Tíminn - 11.10.1947, Blaðsíða 2

2
TÍMIM, laugarclagiiin 11. okt. 1947
186. MafS
Laugardagur 11. okt.
Óttinn við frelsi
neytendanna
í gær birtist í MorgunblaSinu
langlokugrein, þar sem veizt er
að Tímanum fyrír skrif hans
um tillögur þær, sem Hermann
Jónasson og Sigtryggur Klem-
ensson hafa flutt í fjárhags-
ráði um nýja skipan skömmt-
unar- og innflutningsreglnanna.
Grein þessi er eitt augljósasta
dæmi er nokkuru sinni hefir
sést á prenti um vondan mál-
stað.
í upphafi greinarinnar er
reynt að halda því fram, að til-
lögur þeirra Hermanns og Sig-
tryggs séu „gersamlega ófram-
kvæmanlegar“. Eins og kunnugt
er, eru tillögurnar þær, að inn-
flutningsverzlanir skuli fá inn-
flutningsleyfi í samræmi við af-
henta skömmtunarmiða. Það
fyrirkomulag gildir nú, að smá-
söluverzlanir fá ekki vörur,
nema í samræmi við afhenta
skömmtunarmiða. Engir nema
„gáfnaljósin“ við Morgunblaðið,
geta haldið því fram að það sé
„óframkvæmanlegra“ að láta
þessa reglu ná til innflutnings-
verzlananna en smásöluverzl-
ananna.
Eftir að Mbl. hefir þannig
reynt að andmæla tillögunum
með álíka tyllirökum og m. a.
sagt þær fluttar „í hreinasta
blekkingaskyni11, opinberar það
hina raunverulegu ástæðu til
fjandskapar. síns við þær. Það
segir, að tillögurnar „miffi aff
því aff draga sem mest af verzl-
uninni til samvinnufélaganna".
Ennfremur segir það, að til-
gangur tillagnanna sé, að
„klafabinda verzlun mikils
fjölda manna hjá kaupfélögun-
um og útrýma helzt af ^ öllu
annarri verzlun í landinu".
Það er eins mikil fjarstæða
og hugast getur,% að tillögur
þeirra Hermanns og Sigtryggs
klafabindi neytendur hjá einni
eða annarri verzlun. Þvert á
móti er tilgangurinn gagnstæð-
ur. Verði fallist á tillögurnar,
fá neytendur fullt frelsi til að
verzla’þar, sem þeir helzt vilja,
en samkvæmt núv. fyrirkomu-
lagi, eru þeir neyddir til að
verzla á „svörtum markaði" eða
hjá okurverzlunum, þegar vör-
urnar hjá beztu verzlunum eru
þrotnar. En það sýnir bezt, að
heildsalarnir óttast hið frjálsa
mat neytendanna, þegar aðal-
málgagn þeirra telur, að verzl-
unin muni færast að mestu eða
öllu leyti til kaupfélaganna, ef
neytendurnir fá að ráða því
sjálfir hvar þeir verzla. Hér af-
hjúpast vel hin raunverulega
afstaða þeirra, sem berjast gegn
tillögum Hermanns og Sig-
tryggs. Þaff er óttinn viff frjáls-
ræffi neytendanna, óttinn viff
frjálsa verzlun, sem stjórnar
gerffum þeirra og ekkert annaff.
Þá heldlur Mbl. því fram, að
Tíminn hafi kallað öll önnur
innflutningsfyrirtæki en kaup-
félögin „vafasöm og óheilbrigð
verzlunarfyrirtæki". Þetta er al-
ger uppspuni. Reglur þeirra
Hermanns og Sigtryggs myndu
ekki síður bæta aðstöðu
þeirra einkafyrirtækja, sem eru
vel samkeppnisfær, en þeirra
kaupfélaga, sem vel eru rekin.
Það eru aðeins hin óheilbrigðu
einkafyrirtæki, sem myndu
heltast úr lestinni, ef þessum
reglum væri fylgt, og þau eiga
líka að gera það.
Loks er það eitt aðalefni
úíiatiaHgi
Vantraust á fólkinu.
Mbl. ályktar í fyrradag, að
mjög sé hætt við því, að al-
menningur muni helzt vilja
kaupa vörur af þeim, sem óhag-
stæðust geri innkaupin. Ekki
er þetta nánar skýrt, en aðeins
sag$, að sú regla, að verzlanir
fengju innflutningsleyfi í hlut-
falli við skilaða skömmtunar-
seðla, gæti „leitt til þess, að
þeir sætu fyrir um innflutning,
sem óhagstæðust innkaup hefðu
gert.“
Það er ekki mikið álit, sem
Mbl. hefir á hagsýni almenn-
ings og verzlunarviti.
Stefna ríkisstjórnarinnar.
„Ríkisstjórnin heifir markað
stefnu sína í verzlunarmálun-
um í fyrrgreindri löggjöf (þ. e.
lögunum um Fjárhagsráð). Þar
er ákveðið, að þeirhi megin-
reglu skuli fylgt, að þeir aðilar
vinni að innflutningi til lands-
ins, sem hagstæðust innkaup
gera.“
Þetta er tekið orðrétt upp
úr Mbl. Nú ætti blaðið að upp-
lýsa á hvern hátt ríkisstjórnin
fylgir þessari stefnu eftir.
Það er ekki nóg að marka
stefnu með yfirlýsingum, þó að
góð byrjun sé. Það þarf að
marka stefnu í framkvæmd með
störfum og árangri.
Frá hverju vill Mbl. segja í
þeim efnum?
Fyrsta skilyrffiff.
Eins og vænta mátti er það
ýmislegt í skömmtunarreglun-
um nýju, sem kemur illa við
almenning. Skammturinn er
svo lítill af sumum nauðsynjum,
að þeir, sem illa eru undirbúnir
hafa óþægindi af, en það er að
minnsta kosti engu síður heið-
arlegasta fólkið.
Skömmtun eins og t. d. er nú
á mjölvörum getur ekki neitt
réttlætt, nema mjög takmark-
aður innflutningur, annað hvort
af því varan sé ófáanleg, eða
þá að reynt sé að draga inn-
Morgunblaðsgreinarinnar, að
Tíminn sé að spilla fyrir ríkis-
stjórninni með því að benda á
þá galla skömmtunar- og inn-
flutningsreglnanna, að þær
skapi jarðveg fyrir „svartan
markað,“ svipti neytendur rétt-
mætu frelsi og valdi aukinni
dýrtíð, nema gerðar verði á þeim
nauðsynlegar breytingar. Þetta
er meginfjarstæða. Ef ríkis-
stjórnin viðheldur þessu ástandi,
mun hún eðlilega afla sér mik-
illa og vaxandi óvinsælda. Þau
blöð, sem hvetja stjórnina til
að viðhalda slíku ófremdar-
ástandi, vinna markvisst að því,
að hún afli sér sem mestra ó-
vinsælda, enda mun stórum
hluta Sjálfstæðisflokksins' það
næsta ósárt. Þau blöð, sem
hvetja hana til réttra aðgerða,
eins og Tíminn gerir í þessu
máli, stuðla hins vegar að því,
að stjórnin vinni tiltrú almenn-
ings og henni verði auðveldara
að fá hann til að sætta sig við
ráðstafanir í sambandi við nið-
urfærslu dýrtíðarinnar.
Þess ber ríkisstjórninni líka
vel að minnast, að bæði í stjórn-
arsáttmálanum og fjárhags-
ráðslögunum er neytendum
heitið, að þeim skuli tryggt, að
þeir geti verzlað þar, sem þeir
helzt vilja. Þetta loforð er ó-
uppfyllt enn. Stjómin má ekki
draga efndirnar lengur, þótt
ýmsir heildsalar og heildsala-
málgögn, er óttast frelsi neyt-
endanna, láti ófriðlega,
kaup svo að frekar sé hægt að
komast hjá lántökum í bili.
Þetta hvort tveggja eru fullgild
rök, svo að þjóðhollir menn
munu sætta sig við óþægindin
þeirra vegna.
En því aðeins er réttmætt að
þola óþægindi og sanngjarnt
að ætlast til þess að menn geri
það, að réttlætis sé gætt í fram-
kvæmdum.
Því aðeins er stætt á því að
halda í nauðsynjar við menn, að
sparnaðurinn bitni fyrst og
fremst á óþarfanum.
Það verður ekki bætt í dag
fyrir afglöp liðins tíma. En
stjórnin getur eflaust leitt þjóð-
ina til viðnáms og viðreisnar, ef
hún ber gæfu til að sýna rögg-
semi, festu og réttlæti í fram-
kvæmdum.
Slysahætta.
Katrín Thoroddsen flytur til-
lögu um nýjar skömmtunarregl-
ur. Fylgir þar með furðuleg
greinargerð. Þar er m. a. talað
um slysahættu af sápugerð á
heimilum. Frúin virðist vera
orðin næsta kjarklítil fyrst hún
talar um slíkt, því að eins vel
má tala um slysahættu af mats-
eldun, þvottum og yfirleitt eldi
og rafmagni í húsum manna.
En sérstaklega ætti frúin með
tilliti til slysahættu að snúa sér
gegn reyktóbaki, því að reyk-
ingar valda alltaf öðru hverju
húsbrunum og manntjóni.
Rússneskur
kommúnistaflokkur.
Þjóðviljinn er alltaf annað
veifið að halda því fram, að það
sé enginn íslenzkur kommún-
istaflokkur til hér á landi. Þetta
er að vissu leyti rétt, en hins
vegar vita þeir, sem Þjóðviljann
hafa lesið, að kommúnistaflokk-
ur ráðstjórnarríkjanna hefir átt
málsvara hér á landi.
Vindhanaskapur Samein-
ingarflokks alþýðu — Sósíal-
istaflokksins í utanríkismálum
sýnir líka greinilega áhrifa-
valdið frá Moskvu.
Eru þeir Brynjólfur Bjarna-
son, Áki Jakobsson og Einar
Olgeirsson kommúnistar?
Hvað sem þeir vilja um það
segja, verður erfitt að hrinda
frá sér trú á hin austrænu
tengsl, meðan aldrei hefir orðið
vart við sjálfstæða hugsun i
Þjóðviljanum gagnvart Rússum
og stjórnendum þeirra.
Og þó að við höfum hér engan
íslenzkan kommúnistaflokk er
það sízt betra að hafa rússnesk-
an kommúnistaflokk.
Svartur markaffur.
Sá orðrómur gengur nú um
bæiinn, að í Hafnarstræti sé
rekin verzlun með skömmtunar-
seðla. Er sagt að þeir séu keypt-
ir fyrir áfengi og seldir fyrir
peninga.
Slíkt þarf auðvitað að hindra
með þungum viðurtögum og
rækilegu eftirliti, því að nóg er
eymd og auðnuleysi þeirra, sem
mest drekka, þó að þeir fyrir-
geri ekki rétti kvenna og barna
til kaupa á lífsnauðsynjum
vegna ógæfu sinnar.
Þátttaka í slíkri verzlun er
viðbjóðslegt athæfi.
En varðar það við lög að
kaupa skömmtunarseðla fyrir
áfengi?
Tölvísi kaupmannablaffsins.
Mbl. vitnar í Tímann í gær og
segir síðan:
„Og þess háttar og annað eins
birtist í blaði flokks, sem hefir
tvo af fimm ráðherrum í stjórn
landsins.“ ,
Hvernig á að skilja þetta?
Kann höfundurinn ekki að
telja nema fingur annarrar
handar og sleppir því sem um-
fram er? Eða telur Mbl. ráð-
herrana færri en aðrir? Og
hverjum sleppir það þá?
FIMMTUGURs
Guðmundur Jóhannesson
lióudt, Króki, Grafnlngi
Hann er fæddur í Eyvík í
Grímsnesi 12. október 1879 og
verður því fimmtugur á morgun.
Foreldrar hans eru Jóhannes
Einarsson og Guðrún Geirsdótt-
ir, sem bjuggu lengi í Eyvík við
mikla rausn. Guðmundur
kvæntist árið 1925, Guðrúnu
Sæmundsdóttur frá Lækjar-
botnum í Landsveit. Hafa þau
búið lengst af í Króki í Grafn-
ingi og eignast 6 börn, sem nú
eru flest uppkomin og hin
mannvænlegustu.
Guðmundur hefir gegnt ýms-
um trúnaðarstörfum fyrir sveit
sína. Verið skólanefndarfor-
maðþr, sýslunefndarmaður og
fleira. Hann er þó fyrst og
fremst bóndi af lífi og sál. Mikill
framfaramaður með sterka trú
á landbúnaðinum qg þýðingu
hans fyrir þjóðina. Jörð sína
hefir hann stórbætt. Byggt
steinsteyptar hlöður fyrir 1000
hesta, og öll önnur útihús jarð-
arinnar með sama myndarbrag.
Þá hefir hann byggt rafstöð,
fyrir alllöngu. Guðmundur er
áhugamaður um almenn mál-
efni og óbrigðull stuðnings-
maður allra framfara- og um-
bótamála, enda sýnt það glöggt
með fordæmi sínu. Vonandi á
hann enn langan og giftudrjúg-
an starfsdag framundan.
X.
Málverkasýning
Sigurðssonar
Þessa dagana hefir Sigurður
Sigurðsson frá Sauðárkróki
málverkasýningu í skála mynd-
listarmanna.
I|að er ljúfur og mildur blær
yfir myndum þeim, sem þar eru
sýndar. Sumar virðast við
fyrstu sýn nokkuð daufar og
óljósar í dráttum, eins og bezt
væri að horfa á þær í rökkri.
En þær eru sefandi og friðsæl-
ar á að líta. Listamanninum
hefir oft tekizt vel að ná hinni
mildu og væru friðsæld ís-
lenzkrar náttúru inn í myndir
sínar.
«
Það virðist hafa verið unnið
að þessum myndum af mikilli
samvizkusemi og vandvirkni og
er það alltaf mikils vert.
Fyrir þá, sem fylgjast vilja
með íslenzkri myndlist, er sjálf-
sagt að láta ekki þessa sýningu
fara fram hjá sér, en helzt
þurfa menn að gefa sér gott
tóm til að horfa á málverkin.
En það er bezt að láta hvern
einstakling um það, að gera
sér grein fyrir áhrifum tízk-
unnar á þennan unga málara,
og dæma um það, hvort þau séu
til hins betra eða verra.
Sigurður er sonur Sigurðar
Sigurðssonar sýslumanns á
Sauðárkróki. H. K.
Baun grær í máims*
nefi
Fregnir frá Karlstad segja frá þessu
atviki.
Tvítugur piltur á Vermalandi varð
aumur í nefinu í sumar og þegar móðir
hans fór að sjá á því, leitaði hann til
læknis. Læknirinn sá að matbaun
hafði komizt upp í nefið á piltinum og
skotið þar rótum og það var einmitt
ein rótin, sem gamla konan hafði séð.
En nú var ekki beðið boðanna með
uppskeruna, svo að þessi baunaakur
ber ekki frekari ávöxt.
„Ég vildi lifa það, að þjóðin
væri bindindissöm”
- Afmælisviðtal við Guðlaugu Narfadóttur
V
Gufflaug Narfadóttir, Sörlaskjóli 46 átti fimmtugsafmæli h. 8.
þ. m. f tilefni af því skrapp maffur frá Tímanum heim til hennar
eftir afmæliff og masaffi viff hana um stund, svo sem hér gefur
á aff líta.
— Það er lítið til mín að
sækja, segir Guðlaug, þegar
| blaðamaðurinn hefir óskað við-
: tals við hana. Þetta er ekki mik-
ill aldur og það er allt ósköp
i hversdagslegt, sem á daga mína
.hefir drifið.'
— Jú. En hversdagslegt al-
þýðulíf er líka lærdómsríkt og
1 fullrar athygli vert.
Hvar ertu fædd?
^ — Ég fæddist í Hafnarfirði.
Foreldrar mínir voru Sigríður
Þórðardóttir úr Garðahverfi og
Narfi Jóhannesson frá Reykjum
í Mosfellssveit. Ég er ættuð
héðan úr nágrannahéruðunum.
— Æskuheimili þitt var víst
alþýðuheimili?
— Já. Pabbi var sjómaður í
Hafnarfirði frá þvi hann var 15
ára, bæði á skútum og togur-
um.
— Og menntavegurinn í
æsku?
— Það var barnaskólinn í
Hafnarfirði. En svo má ég líka
nefna ömmu mína og nöfnu.
Móðir pabba hét Guðlaug Narfa-
dóttir og hún var síðustu árin
í Hafnarfirði. Hún sagði mér
margt uppbyggilegt og einkum
finnst mér að það hafi verið
merkilegt hvað hún vandaði
móðurmálið.
Ég man eftir því að gömul
kona, sem þekkti ömmu sagði
einu sinni við mig: „Þú mátt
vara þig að kafna ekki undir
nafni.“ Ég sagðist nú búast við
að gera það og þá sagði hin:
„Þú hlýtur að gera það.“
— Einmitt það. En hvað er
svo að segja um störfin í æsku?
— Okkur systkinunum var
snemma haldið til vinnu, enda
þurfti þess með. Við vorum 7
sem komumst upp. Okkur var
kennt að sá, sem ekki vildl
vinna, ætti ekki heldur mat að
fá. Mér finnst að það sé ekki
hafður nógur áróður fyrir
vinnunni. Það má vel auglýsa
afrek í vinnubrögðum eins og
ef menn stökkva eða kasta með
sérstakri prýði, án þess að ég
vilji gera lítið úr íþróttunum. —
Ég var látin gera flest, sem fyrir
kom þegar ég var stelpa, fara í
fiskvinnu, vistir o. s. frv.
— Og hvað svo?
— Ég ' giftist rúmlega tvítug
Halldóri Bachmann járnsmið í
Reykjavík. Ég missti hann eftir
tveggja ára hjónaband. Við
áttum tvo drengi. Annar var 8
mánaða en hinn ófæddur þegar
faðir þeirra dó. Ég fór þá til
Hafnarfjarðar aftur og var þar
í 5 ár, prjónakona, kenndi
krökkum að lesa, var í fiskvinnu
o. þ. h.
— Var þetta ekki heldur
erfitt?
— Við skulum nú ekkert tala
um það. En ég held að það sé
miklu betra að vera ekkja með
ungbörn núna og það má meta
við alþýðutryggingalögin, þó að
vitanlega þurfi að endurskoða
þau. Það öryggi sem þau veita
sumum, sem þurfa með, verður
seint ofmetið. Við hjónin áttum
húseign hér 1 Reykjavík og ég
hefi þekkt húsabraskara síðan'
þá.
— Hvað tók svo við eftir 5
árin í Hafnarfirði?
— Þá fór ég í kaupavinnu
upp í Mosfellssveit og varð síðan
ráðskona á Minna-Mosfelli og
þar kynntist ég seinni mannin-
um mínum, Hirti Níelssyni frá
Langey í Breiðafirði. Við gift-
umst haustið 1926 og fórum að
búa að Nesjavöllum í Grafn-
ingi árið eftir. Þar vorum við í
þrjú ár en fluttumst þá í Flóann,
vorum fyrst 2 ár í Meðalholtum
og 15 ár í Dalbæ. Þaðan fluttum
við svo hingað í vor.
— Þetta er breytilegur ferill.
Hvað viltu svo segja um hús-
freyjustarfið 1 sveitinni?
— Húsfreyju í sveit vantar
margt, sem haft er í Reykjavík
t. d. Mér fannst oft ömurlegt
fyrst í stað, að koma heim til
mln frá þægindunum og ljóm-
anum hér. Ég held að það sé sá
munur, sem dregur fólkið frá
sveitunum engu síður en glaum-
ur og skemmtanir. En afkomu-
skilyrðin fara ekki þar eftir.
Þægindin kosta peninga. Og það
er betra að ala börn sín upp tili
þroska og menningar uppi t
sveitinni.
— Hefir þú ekki lengi verið f
stúku?
— Jú. Mamma ól okkur öll
upp í Góðtemplarareglunni og
það tel ég mikið lán, því að við:
höfum öll mótast af því. Sjálf
hefir hún verið templari frá
15 ára aldri að stúkustarfsemii
(Framhald i 4. slðuj