf eða setja
niður kláf til að leggja net við.
Það ákvæði laganna gerir sum-
um bændum ókleift að notfæra
sér silungsveiðina, vegna þess
að staðhættir eru þannig, að
ekki verður veitt nema bryggja
sé gerð eða kláfur settur niður.
Ég vænti þess, að menn sjái,
hve mikið hagræði og búbót það
er fyrir bændur að geta notfært
sér silungsveiðina, enda má
varla minna vera þegar búið er
að svifta þá öllum arði af lax-
veiðinni. En því er þó ekki svo
farið að þessu sinni. Bændur
eru hundeltir af eftirlitsmanni
stjórnar veiðifélagsins, dregnir
fFram.hald á 4. tíðu)
Hinn 14. þessa mánaðar var
hann til moldar borinn. Jón
Sivertsen var af breiðfirzkri
bændahöfðingjaætt, Þorvalds-
son, Skúlasonar í Hrappsey.
Fóstraður hjá afa sínum og
föðursystur, frú Katrínu og
manni hennar Guðmundi
Magnússyni; hinum merka
lækni." Ungur nam Jón verzlun-
arstörf og verzlunarfræði á er-
lendum skólum. í fyrra stríði
fór hann með umboði íslenzkra
stjórnarvalda til Bandaríkjanna
til þess að greiða þar fyrir
óhjákvæmilegum aðdráttum
þjóðarinnar. Síðar varð hann
skólastjóri Verzlunarskólans. En
um mörg ár átti hann við van-
heilsu að búa og studdist lítils-
háttar við kaup á vörum frá
útlöndum, en kona hans starf-
rækti jafnframt af miklum
myndarskap eina af kunnari
saumastofum bæjarins.
Jón Sivertsen var höfðingi að
erfð og lúndarfari, trölltryggur,
góður drengur, vel látinn kenn-
ari og vinsæll af nemendum
sínum. Ungur tók hann með
ahuga þátt í starfi ungmenna-
félaganna, og hafði m. a. megin
forgöngu um að reistur var
fyrsti sundskálinn við Skerja-
fjörð.
Jón var kvæntur ágætri konu,
Hildi Helgadóttur kaupmanns
Zoéga. Eignuðust þau þrjú börn,
Guðmund sem verið hefir stýri-
maður á vöruflutningaskipum i
utanlandssiglingum, frú Hildi
Geirþrúði Bernhöft Guðfræði-
kandidat og Katrínu sem dvelur
við verzlunarnám.
G. M.
SEXTUGUR:
Sigfús Bergmann
kaupfélagsstijóri, Flatey á Breiðaflrði.
Sigfús Bergmann kaupfélags-
stjóri í Flatey í Breiðafirði er
sextugur í dag. Hann er fæddur
16. ágúst 1887 í Hergilsey á
Breiðafirði. Foreldrar hans voru
hjónin Hallbjörn Bergmann
Björnsson og Guðlaug Þorgeirs-
dóttir bæði frá Flatey. Sigfús
er þannig ósvikinn Breiðfirð-
ingui'. Hann fór í kennaraskól-
ann og lauk þaðan prófi 1909.
Gerðist síðan kennari í Flatey
um skeið, en kaupfélagsstj óri
nokkru síðar og hefir það því
verið aðal lífsstarf hans. Hann
hefir lengi átt sæti í hrepps-
nefnd og gegnt mörgum öðrum
trúnaðarstörfum fyrir sveit
sína og hérað. Sigfús er kvænt-
ur Emilíu Jónsdóttur frá Ey-
vindarstöðum í Blöndudal.
Sigfús er gjörvulegur maður,
bæði í sjón og raun. Það er erf-
itt verk og vandasamt að vera
kaupfélagsstjóri, þar sem sam-
göngum er háttað eins og í
verzlunarumdæmi Flateyjar og
mun ekkert kaupfélag á land-
inu eiga við slíkar samgöngur
að búa. Verður þetta þvi til-
finnanlegra, eftir því sem vega-
samgöngur verða betri viðs
vegar um landið. Reynir því oft
á þrautseigju við aðdrætti til
félagsins og ekki síður að koma
vörunum til viðskiptamann-
anna, upp á landið við norðan-
verðan Breriðafjörð. Við slíka
aðstöðu hljóta verzlunarhættir
allir að verða örðugir. Margir
eiga því þakkir aða gjalda Sig-
fúsi Bergmann fyrir áratuga
erfjtt starf að málefnum þeirra.
Þess munu þeir líka minnast í
dag.
X.
Leiðrétting.
Sú meinlega prentvilla var í hluta
upplagsins af blaðinu á fimmtudag-
inn, að í fyrirsögn greinarinnar um
Sir William Craigie áttræðan, stóð
„látinn" í stað „áttræður".
Pétur Sigiirðsson, rcgluboði:
Tvö bindindisþing
Fyrri hluta júlímánaðar í sumar voru haldin tvö bindindis-
þing í Stokkhólmi. — Voru það alþjóðaþing Góðtemplara-
reglunnar og 17. norræna bindindisþingið. Þrír íslendingar sóttu
þessi þing. Þar á meðaal var Pétur Sigurðsson, regluboði, og fer
frásögn hans af þingunum og bindindisstarfi á Norðurlöndum
hér á eftir.
Við fórum þrír frá ísandi til
þess að sitja alþjóðaþing Góð-
templarareglunnar og hið 17.
Norræna bindindisþing. Hinir
tveir voru séra Kristinn Stef-
ánsson stórtemplar og Brynleif-
ur Tobíasson yfirkennari.
Bæði þessi þing voru háð í
Stokkhólmi, hástúkuþingið frá
5.—11. júlí, en Norræna bind-
indisþingið frá 12.—17. Talið
var að um sjö þúsund manns
hefðu tekið þátt í hástúkuþing-
inu. Fulltrúar og gestir voru frá
mörgum löndum, austan frá
Indlandi og vestan frá Kali-
forníu. Erfiðlega gekk að fá far-
arleyfi fyrir fulltrúa frá Þýzka-
landi.
Eins og venja er á slíkum
þingum voru lagðar fram
skýrslur um starfið víðs vegar
í heiminum og málin rædd frá
ýmsum hliðum. Samþykkt var
að leggja í vald stórstúknanna
í hinum ýmslu löndum, hvernig
þær vildu notfæra sér siðakerfi
Reglunnar og hve miklu þær
vildu halda af því. Um þetta
voru menn þó ekki sammála og
þessi samþykkt, sem gerð var
til bráðabirgðar gildir ekki enn
sem nein lög alþjóðahástúk-
unnar.
Nýr hátemplar var kjörinn,
Ruben WagnSson og hefir hann
verið stórtemplar Svíanna und-
anfarið. Hann er atkvæðamað-
ur í félags- og menntaamálum.
Oscar Olsson, sem verið hefir
hátemplar undanfarið, gaf ekki
kost á sér til endurkjörs. Hann
átti sjötugsafmæli daginn fyrir
þingið og við opnun þingsins
sæmdi forsætisráðherra Svía,
Tage Erlander, Olsson heiðurs-
merki, sem aðeins fáir Svíar
hafa fengið fyrr og síðar. Blöð
í Svíþjóð minntust Olsson við
þetta tækifæri sem manns, er
hefði haft meiri áhrif á félags-
mál og menningarstarf meðal
þjóðarinnar undanfarið en
nokkur annar maður í landinu.
Alls konar fjölbreytni var á
dagskrá þingsins, svo sem
skemmtiferðir og veizluhöld.
Bæjarstjórnin hafði boð fyrir
þingfulltrúa og, gesti í hinum
gullna sal ráðhússins. Farin var
heils dags skemmtiför til Upp-
sala, einnig skemmtiferð á
lystisnekkjum um sundin undir
allar brýr Stokkhólmsborgar.
Mikil móttökusamkoma var í
hinni konunglegú Tennis-höll
og margt fleira, sem hér verður
ekki talið. Við opnun þingsins,
sem var viðhafnarmikil, flutti
forsætisráðherrann ræðu og
sæmdi þrjá menn heiðurs-
merkjum. Messur voru sungnar
bæði í Storkirkjan og dómkirkju
Uppsala.
Norræna bindindisþingið hófst
í sönghöll borgarinnar, sem er
mikið og glæsilegt hús, Þar
flutti kirkjumálaráðherrann
ræðu, en stutt ávörp fluttu full-
trúar hinna ýmsu Norðurlanda.
Brynleifur Tobíasson kom þar
fram sem fulltrúi íslands, en
til þess hafði hann samþykki
ísl. ríkisstjórnarinnar. Við þetta
tækifæri var skemmt með ein-
söng og mjög mikilfenglegri
orgelmúsík.
Á þingfundum fluttu margir
fræðimenn og vísindamenn er-
indi um áfengismálin, ýmist frá
félagslegu-, fjárhagslegu- og
heilsufarslegu sjónarmiði. Voru
þau hin merkustu og koma öll
út i næstu þingtíðindum fund-
arins.
í sambandi við þetta Norræna
bindindisþing voru einnig ýms-
ar skemmtiferðir og veizluhöld,
t. d. för til Drottningholm og
var þar skoðað bæði gamla kon-
ungshöllin og konunglega leik-
húsið, sem hvort tveggja eru nú
orðnir minjagripir miklir, einn-
ig för til Gripsholm, mikil úti-
samkoma á Skansinum. Þar
flutti séra Kristinn Stefánsson
ávarp og kveðju frá íslandi. Þá
bauð borgarstjórnin til veizlu í
hinum gullna sal ráðhússins
(Stadshuset), einnig var full-
trúum og gestum haldin mynd-
arleg miðdegisveizla í veitinga-
húsinu Gillet, og ýmislegt fleira
mætti telja i sambandi við hin-
ar einstöku og höfðinglegu við-
tökur og gestrisni, sem við urð-
um aðnjótandi hjá Svíunum.
Allt þetta samanlast gerði för-
ina að ógleymanlegu ævintýri.
Stokkhólmsborg er vafalaust
ein hin fegursta borg í heimi.
Hún hefir margt sjálegt og
markvert að sýna og bjóða gest-
um sínum, og margt, sem fyrir
auga gestsins ber, vitnar um
þróttmikla menningu, þjóðar-
velmegun og manndóm.
(Framhald á 4. siðu)