Tíminn - 27.09.1947, Blaðsíða 2

2
176. MafB
Jarðyrkjutækin
Starfsmenn Búnaðarfélags
íslands hafa verið á ferðinni
víða um land til að gera byrj-
unaráætlanir um framræslu
lands í stærri stíl en dæmi eru
til áður. Þeir eru margir mýra-
flóarnir á íslandi, stærri og
smærri, sem geta orðið hið bezta
og arðsamasta kostaland. En
þar er framræslan fyrsta skil-
yrðið.
Nú sjá bændur hylla undir
uppfyllingu þeirra drauma
sinna betur en nokkru sinni
fyrr, að koma ræktunarmálun-
um áleiðis. Og því hafa mæl-
ingamenn B. í. óvenjumikið að
gera á grundvelli laganna um
ræktunarsamþykktir.
En það eru ýmsar blikur í
lofti, framtíðin dálítið óviss.
Það er eftir að fá inn í landið
tækin til jarðyrkjustarfanna.
Nýsköpunarstjórnin svokall-
aða gerði mikla samninga um
skipakaup. Erlendur gjaldeyrir
var tekinn frá og veðsettur
þeim stofnunum, sem áttu að
smíða skip og afhenda ein-
hverntíma síðar.
En það voru engir framtíðar-
samningar gerðir á vegum rík-
isstjórnarinnar um kaup á
jarðyrkjuverkfærum, og vant-
aði þó ekki, að stjórnarblöðin
sæju að búskapur landsmanna
væri ekki fullkominn. Það stóð
ekki á bændum að biðja um
verkfærin. En þau voru ófáan-
leg eins og sakir stóðu. Og stjórn
gjaldeyris- og viðskiptamál-
anna brást, hér sem annars
staðar.
Gjaldeyririnn var ekki
geymdur. Það voru fluttir inn
margs konar hlutir, þarfir og
óþarfir. Allar götur Reykjavík-
ur fylltust af bílum. Sumir eru
nauðsynlegir til flutninga á
fólki og vörum. Aðrir eru
hafðir til áfengisverzlunar og
ástafars. '
Stórhýsi bílasalanna þenjast
út og keppast hvert við annað
að gnæfa sem hæst yfir götur
borgarinnar.
Byggðar voru nýjar bíóhallir,
til að skemmta Reykvíkingum
og gestum þeirra.
Innflutningur og eyðsla
áfengis og tóbaks óx með ári
hverju.
Ríkisstjórnin kallaði þetta allt
nýsköpun.
Svo var því bætt við, að
svona mætti halda áfram og
alltaf með sívaxandi hraða. Þær
yrðu víst 800 miljónir króna út-
flutningstekjurnar þetta árið,
sem færi í hönd.
Svo vakna menn við það að
gjaldeyririnn er þorrinn og þá
eru jarðyrkjuverkfærin ókomin.
Og nú er það hlutverk þeirra,
sem stjórna málum þjóðarinnar
framvegis, að halda svo á mál-
um, að þessi tæki fáist. Því að
þar liggur mikið við.
Fáein héruð eru nú þannig
sett með tæki, að þau geta unnið
i ræktunarmálum sfnum stór-
virki, sem eru dæmalaus í bún-
aðarsögu landsins. Eftir fáein
ár verður aðstaða bænda þar
almennt önnur og beri en áður
hefir þekkzt hér á landi, nema
þá sem einstök dfKni.
Geti nú ekki önnur héruð
fengið að fylgjast með af tækja-
leysi, myndast hér nýtt viðhorf.
Bilið á milli héraðanna verðu^
svo breitt að það varðar blátt
áfram líf eða dauða. Þau héruff,
sem verffa eftir handan viff
gjána, sem er aff myndast, verffa
TÍMINN, laugardaghm 27. sept. 1947
HALLDÓR KRISTJÁNSSON:
Rabbað um gengislækkun
„Vinir alþýðunnar”
Ég hefi verið hræddur við
gengislækkun síðan Ólafur
Thors varð forsætisráðherra
1942.
Hræddur hefi ég verið vegna
þess, að þegar menn reikna með
að peningar fari lækkandi í
verði, vilja þeir helzt ekki þurfa
að eiga þá. Við höfum helduur
ekki farið alveg varhluta af
áhrifum þess hingað til. Sum!r
hafa verið haldnir eins konar
kaupaæði og sjúklegri eyðslu-
fýsn. En þjóðin er nógu eyðslu-
söm, þó að ekki sé aukið á það
með stjórnarframkvæmdum.
Hætta á gengislækkun hefir
mér sýnst vofa yfir vegna þess,
að það hefir löngum orðið úr-
ræði þjóða til að komast frá
verðbólgu, sem þær hafa steypt
sér í. Því aumari og vejkari fjár-
málastjórn sem verið hefir í
iöndunum, því rækilegar hefir
það ráð verið notað, því að það
er einna auðveldast og lítil-
mannlegast. Hitt er auðséð, að
bað yrði ómögulegt, hvernig
sem að yrði farið, að láta menn
halda mörgu krónunum í fullu
verði og stærð.
Mammon í skutnum.
„Fari Mammon flár úr skut
fyrr en sær er rokinn,
annars stelur hann öllum hlut
í vertíðarlokin.“
Við Framsóknarmenn höfum
varað við verðbólgunni. Við
sögðum mönnum að skamma
stund myndu þeir eiga að gleðj-
ast yfir auðlegð krónufjöldans.
Ef Mammon færi ekki úr skutn-
um, myndu þeir verða rændir
öllum hlut í vertíðarlok.
Okkur var ekki trúað og nú
blasa afleiðingarnar við.
Það veit hamingjan, að mér
finnst því fólki, sem ég hefi
dauffadæmd sem landbúnaðar-
sveitir.
Þess vegna ber nú margföld
nauffsyn til þess, aff öllum sveit-
um landsins sé veitt affstaffa til
aff fá hin fyrirhuguffu jarff-
yrkjutæki á allra næstu misser-
um.
helzt talað við um stjórnmál,
nokkur vorkunn, þó að það í
stríðsgróðavímunni tryði mönn-
um eins og Ásgeiri Ásgeirssyni
og Gísla Jónssyni betur en mér.
Því skyldu þeir trúa saklausum
sveitamanni, sem aldrei hafði
tekið þátt í „stórbisnes" eða
svindli, þegar hann greindi á
við fyrrverandi fjármálaráð-
herra og formann fjárveitinga-
nefndar? Það er stundum van-
metið sakleysið.
Það má vitanlega segja, að
það sé ekki mitt að mæla menn
undan því, að taka ábyrgð af-
stöðu sinnar. Mennirnir vonuðu
að seðlarnir í vasanum héldu
gildi sínu og fjölda, þangað til
Ólafur Thors og stjórn hans
gerðu niðurfærsluna, og ekki
myndi standa á henni, þegar
þörfin krefði. Þá myndu allir
jsöínuðu seðlarnir aukast að
verðmæti og kaupmætti. Slík
væri náttúra nýsköpunarinnar.
Þessu trúðu menn og greiddu
atkvæði eftir því. Kalli þeir nú
á Baal.
Nei. Ævintýrið er liðið. Og nú
óttast margur um hlut sinn á
vertíðarlokunum.
Bundnir menn.
Úti um land hefir víða verið
hörgull á efni til framkvæmda.
T. d. hefir timbur naumast
fengist á Vestfjörðum undan-
farin ár, nema á haustin. Bænd-
ur og enda fleiri hafa ekki feng-
ið fólk nema til brýnustu dag-
legra starfa við reksturinn.
Þetta hvort tveggja veldur
því, að margar framkvæmdir
hafa beðið, enda þótt nokkur
fjárráð væru og þörfin aðkall-
andi. Það hefir jafnvel ekki ver-
ið hægt að halda við húsum og
girðingum.
En þó að framfaramennirn-
ir úti um land hafi ekki fengið
nauðsynjar sínar enn, hafa þeir
ekki haldið að sér höndurn. Þeir
hafa búið sig undir umbóta-
starf, m. a. á þann hátt að
leggja fyrir fé.
Framsóknarmenn hafa knúið
fram löggjöf um ræktunarsam-
þykktir. Það er von á jarðyrkju-
tækjum samkvæmt þeim lögum,
en það er eftir að kaupa þau.
Ekki var erlendur gjaldeyrir
lagður til hliðar þeirra vegna,
meðan hann var til. Bændurnir
eru sjálfir eigendur að íslenzk-
um peningum til að borga þessi
tæki með, hver eign sem verður
í þeim peningum.
Sama er að segja um fjöl-
margar framkvæmdir aðrar,
skólabyggingar o. s. frv.
Réttur sparifjáreigandans.
Auðvitað eru það smámunir,
þó að menn eigi peninga, sem
svarar tekjum hálfs eða heils
árs, hjá því hvernig atvinnulíf-
ið gengur framvegis. En þó eiga
sparifjáreigendur sinn rétt. Þeir
eru þó yfirleitt gæddir þeirri
ábyrgðartilfinningu að vilja
tryggja framtíð sína og sinna.
Án þeirrar ábyrgðartilfinning-
ar stendur ekkert siðað og sjálf-
stætt mannfélag.
Auðvitað geta eigendur spari-
fjárins verið leiðindamenn og
siðferðilegir lubbar, svo sem
skattsvikarar, en skattsvik eru
drep í hverju þjóðfélagi, eins
og annar óheiðarleiki. En hinu
má ekki gleyma, að manna hef-
ir verið freistað með alveg sér-
stökum hætti til skattsvika
undanfarið. Það gerir braskið
og allt dekrið og eftirlitsleysið
við óhr>?arleg gróðabrögð. Þeir,
sem hafa staðið þessar freist-
ingar af sér, eru sannarlega úr
góðu efni gerðir.
Þó að menn segi að einu gildi
um verðskráningu hins dauða
penings, er það skammt hugsað.
Einhverjir verða að eiga spari-
fé. Og því miður hefir oftar
verið oflítið en ofmikið um
sparifjárinnstæöur hér á landi
til að lána blessuðum athafna-
mönnunum.
En hvað lengi halda menn að
sparifjáreigendur verði til, ef
alltaf er gengið á þeirra hlut?
Ætli það sé þá ekki betra að
leggja aurana sína í eitthvað og
verða „athafnamaður," —
eignast bréf í hlutafélagi, sem
er rekið með lánsfé, — hvaðan
sem það á að koma?
Það vantaði ekki að mörgu
fögru væri lofað þegar komm-
únistarnir „Lslenzku" settust í
ráðherrastólana 1944. Burgeisar
íhaldsins áttu nú ekki að verða
langlífir. Áki var með sveðjuna
í hendinni og var tilbúinn að
„skera þá við trog“, sem frægt
er orðið. „Framsóknaraftur-
haldið“ var þá heldur ekki til
fyrirstöðu. Það hafði, sem sé
skorist úr leik, eins og þaö var
kallað. Nú var riðið geist úr
hlaði með mikið veganesti,
hvorki meira né minna en 580
miljónir í erlendum gjaldeyri.
Við skulum ætla að „fólkið“,
eins og Einar Olgeirsson orðar
það venjulega, hafi ekki farið
varhluta, þegar til skiptanna
kom.
Hvernig var svo farið með
féð? Tvö „ráð“ voru látin ausa
því út, hvert í kapp við annað.
j í nýsköpunarráðinu var t. d.
!Einar Olgeirsson mjög fjörugur
I við austurtrogið. En hvar lentu
peningarnir? Var það hjá „fólk-
inu?“ Nei, þeir lentu hjá mönn-
unum, sem „skera átti við trog“.
Verkin sýna merkin. Skranið
flæddi yfir landið. Verzlunar-
hús, bíó og kanslarahallir ruku
, upp. Hundruðum þúsunda var
j varið í teikningar á luxus hóteli
og útvarpshöll. Bifreiðainn-
flutningurinn var sem flóðalda,
enda eru nú allar götur þaktar
; bifreiðum.
( Hverjir fengu nú öll þessi
gæði? „Burgeisarnir" og svo
„fínir“ kommar.
Svarti markaðurinn var opin-
ber markaður, bílleyfi auglýst
til sölu, verð á þeim var frá
10—20 þús. Verðlagseftirlit og
álagning var þannig háttað, að
því verri og dýrari innkaup þess
meiri hagnaður. Húsabygging-
ar komust í fáar hendur, sala á
íbúðum og leiga var með þeim
endemum, að menn varu bein-
línis rakaðir, seldir á leigu um
langa framtíð. Nú voru þó vinir
alþýðunnar við völd — höfðu
þeir Einar og Brynki gleymt
„fólkinu?"
Afgreiðsla tryggingarlaganna
eru eitt af verkum þeirra. Að
flestra dómi eru þau ein hringa-
vitleysa. Troðið er upp á vellríkt
fólk styrkjum, en fátæklingar
og þeir, sem verða fyrir slysum,
fá oft ekkert annað en að borga
gjöldin.
Svikin við alþýðuna — „fólk-
ið“ — er nú orðin staðreynd,
sem allir sjá. Eftir stjórnartíð
kommanna eru þeir fátæku fá-
tækari og þeir ríku ríkari. —
„Fólkið“, sem þeir lofuðu að
skapa bjarta framtíð og öryggi,
er enn í bröggum, hanabjálk-
um og kjöllurum. Feitu kýrnar
— gjaldeyririnn er horfinn. —
„Fólkið“ stendur með pappír
í höndunum, sem hefir engan
kaupmátt.
Stöðvun atvinnuveganna og
atvinnuleysi er framundan.
Þannig skildu vinir alþýðunn-
ar við — „fólkið.“
Hræddur er ég um, að það
verði létt í maga verkamanna,
þegar frá líður, að lesa Þjóð-
vil.jann með rússneskan áróður
og níði um frelsishetjur kúg-
aðra þjóða. Við næstu kosning-
ar mun íslenzk alþýða — „fólk-
ið“ — dæma þessa loddara^ sem
svikið hafa hana og leitt hana
út í fátækt og atvinnuleysi.
Abc.
Hér dugar heldur ekki neins
konar seðlaprentunarhagfræði
upp úr Þjóðviljanum.
Fari svo, að nú þætti nauðsyn
að grípa til gengislækkunar,
meðan verðlag allt er í hámarki
á heimsmarkaði, er hætt við
því, að ýmsir búist við áfram-
haldandi gengisfalli þegar verð-
lækkunin kemur. Og ég veit ekki
hvernig á að eyða þeim grun-
semdum. En hvar stöndum við
þá, ef menn reikna með óhjá-
kvæmilegu gengishruni?
Ætli það sé ekki meiri þörf að
reyna að glæða trú á gildi pen-
inganna?
Ranglæti og hætta.
Ég veit að hér er komið i full-
komið óefni og öngþveiti. Niður-
færsluleiðin er ekki fær nema
með eins konar skuldauþpgjöri
og margs konar ráðstöfunum
sem kosta fé. En niðurfærsla er
gengishækkun peninlga á inn-
lendum markaði og því er
eignaaukaskattur samfara nið-
ui'færslu ré’ttmætur og sjálf-
sagður. En það er heiðarlegra að
fækka krónujn manna með
eignaaukaskatti með hliðsjón af
stækkun þeirra og efnahag
eigandans, en að minnka þær
með gengislækkun, sem minnk-
ar allar krónur jafnt, eins ríkra
sem fátækra.
Vera má að öngþveitið geri
gengislækkun fyrr eða síðar
óhjákvæmilega. Hér er komið í
sjálfheldu. En gengislækkun er
bæði ranglát og hættuleg og því
verður að fara sem síðast og
skemmst út á þá braut.
Páll Zóphóníasson:
Hvaö geta bændur lært af
óþurrkunum í sumar?
Óþurrkarnir á Suðurlandi í
sumar eru einstakir í sinni röð.
Þeir hafa verið bændunum jafn
bagalegir og síldarleysið síldar-
útgerðarmönnunum. Vegna ó-
þurrkanna verður ársafkoma
bændanna mjög miklu verri en
hún hefði ella orðið, og vegna
síldarleysisins verður afkoma
síldarútgerðarmannanna það
líka. Og þó er þetta misjafnt,
þegar einstaklingarnir eru at-
hugaðir. Einstaka bændur hafa
þrátt fyrir alla óþurrka fengið
um meðalheymagn og hey þeirra
eru lítið hrakin. Og nokkur skip,
sem á /fldinni voru, koma af
henni með góðan afla. En fjöld-
inn af bændunum sem búa á að-
alóþurrkasvæðinu eiga ekki eft-
ir sumarið nema um helming af
venjulegum heyforða og þelr
eru til sem ekki eiga nema um
y3 af meðalheyforða. Og mikið
af þessum litlu heyjum er hrak-
ið, og nokkuð af þeim var úr
sér sprottið þegar þau voru
slegin, og þegar af þeirri ástæðu
er fóðurgildi þeirra minna en
ella.
Mér virðist bæði á viðtölum
mínum við bændur og því sem
ég hefi séð, að mikið megi læra
af reynslunni í sumar hvað hey-
skapinn snertir. Nokkur atriði í
þvi sambandi vil ég tala um hér,
og biðja bændur að íhuga þau
vel, en vafalaust er fleira sem
þar kemur til greina og vona
ég að aðrir bendi á það, þvl
skaðinn á að gera menn hyggna
og af reynslunni á að læra.
Votheysgerff.
Það eru nú milli 60 og 70 ár
síðan farið var að gera vot-
hey hér á landi. Það hefir verið
gert í stökkum, moldargryfjum,
sem ýmist hafa verið hlaðnar
innan, eða ekki, og í steyptum
gryfjum af ýmsri gerð. Og vot-
heyið hefir reynzt vel, en þó
misjafnt eftir verkunaraðferð-
um, og því hvernig gryfjurnar
hafa verið gerðar. Margir bænd-
ur verka nú vothey árlega, sér-
staklega á Vestfjörðum og
heppnast það ávalt ágætlega.
Til eru bændur sem hafa gefið
öllum skepnum eintómt vothey,
og verkað öll sín hey þannig, og
gefizt vel. Atvinnudeild háskól-
ans hefir látið fóðra bæði sauð-
fé og nautgripi á eintómu vot-
heyi, og hafa þrif þeirra skepna
er það fengu staðið jafnfætis
samanburðarskepnum, sem gef-
ið var eintómt þurrhey. Þaff má
því fullyrffa aff þaff má gefa
skepnum einsamalt vothey, aff
minnsta kosti þegar þær venj-
ast því, enda þó menn ekki enn
vilji ráðleggja að gefa miklu
meira af því, en sem svarar
hálfri gjöf. Þrátt fyrir þetta er
það enn svo, að fjöldi bænda
hefir ekki aðstöðu til að gera
vothey, því þeir eiga enga vot-
heysgryfju, og treysta sér ekki
til að gera það í stökkum. Allir
þeir bændur á óþurrkasvæðinu,
sem áttu nógar votheysgryfjur,
fóru til mikilla muna betur út
úr óþurrkunum í sumar en hin-
ir, sem ekki áttu þær. Af því
eiga bændur aff læra þaff, aff
þeir, hver og einn einasti, eiga
aff koma sér upp þaff miklum
votheysgryfjum aff þeir geti
verkaff helming heyja sinna í
vothey. Og þetta eiga þeir aff
gera í haust og næsta vor. Með
því eiga þeir að vera búnir undir
að taka á móti næsta óþurrka-
sumri. Og enginn veit hvenær
það kemur, né í hvaða lands-
hluta. Allir — undantekningar-
laust allir— bændur þurfa því
að eiga votheysgryfjur yfir
heljrting heyja sinna.
Nokkrir bændur grófu sér
moldargryfjur í sumar og verk-
uðu vothey þar. Með því björg-
uðu þeir heyinu undan hrakn-
ingi, og tryggðu sér betri sprettu
í seinni slætti. Aðrir gerðu vot-
hey í stökkum með sama ár-
angri. Þeir sem ekki komi því
í verk fyrir næsta vor, að koma
upp súrheystættum, geta, ef
óþurrkar verða aftur næsta
sumar, lært af reynslu þessara
manna, sem björguðu heyjum
sínum í súrhey í ófullkomnar
bráðabirgða gryfjur í sumar.
Þeir fá ef til vill meiri úrgang
úr heyjunum í vetur, en ef þeir
hefðu haft góðar gryfjur, en
hvað er það móti hrakningun-
um og allri vinnutöfinni við
þurrkunartilraunirnar og öllum
skapraununum sem fylgdu.
Muniff því aff fjölga votheys-
tóftunum.
Hærurnar effa
yfirbreiðslurnar.
Vestfirðingar hafa frá gamalli
tíð notað hærur, og breitt þær
yfir hey sitt, þegar það var
komið upp í sætin. Hærur þeirra
voru heimaunnar úr íslenzkri
ull. Seinna fóru þeir að nota
poka í sama a.ugnamiði. Frá
þeim bárust yfirbreiðslur yfir
heysætin til Suðurlands fyrir
20 til 30 árum, og hafa náð tölu-
verðri útbreiðslu. Þegar breitt
er yfir sætin, má taka heyið illa
þurrt í þau. í þeim þornar það
og jp.fnar sig, og má oft taka
hey í hlöðu úr sætum eftir að
það hefir staðið í þeim 3—5
vikur, þó það hefði engum
dottið í hug að setja það í hlöð-
una með þeim þurrk sem á því
var þegar það var sett I sætið.
Fjölda margir bændur á Suður-
landi hafa notaff yfirbreiffslurn-
ar yfir heysætin í sumar. Þeir
hafa þá tekið heyið fangaþurrt
eða vel það í sæti og breitt yfir
þau, látið það siðan standa í
þeim, og þorna, og síðar látið
það inn. Enn sjást yfirbreidd
sæti, sem breitt var yfir kring-
um „Snorrahátíð". Með þessu
hefir miklu af heyi verið bjarg-
að frá nokkrum hrakningi. Oft
var heyið þó orðið nokkuð hrak-
ið er það náðist í sætin, en sumt
náðist fljótt í þau og er því ekki
mikið hrakið, þó lengi sé búið
að vera í sætunum. Yfirbreiðsl-
urnar hafa sýnt sig að vera góð-
ar, og þær hafa stuðlað mjög að
því, að hægt var að ná heyjun-