Tíminn - 04.09.1947, Blaðsíða 2

2
TfoiIVN, fimmtiidagiim 4. sept. 1947
160. Mað
Skrif Morgunblaðsins
um gerðardómslögin
Þaö hefir verið athyglisvert
að lesa Morgunblaðið og Al-
þýðublaðið undanfarna daga.
Bæði þessi blöð hafa keppst við
að lofa aðgerðir Norðurlanda-
þjóðanna í dýrtíðarmálunum.
Þessar þjóðir hafi farið alveg
rétt að, þegar þær gerðu ráð-
stafanir til að sporna gegn
hækkunum á kaupgjaldi og af-
urðaverði og komu þannig í veg
fyrir verðbólgu og allar hinar
ömurlegu afleiðingar hennar.
Það er vissulega rétt, að þess-
ar rá^tafanir Norðurlanda-
þjóðanna eiga lof skilið. En það
er um of seinan sjá þessum blöð-
um að lofa þessar ráðstafanir
fyrst nú;. Þegar Framsóknar-
menn hafa barizt fyrir því á
undanförnum árum, að gerðar
yrðu svipaðar dýrtíðarráðstaf-
anir hér og annars staðar á
Norðurlöndum, hafa þeir verið
kallaðir afturhaldsmenn, bar-
lómsmenn og öðrum slíkum
nöfnum í þessum blöðum. Jafn-
framt hafa þessi blöð kappsam-
lega stutt allt aðra fjármála-
stefnu en þá, sem fylgt hefir
verið á Norðurlöndum.
Þess vegna er nú komið, sem
komið er. Þess vegna þarf nú að
gera hér miklu róttækari ráð-
stafanir en nokkru sinni hafa
verið gerðar á Norðurlöndum,
ef afleiðingarnar af stjórnar-
stefnu seinustu ára eiga ekki
að ríða atvinnurekstri lands-
manna og sjálfstæði þjóðarinn-
ar að fullu.
Eins og vænta mátti, hefir
Mbl. ekki getað skrifað um dýr-
tíðarráðstafanir á Norðurlönd-
um, án þess að reyna að gera
sinn fugl fagran. f forustugrein
blaðsins í gær er minnzt á það,
að Sjálfst.flokkurinn hafi stutt
Framsóknarflokkinn við setn-
ingu gerðardómslaganna 1942,
en þar hafi að lokum allir flokk-
ar brugðist, nema Sjálfstæðis-
flokkurinn einn. Mbl. ætlar vlst,
að svo langt sé liðið frá þessum
atburðum, að óhætt sé að skýra
alrangt frá þeim. Sannleikurinn
er sá, að það var fyrst og fremst
Sjálfstæðisflokkurinn einn, sem
brást í þessu máli. Hann vann
það til fyrir forsætisráðherra-
tign handa Ólafi Thors og fram-
gang .kj ördæmamálsins að rjúfa
samstarfið um framkvæmd
gerðardómslaganna. Jafnframt
undfirgekkst Ólafur Thors að
valda ekki ágreiningi við komm-
únista og jafnaðarmenn í dýr-
tíðarmálunum meðan stjórn
hans sæti að völdum, en það
þýddi vitanlega það sama og
að gefast upp við framkvæmd
gerðardómslaganna. Þetta var
játað af Ólafi sjálfum í þing-
ræðu 3. febr. 1943, en hann seg-
ir þar beinum orðum, að komm-
únistar og jafnaðarmenn hafi
„sett ríkisstjórninni þau beinu
skilyrði fyrir að firra hana van-
trausti meðan nefndum mál-
um (þ. e. kjördæmamálinu) var
siglt heilum í höfn, að hún valdi
ekki ágreiningi, og þá allra sízt
í þeim efnum, sem viðkvæmust
hafa reynzt, dýrtíðarmálunum."
Sennilega hefir ráðherratitill
og flokkslegur ávinningur, sem
Sjálfstæðismenn töldu sig öðl-
ast við kjördæmabreytinguna,
aldrei verið keyptur dýrara
verði en þegar Sjálfstæðisflokk-
urinn gaf andstæðingum sínum
í dýrtíðarmálunum þetta loforð,
að valda þar ekki ágreiningi við
HALLDÓR KRISTJÁXSSON:
ÞEIR GÁTU SKAMMAÐ
— EN SVÖRUÐU ENGU
Tíminn birti fyrir nokkru
grein, þar sem ég ræddi lítils-
háttar um þau áhrif, sem stjórn-
málastörf Jóns Pálmasonar
hefðu á sveitir landsins. Virtist
mér hann og flokkur hans eiga
allt annað en góða fortíð í þeim
málum og tilfærði nokkur dæmi.
Þótti mér full ástæða til að
ræða þessi efni, þar sem Jón
Pálmason hafði fullyrt í blöð-
um sínum, að Framsóknar-
flokkurinn ætti sök á því, að
fólkið flytti úr sveitum og jarð-
ir væru þar í eyði.
Ekki hefir sézt í Mbl. neitt
svar við grein minni en hins
vegar birti það skammagrein
um mig vegna hennar. Var grein
mín talin landsmet í tuddaskap
og siðleysi og sárlega kveinað
undan því, að Tíminn skyldi
birta svör við ásökunum Jóns
Pálmasonar meðan stjórnar-
samstarfið stæði.
Leikreglur Morgunbiaðsins.
Skrítnar eru leikreglur Mbl.-
manna.
Jón Pálmasoon hefir skrifað
hverja greinina af annari, þar
sem fluttar eru svæsnar ádeilur
á Framsóknarflokkinn. Kennir
hann Framsóknarmönnum um
flest eða allt það, sem miður
þá, en það þýddi vitanlega sama
og bregðast þar alveg eigin
stefnu. í áframhaldi af þessari
uppgjöf, beitti Sjálfstæðisflokk-
urinn sér líka fyrir afnámi
gerðardómslaganna eftir kosn-
ingarnar, enda þótt þjóðin hefði
vottað lögunum fylgi sitt með
því að veita þeim flokkum yf-
irgnæfandi meirihluta, er stóðu
að setningu þeirra.
Sjálfstæðisflokkurinn lét
heldur ekki hér staðarnumið á
þeirri braut. Aftur gekk hann
til stjórnarsamvinnu við komm-
únista haustið 1944 gegn svip-
uðum skilyrðum. Og foringjar
flokksins töldu nú ekki dýrtíð-
ina lengur neitt varhugaverða.
Ólafur Thors taldi það hrak-
spádóma, að halda því fram, að
kaupgjaldið væri ofhátt. Pétur
Magnússon sagði, að „hinu
mætti heldur ekki gleyma, að
dýrtíðin hefir líka sínar björtu
hliðar“. Og Morgunblaðið sagði
þann 18. júlí 1945:
„Aðalefnið í öllum ræðum
Framsóknarmanna er hið aum-
asta barlómsvæl, sem hér á
landi hefir heyrst. Kaupið og
launin þurfti að lækka á síð-
asta hausti og afurðaverðið átti
líka að lækka, segir Tíminn sí
og æ. Hverjum er ætlast að
hrífast af barlómsvæli þeirra
Tímamanna? Þeir hafa vissu
fyrir því, að verkamenn og sjó-
menn fyrirlítu þennan söng“.
Með framangreindri fram-
komu sinni, hefir Sjálfstæðis-
flokkurinn raunverulega gerst
aðalfrumkvöðulll dýrtíðarinnar,
þótt hann ætti vegna aðstööu
sinnar að vera sá flokkur, sem
ákveðnast vildi veita henni við-
nám. Svo fullkomlega hefir
Sjálfstæðisflokkurinn brugðist
hlutverki sínu, að vart eru dæmi
til annars eins. Nú er að sjá,
hvort flokkurinn vill bæta ráð
sitt sitt og taka upp heilbrigð-
ari stefnu. En vissulega getur
aðalmálgagn hans ekki gert
honum meira ógagn en að rifja
upp fortíð hans í þessum mál-
um.
fer í stjórnmálum og enda þjóð-
lífi íslendinga, allt frá stjóm-
arkreppu að fólksfæð í sveit-
um. Hafa fleiri tekið undir við
þennan forsöngvara Morgun-
blaðsins og oft hljómar sami
söngur nafnlaus í blaðinu. Er
þess skammt að minnast, að
fullyrt var í forystugrein í Mbl.
að hægðarleikur væri að komast
hjá öllum kröggum og erfiðleik-
um á sviði fjármála og við-
skipta, einungis ef Framsókn-
arflokkurinn fengi enga íhlutun
um ríkisstjórn.
Ekki hefir Jón Pálmason
bundið sig við málefnalegar
ástæður í óhróðri sínum um
Framsóknarflokkinn, en óspart
alið á dylgjum og slúðri um
svarta lista o. s. frv. Hefir því
verið „dreift út að baki,“ sem
ekki þykir „kleift að hafa hátt,“
eins og Þorsteinn Erlingsson
kvað. En ekki virðist hafa staðið
á Mbl. að birta framleiðslu
Jóns.
Ekki veit ég til þess, að Fram-
sóknarmenn hafi kveinkað sér
undan þessum háttum Jóns.
; Fremur munu þeir henda gam-
an að ofstæki hans og bland-
ast gamanið gjarnan vorkunn-
semi.
En blaðið, sem birtir allar
ádeilur Jóns, þykist gera það
undir hinum hvíta fána stjórn-
arsamstarfsins. Ef einhver svar-
ar skrifum þess, jafnvel þó að
það sé „sveitapiltur vestur í
Önundarfirði“ og skrifi undir
fullu nafni, þá er kveinað og
kvartað um tryggðarof og grið-
spjöll.
Þess hefir heyrzt getið í hern-
aði, að óvandaðir menn og
drengskaparlitlir sendu her-
flokka til árása undir friðhelg-
um merkjum. Óaldarflokkar
hafa líka stundum reynt að
hafa kirkjur og sjúkrahús að
skálkaskjóli. Aldrei hefi ég vit-
að slíku hrósað eða vitnað til
þess, sem fyrirmyndar. Þeir
Morgunblaðsmenn þykjast nú
Gnðni Gíslason, Krossi
Ferð í
Sunnudaginn 3. ág. s.l. lagði
ég leið mína ásamt nokkru
Landeyjafólki að Múlakoti í
Fljótshlíð. Fararstjóri var Guð-
jón hreppstjóri Jónsson í Hall-
geirsey. Við lögðum af stað frá
Hallgeirsey laust eftir hádegi.
Þegar við brunuðum inn eftir
Hlíðinni, gladdist ég yfir því,
að enn eru í gildi orð Gunnars:
„Fögur er Hlíðin“. Ég gladdist
yfir því einkum vegna þess, sem
á undan er gengið, er nágranna-
konan, Hekla sendi Hlíðinni
kveðju sína.
Þeir samferðamenn, sem ó-
kunnugir voru á þessum slóð-
um, spurðu nú hina kunnugu
spjörunum úr um bæjarheiti,
og reyndu þeir að leysa úr eftir
beztu getu.
Neðst í Hlíðinni eru hin fögru
Núpstún, en svo hillir undir
Breiðabólstað, og blasir þar við
kirkjan og önnur vegleg hús.
Staður þessi minnir okkur á þá
mörgu merkispresta, er þar
hafa verið á liðnum öldum og
allt fram á þennan dag. Svo
brunum við fram hjá ökrum
og kornhlöðum Klemenzar á
Sámsstöðum. Einhver spyr:
vera friðhelgir sjálfir, svo að
þeir kalla það ósæmilegt af
Framsóknarmönnum að svara
níðgreinum að nokkru.
Svo langt hefir þetta gengið,
að fjargviðrast var yfir því og
það kallað siðlaust óþokkabragð,
að láta ekki Jón Kjartansson
verða sjálfkjörinn þingmann
Vestur-Skaftfellinga. Hann
hefði þó. átt skilið að verða sjálf-
kjörinn eftir meira en 20 ára
starf við Mbl. enda fullkomið
brot á almennum lýðræðisregl-
um, að lofa kjósendum austur
þar að hafna slíkum manni.
Það er óþarfi að fjölyrða um
svona röksemdir. Þær dæma sig
sjálfar, hvar sem þær fara. En
hitt verður hver að gera fyrir
sjálfan sig að skýra þvílík fyrir-
bæri sálfræðilega. En hætt er
við, að margur telji, að minni-
máttarkennd rökþrota ritstjórn-
ar komi þar við sögu.
Forsetabrennivínið.
Ég hefi kallað Jón Pálma-
son brennivínsforseta og geri
það enn. Ástæðan til þess er sú,
að undanfarið hefir sá háttur
verið hafður á, að nokkrir æðstu
menn Alþingis hafa fengið
áfengi undir kostnaðarverði hjá
ríkinu. Þeir hafa sjálfir komið
sér saman um að taka sér þessi
fríðindi. Vitanlega verða þau
þvl meiri, sem menn ganga
lengra í vjnkaupunum. Alþingi
hefir þannig tekið upp þá reglu
að borga drykkjumanni meira
en bindindismanni fyrir sama
starf. Jón Pálmason er þar efst-
ur á blaði, hefir verið æðsti
maður Alþingis og skrifað í Mbl. j
grein þessu til varnar. Því kalla
ég hann brennivínsforseta.
Fyrir 70 árum tíðkaðist það
við r»3lstöðuverzlanirnar dönsku,
að verkamenn þeirra fengu hver
sitt brennivínsstaup að kvöldi
vinnudags. En svo næma rétt-
lætiskennd höfðu kaupsýslu-
mennirnir dönsku, að þeir gerðu
hlut allra þjóna sinna jafnan.
Laiideyjmn:
Múlakot
hvaða bæir séu þar næstir. Það
er Grjótá, þar sem Þráinn gisti
forðum, og þar austan við Teig-
ur. Og nú hillir undir kirkju
þeirra Inn-hlíðarmanna á hin-
um nafnkunna sögustað, Hlíð-
arenda, og þar innan við sér
bæ þann, sem minnir okkur á
skáldið góða, Þorstein Erlings-
son. Það er Hlíðarendakot, og í
hugann flýgur kvæðið: „Fyrr
var oft í koti kátt“, o. s. frv. —
Þorsteinn er horfinn, en perlur
hans glitra meðal þjóðarinnar.
Og brátt komum við að Múla-
koti og garðinum fagra. Þegar
bifreiðin okkar nam staðar á
hlaðinu í skjóli blómskrýddra
trjánna, var sem þau kinkuðu
kolli til okkar, er krónur þeirra
bifuðust fyrir hægum austan-
blænum. Brátt hittum við Guð-
björgu Þorleifsdóttur, konuna,
sem gert hefir garðinn frægan.
Hún er glöð í anda og létt í
spori, er hún sinnir gestum sín-
um. Og í raun réttri eru allir
að finna Guðbjörgu, er þeir
koma til að skoða garðinn henn-
ar. Þennan dag voru þarna all-
margar bifreiðar hvaðanæva að.
Ég taldi þarna milli 10 og 20
AÐALFUNDUR Skógræktarfélags
íslands er nýlega afstaðinn. Þar komu
saman allmargir eldheitir áhuga-
menn og ræddu um eitt mesta menn-
ingarmál íslendinga — að klæða land-
ið að nýju. Skógræktarfélagið er nú
orðin alláhrifamikil hreyfing og hefir
þegar unnið mikið starf. i mörgum
sýslum landsins hafa nú verið stofn-
uð skógræktarfélög, sem starfa sem
deildir og í sambandi við Skógrækt-
arfélag íslands. Hefir víða verið vel
unnið. f Skógræktarfélagi íslands eru
líka margir einstakir áhugamenn, sem
styðja starfsemi félagsins með ráð-
um og dáð.
'FUNDURINN VAR að þessu sinni
haldinn í Vaglaskógi, en þar hafa
ríkið og Skógræktarfélagið tekið
myndarlega höndum saman, eins og
sums staðar annars staðar, um það,
að friða og efla skóginn og reka þar
uppeldisstöð fyrir trjáplöntur, er síð-
an er plantað út í skógargirðingar í
sveitum landsins.
FUNDURINN RÆDDI að sjálfsögðu
mörg áhugamál skógræktarmanna, svo
sem friðun þeirra birkiskóga, sem
enn eru ófriðaðir, o. m. fl. Sérstaka
áherzlu lagði fundurinn á það, að
unnið verði mikið að plöntun barr-
trjáa, svo að komist geti upp sem
fyrst barrskógur á íslandi, sem gefi
af sér gagnvið. Þetta er mjög þýð-
ingarmikið, því að reynzlan hefir sýnt,
að hér geta þrifizt fljótvaxnar og
stórvaxnar barrtrjátegundir.
Þá er það einnig mjög þýðingar-
mikill liður í skgræktarmálunum, að
hafin sé hagnýt kennsla í trjágræðslu
og skógrækt í skólum landsins, og
benti fundur Skógræktarfélagsins á
nauðsyn þess, að fræðslulögunum yrði
breytt í því augnamiði. Uppeldismála-
þingið, sem haldið var í Reykjavík í
vor gerði ályktun um þetta mál og
lagði til, að skógrækt yrði tekin upp
sem virkur þáttur í starfi skólanua.
Þetta hefir tvenns konar þýðingu:
Uppeldisgildi ræktunarstarfsins er ó-
metanlegt, og þar með er líka fleytt
fram þjóðnýtu menningarmáli.
EN ÞÓTT VERKEFNI í almemiri
skógrækt 1 landinu séu mikil, er nóg
verk fyrir einstaklingana að vinna í
einrúmi. Það þarf að koma upp trjá-
lundi við hvert íbúðarhús í landinu,
hvort sem er í sveit eða kaupstað.
Þetta er sérstarf einstaklinganna við
að fegra sin eigin heimili, en þeir
þurfa þó að njóta opinberrar aðstoð-
Bindindismenn, sem ekki vildu
staupið, fengu þá sína staup-
peninga. En hið háa Alþingi
setur bindindismenn skör neðar
(Framliuld á 4. slðu)
ar, bæði leiðbeininga sérfróðra
manna og með því að uppeldisstöðvar
láti þeim í té trjáplöntur.
EN AUK TRJÁLUNDA við íbúðar-
húsin, þyrfti hvert sveitabýli í land-
inu að eiga sinn skógarreit, nokkrar
dagsláttuur að stærð, friðaðan og af-
girtan. Þar gæti vaxið nytjaviöur til
ýmissa heimilisþarfa.
RÍKIÐ OG SKÓGRÆKTARFÉ-
LAGIÐ hafa í sameiningu nokkuð
stuðlað að því, að stofna slíka skóg-
arreiti. Reynt hefir verið að láta þeim
mönnum, sem í slíkt hafa viljað ráð-
ast, í té girðingarefni og trjáplöntur,
en þó hefir þessari starfsemi miðað
allt of skammt til þessa af ýmsum
orsökum. Og þarna er einmitt merki-
lelgt verkefni fyrir ýmis æskulýðsfé-
lög.
MÉR DETTUR í HUG athyglisverð
starfsemi í þessu augnamiði, sem átt
hefir sér stað hjá einu ungmennafé-
lagi Norðanlands. Hún gæti vafalaust
orðið til fyrirmyndar, og ef til vill á
slík starfsemi sér stað víðar, þótt mér
sé ekki kunnug. Það er ungmennafé-
lagið „Gaman og alvara" í Ljósa-
vatnshreppi í Suður-Þingeyjarsýslu,
sem hér er um að ræða.
FYRIR NOKKRUM ÁRUM ákvað
það að leggja lið sitt að því, að skóg-
arreitur yrði gerður á hverjum bæ í
hreppnum, þar sem ekki hafði þegar
verið til slíks stofnað. i hreppnum eru
um 40 bæir, og þessu hugðist ung-
mennafélagið að koma í kring með
því að girða reit og planta í hann
nokkrum hundruðum trjáplantna á
einum bæ á ári. Girðingarefnið og
plönturnar vonaðist félagið til, að
Skógræktarfélagið og hið opinbera
mundi leggja til. Um þetta var síðan
gerð samþykkt í félaginu, og skyldi
dregiö um bæina, — einn bær dreg-
inn út á hverju vori og á honum girt
og plantað í reitinn.
ÞETTA HEFIR NÚ félagið gert í
nokkur ár, a. m. k. þegar girðingar-
efni hefir fengizt. Ungmennafélagarn-
ir koma saman á hinum tiltekna bæ
nokkrar vornætur eða sunnudaga og
vinna þetta verk. Það er glaður og
áhugasamur hópur, sem finnur gildi
í starfi sínu. Nú er búið að girða
þannig á nokkrum bæjum, og á
hverju ári mun einn reitur bætast
við. Eftir 40 ár verður svo skógar-
reitur við hvern bæ í hreppnum, ef
þessi fjörutíu ára áætlun verður hald-
in, sem ekki er að efa, ef ungt fólk
byggir sveitina. Þá geta miðaldra
menn og konur í sveitinni litið yfir
liðna æskudaga, sem þau hafa breytt
í gróðurríka skógarlundi. Þarna er
unnið heillastarf, sem fleiri ættu að
taka upp, og heill og hamingja fylgi
hverjum sprota, sem þannig er gefinn
I íslenzkri jörð.
bifreiðar á bifreiðastæðinu. Bif-
reiðarnar komu og fóru, og all-
ur þessi gestaskari virtist koma
til að skoða garðinn. En þarna
er enginn dyravörður, sem krefst
aðgöngueyris, en í þess stað
kemur á móti okkur roskin en
broshýr og skarpleit kona, sem
leiðbeinir okkur um garðinn, og
vonbráðar komurn við að litlu
en snotru húsi. Guðbjörg lýkur
upp hurðinni og býður okkur
inn. Þar er borð á miðju gólfi,
skreytt blómum og sinn legu-
bekkurinn til hvorrar handar,
báðir klæddir heimaunnum á-
klæðum, er tala sínu máli um
vinnubrögð Guðbjargar í þeirri
grein. í þessu húsi sefur hún á
sumrin. Þarna er einkar vist-
legt, og þar er blómailmur, en
það merkilegasta, sem þarna
sést, er það, að upp úr gólfinu
vex beinvaxin hrísla, sem breið-
ir lim sitt upp undir loftið.
Það er eins og skógarhrísl-
urnar elti Guðbjörgu — megi
ekki af henni sjá. Þetta tré er
eins og vörður við dyrnar, en
það hefir lært það af fóstru
sinni að veita ókypis inngang.
Mig minnir, að Guðbjörg segði
okkur, að þessi beinvaxna
„dama“ væri 18 ára gömul. Bezt
gæti ég trúað, að flestir — ef
ekki allilr — sem inn koma gefi
henni hýrt auga, því að hún
er prúð og kemur til dyranna
eins og hún er klædd, en það er
oft bezta skartið, þegar innræt-
ið er göfugt.
Að þessu búnu skoðuðum við
snotran grafreit, sem er með
steyptri umgerð, skreyttur
blómum og trjám. Gangstétt er
eftir miðjum grafreitnum, og
til hvorrar handar hvílurúm
fyrir Múlakotjsfjölskylduna.
Þegar ég gekk út úr þessum
helga reit, minntist ég á það við
Guðbjörgu, ,að nú vantaði kap-
elluna, sem hún hefði hugsað
sér að koma upp. Þá segir hún:
„Það er nú draumur, sem líklega
rætist ekki, meðan ég lifi.“ En
ég hygg, að Guðbjörg ætti það
skilið, að sá draumur hennar
rættist, því að í raun réttri
stendur öll þjóðin í þakkarskuld
við þá konu, sem varið hefir öll-
um sínum tómstundum í að
fegra og frægja svo garð sinn
að þangað sækja þúsundir
manna til að leita sér yndis og
ánægju. Frá Múlakoti eru komn-
ar þúsundir trjáplantna, sem
prýða mörg býli þessa lands.
Og áhugi manna vex við að sjá,
hvað hægt er að gera í skóg-
ræktarmálum, ef viljinn er nógu
sterkur, og eitt er enn, sem hér
má læra, en það er, hversu
verja má tómstundum lífsins
vel til margháttaðra starfa, sem
hver húsmóðir má af hendi
inna.