Tíminn - 10.09.1947, Qupperneq 2

2
TlMIXIV, miðvikMÆagiim 10. scpt. 1947
163. Mað
ifftðv.daffur 10. sept.
Ódýrar landbúnaðar-
vörur
Reykvíkingar eru farnir að
kvíða því, að hörgull verði á
mjólk í vetur og rjómi ófáanleg-
ur. Eru og fullar líkur til, að sá
kvíði sé ekki ástæðulaus, þó að
miklu skipti í því sambandi,
hvernig viðrar í haust, og hvort
vel gengur að útvega nógan og
góðan fóðurbæti.
Það sýnir sig nú hér, að ekki
hafa störf bændanna dregið
fólk svo til sín, að offramleiðsla
verði í vetur af mjólkinni í ná-
grenni Reykjavíkur. En jafn-
framt er ástandið alvarleg á-
minning um þaS, að margt sé
ógert í landbúnaðarmálunum,
svo að framleiðslan verði meiri,
ódýrari og árvissari.
Þetta er hægt og þetta er til-
tölulega auðvelt, þegar þekking,
fjármagn og vinnuafl er fyrir
hendi. En ekkert af þessu má
vanta.
Sérmenntun bændanna er
mikið mál. Þar þarf bæði lærða
og áhugasama forystu við til-
raunir og leiðbeiningar, góða
skóla og almenna bóklega
fræðslu frá degi til dags. Fyrir
þessu er reynt að sjá, og það
sem hér kann að mistakast, er
ekki vegna þess, hvaða fyrir-
komulag er á búskapnum.
Það er vonlaust mál að beina
vinnuaflinu að ræktun landsins
og búskapnum, nema fjár-
magnið fylgist með. Það er ein-
fallt og auðskilið lögmál.
Það er augljóst mál, að eins
og verðlagsmálum landbúnað-
arins er nú háttað með gildandi
lögum, koma allar framfarir
bændastéttarinnar neytendum
að notum í lækkuðu verði. Til
dæmis er nú mjólkurverð lægra
en ella myndi, vegna þess, að
nythæð kúa hefir vaxið hin síð-
ustu ár, og þvi eru bændum
reiknaðar meiri tekjur eftir
hverja kú. Og þó að deila megi
um það, hversu almennt gildi
tölur nautgriparæktarfélaganna
hafi, sýnir þetta dæmi þó, hver
reglan er.
Af þessu má þó ekki álykta, að
bændur séu skaðlausir af að
búa illa, því að þeir fái það upp
borið í lækkuðu afurðaverði.
Svo er ekki, því að verðlagið
byggist á meðaltekjum, og
gæfumunurinn liggur þá í því,
hvort menn eru undir eða yfir
meðallaginu. Eftir því, sem
meðaltalið hækkar, lækkar
verðlag hverrar einingar en
allir bændur sjá sér hag í því,
að komast sem fyrst og lengst
fram úr meðaltalinu með lítinn
framleiðslukostnað og mikið
framleiðslumagn. Þannig er
þetta fyrirkomulag í heild
bændum og neytendum fyrir
beztu og stuðlar að þjóðþrifum
og almenningsheill.
Um það ætti svo ekki að vera
ágreiningur að öllum er fyrir
beztu að þróun framleiðslumál-
anna í sveitum verði sem örust.
Menn ætti því ekki að greina á
u'm annað en leiðirnar, að því
marki.
Þeir munu vera miklu færri,
sem hallast að þeirri skoðun,
að hér muni Búkolluævintýri
gróðahyggjumannanna gefast
bezt til endurbóta og framfara.
Hitt mun líka gefast betur að
veita bændunum sjálfum að-
stöðu og tækifæri til að rækta
landið og nytja það. Til þess er
/vennt nauðsynlegt. Fjárhags-
leg afkoma bændastéttarinnar

HííaíaHQi
Nýjar riddarasögur.
Sósíalilstar sjá nú eins og aðr-
ir, að fjármál þjóðarinnar eru
komin í öngþveiti. Þeir vita að
þjóðin hlýtur að sjá að það eru
ávextir af stefnu og aðgerðum
fyrrverandi stjórnar. Nú vita
þeir að fyrir slíkt verður ekki
lengur þrætt. Þeir reyna því að
bjarga sjálfum sér með því að
skella allri skuldinni á fyrri
samstarfsmenn.
Því eru nú daglegt brauð í
dálkum Þjóðviljans alls konar
riddarasögur um aðvörunarorð
og sparnaðartillögur Sósíalista
innan stjórnarsamtakanna fyr-
verandi.
Þessar nýju riddarasögur eru
álíléa fjarri veruleikanum og
riddarasögurnar gömlu, þar sem
kapparnir „sigldu loft og lög og
láð og tíma“. Mun fáum finnast
að menn, eins og Áki Jakobsson
séu einkar sparnaðarlegir, hvað
sem annars má um þá segja, og
ekki væri það í fullu samræmi
við byggingarvenjur hans,
ferðahætti og fleira.
En þó að allar þessar sparn-
aðarkröfur Sósíalista hefðu
verið gerðar, sýndist það hafa
verið mest til málamynda, því
að slælega hefði verið eftir
fylgt.
Það er nefnilega staðreynd,
sem ekki. verður haggað við,
hvað sem Þjóðviljinn segir, að
Sósíalistar sátu í ríkisstjórn,
þrátt fyrir þá stefnu, sem höfð
var. Og væntanlega muna ýms-
ir sitt af hverju, sem þeir sögðu
þá hæverskulítið í garð þeirra,
sem gagnrýndu stjórnarstefn-
una i fjármálum.
Tungur tvær.
Þjóðviljinn mælir tveim tung-
um í gjaldeyrismálunum. Einar
ekki lakari en annarra stétta og
stuðningur ríkisins til jarðrækt-
ar og annarra framleiðslubóta í
.^veituan,' Framlög rík|isins til
þeirra mála eru ekki gjafir til
bændanna, heldur bein framlög
til þess, að náttúrugæði lands-
ins nýtist betur, ódýrara verði
að lifa í landinu og þjóðarhagir
í heild betri. En afkoma meðal-
bóndans stendur eftir sem áður
í sama hlutfalli við afkomu
annarra vinnandi manna.
Þannig gera framlög ríkis-
sjóðs landið betra og byggilegra
o g lífskjör allra landsmanna
betri og bjartari.
Ef neytendum leiðist eftir því,
að landbiúnaðarvörur lækki i
verði er því vonandi að þeir
veiti Framsóknarflokknum full-
tingi, svo að ríflega sé lagt úr
sameignarsjóði þjóðfélagsins til
að greiða fyrir ræktun landsins
og tryggður verði innflutning-
ur jarðyrkju- og heyvinnuverk-
færa, svo sem verða má. Það er
örugg leið að settu marki. Hitt
hefir sýnt sig, að Búkolla og
Korpúlfsstaðir eða yfirleitt kúa-
bú ríkis og bæjarfélaga, eru ekki
þeim vanda vaxin að sigra í
samkeppni við bændurna, í því
að framleiða góðar og ódýrar
vörur. Og því þá ekki að taka
ódýrustu og öruggustu leiðina?
Þó að ekki sé litið nema að-
eins á þrengstu hagsmunavið-
horf Reykvíkinga, er það þeim
fyrir beztu, að stefna Fram-
sóknarmanna verði ráðandi hér.
Það er þó enn meira atriði, þeg-
ar itfið er á hagsmuni þjóðar-
innar í heild. Hér skal stefnt að
gróandi vexti og framför sjálf-
stæðrar bændastéttar, en ekki
Búkolluævintýrum eða mjólkur-
hungri og landauðn.
Olgeirsson rekur langar sögur
um framsýni og fyrirhyggju
sína og hvernig hann vildi láta
taka upp almenna skömmtun
o. s. frv. til gjaldeyrissparnaðar.
Jafnframt er því haldið fram í
Þjóðviljanum blað eftir blað, að
það sé ástæðulaust að láta vanta
gjaldeyri, því að ekki þurfi að
verðfella útflutningsvörurnar,
ef ríkisstjórnin vildi selja þær
háu verði.
Hér er talað tveim tungum.
Rökin eru þessi:
í fyrsta lagi var gjaldeyris-
skorturinn fyrirsjáanlegur og
varð ekki umflúinn nema með
ýtrasta sparnaði.
í öðru lagi var alveg ástæðu-
laust að láta vanta gjaldeyri, ef
ríkisstjórnin hefði viljað selja
framleiðsluna fyrir hátt verð.
Með öðrum orðum:
Það er hrunstjórnin ein, sem
viljandi er að leiða yfir þjóðina
gjaldeyrisvandræði, en þó sá
Einar Olgeirsson meðan blessuð
nýsköpunarstjórnin sat hvert
stefndi og vildi láta gera sér-
stakar ráðstafanir til að afstýra
háska og hruni. Hann og hans
menn voru bornir ráðum en
sátu samt og svo skipti um
sjórn og þá varð það, sem vofði
óhjákvæmilega yfir fyrri stjórn-
inni vegna rangrar stefnu allt
í einu sjálfskaparvíti stjórnar-
innar, sem tók við.
Hvað ætli finnist nú á ís-
landi margir kjósendur, sem
taka svona röksemdir góðar og
gildar? Varla styrkist trú og álit
Björns Franzsonar á íslenzku
lýðræði við það, að þeir reynist
margir.
Fordæmi Svía.
Þjóðviljinn segir að íslend-
ingum hefi verið nær að fylgja
fordæmi Svía í skiptum við
meginlandsþjóðirnar, en þeir
hafi byrjað á því að lána Pól-
verjum 50 miljónir króna og
síðan gert við þá verzlunar-
samninga. Ekki fylgdi það þó
þessari sögu að þeir Brynjólfur
og Áki hefðu verið búnir að láta
Pétur vin sinn leggja fyrir þess-
ar 50 miljónir handa Pólverjum.
En sú frétt kemur máske á
morgun.
Verðhækkun en ekki bætt
launakjör.
Það er óneitanlega skrítið að
verðhækkunin á mjólkinni skuli
koma nookkrum hugsandi
manni á óvart. Flestir vita, ef
þeir nenna að hugsa um það,
að landbúnaðarvísitaan er
reiknuð út einu sinni á ári. Og
það væri fullkomlega ónáttúru-
legt, ef mjólkurítrinn kostaði
fleiri aura nú, þegar hin al-
menna vísitala er 312 stig, held-
ur en í fyrrahaust, þegar vísi-
talan var 290 stig, þó að ekkert
tillit sé tekið til grunnkaups-
hækkana.
Það hefir jafnvel heyrzt, að
það væri ósamræmi að taka við
vísitcluhækkun á afurðaverð
sitt og mæla með niðurfærslu
á dýrtíðinni. Þeir, sem slíkt
mæla, ættu að stinga hendinni
í eigin barm, og athuga hvort
þeir vilja þá gefa bændunum
gott fordæmi og afþakka að ein-
hverju leyti vísitöluhækkun á
laun sín. Þegar slík fordæmi
fara að tíðkast, má byrja að
lá bændum þá verðhækkun, sem
þessa dagana verður á fram-
leiðslu þeirra, en fyrr ekki.
Bændur eru ekki að hækka
grunnlaun sín, og þeir fá enga
hækkun á aðurðaverði til að
mæta tollahækkununum. Hið
nýja verð er matsverð gerðar-
dóms, þar sem framleiðendur
og neytendur áttu hvorir sinn
fulltrúa, en hagstofustjóri var
oddamaður. Og grundvöllur
matsverðsins er sá, að bændur
hafi hiðstæðar atvinnutekjur og
aðrir vinnandi menn.
Furðulegar hugmyndir.
Annars koma stundum fram
furðulegustu fjarstæður, þegar
rætt er um tekjur manna og
afkomu í sveit og annars staðar.
Það er jafnvel sagt, að bændur
þurfi ekki húsgögn, þvi að þau
hafi lítt tíðkast í sveitum á öld-
inni sem leið. Svo á húsaleigan
að vera lægri í sveitum.
Svona hluti ætti ekki að
Fihrildaganga
Undanfarið hefir orðið tals-
vert vart við skrautleg erlend
fiðrildi í Reykjavík og nágrenni.
Þeirra varð fyrst vart mánu-
daginn 1. sept., og síðan hafa
daglega borizt fregnir um, að
þau hafi sézt í görðum bæjarins
og í nágrenni hans, meðal ann-
ars í Sogamýri, við Elliðaár, á
Vatnsendahæð og á Álftanesi.
Náttúrugripasafnið hefir þegar
fengið nokkur af þessum fiðr-
ildum, og auk þess frétt af
mörgum fleiri.
Við athugun hefir komið í
Ijós, að þetta eru svonefnd
aðmírálsfiðrildi (Pyrameis ata-
lanta). Að ofanverðu er grunn-
litur þeirra svartur, en fram-
vængir eru með breiðu, skar-
latsrauðu þverbandi, og á
vænghorninu utan við það eru
6 hvítir blettir og dílar. Á aftur-
vængjum er breiður, rauður
faldur með 4 svörtum dropum
og bláum díl aftast. Vænghaf
aðmírálsfiðrildisins er 5—6 cm.
Heimkynni þess ná yfir mestan
hluta Evrópu, sunnan heim-
skautabaugs, ennfremur Vest-
ur- og Mið-Asíu, Norður-Afríku
og Norður-Ameríku.
Hér á landi héfir nokkrúm
sinnum orðiö vart við aðmíráls-
fiðrildi, en aldrei hefir borið
eins mikið á þeim og nú. Þau eru
hér aðkomudýr og tímgast hér
ekki. Fiðrildi þessi gætu hafa
borizt hingað með tvennu móti:
í fyrsta lagi loftleiðis frá ná-
grannalöndunum, sem full-
þroskuð fiðrildi, og í öðru lagi
með varningi, sem púpur, en
þær gætu síðan hafa breytzt i
fiðrildi hér. Fyrri tilgátan er
miklu sennilegri, enda er vitað,
ajð aðnrírálsfiðrildiið, og fleiri
svonefnd flökkufiðrildi hafa
ríka tilhneigingu til ferðalaga,
og fara oft langa vegu yfir út-
höf. Nú er óvenju gott tækifæri
til þess að grennslast eftir því,
hvernig stendur á ferðum þess-
ara fiðrilda hér á landi. En til
þess þarf þó að fá sem gleggstar
upplýsingar um hvar og hve-
nær þeirra hefir orðið vart hér
að undanförnu. Það eru því vin-
.samleg tillmæli mín, að allir
þeir, sem hafa orðið varir við
erler,d fiðrldi, eða kynnu að
verða þeirra varir, sendi Nátt-
úrugripasafninu (pósthólf 532,
Reykjavík) upplýsingar um það,
og sendi helzt fiðrildin sjálf, ef
þau nást. Einkum væri þýðing-
armikið að fá upplýsingar um
fiðrildin utan af landi, og
skiptir þá miklu máli að fá sem
áreiðanlegastar upplýsingar um
hvenær þeirra hafi fyrst orðið
vart á hverjum stað.
Reykjavík, 8. sept. 1947.
Finnur Guðmundsson.
þurfa að rökræða. Hver er í
rauninni svo grunnhygginn, að
halda að byggingarefni lækki í
verði, þegar því er tilkostað að
flytja það upp um sveitir?
Heldur nokkur, að lærðir menn
í byggingariðnaði fari upp í
sveitir, til að vinna þar fyrir
lægra kaupi en heima hjá sér?
Þeir voru vanir að taka þar
sömu laun og fæði og húsnæði
að auki. Það er líka hægt að
sanna það reikningslega með
fenginni reynslu, að það er dýr-
ara að byggja hús uppi í sveit
en í kaupstöðum, og þarf það
engan að undra.
Hitt er satt að bændur þurfa
ekki að reiða fram þann kostn-
að, sem leggst á kjöt og mjólk
milli framleiðenda og neytenda
á því, sem þeir nota sjálfir, en
til þess er líka tekið fullt tillit
við verðákvörðunina.
Eru gjaldeyrisvandræðin
eðlileg.
Það er vorkunnarmál þó að
þeir, sem ábyrgð bera á sjórn-
arfarinu undanfarið reyni að
kenna óviðráðanlegum atvikum
um það, hvernig komið er. Flest-
ir reyna í lengstu lög að bjarga
mannorði sínu. Það er líka satt,
að síldveiði hefir brugðist. En
hefir ástandið verið þannig, að
óvenjulega lítill gjaldeyrir hafi
verið notaður til daglegrar
eyðslu, þegar öll „nýsköpun" og
„eðlileg fjárfesting" er dregin
frá?
Sannleikurinn er sá að fyrr-
verandi stjórn hafði 1200 milj-
ónir til ráðstöfunar á röskum
tveimur árum. Emil Jónsson
telur að 430 miljónir þar af hafi
runnið til nýrra framkvæmda.
Eftir eru þá h. u. b. 800 milj. kr.
(Fravihald á 4. s(Ou)
Heimsókn í alfinnskar
byggbir
Finnsku bændurnir eru duglegir menn og fylgjast vel með
tímanum. Bókakostur finnskra sveitaheimila er mikill og góffur,
en helzta aðalsmerki bændanna er þó hin frábæra gestrisni þeirra.
Laugardaginn 2. ágúst í sum?
ar lagði ég af stað frá Helsing-
fors ásamt Maj-Lis Holmberg,
sem er ýmsum íslendingum að
góðu kunn, móðursystur hennar,
frú Vesa og ungfrú Vesa, dóttur
frúarinnar. Ferðinni var heitið
inn í alfinnskar byggðir í Tav-
astland, sem er hérað góðan
spöl norðan við Helsingfors.
Við fórum með lest frá Hels-
ingfors til borgarinnar Tavest-
hus eða Hámeenlinna eins og
hún heitir á finnsku.
Á járnbrautarstöðinni i Tav-
astehus tók á móti okkur Jussi
Vesa, maður frúarinnar, ég átti
eftir að komast að raun um að
Jussi er gagnmenntaður mann-
kostamaður og á ég honum
margar ánægjustundir að
þakka. Allt þetta fólk mælti á
sænska tungu, þótt aðeins Maj-
Lis hefði sænsku sem móður-
mál. Jussi talaði reiprennandi
finnsku og rússnesku, en fleytti
sér auk þess á sænsku, þýzku,
ensku og frönsku.
Frá járnbrautarstöðinni héld-
um við til bezta matsöluhúss
borgarinnar. Á leiðinni þangað
tókst mér með aðstoð Jussa að
kaupa finnskan vindil, þótt ég
hefði ekki skömmtunarseðla.
Ég gerði margar tilraunir til
þess að kveikja í vindlinum en
þær voru allar árangurslausar,
það brakaði dálítið í öðrum
endanum á kauða en reyk fékk
ég engan. Ég gafst loks upp við
þessa reykingartilraun og vafði
vindlinum innan í pappír, geymi
ég hann enn eins og hvern ann-
an menjagrip.
Meðan við snæddum á mat-
söluhúsinu komst ég að raun
um, að bæði Jussi og kona hans
kunnu vel að meta enskar sigar-
ettur, þótt þau eins og aðrir
Finnar væru ófús að taka við
þeim.
Að máltíðinni lokinni var
ferðinni heitið til bóndabæjar,
)sem heitir Kyl'á-Pavolabær,
hann er í Vuolimienniþorpi og
Hattulasveit. Á þeim bæ býr
frændfólk samferðafólks míns
og ætlaði Maj-Lis að gefa mér
kost á að sjá húsakynni og
heimilisbrag á finnskum bónda-
bæ.
Við áttum að fara með áætl-
arbíl til Kylá-Pavolabæjar hvað
við líka gerðum. Ferðalagið var
þó allóvenjulegt. Bíllinn var
knúður viðarkolum og því eng-
an veginn loftgott inni. Svo lágt
var undir loftið að maður varð
að standa í keng en öll sæti
voru fyrir löngu uppseld. Þeim
sem eru vanir að ferðast í am-
erískum lúxusbílum hefði sjálf-
sagt ekki þótt þessi farkostur
góður, en um annað var ekki
að velja. Við hröðuðum okkur
inn og stóðum hálfbognir í við-
arkolalofti. Ekki var hætta á því
að við dyttum, því þrengslin
voru svo mikil, að við gátum
naumast hreyft minnsta fingur
hvað þá meira.
Þegar við vorum komin þóðan
spöl út fyrir borgina hækkaði
hagur strympu, því þá fengum
við að standa aftan á innan um
mjólkurubrúsa og annan varn-
ing, sem bílstjórinn var að smá-
skila bændunum, rétt eins og
gerist til sveita heima. Bíllinn
var þannig bæði áætlunarbíll og
mjólkurbíll. Á pallinum leið
okkur ágætlega og nutum við
útsýnis yfir ána og skóga þar
sem klettar gægðust upp úr
jarðveginum hér og þar.
Á Kylá-Pavolabæ.
Um hádegisbil komum við að
Kylá-Pavolabæ, en þar býr Hugo
Kuivalahti ásamt konu sinn og
börnum. Bærinn er 145 ára
gamall og það sem strax vekur
eftirtekt mína er hversu hreint
og fágað allt er, og komst ég
síðar að raun um að hreinlæti
er þjóðareinkenni Finna. . -
Við komum fyrst inn í litla
forstofu með 4 gluggum. í hverj -
um glugga stóðu litfögur blóm.
Fram með endilöngum lang-
vegg er grænmálaður bekkur en
borð á miðju gólfi.
Úr forstofunni gengum við
inn í litla stofu með borði og 4
stólum, sófum, skáp, klukku,
síma, útvarpi, fatahengi og ofni
úr tígulsteini. í þessari stofu
situr fólk að vetrarlagi ef gesti
ber að garði. Ljósmetið er stein-
olíulampi á flestum bóndabæj-
um.
Hugu Kuivalahti og kona
hans fóru með okkur gegnum
þessa stofu og inn í beztu stofu
hússins. Þar var mjög rúmgott,
stofan 7x7 m., og húsgögnin
bæði falleg og vönduð. Glæsi-
leg heimaunnin teppi prýddu
veggina. Á miðju gólfi voru
borð og 6 stólar, úti við
veggina voru tveir djúpir stólar,