Tíminn - 13.09.1947, Blaðsíða 2

2
TÍMIM, langardaginn 13, scpt. 1947
166. blað
Laufiardagur 13. sept.
■ I HmHHIWWW ft<1 i'MHili wT1 n"1!-! 'T<wlilir'Tflpmr^
Verðlag landbúnaðar-
afurða
Fyrir nokkrum dögum hækk-
aði mjólkurverðið. Næstu daga
gengur nýtt kjötverð í gildi,
hærra en það, sem var síðast-
liðið haust.
Menn eru misjafnlega fljótir
að átta sig á þessum hlutum.
Flestir hafa að sjálfsögðu vitað
að þróun málanna allt síðasta
verðlagsár hefir verið slík að
verðhækkun nú var óhjákvæmi-
leg, eins og kauphækkun laun-
þega fylgir hverri hækkun hinn-
ar almennu visitölu. En þeir eru
þó ýmsir, sem fyrst og fremst
taka eftir því, að hækkun er
hækkun, og finnst jafnvel ósam-
ræmi í því, að vísitöluhækkun
gengi í gildi á þeim tímum, sem
menn tala um ofmikla verð-
bólgu.
Nú hefir verið birt í blöðum
og útvarpi yfirlit um gang þess-
ara mála í þetta sinn. Þar er
frá því skýrt, að ágreiningur var
milli fulltrúa framleiðenda og
neytenda um það, á hvern hátt
skyldi finna verðlagsvísitöluna.
Var málið því svo sem lög stóðu
til lagt í gerð, þar sem hvorir
aðilar áttu einn fulltrúa, en
hagstofustjóri var oddamaður.
Þetta fyrirkomulag varð því
í framkvæmdinni það, að báðir
aðilar fluttu mál sitt fyrir trún-
aðarmanni ríkisins, sem teljast
verður hlutlaus, eftir því, sem
hægt er að vera það. Hagstofu-
stjóri á ekki neitt að sækja und-
ir neinn þann félagsskap, sem
sérstaklega telur sig hafa hags-
muna að gæta í sambandi við
verðlagningarmálin.
Auðvitað má alltaf deila um
verðlagsgrundvöllinn og sjálf-
sagt að athuga hann með fullri
gagnrýni. En fáum mun þykja
óeðlilegt, þegar málið er hugsað,
að einhver verðhækkun eigi sér
stað frá fyrra hausti, þar sem
hin almenna vísitala í landinu
hefir hækkað um 20—30 stig á
tímabilinu, auk þess sem ýmsir
aðilar hafa fengið grunnkaup
sitt hækkað.
Þess er því að gæta um verð-
hækkun landbúnaðarafurðanna
í haust,-íið hún er vísitöluhækk-
un, og grunvöllur þeirrar hækk-
unar er lagður af gerðardómi,
en ekki bændum einum.
Fulltrúar neytenda urðu ekki
sammála innbyrðis að þessu
sinni. Þeir viðurkenndu grund-
völlinn, sem lög ákveða, að at-
vinnutekjur bænda ættu að
verða sem jafnastar tekjum
annarra vinnandi manna. En
þeir töldu þau gögn, sem fyrir
lágu ófullnægjandi. Þegar þar
var komið skildi leiðir. Einn
vildi láta „áætlunarverð" gilda
um sinn, en gat ekkert sagt um
hvað það áætlunarverð ætti að
vera. Annar vildi láta óbreytt
verð haldast, og er það raunar
furðuleg tillaga að ósanngirni,
en hins vegar áþreifanlegri en
gasprið um áætlunarverðið.
Það er satt, að reikningsleg
gögn um rekstur landbúnaðar-
ins eru ekki til svo fullkomin og
víðtæk, sem skyldi. Bændur
verða að gera sér grein fyrir því,
að allar vonir þeirra um sann-
gjarnt verð afurða sinna í fram-
tíðinni, eru mjög bundnar við
það, að þeir hafi næg glögg og
ábyggileg reikningsleg sönnun-
argögn fram að leggja. En ís-
lenzka þjóðin má sízt við því, að
stefnt sé til frekari landauðnar
með ósanngjörnu afurðaverði.
PÁLL ZÓPIIÓTVÍ ASSO\:
Heyskapurinn og ásetningurinn
Senn er heyskapnum lokið
um land allt. Á „óþurrkasvæð-
inu“ reyna væntanlega ein-
hverjir að bæta upp lélegan
sumarheyskap með því að heyja
fram eftir haustinu. Verði góð
tíð, geta þeir náð nokkurri hey-
viðbót, ef þeir hafa til skipt-
anna. En haustverkin kalla að
og þeim verður að sinna, og er
því hætt við að minna verði úr
haustheyskap en margur vildi.
Bóndinn fer því senn að sjá
„heyjaforðann“ sem sumar-
stritið gaf. Heyjaforðinn tak-
markar að verulegu leyti hve
margar skepnur bóndinn getur
sett á vetur, og hvers arðs hann
getur vænzt af þeim. Afkoma
bóndans veltur því að mjög
miklu leyti á gæðum og magni
heyjaforðans. Það þarf því eng-
um að þykja undarlegt þó öflun
heyjanna sé sótt af kappi enda
er svo gert. Og meðan allt
heimilisfólkið var samhent um
það markmið að vinna að heill
heimilisins, þá gekk heyskapur-
inn eftir atvikum vel. Nú ber
meira og meira á því með hverju
árinu sem líður, að aðkomu-
fólkið, sem ekki skoðar sig sem
heimafólk vinnur að heyskapn-
um, eins og að „aktaskrift" og
þá verða afköstin minni. Til
þess finna margir bændur
greinilega.
í haust verður heyjaforði
bændanna óvenjulega misjafn.
En hver sem hann verður, þá
þarf bóndinn að vega hann og
meta og aðgæta vel hversu
margt búfé hann getur sett á
fóðurforðann, til þess þó að vera
viss um að hafa nægjanlegt fóð-
ur, hvernig sem veturinn verður.
Málsháttur segir að „bli^dur sé
hver í sjálfs sín sök,“ og annar:
„að betur sjái augu en auga,“ og
er nokkur sannleiki í báðum.
Því á bóndinn ekki að dæma
einn um heyjaforðann, heldur á
hann að gera það ásamt forða-
gæzlu-mönnum. Ásamt þeim
ber honum að meta fóðurforða
sinn og gera áætlun um, hvað
margar skepnur hann geti fóðr-
að á honum vetrarlarvgt. Forða-
gæzlumönnunum ber að gera
meira. Þeim ber að hjálpa þeim
bændum við útvegun fóðurbæt-
is, sem vantar fóður, og þeim
ber að vera í ráðum með um
það, með viðkomandi bónda og
oddvita, hvort réttara sé, ef fóð-
ur er ekki til handa öllum bú-
stofninum, að fá viðbótarfóður,
eða „skera af heyjunum,“ fækka
bústofninum. Og aldrei mega
forðagæzlumennirnir láta undir
höfuð leggjast, að gera strax að
haustinu ráðstafanir til þess, að
fóðurásetningurinn sé öruggur,
hvernig sem veturinn kann að
verða. Mönnum þykir leitt að
slátra „af heyjum“ að haustinu,
og það er oft vorkunn, en hvað
er það hjá því að neyðast til
að slátra „af heyjum“ að vor-
inu? Það er sárara en tárum
taki að þurfa að fara að slátra
um sumarmál, enda hafa marg-
ir, er það hafa neyðst til að
gera, borið þess menjar alla
æfi. Og það er forðagæzlumann-
anna að tryggja svo ásetning-
inn, að slíkt komi aldrei fyrir.
Á Norður- og Austurlandi er
forðagæzlumönnunum lítill
vandi á höndum. Þar er hey-
skapur allstaðar góður, mikill
að vöxtum, og heyin óhrakin,
sem kallaö er. Bændur geta því
allsstaðar haldið bústofninum
óiskertum vegna fóðurforðans.
Það verður þar þeirra einkamál,
hvort þeir kaupa fóðurbæti, og
hve mikinn. Handa sauðfé
munu margir gera það og þá
kaupa síldarmjöl. En þá ættu
þeir ekki að gefa kindinni nema
ca. 50 gr. á dag með beit, og
ef þeir gefa kindinni fóðurbæti
í innistöðu, þá gefa þeir maís
að V3 hluta. Margur sem hefir
breytt kúabúinu þannig, að
hann hefir nú t. d. þrjár kýr,
sem hver mjólkar um 3500 lítra
á ári, í stað þess að hann áður
hafði 5 sem gáfu líkt mjólkur-
magn árlega, þarf að kaupa fóð-
urbæti, þó heyin séu góð. Hin-
um er heppilegast að gefa
blöndu af síldarmjöli, mais og
hveitiklíði. Sjálfsagt gerir hver
bóndi á þessu svæði rétt í því að
gefa hverri kú daglega 1 til 3
matskeiðar af góðu iýsi allan'
veturinn. Með því tryggir hann
að kýrin beiði reglulega, en hætt
er við, að á því geti ella orðið
misbrestur. Þeir bændurnir, sem
ekki eiga hámjólka kýr, og þeir,
sem ekki geta selt frá sér mjólk,
kaupa ekki fóðurbæti handa
kúm sínum, ef þeir geta án hans
haft næga mjólk í heimili sitt.
Því smjörið, sem þeir kunna að
geta selt, borgar ekki verð fóð-
urbætisins.
Á Suðvestur- og Vesturlandi.
eiga margir bændur nær því
meðal heymagn að vöxtum. En
heyin eru verri en meðalhey og
þó mjög misjöfn. Þar er forða-
gæzlumönnunum vandi á hönd-
um, því að þar þurfa þeir að
meta hvað vanti til þess að
heyin séu fullgilt fóður, og
hvað þurfi að gefa með þeim
svo skepnur lifi af þeim og sýni
nokkurt gagn. Þetta er ekki létt
verk né skemmtilegt, en það
verður að gerast, undan því
verður ekki komizt. Það eru lík-
ur til þess að af fóðurbæti muni
, verða til eitthvað af síldarmjöli,
fiskimjöli, maísmjöli, hveitiklíði,
og rúgmjöli. Trúlega er rétt að
blanda saman 30—40% af síld-
armjöli, 15—20% hveitiklíði,
40—50% af maísmjöli og rúg-
mjöli og 2% af fóðursalti. Svo
að segja hver bóndi á Vestfjörð-
um á vothey, og margir mikið.
Þeir munu margir geta gefið af
því hálfa gjöf og meira, og þurfa
þá ekki að gefa eins mikinn fóð-
urbæti og hinir, sem það eiga
ekki. Mér þykir trúlegt, að með
venjulegri heygjöf að þurrheyi
þurfi að gefa ca. 2 kg. af fóður-
bæti á dag eða 1 kg. í mál, til
þess að kýrin sé eins vel haldin,
og hún hefði fengið sama hey-
magn af meðal töðu.
Forðagæzlumennirnir þurfa
hér að ætla kúnni 13—15 kg. af
heyi á dag og 2 kg. af fóðurbæti,
þar sem ekki er gefið vothey.
Og þeir þurfa að ganga úr
SJÖTÍU OG FIMM ÁRA:
Davíð Jónsson
lireppstjóri, Kroppi
Bændaöldungurinn Davíð
Jónsson á Kroppi í Eyjafirði
varð 75 ára í gær. Hann dvelur
nú á Grund hjá Ragnari syni
sínum og Margréti Sigurðar-
dóttur konu hans. Davíð á
Kroppi er höfðingi í sjón og
raun, enda verið einn af forvíg-
ismönnum Eyfirðinga í merki-
legu umbóta og samvinnustarfi
undanfarna hálfa öld. Mörgum
trúnaðarstörfum hefir hann
gegnt fyrir sveit sína og hérað.
Verið hreppstjóri Hrafnagils-
hrepps í 43 ár. Sýslunefndar-
maður í 20 ár. Formaður skóla-
nefndar Laugalandsskólans frá
því hann var , stofnaður. For-
maður í fasteignamatsnefnd
Eyjafjarðar síðan 1929 og þann-
ig mætti lengi telja. Jörð sína
hefir hann stórbætt með mikl-
um byggingum og ræktun.
Mest er þó vert um manninn
sjálfan, þennan glaðlynda og
gamansama mann, sem alltaf
er hrókur alls fagnaðar. Gest-
risinn, skáldmæltur, söngelskur
og reiðubúinn að leysa vanda
sem flestra af lipurð og nær-
gætni. Þess vegna er Davíð á
Kroppi ^jnn af þeim, sem sett
hafa svip á Eyjafjörðinn það
sem af er þessari öld. Og enn er
hann léttur í spori með spaugs-
yrði á vörum þótt heilsu sé
nokkuð tekið að hnigna. Við
þessi tímamót munu margir
minnast hans með einlægu
þakklæti og árnaðaróskum.
iskSugga um, að fóðurbætirinn
sé til á heimilunum eða vissa sé
fyrir því, að hann fáist síðar í
verzlunum. Sauðfénu er sjálf-
sagt að gefa síldarmjöl með beit-
inni, 50—60 gr. á dag, og
sauðfénu á helzt ekki að fækka
á þessu svæði, nema þá ef til
vill í Borgarfirðinum, þeir hafa
trygga mjólkursölu, og hjá þeim
verður bráðlega gerður niður-
skurður á sauðfénu, svo minnst
gerði til þó því fækkaði þar. Á
Vestfjörðunum eru víðast menn
sem vanir eru fóðurásetningi,
enda hefir fóðurásetningur þar
verið beztur til fleiri ára. Þeim
mun því varla verða skotaskuld
úr því að halda í horfinu, ef
þeir geta fengið fóðurbæti, og
það vonar maður að takist, þó
vissa sé engin fyrir því enn.
Vel má vera að Borgfirðingar
sæju sér hag í því að kaupa hey
úr Húnaþingi, það fæst þar, og
með skipulögðum flutningi er
ekki frágangssök að flytja það
á bílum milli héraða.
A Suðurlandi eru heyin
minnst og líka verst. Menn eiga
þar lítið og margir ekkert vot-
hey. Er það illa farið og lítt
skiljanlegt né afsakanlegt. Þar
hefir forðagæzlan líka verið lítt
rækt undanfarin ár og munu
óvíða vera til forðagæzlumenn
kosnir af hreppsnefndum.
Engan vafa tel ég á því, að
þar verði að fækka skepnum.
Fóðurforðinn er ekki einu sinni
nægur til að halda skepnunum
lifandi vetrarlangt og enn síður
til þess að fóðra þær svo að þær
sýni gagn. Þar þarf kýrin vænt-
anlega 3 til 5 kg. af fóðurbæti
með venjulegri heygjöf, og í
þeim fóðurbæti þarf að vera
3—4% af fóðursalti. Auk þessa
mun hver kýr þurfa 3—5 mat-
skeiðar af góðu lýsi, eigi hún
að halda heilsu vetrarlangt. En
þó bændur fái fóðurbæti og gefi
hann líkt og hér segir, þarf eng-
inn að vænta að fá fullt gagn
af kúm sínum. Nokkuð margir
(Framhald. á 4. siðu)
Guðbrandur Magnússon:
Kapítulaskipti í
skógræktarmálurLum
FIMMTA GREI\
Með þessari grein verður lok-
ið að segja frá aðalfundi Skóg-
ræktarfélags íslands og er þá
fátt ósagt annað en það, sem
fyrir augun bar.
Er þá fyrst að geta um plöntu-
uppeldi á Vöglum. Það er nú
mjög að færast í aukana, eins
og yfirleitt á þeim stöðum öðr-
um, þar sem skógrækt ríkisins
hefir þau störf með höndum.
Vakti það athygli hvað um-
gengni öll um gróðurreitina bar
vott um alúð við þetta mikils-
verða uppeldisstarf, en þarna
er það framkvæmt undir um-
sjón Einars Sæmundsen skóg-
arvarðar, yngra. Á Vöglum eru
nú í uppvexti nokkur hundruð
þúsund plöntur, á mismunandi
aldri, mest af björk, en einnig
nokkuð af barrviðarplöntum,
og reyniviði.
Fyrir atbeina skógræktar-
stjóra hefir ríkið nú eignast
jarðirnar Þórðarstaði og Belgsá,
ásamt hálfum Lundsskógi í
Fnjóskadal og þar með einn
hinna víðlendustu og jafnframt
vöxtulegustu skóga hér á landi,
samtals að flatarmáli ámóta og
Hallormsstaðaskóg. Er nú verið
að alfriða skóglendið og þó
miklu víðáttumeira l?.ndssvæði,
og allt upp á fjallshlíðina. Má
vænta mikillar útbreiðslu skóg-
gróðurs innan þessarar frið-
helgi. Var ekið suður vestan-
verðan Fnjóskadal til þess að
sýna mönnum þessa búbót en
jarðirnar liggja í austurhlíð
dalsins, að kalla í óslitnu
áframhaldi suður af Vaglaskógi
í bakaleið var staðnæmst í
nýlegri, lítilli skógargirðingu í
landi jarðarinnar Hróarsstaða,
en þeir eru gegnt Vöglum. Þess-
ari girðingu mun Skógræktar-
félag Fnjóskdæla hafa komið
í framkvæmd. Fyrir fræfok
vestur yfir Fnjóská þýtur nú
björkin upp innan þessarar
girðingar.
Næst var ekið norður að Víði-
völlum, fallegri, vel setinni jörð,
nokkru norðar í dalnum, og þar
skoðaður einn hinni nýju bæj-
arskóga, þeirra Þingeyinga.
Bóndinn þar, var einn fundar-
manna, Jón Kristjánsson kenn-
ari. Fannst aðkomumönnum
ekki hvað minnst um þennan
minsta, en jafnfPnmt mikla
fyrirmyndarskóg! Og vert er að
leiða huga að því, að það er
fólk|ið 1 jsama héraðinu, sem
snýr bökum saman til þess að
hefjast handa um framkvæmd
bæjarskóga, sem kom sér saman
um, hvernig standa skyldi að
því að starfrækja fyrsta kaup-
félagið hér á landi!
Á heimleið var snöggvast
staðnæmst við tíu ára gamla
girðingu Skógræktarfélags Ey-
firðinga um 3 km. langt, all-
breitt landssvæði, á strandlengj-
unni austan við Pollinn. Þarna
hefir félagið gróðursett 60—70
þúsund plöntur í mismunandi
frjósamt land. Vakti það at-
hygli, að Ármann Dalmannsson,
sá sem sýndi aðkomumönnum
landsvæðið, yissi upp á hár,
hve margar barrplantnanna
höfðu þegar náð 2 m. hæð. Það
er slík nærfærni, slíkur áhugi,
sem framtíð skógræktarmál-
anna á svo mikið undir!
Á Garðsárgil, á Leyningshóla,
og „hulduskóginn" á Þelamörk
hefir áður verið minnst. En öll
eru þessi svæði á vegum Skóg-
ræktarfélags Eyfirðinga.
Hafnfirðingar rekja áheyrn
og undirtektir til Hellisgerðis,
til Ingvars!
Með sama hætti munu Eyfirð-
ingar rekja til Þorláks Hall-
grímssonar á Skriðu í Hörgár-
dal, sem gróðursetti reynivið-
inn í sinn garð 1820—30. Til
Sigurðar Sigurðssonar og Gróðr-
arstöðvarinnar á Akureyri! Og
eru þó framkvæmdaættir þar
allar vandraktar, og mætti þá
sízt gleyma Schiöths-fólkinu.
Að lokum skal þá segja nokk-
uð frá Hagavík, umfram það,
er dr. Helgi Tómasson skýrði
frá á skógræktarfundinum, og
endursagt hefir verið að nokkru
í þessari grein.
Hagavík er ein hinna undur-
fögru jarða við vestanvert Þing-
vallavatn. Graslendi, birki-
kjarr og uppblástur setur eink-
um svip á jörð þessa, til við-
bótar hinu fjölbreytilega lands-
lagi og fagra útsýni. í landi
Hagavíkur er svonefndur
Lómatjarnarháls. Þessi háls var
gróinn nokkru birkikjarri þegar
hann var girtur fyrir 10 árum.
Við friðunina hefir birkið tekið
að vaxa, og vex nú beinstofna,
þótt að sjálfsögðu leyni sér ekki
„bithnykkurinn," eigi Hagavík-
urbjörkin eftir að rísa í eðlilega
hæð, sem skógarverðirnir á
Vöglum vöktu athygli á I skóg-
inum þar, en það var kröpp
bugða eða hnykkur, neðst á trjá-
stofninum.
Á þessum hálsi, innan um.
birkikjarrið, lifa nú góðu lífl
meir en 50 þúsund barrviðar-
plöntur, mismunandi gamlar,
rauðgreni, skógarfura, blágreni
aðallega, en einnig nokkur
hundruð sitkagreni. Það sem
einkenndi þennan aðkomugróð-
ur, sem enn að vísu fæstur hefir
náð að vaxa í fullla metershæð,
var það, hvað hann virtist vel-
sældarlegur. En æðimikla vinnu
mun verða að leggja í það
næstu árin, að verja hann fyrir
heimaríkri björkinni, svo hún
vinni ekki aðkomugróðrinum
grand.
Næst vaktl athygli hin vand-
aða, sexfalda, gaddavírsgirðing,
sem búið er að setja upp um mik
inn hluta af hinu mjög mishæð-
ótta landi jarðarinnar. Allir
stólpar úr járni og meirihluti
þeirra galvanhúðaður. En efstu
strengirnir tveir úr gildari
gaddavír en algengt er í girð-
ingum hér á landi. En ef til vill
eiga hinar ungu trjáplöntur
undir engu meir, en einmitt.
girðingunni!
Á hrauntanga vestan Haga--
víkur er búið að gróðursetja,
nokkuð af trjáplöntum.
En umhverfis selið, sem dr.\
Helgi hefir reist sér þarna, er'
(Framhald á 4. síðu)