Alþýðublaðið - 18.06.1927, Blaðsíða 2

í
ALBYÐutSJLAÐÍÐ
ALÞÝBUBLáÐIi)
i kemur út á hverjum virkum degi.
Afgreiðsla í Alpýðuhúsinu við
Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
til kl. 7 síðd.
Skrifstoia á sama stað opin kl.
9Va —10Va ^rd. og kl. 8—9 siðd.
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294
(skrifstofan).
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
j hver mm. eindálka.
I Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
; (í sama húsi, sömu símar).
„Alt fyrir Islandsbanka —
Islandsbanki fyrir mif}“
Á nýafstöðnu alþingi hefir I
haldsflokkurinn ,enn sem fyrr
sannað eiginhagsmunapólitik þá
fjármálum, sem ráðandi menn
hans Teka. Þeir eru flestir lán-
þegar islandsbanka og vilja því
hvað sem það kostar, efla hann
og styrkja, þótt á kostnað allra
landsmanna sé, því að þá eru
þeir vissir um' að fá áfram lán
handa sér. Þeir fljóta ofan á, þótt
annað sökkvi.
Jón Þórláksson bar fram frum-
varp um ríkissjóðsábyrgð á mik
illi lántöku í Ameríku handa
Landsbankanum. Upphæðina
mátti ekki nefna, en því var ljóst-
að upp, að hún væri hvorki meira
né minna en 9 millj. kr. ,Ekki
skýrði Jón Þorláksson frá þvi, til
hvers Landsbankinn þyrfti féð, en
það kom síðar fram í umræðum
á þingi, að Landsbankinn sjálfur
þyrfti ekki féð, heldur væri það
tshmdsbanki, sem pyrfti ad fá
nýtt lán hjá Landsbankanum of-
an á gömlu lánin. Þá var því
slegið fram af Jóni Þorlákssyni,
að þetta ætti að eins að vera
bráðabirgðalán og greiðast upp
fljótlega. En síðar kom fram í
umræðunum á þinginu, að úr fs-
Iandsbanka hefðu síðast liðið ár
verið teknar um 6 millj. kr. af
sparifé, og sú ástæða væri ekki
sízt til Iánsþarfar bankans. Þessar
6 milljónir runnu burtu án þess,
að nokkur maður eða flokkur
ráðlegði mönnum að taka þaðan
fé sitt. Má því geta nærri, hvort
bankinn eigi auðvelt með að Iosa
sig að nýju við lánsfé það, sem
hann fær úr ameríska láninu, og
greiða það upp. Stjórnarblaðið
„MorgunblaÖið“ segir líka s. 1.
miðvikudag, að lánið sé fast lán,
sem verja eigi til nýrra fyrirtækja,
en enginn hefir orðið var við, að
greiðara væri eftir þessa miklu
lántöku heldur en áður að fá
fé að láni í bönkunum. Ekki vildi
ihaldið láta setja neinar takmark-
arsir fyrir því, að ált þetta Ián
lenti hjá íslandsbanka, og ekki
fékst það til að gera neina rann-
sókn á bankanum áður en hann
fengi stórkostlega aukin lán sin
—• með ríkissjóðsábyrgð —, né
heldur heimtaði j>að nein aukin
yfirráð eða eftirlit hins opinbera
með þessari peningastofnun.
Það, sém gerði'st, var þetta:
Landsmenn allir og Landsbank-
inn tóku að sér að útvega einka-
bankanum útlenda rekstrarfé, þeg-
ar hann óskaði, án nokkurrar
trýggingar um, hvernig fénu var
varið, og án þess að fá nokkúð
i aðra hönd. En * viðskiftamenn
tslandsbanka, stórútgerðarmenn-
irnir og ráðandi menn íhalds-
flokksins, trygðu sér með því að
hafa nægilegt fé áfram til fyrir-
tækja sinna. ,
En ekki nóg með það. Nú þurfti
íhaldsstjórnin að búa svo um
hnútana, að íslandsbanki gæti
vaxið og dregið fé og viðskifti frá
Landsbankanum. Þess vegna kom
Jón Þorláksson inn í Landsbanka-
löigin, sem samþykt voru á þing
inu, tveim mikilsverðum breyt-
ingum. Önnur var sú, að ríkið
skyldi framvegis að eins leggja
fram tiltölulega iítið stofr.fé til
Landsbankans, en ekki bera neina
fjárhagslega ábyrgd á bankamim
Hin var sú, að opinbera féd, sem
nemur milljónum, skuli ekki purfa
ad geymast í Landsbankanum.
Jón Þorláksson fer ekki dult með
tilgang sinn með þessu tvennu.
Hann sagði, að bæri ríkissjóður
ábyrgð á Landsbankanum, þá
myndu allir telja þann banka svo
tryggan, að þeir legðu helzt inn
í hann sparifé sitt. En væri a-
byrgð ríkissjóðs burtu fallin, þá
myndi Landsbankinn ekki verða
talinn lengur tryggasta peninga-
stofnunin í landinu, og einka-
bankar geta náð til sín töluverðu
af sparifé hans, rekstrarfé hans,
og þar með náð viðskiftum hans.
í öðru lagi væri hægt að leggja
opinbera féð inn i einkabanka,
— taka það frá Landsbankanum,
auka starfsfé þeirra og minlca
hans. Þetta væri alt gert til pess,
ad einkabankar œttu hœgara med
ad keppa uid Lahdsbankann. En
eini einkabankinn á landimi er
íslandsbanki, og ætlar því íhalds-
stjórnin að styrkja hann sem mest
á kostnað Landsbankans, með
löggjöf, en að fslandsbanka hafa
ráðandi menn íhaldsins greiðan
aðgang.
Von er, að íhaldið og blöð þess
tali mikið um að bjarga fjármál-
unum, en það eru ekki fjármál
þjóðarinnar, sem ráðandi menn
íhaldsins vilja bjarga, heldur
sjálfs sín, skara eld að sinni köku
og nota til þess flokksveldi sitt
á þingi.
Jafnaðarmenn á þinginu böTðust
móti þessu. Þeir vilja efla
Landsbankann, hafa að minsta
kosti aðalpeningastofnun Iandsins
eins örugga og hægt eT. Þeir vildu
gjarna fylgja því, að bankinn
fengi lánið, ef því ætti að verja í
aukinn atvinnureltstur í landinu,
en ekki tii þess að bæta ofan á
lán íslandsbanka án aukinna
trygginga og eftirlits hins opin-
bera til hagsmuna fyrir fáa menn.
bankamáíunum er þvi andstað-
an skýr milli Alþýðuflokksins og
íhaldsflokksins. AlþýðuflokkurLnn
vinnur fyrir þjóðina, íhaldsflokk-
urinn fyrir stóratvinnurekendurna,
sem stjórna honum leynt og ljóst.
nn.
Er verkfall I aðsigl?
Útgerðarmenn ætla að neyða
sjómenn til vinnustöðvunar.
Undan farna daga hafa staðið
yfir samningaumkitanir milli full-
trúa sjómanna og fulltrúa út-
gerðarmanna. Samninganefndirnar
hafa haldið marga fundi, en að
árangurslausu. Hið vanalega við-
kvæði útgerðarmanna er: „Launin
verða að lækka. Otgerðin getur
ekki greitt svona hátt kaup.“
Þau nýmæli hafa komið fram
njá eigendum togaranna, að kaup
ið lækki óheyrilega niikið frá því
sem verið heíir. Svo ósvífin
krafa hefir aldrei heyrst fyrr;
gd kaupið lœkki um hásumario
arðsamasta tíma ársins. Undan-
farin ár hefir það verið talið
sjálfsagt, þó að skipin færu
stundarkorn á síldveiðar, að kaup-
ið héldist hið sama og verið
hefir á þorskveiðinni. Á hinn bóg-
inn hafa fulltrúar sjómanna teygt
sig svo langt til samkomulags,
sem þeir hafa séð sér fært, en
að árangurslausu. Útgerðarmenn
heimta: Lækkun! Lækkun!
Samninganefnd Sjómannafélags-
ins hefir ekki viljað ráða málinu
til lykta og boðar því félaga
sína til fúndar á mánudaginn. Þá
er vonandi, að sjómenn ■ svari
þessari nýju stefnu útgerðar-
manna.
Þess skal enn fremur getið, að
eigendur línubáta og mótorskipa
vilja breyta áður gildandi reglum
með því að' fjöiga hlutum, ef um
hlutaráðningu er að ræða.
í !SarðasíE>andaFsýsIu.
Barðstrendingar hafa *nú milli
fjögurra þingmannaefna að velja:
Hákonar Kristóferssonar fyrrv. al-
þm., Péturs A. Ólafssonar kaup-
manns, séra Sigurðar Einarsson-
ar og Andrésar J. Straumlands
kennara. Hákon hefir reynst þann-
ig á þinginu, að varla má við því
búast, að hann verði kosinn. Hann
hefir þrætt hinn breiÖa veg íhalds-
ins og verið á móti flestum rnann-
réttindamálum, sem , borin hafa
verið fram, svo seih víðtækari
kosningarrétti og umbótum á fá-
tækraiögunum og nú síðast frum-
varpi því, sem átti að tryggja
togarahásetum 8 tíma hvíld, að
þeir ynnu ekki nema 16 tíma
samfleytt á sólarhring. Hann var
á móti því frv„ að verkafólk við
sjóinn skyldi fá kaup sitt útborg-
að minst vikulega, og gekk hann
þar erindi skuldaverzlana. Ekkert
mál hefir hann borið fram að
gagni fyrir alþjóð og litlu áork-
aö fyrir sitt afskekta kjördæmi,
sem bráð nauðsyn er á að fá
góðar samgöngur, en hann hefir
iagst á móti auknum strandferð-
um. Hann hefir og verið álitinn
Jakasti þingmaður íhaldsins, og
er þar þó mislit hjörð. Oft hefir
verið hlegið að því, sem hanp
•hefir sagt, og hefir hann sjaldn-
ast skilið, að hann væri sjálfur
hlátursefnið. Barðstrendingar
munu áreiðanlega leyfa Hákoni
að sitja heima á næsta kjörtíma-
biii.
Annar maðurinn, Pétur Á. Ól-
I afsson kaupmaður, sem telur sig
til hins stefnulausa, „frjálslynda,
ilokks", hefir verzlað þar vestra
unr langan tíma og haldið ná-
grenninu á skuldaklafa. Annað
þykir ekki markvert við þann
frambjóðanda, nema ef telja
skyldi Suður-Ameríkuferð hans,.
sem engan árangur hefir borið.
Það er ólíklegt, að bændur og;
verkalýður í Barðastrandarsýslu
téíji hagsmunum sínum á þingi
vel borgið með því að láta annan
aðalkaupmanninn á því svæði
fara með umboð þeirra á þingi.
Þriðji maðurinn er séra Sig-
urður Einarsson í Flatey, sem nú
telur sig „Framsóknar“-mann. Áð-
ur hefir hann á víxl talið sig í-
haLdsmann og jafnaðarmann, og
mætti búast við öllu í framtíð-
inni af slíkum skoðanaumskiftingi.
Undan farandi hefir ekki liðið ár
á milli þess, að hann snérist í
stjórnmálunum, og má því eng-
inn kjósandi, sem ekki stendur
nákvæmlega á sarna um afdrif
landsmála, ljá honum fylgi sitt.
Fjórði maðurinn er Andrés J.
Straumland, sem er ættaður úr
Barðastrandarsýslu. Hann er ung-
ur maður og kappsamur, vel gef-
inn og vel að sér og eindreginn
jafnaðarmaður. Hann sótti fram
gegn Hákoni við síðustu kosning-
ar, fékk þá töluvert fylgi og vann
sér traust. Hann myndi vefa gagn-
legur þingmaður kjördæmi sínu
og vinna að hagsmunamálum al-
þýðunnar þar á þingi. Barðstrend-
ingar hafa fyrr haft merka menn
á þingi, og ættu þeir nú að sýna
sig með fremstu kjördæmum'
þessa lands með því að kjósa
jafnaðarmann, Andrés J. Straum-
land. Þeir kjósendur hans úr sýsl-
unni, sem ekki verða staddir þar
á kjördegi, ættu að kjósa sem
fyrst hjá hreppstjóra eða bæjar-
fógeta, en senda yfirkjörstjórn þar
atkvæði sín.
nn.
fiátíðisðagur íisróítamanna.
Forsetaaímælið.
Afmælis Jóns Sigurðssonar var'
minst á venjulegan hátt í gær.
Voru fánar dregnir á stöng um
allan bæ og skipin í höfninni
veifum prýdd.
Kl. lx/a safnaðist fjöldi bæjar-
bua við Austurvöll, og var þaðan
gengiö með lúðrasveit í farar-;