Tíminn - 28.08.1947, Blaðsíða 2

2
TfMIIYrc, fimmtndagiim 28. ágúst 1847
155. blað
landbúnaðarins 1946
Fhnmtudagur 28. ngúst
Lansn, sem kaupfélög
og kaupmenn ættu að
vera sammála um
Morgunblaðið ver heilli síðu í
gær til að ræða um skiptingu
innflutningsins milli kaupfé-
laga og kaupmanna. Flest af því,
sem þar stendur, er margtuggið
marklaust þvaður, og gerist því
ekki þörf að svara því sérstak-
lega. Það er t. d. deilt á kaup-
félögin fyrir að hafa sýnt viss-
um blöðum meiri vinsemd en
öðrum og er auðséð á því, að
rithöfundar Mbl, ætlast til, að
kaupfélögin hirði ekki um nein-
ar varnir gegn hinum þrálátu
og hörðu ádeilum, sem hefir
verið haldið uppi gegn þeim í
málgögnum heildsalanna. Kaup-
félögin munu vitanlega hafa
slík ráð Morgunblaðsins að
engu, þótt það kosti þau dylgj-
ur um pólitíska hlutdrægni.
Þau vita, að hagur þeirra og
framgangur byggist ekki sízt á
því, að haldið sé uppi vörnum
fyrir málstað' þeirra og heild-
salablöðin geti því ekki ófrægt
þau eftir vild sinni.
Um átökin milli kaupfélaga
og kaupmanna um innflutning-
inn skal á því stigi, sem það
mál er nú, látið nægja að segja
þetta:
Það er báðum aðilum bezt, að
fundinn verði varanlegur
grundvöllur til að byggja á í
þessum efnum, svo að ekki
þurfi alltaf að vera að togast á
um ýmsar bráðabirgðareglur,
eins og höfðatöluregluiia, fimm
ára regluna o. s. frv. Þessi var-
anlegi grundvöllur er til, þar
sem er vilji sjálfra neytendanna.
Þegar verzlunin getur verið al-
veg frjáls og ekki þarf að beita
neinum hömlum, nýtur þessi
vilji sín til fullnustu. Þegar
hins vegar þarf að beita meiri
og minni takmörkunum, verður
erfiðara að tryggja hann í fram-
kvæmd. Nú nýlega hefir þó ver-
ið bent á leið, sem ætti nokkurn
veginn að tryggja það, að vilji
neytendanna geti notið sín,
þrátt fyrir höftin. Það er tillaga
þeii'ra Hermanns Jónassonar og
Sigtryggs Klemenssonar um,
að skömmtunarseðlarnir gildi
jafnframt sem gjaldeyrisleyfi.
Hver neytandi fær þá sinn hluta
af þeim takmarkaða gjaldeyri,
sem notaður er til umræddra
vörukaupa, og ráðstafar honum
eins og hann telur sér hag-
kvæmast. Hann fer vitanlega
með gjaldeyrisleyfi sitt þangað,
þar sem hann telur sig fá beztar
og ódýrastar vörur, og séu þær
ekki til þar i svipinn, felur
hann umræddu fyrirtæki að út-
vega sér þær.
Á þessum grundvelli ættu
kaupfélögin og kaupmenn vissu-
lega að geta mætzt. Hér er það
ekki nein opinber nefnd, meira
eða minna háð flokkum og póli-
tískum sjónarmiðum, sem ræð-
ur úrslitunum. Hér ræður sá
aðili, sem þeir eiga jafnan að
beygja sig fyrir, neytendurnir.
Hér fær samkeppnin, sem ein-
mitt kaupmennirnir hrósa mest,
að njóta sín til fulls. Hér er líka
fundin leið, sem fullnægir þeim
ákvæðum fjárhagsráðslaganna,
að neytendurnir skuli fá að
verzla þar, sem þeir kjósa helzt
sjálfir, og innflutningnum skuli
einkum beint til þeirra fyrir-
tækja, sem gera bezt og ódýrust
innkaup. Engir ættu að vera
dómbærari á það síðastnefnda
Niðurlag.
Ullarframleiðslan.
Á árinu seldist það af ullar-
framleiðslu áranna 1943—45,
sem ekki fór til innanlands-
vinnslu, að undanskildum 300
tonnum, af ull í 3. og 5. flokki,
sem .hafði ekki tekizt að selja
í árslok. Ullarframleiðsla þess-
ara ára er áætluð eins og hér
segir: 1943: 565 tonn, 1944: 480
tonn og 1945: 470 tonn. Ullar-
magn ársins sem leið er talið
hafa numið 325 tonnum. Alls
voru flutt út á árinu 796 tonn
af ull, fyrir 8.579 þús. kr. Þar af
keypti UNRRA 389 tonn, fyrir
3.995 þús., til Ítalíu voru flutt
330 tonn fyrir 2.798 þús., og til
Danmerkur 67 tonn, fyrir 1.684
þús. Árið áður voru aðeins flutt
út 45 tonn af ull og lopa, fyrir
719 þús. kr,, þ. e. 25,5 tonn, fyrir
494 þús., til Danmerkur og 19,5
tonn, fyrir 225 þús. kr., til
Noregs. — í nóvember 1946 tók-
ust samningar milli pólsku og
íslenzku stjórnanna um sölu á
310 tonnum af ull til Póllands,
og var verðið frá kr. 8,65 til 9,70
á kg. fob. Þessi ull kom ekki til
útflutnings á árinu 1946. Þarf
að taka af ullarframleiðslunni
1946 til að nægilegt magn fáist
af þeim ullartegundum, sem
samið var um sölu á. Til viðbót-
ar þessum 310 tonnum var gert
ráð fyrir sölu til Póllands á 240
tonnum af ull á árinu 1947.
Verðið á ullinni frá árunum
1943—45, sem búið var að selja
í á^slok, var nokkru hærra en
það meðalverð, sem ríkissjóður
hafði tryggt framleiðendum, og
þurfti hann því ekki að hlaupa
bar undir bagga. Hins vegar er
talið, að hann muni þurfa að
verðbæta þau 300 tonn af ull frá
1943—45, sem óseld voru í árs-
lok.
Gærur og garnir.
Framleiðsla ársins 1945 af
söltuðum gærum fór svo að
segja öll til Bretlands og Dan-
merkur, en mest af þeim gærum
ársins 1946, sem var búið að
flytja út fyrir lok ársins, fór til
Bre^ands. Verðið 1946 var um
50% hærra en 1945 og fór það
heldur hækkandi á árinu.
Gæruframleiðsluna 1946 má
áætla um 450 þús. stk., en árin á
undan eins og hér segir: 1943:
635 þús. stk., 1944: 460 þús. stk.
og 1945: 475 þús. stk. Á árinu
voru fluttar út 626 (486) þús.
saltaðar gærur, að verðmæti
8.633 (4.433) þús. kr. Til Bret-
lands fóru 562 (0) þús. stk., fyrir
7.625 þús. kr., og til Danmerkur
52 (74) þús. stk., fyrir 858 (1.137)
þús. kr. Smásendingar fóru til
nokkurra annarra landa. þ. á
m. til Bandaríkjanna, en þang-
að voru árið áður fluttar 412
þús. gærur, að verðmæti 3.289
þús. kr., þar af fyrir 1.005 (530)
þús. kr. til Danmerkur. Árið
1945 voru fluttar til Banda-
ríkjanna sútaðar gærur fyrir
280 þús. kr.
Útflutningur ársins á hreins-
uðum görnum nam um 306.000
(244.350) stk., fyrir 841 (614)
þús. kr., og af söltuðum görnum
um 38.000 (12.340) stk. fyrir 77
(36) þús. kr. Fór allt magnið af
hvoru tveggja til Danmerkur.
Útflutningur hrossa.
Áifið sem leið var á ný haf-
inn útflutningur á hrossum.
Tókust samningar við UNRRA
um sölu á 2.500 hrossum, er
skyldu vera 3—8 vetra og minnst
helmingurinn hryssur. Verðið
var £ 25 fyrir stykkið fob. Rík-
isstjórnin annaðist kaup hross-
anna af bændum, en ekki feng-
ust keypt nema 1.154 hross og
voru þau flutt til Póllands um
haustið. Útflutningsverðmætið
var 753 þús. kr. Seint á .árinu
■ var reynt að ná samningum við
pólsku stjórnina um sölu á
hrossum, fyrir allmiklu hærra
verð en UNRRA greiddi, en þær
tilraunir báru ekki árangur.
Loffdýraræktin.
Afkomuskilyrði loðdýrabú-
anna fóru stórum versnandi á
árinu, enda hélt loðdýrastofn-
inn áfram að dragast saman og
framleiðendum fækkaði hlut-
fallslega meir. Innanlands hefir
dregið mjög úr sölu loðskinna
og erlendis hefir grávörumark-
aðurinn verið tregur og mikil
lækkun orðið á verðlagi. Haust-
ið 1946 varð þannig stórfelld
lækkun á verði minkaskinna í
Ameríku og liggur mikið af ís-
lenzkum minkaskinnum óselt
þar vestra. í árslok 1946 var enn
óselt nokkuð af skinnafram-
leiðslunni 1944, mikið af 1945-
framleiðslunni og því nær öll
1946-framleiðslan. — Hinn 1.
febrúar 1945 var loðdýrastofn-
inn eins og hér segir: 1.987 Silf-
urrefir, 111 blárefir, 15 platínu-
refir, 5 hvítrefir og 2.587 mink-
ar. Eigendur þessa stofns voru
367 talsins. Á árinu voru flutt
út 1.019 (1.752) refaskinn, fyrir
198 (411) þús. kr., þar af 710
(1.640) fyrir 143 (382) þús. til
Bretlands og 175 (25) fyrir 21
(10) þús. kr. til Bandaríkjanna.
Af minkaskinnum voru flutt út
4.637 (9.253) stk., fyrir 640
(1.149) þús. kr. Þar af voru
2.370 (3.835) stk., fyrir 344 (419)
þús. kr. til Bretlands og 2.217
(60), fyrir 289 (6) þús. kr. til
Bandaríkjanna. Árið 1945 var
mest flutt af minkaskinnum til
Bretlands, en þar næst komu
Danmörk, með 3.483 stk., fyrir
469 þús. kr., og írland með 1.874
stk., fyrir 255 þús. kr. — Gæta
verður að því, að meginhluti
skinnanna er fluttur út óseldur,
og er í útflutningsskýrslunum
reiknað með því skinnaverði,
sem er, þegar útflutningur á
sér stað, eða hefir verið nokkru
áður.
Ýmsar útflutningsvörur.
Verðmæti annars útflutnings
á landbúnaðarafurðum er talinn
hefir verið nam 1.036 (1.261)
þús. kr. Þar af ýmislegt kjöt-
meti, annað en fryst kindakjöt
og saltkjöt, 116 (366) þús., húðir
og skinn af húsdýrum 645 (647)
þús., ostur 159 (0) þús., og sel-
skinn 93 (0) þús. kr. Árið 1945
voru, auk þess, sem tilgreint er
í svigunum, flutt út hrosshár
fyrir 87 þús., æðardúnn fyrir 77
þús., ísvarinn silungur fyrir 49
þús., og tólg fyrir 35 þús. kr. —
Hdildarúýflutningur landbún-
aðarafurða á árinu nam 26 803
(12.093 þús. kr.).
M j ólkur f r amleiff slan
og mjólkurverffiff.
Mjólkurbúin 7 (7) tóku á rnóti
26.071 (23.363) þús. lítrum af
mjólk á árinu, og komu 19.142
(17.439) þús. lítrar af því mjólk-
urmagni á verðlagssvæði
Marjorle IVfsbett:
/ höll sllkLormanna
en neytendur sjálfir, þegar þeir
þurfa að gera takmörkuð gjald-
eyrisleyfi sín sem allra nota-
drýgst.
Til viðbótar öllu öðru gerir
það þessar ráðstafanir nauðsyn-
legar, að fyrirsjáanlegt er, að
tekjur neytenda munu yfirleitt
dragast saman á næstunni. Þess
vegna er þeim nauðsynlegra nú
en áður, að þeim sé tryggt, að
þeir geti verzlað þar, sem þeir
telja sér það hagkvæmast.
Ef kaupfélög og kaupmenn
geta ekki sætzt um þann grund-
völl, sem lagður er í tillögum
Hermanns Jónassonar og Sig-
tryggs Klemenssonar, þá stjórna
því önnur sjónarmið en viljinn
til að tryggja sjálfræði neyt-
enda og hagkvæmasta verzlun.
Þeir aðilar, sem ekki vilja hlíta
þeim, óttast samkeppnina. Það
mun vafalaust ekki standa á
kaupfélö&unum að ganga inn á
þennan grundvöll, en nú er að
sjá, hvort kaupmennirnir eru
eins miklir samkeppnismenn og
trúaðir á yfirburði sína og mál-
gögn þeirra vilja vera láta.
Eftirfarandi grein er tekin úr
ling. Lýsir hún heimsókn í gamla
til silkiræktar. Er þar sagt frá
silkiormsins.
Það er hægt að eyða einu síð-
degi á margan hátt, og nú fyrir
skömmu eyddi ég einum dag-
parti í gamalli höll, sem var full
af silkiormum. Það var Lulling-
stone Castle í Kent.
Höllin er mjög gömul, var að
nokkru leyti byggð á dögum
Rósastriðsins og síðan lokið við
hana í stjórnartíð Önnu drottn-
ingar. Höllin hefir líka fengið
að kenna á ógnum styrjaldar-
innar við Hitler. Tvisvar sinn-
um brotnuðu allir gluggar í
höllinni og einu sinni fauk þak-
ið af henni af völdum sprengja,
sem sprungu í nánd við hana.
Höllin stendur við litla á, sem
heitir Darent, og allt í kringum
hana vaxa blómleg mórberjatré,
og þau eiga að framleiða fæðu
handa þrem milljónum silki-
orma, sem hafast við í höllinni.
Þegar ég kom þangað, voru
silkiormarnir rétt skriðnir úr
eggjunum. Þeir höfðu sofið vært
niðri í hinum svölu hvelfingum
brezka tímaritinu London Cal-
brezka aðalshöll, sem nú er notuff
silkiræktinni og lifnaffarháttum
og vínkjöllurum gömlu hallar-
innar. Og það verður um fram
allt að halda þeim sofandi, unz
laufið er sprungið út á mór-
berjatrjánum. Það þarf tuttugu
tonn af mórberjalaufi til þess
að fæða eina milljón silkiorma,
svo að það er ekki skynsamlegt
að vekja hinar sofandi lirfur,
meðan matarbúrið er tómt.
Þegar sólin er komin svo hátt
á loft, að ekki þarf að óttast
næturfrost, og mórberjatrén eru
orðin allaufguð, eru egg silki-
fiðrildanna borin upp úr hin-
um svölu hvelfingum hallar-
innar og ungað út í útungunar-
vélum. Er ormarnir eru skriðnir
úr eggjunum er þeim komið fyr-
ir á löngum borðum í sölum
hallarinnar, og þar lifa þeir hið
stutta líf sitt, sem aðeins varir
þrjátíu til þrjátíu og fimm daga.
Þessir flekar og veggir voru
málaðir bláir vegna þess, að
flugum og öðrum skordýrum er
ekkert um þann lit gefið, og
Reykjavikur og Hafnarfjarðar.
Sölumjólk búanna nam 15.137
(13.516) þús. lítrum. Þar af
seldu mjólkurbúin á verðlags-
svæði Reykjavíkur og Hafnar-
fjarðar 12520 (11181) þús. lítra.
Mjólkurstöðvarnar á Norðfirði,
Patreksfirði og Höfn í Horna-
firði tóku á móti 190 (183) þús.
lítrum. Haustið 1945 ákvað Verð-
lagsnefnd landbúnaðarafurða,
að útsöluverð mjólkur í lausu
máli skyldi vera kr. 1,82 lítrinn,
en ríkissjóður greiddi frá 1.
október s. á. verðið niður með
22 aurum á hvern seldan mjólk-
urlítra frá mjólkyrbúunum,
þannig að útsöluverðið varð kr.
1,60 á lítra. í maí 1946 voru of-
angreindar kr. 1,82 hækkaðar í
kr. 1,92 og í septembr í kr. 2,05,
en niðurgreiðsla ríkissjóðs hélzt
óbreytt, þannig að samsvarandi
útsöluverð var kr. 1,72 og 1,83.
Áður er getið um útgjöld ríkis-
sjóðs til niðurgreiðslu á mjólk-
urverðinu. — Meðalverð til
bænda á félagssvæði mjólkur-
stöðvarinnar í Reykjavík, utan
bæjarlandsins, var 157,6 (133,7)
aurar fyrir lítrann. Útborgun-
arverð til bænda á félágssvæð-
um mjólkurbúanna á eftirtöld-
um stöðum var eins og hér seg-
ir á íítra: Borgarnesi 140,8
(119,2) au., Selfossi 148,2 (125,-
6) au., Akureyri 131,5 (131,0)
au., ísafirði 138,7 (123,8) au. og
Sauðárkróki 104,4 (109,3) au.
Þetta var verðið, sem fram-
leiðendur fengu fyrir mjólkina
komna til búanna. Mjúlkur-
framleiðendur fengu auk þess
greidda uppbót úr ríkissjóði sam-
kvæmt lögum nr. 58 1945 (sjá
bls. 13) og nam hún 3,03 au. á
þá mjólk, sem lögð var inn í
mjólkurbú frá 15. sept. 1944 til
jafnlengdar 1945. — Mjólkurbú-
in framleiddu á árinu 100,8(95,0)
tonn af smjöri, 406,2 (343,0)
tonn af ostum, 849,7 (778,2)
tonn af skyri og 688,5 (565,9)
þús. lítra af rjóma. Talið er, að
árið 1945 hafi smjörmagn það,
sem framleitt var til sölu í
mjólkursamlögum og á einstök-
um búum, numið um 125 tonn-
um, og smjörframleiðsluna til
eigin neyzlu má áætla um 200
tonn. Heildarársneyzlan á smjöri
mun vera 900—1000 tonn. —
Smjörverðið hélzt óbreytt þar
til um haustið, kr. 26,50 á kg. í
heildsölu og kr. 28,00 í smásölu,
en síðan hækkaði það í kr. 28,00
ífpróttamót
íþróttamót ungmennafélag-
anna Hvatar, Biskupstungna og
Laugdæla var háð að Borg i
Grímsnesi, sunnudaginn 27. júlí.
Mótið hófst um kl. 2.30.
Helztu úrslit urðu þessi.
100 m. hlaup:
Bogi Hallgrímsson Umf. Laug-
dæla 12.3. Þorkell Bjarnason
Umf. Laugdæla 12,4. Hafsteinn
Þorvaldsson, Umf. Biskups-
tungna 12.8.
800 m. hiaup:
Sigurjón Guðjónsson, Umf.
Hvöt 2.31,2. Bogi Hallgrímsson
Umf. Laugdæla, 2.35,5. Heiðar
Marteinsson, Umf. Hvöt 2.37,2.
80 m. hlaup kvenna:
Sigrún Stefánsdóttir, Umf.
Hvöt 11,0 sek. Ólöf Pálsdóttir
Umf. Hvöt 12,8. Ingunn Páls-
dóttir, Umf. Hvöt 13,2.
Hástökk:
Oddur 'Sveinbjörnsson, Umf.
(Framhald á 4. síðu)
og kr. 30,00, og hélzt svo til ára-
móta. Verð á öðrum mjólkuraf-
urðum hélzt líka óbreytt þar til
í september, en þá hækkaði það
með m j ólkurverðhækkuninni.
Mjólkursamsalan annaðist eins
og áður dreifingu á erlendu
smjöri, sem selt var gegn
skömmtunarseðlum (sjá bls. 72),
og nam sala hennar á því 503,1
(276,5) tonnum. Útsöluverðið
var kr. 14,00 á kg. allt árið. Um
% smjörsins kom frá Dan-
mörku, en hitt frá Bandaríkj-
unum.
Verff á eg'gjum.
Eggjaverð var heldur hærra
en árið áður. Eggj asamlagið,
sem hænsnabúseigendur í
Reykjavík og nágrenni, fyrir
austan fjall og í Borgarfirði, eru
þátttakendur í, tók aftur til
starfa á árinu, og jafnframt
var byrjað að flokka eggin eftir
gæðum, í tvo flokka. Hámarks-
verðið í heildsölu var í janúar
kr. 16,00 á kg. Síðan var ekkert
hámarksverð í gildi þar til í ap-
ríl, en þá var það ákveðið kr.
11,50 á kg. fyrir 1. flokks egg,
og frá miðjum ágúst til ársloka
var það kr. 14,50. Hámarksverð-
ið í smásölu var 16—22% yfir
heiidsöluverðinu.
verða því ekki eins ágeng í blá-
máluðum húsakynnum.
Silkiormarnir eta ekkert ann-
að en mórberjablöð, og fimmta
eða sjötta hvern dag, er þeir
hafa troðið sig út af þessari
fæðu falla þeir í eins konar
dvala meðan þeir eru að melta,
og þá flagnar af þeim hamur-
inn, sem orðinn var of lítill og
nýr hamur myndast innan við
hann. Svo hefja þeir átið á ný.
Vaxtarhraðinn er undraverð-
ur, og þegar vextinum er lokið
og silkikirtlarnir eru orðnir
bústnir og fullir af fljótandi
silkivökva, finna ormarnir á sér,
að nær dregur dvalaskeiðinu og
skríða upp á strámottur, sem
rísa upp frá hverju borði og
ætlaðar eru sem hæli handa
þeim til að púpa sig í. Þegar þeir
hafa hreiðrað þar um sig, byrja
þeir að spinna um sig silki-
hj úpinn.
Þegar honum er lokið, hefir
hver púpa vafið um sig 1500—
2500 metra löngum þræði. Ef
púpan fengi nú að lifa af vet-
urinn í næði og verða að fiðr-
ildi næsta vor, mundi allur
þráðurinn kubbast sundur og
eyðileggjast, þegar fiðrildið
brytist úr púpunni. Þess vegna
eru nú púpurnar teknar jafn-
skjótt og spunanum er lokið og
farið með þær inn í hið stóra
eldhús hallarinnar og þær sett-
ar inn í stóra ofna og steiktar
þar til dauðs. Ef til vill er þetta
sami ofninn og brauð hallarinn-
ar var bakað í hér fyrr á öldum.
Aðeins um það bil fimm prósent
af púpunum hljóta mlidari ör-
lög og er leyft að lifa af vetur-
inn og verða að fiðrildum, sem
verpa eggjum til þess að fá úr
silkiorma næsta sumar.
Gamla þvottahúsi(S í höllinni
er nú orðið að vindistofu, þar
sem sillíiþráðuxinn er rakinn
ofan af hinum dauðu, gulu
púpukufuugum, og rennur síð-
an um fingur ungra blóma-
rósa úr nágrenninu inn í vélar
sem vinda fjóra hinna hárfínu
þráða saman í einn þráð, sem
hefir einn þriðja af styrkleika
jafngilds stálþráðar.
Þessi þráður er síðan undinn
upp í mjúkar, gljáandi hespur.
Úti er allmargt verkamanna
að vinna við mórberjatrén. Þau
eru ekki látin verða hávaxin,
svo að hægt sé að tína af þeim
blöðin án stiga. Silkiormarnir
eru enn viðkvæmari en kanínur
fyrir því að snæða vott lauf, og
þeim líkar líka bezt, að blöðin
séu jafnheit andrúmsloftinu
inni, þegar þeir éta þau. Það er
ærið verk að safna blöðunum af
trjánum og bera laufið inn til
(Framhald á 4. síðuj