Tíminn - 22.08.1947, Blaðsíða 3

151. blað
TÍMINN, föstudaginn 22. águst 1947
3
Sunnudagsför í Bergen-
Belsen fangabúðirnar
Erich Kástner:
Gestir í Miklagarbi
Eftirfarandi grein er lýsing norsks hermanns, sem dvelur í
hýzkalandi um þessar mundir, á heimsókn í Bergen-Belsen-
fangabúðirnar nú fyrir skömmu. Þær hafa nú aff mestu verið
jafnaðar við jörð.
Klukkurnar í kirkjum borg-
arinnar hringdu til hámessu um
leið og herbifreiðin rann út úr
herbúðunum og beygði út á
einn hinna góðu akvega í Norð-
ur-Þýzkalandi.
Við sitjum á palli bifreiðar-
innar og þjótum yfir friðsælt og
gróðurríkt land. Neðst í hlíðum
hinna ávölu ása eru frjósamir
akrar, og hagarnir eru grösug-
ir. Á stöku stað sést bóndi, sem
ekki hefir skeytt um helgi
sunnudagsins, heldur beitt ux-
unum fyrir plóginn. Á götum
þorpanna róta hænsn og gæsir
í efjunni í mesta bróðerni.
Langt í burtu sést blika á
gluggarúðurnar í garaalli, stórri
borg, og allt í einu erum við
komnir inn í miðjan hóp svart-
hærðra sígauna, sem eru þarna
með húsvagna sína. Við eigum
því miður engar sígarettur að
gefa þeim, og það verða þeim
sár vonbrigði.
Nú nálgumst við stórborgina
Hannover. Við augyim okkar
blasir fagur skemmtigarður,
sem stingur óþægilega í stúf við
eyðilegginguna. Svo erum við
komnir fram hjá henni. Lands-
lagið hefir breytt um svip. Ás-
arnif eru að baki, og slétta er
framundan. Skógarnir verða
þéttari, og hér er fátt um
mannabyggðir. En allt í einu
komum við inn í húsaþyrpingu,
og á skilti við vegginn stendur:
„Belsenar Bier“.
Nú getum við ekki átt langt
eftir ófarið. En fyrst verðum við
að fara gegnum hinn hrörlega
bæ, Bergen, þar sem unga fólk-
ið stendur í hópum á götuhorn-
unum í miðdegishitanum. Svo
sveigjum við til vinstri. Þremur
eða fjórum mínútum seinna
förum við fram hjá varðmanni,
og áletrun á skilti tilkynnir
okkur, að hér sé brezkur her-
skóli. Þarna er líka stór Gyð-
inganýlenda í nágrenninu. Hana
hefir UNRRA stofnsett.
Bifreiðin heldur áfram eftir
skógargötunni. Hér hefir skóg-
urinn verið óvægilega höggvinn
nýlega, og grassvörðurinn er
upp urinn. Þarna liggja líka
nokkrir sundurskotnir þýzkir
skriðdrekar á víð og dreif. Nú
beygir bifreiðin inn á eyðilega
sléttu, og svo nemur hún staðar.
Við stökkvum ofan af pallinum,
því að nú erum við komnir til
Bergen-Belsen.
Við lítum í kringum okkur
með forvitni og hátíðleik á
þessum eyðilega og óhrjálega
stað. Þarna ríkir algerð kyrrð.
Okkur finnst þetta vera heilög
jörð og við pílagrímag\ Við sjá-
um í anda þýzkar fangabifreið-
ar koma eftir skógarveginum
með sárþjáð fólk og skila því
hér í hendur böðulsios — Jos-
efs Kramer.
Fangabúðirnar hafa verið
rifnar eða brenndar, svo að hér
sést ekkert annað en sviðinn og
urinn svörðurinn. En við getum
gert okkur þetta allt í hugar-
lund, því að við höfum séð
margar myndir héðan. Við höf-
um séð líkdyngjurnar og dýrs-
leg andlit fangavarðanna. Nú
stöndum við hér sjálfir og les-
um áletranir á spjöldum bæði
á ensku og þýzku, og þær skýra
okkur frá því, hvar ýmsar helztu
byggingar þarna hafa staðið,
og þannig fáum við ofurlitla
hugmynd um þetta helvíti á
jörðu.
Á einu spjaldinu stendur:
„Þetta eru hinar kunnu fanga-
búðir, Bergen-Belsen, sem ensk-
ir hermenn tóku á sitt vald 15.
apríl 1945. Hér fundust 10 þús-
und lík ógrafin. Af föngum
þeim, sem þarna voru þá á lífi,
hafa 13 þúsund dáið seinna af
afleiðingum vistarinnar hér.
Allt þetta fólk hefir orðið bráð
hinnar þýzku yfirdrottnunar í
Evrópu og er lifandi dæmi um
siðgæði nazismans“.
Við röltum fram og aftur um
þessa eyddu sléttu. Hitinn er
nær því óþolandi, og við getum
vel gert okkur í hugarlund,
hvaða þjáningar hungraðir og
sjúkir menn hafa orðið að þola
hér á heitustu sumardögunum.
Nokkuð afsíðis stendur stór
trékross með latneskri áletrun.
Hann ber við bláan himininn.
Þarna var múrinn, sem mönn-
um var stillt upp við til aftöku.
Nú stöndum við sjálfir á þeim
stað, er hjálparlausu fólki var
smalað saman og skotið niður
eins og hráviði. Héðan hafa
augu þess í síðasta stnn hvarfl-
að yfir bláan himin og grænan
skóg í austri og vestri — í átt-
ina til lífsins og frelsisins. Við
beygjum okkur og stingum
fingrunum ofan í sapdinn, og
þá finnum við þegar fjölda
kúlnanna, sem þetta fólk féll
fyrir.
Jósep Kramer hafði enga gas-
klefa í fangabúðum sínum. Það
var miklu auðveldara að skjóta
fólkið og brenna síðan líkdyngj-
urnar. Þarna mótar fyrir stein-
þróm með sótugum reykháfum,
og það talar sínu m&i.
Við höldum göngunni áfram.
Sólin skín og fuglarnir syngja
í skóginum. Af og til rekum við
tærnar í beinhluta, sem eldin-
um hefir einhvern veginn sézt
yfir. Við finnum þarna líka
klæðadruslur og skjóræfla og
annað smádót. Ávalir hólar hér
og hvar gefa til kynna, hvar
fjöldagrafirnar eru. Á þeim
eru krossar með áletrunum á
hebresku.
Á miðri þessari sléttn, framan
við stóran steinvarða, sem reist-
ur var þarna daginn, sem ár var
liðið frá því að fangabúðirnar
voru teknar, stendur Gyðingur
og les áletrunina, sem er á
ensku og hebresku:
„ísrael og allur heimurinn
skal minnast hinna 30 þúsund
Gyðinga, sem létu ljfið hér í
Bergen-Belsen-fangabúJðun-
um fyrir böðlum Nazistanna.
Jörð, feldu ekki blóðið, sem út-
hellt hefir verið yfir þig.“
Fyrir nokkrum dögum síðan
höfðum við verið í leikhúsinu
og hlýtt á „Töfraflautuna". Þá
sagði einhver hrifinn: „Já, er
ekki þýzka þjóðin sannarlega
menningarþjóð?"
Ferðin til Bergen-Belsen var
eins og svar við því.
Þurrkaður og pressaður
saltf iskur
Nýskotinn svartfugl
lækkað verð.
FISKBÚÐIN
Hafliði Baldvinsson.
Hverfisgötu 123.
Sími 1456.
En nú gat hann ekki sofnað aftur. Og loks flaug
honum í hug, hvað þessu þráláta myrkri ylli. Ofan á
þakgluggann hafði lagzt þykkt snjólag, það var allur
sólmyrkvinn. Hann steig aftur fram á helkalt gólfið
og opnaði gluggann. Meiri hlutinn af snjónum rann
niður þakið, minni hlutinn. datt niður á gólfið í her-
berginu.
Hann bölvaði. En það var enginn kraftur í því.
Úti var glaðasólskin, og ylrikir geislar féllu inn um
þakgluggann til gamla Toblers, sem nú fór úr vað-
málsfrakkanum, klöngraðist upp á þvottagrindina og
stakk höfðinu út um gluggann. Ailt í kring blöstu
við tindar snæviþakinna fjalla.
Þessu næst þvoði hann sér, rakaði sig og arkáði
niður í matsalinn. Þar hitti hann Hagedorn. Þeir
lieilsuðust glaðlega, og ungi maðurinn skýrði frá því,
að Kesselhuth væri farinn á skíði.
— Hvað eigum við að hafa fyrir stafni í dag? spurði
hann svo.
— Við förum í gönguferð, sagði Schulze. En ég vara
yður við einu: Reynið ekki einu sinni að segja mér,
hvað öil þessi fjöll heita.
Þeir röbbuðu svo saman um stund, og siðan bað
Hagedorn um marmilaðifötu með dálítilli slettu í.
Þjónninn uppfyllti þessa einkennilegu ósk tafarlaust.
Að því gerðu skáimuðú félagarnir út. Polter gaf þeim
illt auga úr stúku sinni. Schulze ætlaði auðsjáanlega
ekk' að gera það endasleppt við miljónamæiinginn,
cg honum var ekki heldur gefið um fötuna, sem Hags-
dorn var með.
Haigedorn rauð marmiiaði á hökuna á snjókarlinum,
tyllti sér síðan á tá og hvolfdi fötunni ofan á kollinn á
hcnum. En það fóru grettur um andlitið á honum,
þegar hann teygði upp hendurnar. Hann verkjaði
hræðilega í axlirnar.
— Þessi Stilnzner hefir hér um bil gert út af við
mig, stundi hann.
— Hvaða Stúnzner?
— Stúnzner nuddlæknir. Hann var hér um bil bú-
inn að kreista úr mér líftóruna. Ég get ekki kallað
þetta nudd annað en pyndingar.
— Það er nú heilsusamlegt samt, sagði Schulze
þrjóskulega.
— Ég sendi hann upp til yðar í fyrramálið, sagði
Hagedorn alls hugar feginn yfir þeirri snjölíu lausn,
sem honum hafði nú hugkvæmzt. Þá lætur hann mig
kannske í friði. Ég þoli ekki meira.
í þessu opnuðust aðaldyr gistihússins, og Polter
snaraðist út.
— Hér er bréf til yðar, herra doktor, sagði hann og
hneigði sig. Og í þessu umslagi eru útlend frímerki.
— Þakka yður fyrir, sagði Hagedorn. Hvernig lízt
yður á Brúsaskegg?
— Ég vil helzt ekki tala um það, svaraði Polter.
— Hvað heyri ég hrópaði Hagedorn. Ég hélt þó,
að þetta væri laglegasti snjókarl.
— Þá bið ég afsökunar, sagði Polter. Ég hélt, að
Brúaskeggur væri auknefni á herra Schulze.
Vinirnir leiddust nú út að greniskóginum. Trén
voru gömul og stórvaxin, og á greinum þeirra héngu
kynstrin öll af snjó. Öðru hverju duttu stórar snjó-
flyksur niður á þá. Loks námu þeir staðar við bekk
í skóginum. Hagedorn strauk af honum snjóinn, og
síðan settust þeir hlið við hlið. Svartur íkorni skauzt
yfir götuna.
Þeir héldu enn áfram eftir hæfilega langa hvíld.
Gatan lá sífellt upp í móti, og eftir stundargöngu
voru þeir komnir út úr skóginum. Þar var víð útsýn.
Langt uppi í hliðinni sáu þeir tvo dökka depla.
— Ég hefi aldrei verið jafn hamingjusamur, sagði
Hagedorn.
— Það er engin skömm að því, svaraði Schulze. Það
er bara sjaldgæft, að menn séu það.
Þeim varð litið upp í hlíðina. Annar dökki depill-
inn var allt í einu kominn á fleygiferð. Hann geystist
undan brekkunni og stækkaði óðfluga. Þetta var auð-
vitað skiðamaður. Það var auðséð, að hann átti fullt
í fangi með að verjast falli. Ef til vill var réttara að
segja, að honum auðnaðist ekki að detta.
Þegar skíðamaðurinn átti svo sem tuttugu metra
ófarna til þeirra félaganna, tók hann snögglega ógur-
lega sveiflu, stakkst á höfuðið og hvarf gersamlega í
mjallardrífuna.
Þeir spruttu báðir á fætur, þvi að þessi skiðamaður
var sýnilega hjálparþurfi. Það kom þó brátt í ljós, að
hann var með lífsmarki, því að senn sáust tveir ið-
andi fætur. Og loks kom allur maðurinn upp úr snjón-
um, hóstandi og fruktandi. Þetta reyndist vera Jóhann
Kesselhuth.
Schulze veinaði af hlátri, en Hagedorn reyndi að
dusta snjóinn af fötum hins fallna skíðakappa. Kessel-
huth sjálfur varð' fyrst fyrir að þreifa á öllum útlim-
um sinum.
— Það ber ekki á öðru — ég er óbrotinn, sagði hann
loks.
— Hvers vegna flýttuð þér yður svona niður hlíð-
ina? spurði Schulze.
Auglýsing
til iniiflytjcnda nm flutning á vöruni
til Islands.
Viðskiptanefndin hefir ákveðið að óheimilt sé að taka
vörur til flutnings í erlendri höfn nema tilgreind séu
númer á innflutningsleyfum hér heima.
Hefir þetta verið tilkynnt öllum skipafélögum er hlut
eiga að máli.
Gildir þetta um allar vörur sem hér eftir verða til-
kynntar til flutnings.
Innflytjendum er þvi bent á að gera nú þegar ráðstaf-
anir til þess að tilkynna erlendum seljendum leyfisnúm-
er sín,
Reykjavík, .19. ágúst 1947.
Viðskiptanefndln.
Auglýsing
um afhendingu benzínafgreiðslukorta.
Afhending benzinafgreiðslukorta samkvæmt 3. í
gr. reglugerðar um sölu og afhendingu benzíns frá
113. ágúst 1947, fer fram í lögreglustöðinni, Pósthús-
stræti 3, III. hæð, daglega kl. 9—16,30. Bifreiðaeig- j
endum ber að sýna fullgild skoðunarvottorð, við-
komandi bifreiðar, er þeir taka við benzínaf- I
greiðslukorti. |
Lögreglustjórinn í Reykjavík,
20. ágúst 1947. j
^ ▼ V V V V C1 ^ ^ 4 *
Þeir aðilar
sem eiga reikninga á hendur viðskiptaráði, nýbygg-
ingarráði, skrifstofu verðlagsstjóra og skömmtunar-
skrifstofu ríkisins, eru beðnir um að framvísa þeim
fyrir 31. ágúst í skrifstofu viðskiptanefndar, Skóla-
vörðustíg 12, til greiðslu, nema reikningum nýbygg-
ingarráðs, sem ber að framvísa í skrifstofu fjár-
hagsráðs, Tjarnargötu 4.
Frá barnaskólum
Reykjavíkur
Börnum, sem eru fædd 1940, 1939, 1938 og 1937, bar að
sækja skóla í september.
Nánar tilkynnt í auglýsingum síðar.
Fræðslufulltrúinn.
Þakkarorð
til húsfreyjanna i Jökulsárhlíð.
Öllum ykkur, sem heimsótt-
uð mig, færðuð mér stórgjöf og
töluðuð til mín vinsamlegum
og hlýjum orðum hinn 20. júlí
s. 1., í tilefni af 25 ára ljósmóð-
urstarfi mínu, vil ég hér með
votta mitt innilegasta þakklæti.
Þessum degi mun ég ekki
gleyma. Það er kannske tilvilj-
un ein, að hann var svo blíður
og yndislegur eins og hásumar-
dagur getur beztur hér orðið. En
fyrir mér var hann tákn þeirr-
ar hlýju, velvildar og trausts, er
ég hefi alltaf notið hjá ykkur
síðan ég byrjaði þetta starf.
Með innilegri ósk um gæfu-
ríka framtíð.
Bakkagerði, 3. ágúst 1947.
Jónína Gunnarsdóttir.