Tíminn - 24.10.1947, Blaðsíða 3

195. blað
TÍMINN, föstmlaglmi 24. okt. 1947
3
Útvarpsræða Biarua Ásgeirssonar
(Framhald al 2. tlðu) 1
í gjaldeyris- og fjármálum
hennar.
Þeir hafa lagt allt kapp á að
koma í veg fyrir, að þjóðin sætti
sig við þær hóflegu takmarkanir
á notkun erlends gjaldeyris, er
ríkisstjórn og Fjárhagsráð telja
nauðsynlegt. Þeir hafa reynt að
fyrirbyggja, að þjóðin sætti sig
við nokkrar þær ráðstafanir,
sem dugi til þess að útflutnings-
starfsemi hennar geti orðið
samkeppnisfær á erlendum
markaði. En þeir láta ekki þar
við sitja/ Þeir sjá, að jafnvel,
þó að þeim takist þetta allt, þá
er þó ein leið hugsanleg enn til
þess, að ekki fari allt viðstöðu-
laust í strand — og hana þarf
að fyrirbyggja. Og þessi leið er
hugsanlegt gjaldeyrislán til að
forða hruni.
Nú er það svo, að allar þær
ráðstafanir, sem ríkisstjórnin
hefir verið að beita sér fyrir
undanfarið, miða meðal annars
að því að komast hjá því, að
þjóðin þurfi að grípa til lántöku
eða skuldasöfnunar erlendis —
og öll ríkisstjórnin er sammála
um að slíkt væri hið síðasta
neyðarúrræði, — þó að það hlyti
að verða óhjákvæmilegur endir,
ef komið yrði í veg fyrir allar
þær varúðarráðstafanir, sem
verið er að framkvæma og und-
irbúa.
Og í þeirri von að þeim takist
það svo, að endirinn verði þessi,
er það svo spunnið upp frá rót-
úm að ríkisstjórnin sé að undir-
búa — eða sé búin að leggja er-
lendan skuldaklafa á þjóðina.
Fyrst er dylgjað um þetta í
Þjóðviljanum. Svo er það full-
yrt og að síðustu skjalfest í
þingskjali — og var þá verkið
fullkomnað, þó að tillögumað-
urinn sjái máske nú að hann
hefir gengið feti lengra en
æskilegt hefði verið fyrir hann.
Kenningar kommúnista.
Það var hér á fyrstu árum
kommúnistahreyfingarinnar á
íslandi, að kunningi minn einn,
sanntrúaður kommúnisti og
brennandi í andanum, fór að
predika fyrir mér fagnaðarefni
kommúnismans, og reyndi að
leiða míg í allan sannleika í
þeim háleitu fræðum. Ég var
eins og flestir ungir menn, op-
inn fyrir öllum nýjungum og
hafði gaman af að kynnast hin-
um nýstárlegu kenningum og
pólitísk-heimspekilegu bolla-
leggingum, sem þar komu fram.
Sumt líkaði mér allvel, en annað
miður eins og gengur. Eitt af
því fyrsta, sem fékk mig til að
spyrna nokkuð fótum við boð-
skap þessa nýja siðar, var sú
kennisetning að í baráttunni
fyrir framgangi og sigri hinna
dásamlegu hugsjóna kommún-
ismans, væru svo að segja allar
leiðir jafn réttháar, ef þær bæru
að hinu rétta marki. Á sannleik
og lýgi væri sá einn munur —
hvort þeirra væri áhrifaríkara,
og heppyegra hverju sinni, til
að bera árangur fyrir hið góða
málefni. —
Mér gekk dálítið erfiðlega að
melta þessa kenningu. Hún
minnti mig óþægilega á það,
sem ég hafði heyrt og séð um
siðspeki Jesúíta, reglunnar al-
ræmdu og stangaðist verulega
við þá óbrotnu sveitalegu sið-
fræði, sem ég hafði verið alinn
upp við, eins og önnur íslenzk
alþýða á^þeim árum, að sann-
leikann bæri ætíð að taka fram
yfir lýgina.
Ég hreyfði þessu eitthvað við
læriföður minn og bætti því við,
að auk hins siðferðilega í mál-
inu, tryði ég ekki á að slík
baráttuaðferð borgaði sig er til
lengdar létL Hið sanna hlyti
jafnan að komast upp að lokum,
og þá misstu menn trú á mál-
stað og rök þeirra, er notuðu
þessar starfsaðferðir, einnig,
þegar þeir segðu satt. Lærifað-
irfnn kvað það með öllu hættu-
laust, ef þess væri aðeins gætt
að nota lygina með varúð. Full-
yrðingarnar gætu gert sitt gagn,
þó að ósannar væru og ósann-
anlegar, aðeins ef þær yrðu
ekki afsannaðar. Allt ylti á því
að gera ósannindi sem senni-
legust.
Úr dánarbúinu.
Nú hefir manni verið skýrt
frá því — og síðast fyrir fáum
dögum í Þjóðviljanum, að
kommúnistaflokkur íslands
*
væri ekki lengur til. Og við
minnumst þess líka að okkur
var sagt að hann hefði fengið
hér rólegt andlát fyrir 9 árum
— og var þá fáum harmdauði.
Hitt er svo annað mál — eftir
baráttuaðferð sameiningar-
flokksins íslenzka og blaðs hans
„Þjóðviljans" að dæma nú und-
anfarið og sem ég hefi að
nokkru leyti vitnað hér til —
virðist svo sem þessi ættargrip-
ur úr dánarbúi kommúnista-
flokksins sálaða, um löggildingu
lýginnar í þjónustu stjórnmála-
baráttunnar — hafi á einhvern
hátt borizt inn á heimili sam-
einingarflokks alþýðu — „sós-
íalistaflokksins," og verið tek-
inn þar í notkun.
En líklega hefir varúðarhan-
inn, sem ég minntist á, — þetta
að gera ósannindin líkindaleg,
eitthvað skaddast í flutningun-
um.
Um það ber m. a. vitni sá
málatilbúningur þeirra, sem hér
hefir verið ræddur í kvöld.
Tilefni til þakkar-
guffsþjónustu.
Þegar þeir menn, sem nú
hafa forustu í hinnj íslenzku
stjórnarandstöðu og flokksblöð
þeirra — eru einir um það „hér
úti á íslandi,“ — eins og hátt-
virtur annar landkj. E. O. orðar
það — að dá og lofsyngja hið
austræna lýðræði, eins og það
er nefnt.
Meginhluti íslenzku þjóðar-
innar er þakklátur fyrir það, að
skipulag þess og starfshættir
hafa ekki náð útbreiðslu í þessu
þjóðfélagi — og vona að það
verði aldrei. En þó held ég satt
að segja, að engir ættu að vera
þakklátari fyrir að svo er, en
þeir menn sem nú hafa forust-
una fyrir stjórnarandstæðing-
um hér.
Ef hér væru ríkjandi sams
konara vinnubrögð í stjórnmál-
um og daglega berast fréttir af
frá sumum Evrópuríkjunum, er
hafa tileinkað sér hið austræna
lýðræði" — mætti fara nærri
um það hverjir ynnu hér til
heitisins „skemmdarverka-
menn“ o. s. frv. og hvaða heím-
kynni biðu þeirra.
Ég held að það væri fullkom-
lega ástæða til þess að höfuð-
guðfræðingur stjórnarandstöð-
unnar, háttvirtur 6. þm. Rv.
Sigfús Sigurhjartarson beitti sér
fyrir því að þakkarguðsþjón-
ustur væru öðruhvoru haldnar
innan flokks hans, til að lofa
forsjónina fyrir það, að hér
skuli ríkja venjur og vinnubrögð
hins vestræna lýðræðis úr því
að þeir þurftu endilega að
lenda í stjórnarandstöðu.
Prjónavél.
nr. 5, 6 eða 7 í góðu standi ósk-
ast til kaups. Upplýsingar í slma
4950 Reykjavík.
A. J. Cronin:
Þegar ungur ég var
sem ég kunni. Hún var sú að steypa mér þrisvar kollhnís
í einni lotu.
Ég var rauður og þrútinn af áreynslu, þegar ég stóð upp
eftir þetta afrek. Augu Lovísu störðu enn á mig, og hún
mælti af barnslegri hreinskilni, er særði mig dýpra sári
en grimmasta ákæra:
„Ég var orðin dauðhrædd um, að þú værir kaþólskur!“
Og hún brosti.
Ég roðnaði hálfu meira en áður. „Hvernig komst það inn
i höfuöið á þér?“ hvíslaði ég í hálfum hljóðum.
„O — ég veit ekki. En þú ert heppinn að vera ekki ka-
þólskur.“
Ég starði niður fyrir fætur mér, agndofa af skömm og
skelfingu. Og ég varð ennþá ringlaðri, er ég tók eftir því, að
undarlega ókyrrð hafði líka gripið Lísu. En Lovísa brosti út
að eyrum og kastaði til höfðinu, svo að hinn bjarti haddur
hennar gekk í bylgjum.
„Ætlarðu að eiga heima hérna?“
„Já.“ Ég þröngvaði þessu eina orði yfir herptar og
stirðnaðar varir mínar. „Ég fer í latínuskólann eftir þrjár
vikur, ef þú vilt vita það,“ bætti ég svo við.
„í latínuskólann? Á hann ekki við skólann, sem þú ert i,
Lísa? Hamingjan góða — þú ert sannarlega ekki það, sem
ég hélt endilega, að þú værir. Það er sjálfsagt enginn af
því sauðahúsi í latínuskólanum. Geturðu ímyndað þér það,
Lísa?“
Lísa hristi höfuðið. En hún einblíndi niður í grasið, og
mér fannst andlitið á mér vera ein eimyrja. En svo tók
Lovisa skyndilega undir sig stökk og hrópaði hlæjandi:
„Við verðum að flýta okkur heim í hádegismatinn.“ Hún
þreif gjörðina sína og dembdi um leið yfir mig síðasta
glaðningnum: „Vertu nú ekki svona aumingjalegur á svip-
inn. Þú þarft engu að kvíða, ef það er satt, sem þú sagð-
ir. — Komdu, Lísa!“
Lísa leit til mín yfir öxl sér um leið og þær hlupu brott,
og augnaráð hennar var þrungið sorgblandinni samúð. En
það var mér lítil huggun, svo lamaður sem ég var eftir
þetta skelfilega, óvænta áfall, er ég hafði hlotið. Ég stóð
enn í sömu sporum, agndofa af skömm, og starði á eftir
telpunum, þegar ég heyrði afa kalla á mig úr veitinga-
húsdyrunum.
Hann brosti breitt, þegar ég kom til hans, augun ljóm-
uðu og hatturinn hallaðist ofurlítið út í aðra hliðina. Við
héldum af stað, áleiðis heim að Sjónarhóli.
„Þú virðist vera fljótur að koma þér í mjúkinn hjá kven-
þjóðinni, drengur minn*“ sagði hann og klappaði mér á
öxlina í viðurkenningarskyni. „Var þetta ekki telpan henn-
ar frú Keith?‘
„Jú, afi,“ tuldraði ég í barm mér.
„Gott fólk, það!“ Rödd afa var hlý, efi ekki örgrannt,
að í henni bólaði á óvæntri lotningu. „Faðir hennar var
skipstjóri á Indlandsfari — Rawalpindi hét það. En hann
er nú dáinn. Og móðir hennar er góð kona, þó að hún sé
ekki mikil fyrir mann að sjá. Hún spilar dásamlega á píanó,
og telpan syngur eins og engill. — Hvað gengur annars
að þér, drengur?“
„Ekkert, afi. Alls ekki neitt.“
Hann hristi höfuðið, raunamæddur yíir dutlungum mln-
um, en byrjaði svo, mér til mestu undrunar, að blístra fjör-
ugt lag. Hann blístraði ágætlega, hreint og létt, og lét sig
einu gilda, þótt hann væri á götu úti um miðjan dag. Ég
fór allur hjá mér og vissi ekki, hvað ég átti af mér að gera.
Þegar við nálguðumst húsið, tók hann að raula fyrir munni
sér, og vísustúfurinn, sem ég heyrði, var á þessa leið:
Hún var rjóð sem rós ú sumardegi,
er reifum varpar ung og fersk og þyrst....
Svo þagnaði hann aftur jafn skyndilega og hann hafði
byrjað, stakk upp í sig negulnagla, er hann virtist hafa
sótt í vasa sinn, og mælti við mig, lágum og íbyggnum rómi:
„Þú þarft ekki að minnast á þessa hressingu, sem við
fengum okkur, við mömmu. Henni hættir svo við §ð mikla
hlutina fyrir sér.“
FJÓRÐI KAFLI.
Ég held, að mamma hafi af ásettu ráði reynt að láta mig
hafa sem minnst saman við hitt heimilisfólkið að sælda
þessa fyrstu daga. Ég sá pabba sjaldnast fyrr en á kvöldin,
því að hann kom ekki heim til hádegisverðar, þá daga er
hann hafði með höndum „mjólkurrannsóknir“ og „mat-
vælaeftirlit.“ Hann vann öll sín störf af dæmalausri sam-
vizkusemi, og honum féll ekki einu sinni verk úr hendi á
kvöldin. Þá sat hann úti í horni og velti vöngum yfir
skýrslum sínum og tilkynningum um bilaðar þakrennur og
niðurföll og skemmd eða svikin matvæli. Það var aðeins á
fimmtudagskvöldum, að hann brá sér á hina vikulegu
fundi byggingarfélagsins í Levenford.
Murcjoch var meginhluta dagsins í skólanum. Á kvöldín
dundaði hann eins lengi og frekast var unnt yfir matnum,
og þegar hann neynddist til þess að standa upp frá borð-
um, tók hann bækur sínar og grúfði sig yfir þær. Hann
gaf sig aldrei á tal við mig, þótt mér sýndist hann stund-
um hálflanga til þess.

Spamaður
er svariS KeKn verSbólgu og dýrtíð.
VerzliS vW kaupfélögin og spariS
þannig fé yðar.
Samband ísl. samvinnuf élaga

nnnnnnnnnnnnnn:
Hefi opnað lækningastofu
í Uppsölum, Affalstræti 18 viff Túngötu.
Viðtalstími: 1—2, simi 3317.
Heima, Víðimel 32, sími 6866.
Ólafur Tryggvason
læknir.
Fræðslunámskeið A. S. í.
Eins og að undanförnu mun Alþýðusamband ís-
lands efna til fræðslunámsskeiðs á þessu hausti
fyrir meðlimi verkalýðsfélaganna í Reykjavík og
hefst það mánudaginn 10. n. k. og stendur í sex
vikur.
Námsgreinar verða saga verkalýðshreyfingarinn-
ar, hagfræði og félagsstarf. Kennsla fer fram í
hverri þessara námsgreina eina stund í viku og eru
alls sex stundir ætlaðar hverri námsgrein. Kennsla
fer sennilega fram á mánudögum, þriðjudögum og
föstudögum. Tilkynningar um væntanlega þátt-
töku sendist skrifstofu Alþýðusambands íslands
fyrir 5. nóvember.
Alþýðusamband tslands.
Jafnstraumsmótorar
Vér óskum eftir að kaupa nú þegar nokkra jafn-
straumsmótora, 8 hestafla, 820 snúninga á mínútu,
eða þvi sem næst.
Öðruvísi jafnstraumsmótorar koma einnig til
•
o
o
o
O
O
o
o
o
O
O
greina.
Landssmiöjan
TÚMAR FLÖSKUR
Glejnnið ekki, að þangað til við fáum nýjar flöskur
kaupum við allar algengar vínflöskur á 50 aura
stykkið.
Móttaka i Nýborg.
Ef þér kjósið heldur að selja flöskurnar
heima á 40 aura, þá hringið 1 síma 5395
eða 6118.
Áfengisverzlun ríkisins
BLAÐBURBVR.
Unglinga vantar til aff bera út Tímann, bæffi í Vestur-
og Austurbænum.
Taiiff viff afgreiffsluna sem fyrst, sími 2323,
ssssssss&ssmssðsessssssssssssessssssssssss;
ÚTBREIÐIÐ TÍMANN