Tíminn - 28.04.1948, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, miðvikudaginn 28. apríl 1948.
94. blað
Gamalt landamerkjamál
Niöurl.
Auðsætt er, aö Möðrudæl-
ingar hafa fundiö til þess,
hvað þeir stóðu höllum fæti
og rökþrota í þessum landa-
merkjamálum sínum. Því í
málinu Arnórsstaðir og Víði-
hólar gegn Möðrudal, grípa
þeir í það hálmstrá, sem þeir
ekki hefðu átt að treysta á.
Þeir segja, „að éigendur
Möðrudals hafi fyrir meir en
20 ára notkun náð hefðar-
haldi á hinu umþráttaöa
landi“, bls. 250. Þarna hafa
þeir komizt í óþægilega sjálf_
heldu. Því enginn, sem land
á, þarf að vinna það til eign-
ar með hefð. Það eru bara
þeir, sem ekki eiga landið,
en reyna að sölsa það undir
sig, sem bera fyrir sig hefð-
arréttindi. En höf. finnst
þetta vist nokkuð gott hjá
verjendum og að dómendur
taki ekki nógu mikið tillit til
þess, því hann segir, á bls.
251:......svörin gegn hefð-
árrétti Möðrudals má kalla,
að séu út í hött“. En því ræði
ég þessi tvö mál samtímis, að
þau eru nokkuð samanflétt-
uð. Bæði málin eru hafin
sama ár. Dómendurflestirþeir
sömu. Áreið á landið í sama
sinn, og landamerkjalínan
ákveðin sjónhending úr ós
lækjar þess, er fellur í
Hölknaá undan Súlendum, á
Möðrudalsvegi, um Eyktar-
gnýpu og í Rúnastein á
Urðarhlíð.
Um endurbyggingu Gest-
reiðarstaða segir höf., á bls.
188:.......Leyfi til nýbýla-
stofnunarinnar hafa þau
fengið hjá Möðrudælingum,
Me^þúsalem og Sigurði, átölu
laust þá af öðrum, enda voru
Gestreiðarstaðir taldir til
Möðrudals lengi eftir það og
áttu þangað kirkjusókn".
Höf. er óþreytandi að
reyna að sanna eignarrétt
Möðrudælinga á Kinnar_ og
Gestreiðarstaðalandi, en
tekst það ekki fimlegar en
það, að hann sannar einung-
is takmarkalausa f rekj u
þeirra. í forsendum fyrir
dóminum 1892, í málinu
Bustarfell gegn Möðrudal,
segir svo: „Þess skal hér get-
ið, að um undanfarin mörg
Eftír Methiísalem Metlmsalemsson
Itusiarfelli.
kirkjusókn til Möðrudals-
kirkju, þá sannar það vitan-
lega ekkert um, hver eigandi
var að landinu, sem þeir
bjuggu á.
Höf. getur um munnmæla-
sagnir þær, sem segja, að
þessir bæir, í heiðinni, hafi
áður verið byggðir og á,tt þá
kirkjusókn hér út í sveitina,
að Skor í Fossdal.
Þá fer höf. háðulegum orð-
um um Gestreiðarstaðaland,
og kallar það spena. Hann
segir svo, á bls. 254: „Hálf-
skoplega kemur sjónhending
arreglan við um þau landa-
merki Bustarfells, sem dóm-
urinn ákvað. Á þeim verður
um það bil 10 km. langur, ör-
mjór (um 100 m. um Gest-
reiðarstaðabæinn og annars
staðar ýmist mjórri eða breið
ari nokkuð) speni suður í
Gestreiðarstaðadalinn“. Því-
lík nákvæmni! Og trúi þeir,
sem trúa vilja. Ég hefði ekk-
ert orðið hissa, þó að höf.
hefði talið, að það skorti þó
1 cm. á þennan svokallaðan
100 m. breiða spena. Ég hefi
átt tal um þetta við greindan
bónda hér í sveitinni, sem er
þaulkunnugur á þessum slóð
um. Hann sagði: „Þetta er riú
bara vitleysa“. Ég er honum
alveg sammála. En á þessum
spena lifði Andrés Andrésson
með fjölskyldu sinni í rúm
20 ár. Ekki hefir líf hans ver-
ið ríkmannlegt, og eflaust
hefir málnytin verið rýrari
hjá honum en hjá nútíma
spena-mönnum.
En líklega hefir Gestreið-
arstaðaland einhverntíma
verið breiðara en það er nú.
! Því sennilegt þykir mér, að
landnám Bustarfells hafi náð
upp á háfjöll, og að Möðru-
dalur hafi í fyrstunni ekkert
land átt, austan við fjall-
1 garð. Enda mun öllum óvil-
jhöllum mönnum finnast, að
landareign Möðrudals, aust-
jan við fjallgarðinn, sé mjög
óeðlileg.
Augljóst er, að höf. finnur
I.
loksins til þess, að hann hafi
gengið full langt í því, að ef-
ast um réttdæmi dómend-
anna í þessum landamerkja-
málum. Því að lokum klykkir
hann út með þessum orðum:
„Athugasemdir þær, sem
gjörðar hafa verið við dóm-
ana báða, ber ekki að skilja
svo, að efast sé um, að gerð-
ardómsmenn hafi dæmt eftir
beztu vitund“.
Þetta á líklega að skiljast
svo, að dómendurnir hafi
dæmt eftir beztu samvizku,
en að þeir hafi ekki haft vit
eða þekkingu til að gera það
betur.
Ekki ætla ég hér að ræða
um landadeilurnar á Mel. En
mjög ósmekkleg eru ummæli
höf. um þennan dóm, og eru
þau glöggt dæmi þess, hvern-
ig sagnaritari á ekki að rita.
Ég ætla heldur ekki að elt-
ast við prentvillurnar í þess-
um þætti. En ég vil þó leið-
rétta það, að Fossdalur er á
minnst 6 stöðum nefndur
Fossárdalur. Þetta er ekki
rétt. Dalurinn innan við
Frremri-Svið heitir Fossdalur.
Að lokum vil ég segja
þetta: Mér þykir mjög leitt
að hafa neyðzt til að rök-
ræða þetta mál. Mér finnst,
að þeir dánu eigi að fá að
hvíla í friði, óáreittir af öðr-
um. Þetta landadeilumál var
fyrir löngu útrætt og dæmt
af eiðsvörnum merkismönn-
um. Engan vai'ðar um álit
Halldórs Stefánssonar á
þessu máli. Sagnaritarar eiga
að skýra hlutlaust frá stað-
reyndum. En ef þeir vilja láta
ljós sitt skína, þá verða þeir
að gæta þess, að kasta ekki
um leið skugga á aðra.
En þó mér hafi veiúð óljúft
að skrifa þessa grein, þá sá
ég mér ekki annað fært, þvi
annars hefðu óhlutvandir
seinnitímamenn getað hamp
að því, að þessum málflutn-
ingi höf. hefði ekki verið
mótmælt.
Bustarfelli 25. marz 1948.
Skoðanakönnun um hand
ritamálið á Akranesi
ár hefir verið ágreiningur
um þrætuland þetta, milli
Bustarfells og Möðrudals, án
þess að misklíð þeirri hafi
verið ráðið til lykta“. Það hef
ir því þurft meir en litla
frekju til, að byggja upp á
þessu landi. Því þó höf. segi,
að það hafi verið „átölulaust
af öðrum“, þá eru þau rök
ærið loftkennd, því vitanlega
veit enginn, hvaða mótmæla-
bréf og orðasennur hafi farið
á milli Bustarfells og Möðru-
dals, fyrir meira en hundrað
árum.
Þegar Gestreiðarstaðir eru
byggðir upp, þá hefir langafi
minn, Methiisalem Árnason,
legið í gröfinni í eitt ár. Má
því búast við, að mótstaða
ekkju hans, Þórunnar Gutt-
ormsdóttur, hafi verið veik.
En þó Einar afi minn færi
ekki í mál, út af þessari land_
areign sinni, þá var hann
jafn sainnfærður um, að hann
ætti það, eins og faðir minn.
En allir vita, að ekki var auð-
hlaupið í málaferli á þeim
dögum. En þó að ábúendur á
þessum jörðum hafí átt
Rúmlega 96 af hver j u hundr
að alþingiskjósenda á Akra-
nesi undirrita áskoranir um
endurheimt ísl. handrita og
þjóðminjagripa úr dönskum
söfnum.
Fyrir atbeina Ólafs B.
Björnssonar forseta bæjar-
stjórnar Akraness, hefir ný-
lega verið leitað álits kjós-
enda á Akranesi um ályktan-
ir þæi’, sem gerðar voru á
landsmóti ísl. stúdenta sl.
sumar um endurheimt ísl.
handrita og þjóðminjagripa
frá Danmörku.
Ályktanii' þessar, sem sam-
þykktar voru einum rómi á
landsmótinu voru sem hér
segir:
I. Landsmót íslenzkra
stúdenta 1947 skorar á ríkis-
stjórnina að halda öfluglega
fram kröfum sínum um af-
hendingu íslenzkra handrita
úr dönskum söfnum hingað
til lands og skorar á alla ís-
lendinga að fylkja sér sem
einn maður um þær kröfur.
Jafnframt skorar lands-
mótið á íslenzk stjórnarvöld
að efna nú þegar til sem um-
fangsmestrar útgáfu ís-
lenzkra haixdrita, sem nú
eru 'geymd í dönskum söfn-
um.
II. Landsmót íslenzkra stúd
enta 1947 skorar á íslenzk
stjórnarvöld að halda fast á
rétti ísleixdinga til endur-
heimtar íslenzkra þjóðminja-
gripa úr dönskum söfnum.
Samkvæmt ósk Stúdenta-
félagsins á Akranesi flutti
varaforseti Stúdentasam-
bands íslands, Lúðvig Guð-
mundsson skólastjóri, mál
(Framhald á G. síSu)
Um vcrklegt nám barna og ungl-
ing^ ílutti dr. Matthías Jónasson
gott og skörulegt erindi í útvarpið
i fyrrakvöld. Hann bénti þar á
þaS, að í fræðslulögin nýju vant-
ar algjörlega ákvæði um það, hvaða
rétt hið lögboðna skyldunám í
verknámsdeildum unglingaskól-
anna ætti að veita. Sé það eng-
inn réttur, rnuni reynslan hins-
vegar verða sú, eins og þykir
hafa sýnt sig í Danmörku, að þar
vilja ekki aðrir stunda nám. en
lötustu krakkarnir, enda fá þeir
á sig einskonar heimskustimpil.
Auðvitað á að leggja fulla rækt
við verklega námið. Þjóðin verður
að meta verklega menningu mikils
og það á meðal annars að sýna sig
í því, aö á efri árum hins lögboöna
barnaskólanáms gefst kostur á að
stunda byrjunarnám, sem stendur
í föstu sambandi við framhalds-
nám í þessum greinum. Það er ekki
neitt óeðlilegt við það, þó að menn
séu byrjaöir að læra trésmíði, vél-
smíði eða sjómensku t. d. áður en
þeir eru 15 ára eða þá stúlkurnar
t. d. saumaskap einhverskonar eða
matreiðslu. Það hefir löngum verið
þannig háttað um uppeldi þessarar
þjóðar, að margir hafa verið komn
ir til nokkurs þroska í þessum
greinum strax á barnsaldri, og um
það er gott eitt að segja. Og eins
og Matthías Jónasson benti á er
bóknám krakkanna 13—15 ára
fastur liður í lengra skólanámi
Bróðirinn, sem bóknámið stundar,
veit að hann er byrjaður að undir-
búa nám sitt, svo að hann geti
orðið læknir eða lögfræðingur, en
hinn bróðirinn. sem stundar verk-
legt nám, og hefir t. d. trésmiði
að kjörgrein, veit það líka, að
ennþá vantar allan lagalegan rétt
í sambandi við það skyldunám.
Hvað vel, .sem hann stundar það
og hvað mikið, sem hann lærir,
verður hann þó að gera sinn fjög-
urra ára námsamning og stunda
námið hjá einhverjum meistara,
áður en hann fær nokkur réttindi.
Hin íslenzka Iöggjöf um iðnnám
hefir enn ekki neina umbun, við-
urkenningu eða verðlaun fyrir
dugnað og góðan árangur í verk-
legu námi. En auðvitað er það
hættulegt, að lögbjóða tvennskon-
ar nám, sem ekki verður gert upp
á milli, hvort nauðsynlegra sé, og
láta öðru fylgja réttindi, en öðru
ekki. Það er heimskulegt, það er
ranglátt og það er hættulegt.
Hitt er svo annað mál, að það
þarf að breyta löggjöf landsins um
iðnnám. Það má ekki lengur vera
í neinurn miðaldaskorðum, sem
miðast við hagsmuni meistaranna,
öllu fremur en hagsmuni nemend-
anna sjálfra eða þjóðfélagsins. Hag
ur þjóðfélagsins er sá, að menn
læri verk sitt fljótt og vel, nemend
unum er það líka fyrir beztu, en
meistaranum hentar hins vegar að
námstíminn sé sem lengstur og
jafn fyrir álla, Það er þó sú
reginfjarstæöa, sem ætla verður
að allir hljóti að sjá. Það er
ösæmileg skömm, að ætla menn að
óreyndu.svo rangsýna, að þeir sjái
það ekki.
Það fer aö vissu ieyti vel á því,
að fræðslulögjöfin nýja, með ákvæð
um sínum um verklega námið,
falla þannig saman við endurskoð
un löggjafarinnar um iðnnám. Þó
aö sú endurskoðun sé í sjálfu sér
réttlætismál, er þó hitt miklu
meira atriði, að nemendum verk-
námsdeilda í unglingaskólum sé
tryggður réttur náms síns og kunn-
áttu, eins og dr. Matthías Jónasson
benti svo myndarlega og rökfast á.
Þar með væri líka hinni verklegu
menningu og verklegri kunnáttu á
því sviði sýndur fullur sómi, en án
þess mun það lengstum verða tómt
mál, að tala um eflingu framleiðsl-
unnar og fjölgun í framleiðslustétt
unum.
Pétur iandshornasirkill.
Innilegustu þakkir tjáum við öllum þeim, sem hjúkr-
uðu og hjálpuðu móður okkar,
Raimveign Limtet,
í hennar langvarandi veikindum. Svo og öllum þeim
mörgu er veittu okkur hjálp, og sýndu okkur ógleyman-
lega hluttekningu við andlát hennar og jarðarför.
Börn og fósturbörn.
.......................................hiihi 111111111111111111111111111111111111111111
| Allt til að auka ánægjuna!
NýUomið:
Riimfatakassarnir
(komnir enn!)
Skrifborð
(sundurdregin)
§ Barnanim
Hringlöguð borð
Sporöskjulögub borð
Blóinasúlur
Riimstæði
| HílálaM'ÁUtfa Verjtuh JfhffiWA
\ Sími 27.
«,|iniiiiiimiiiiiiiiiiniiiiimiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii|i|i,,iiiii,;iunnmmiiiUiiiiiif
Útbreiðið TÍMANN
siiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiimiiminiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimimiiiimimiiiiiiiisiiiiiiiiiiiiiiii