Tíminn - 03.05.1948, Síða 5

97. blað
TÍMINN, mánudaginn 3. maí 1948.
5
Mánud. 3. meií
Ólík afstaða til
kommúnista
ERLENT YFIRLIT:
Horfur í verðlagsmálum
Ýmslr óttast að ný vepðiióígnSsylgja knnn!
að licí|ast í ISandaríkjisaaum
I sambandi við Marshallsáætlun-
ina hefir margt verið rætt' um,
hvort verölag muni fara hækkandi
eða lækkandi í heiminum næstu
Málsstaðurinn veldur því, missirin, en verðmæti fjárfram-
að Mbl. verður oftast að laganna, sem Bandaríkin veita
halda sér á hálunr brautum.1 Evrópuþjóðunum, munu vitanlega
Sjaldan hefir það þó farið út1 fara að mlklu leyti eftir því, hver
á hálli braut en þegar það þróunin verður í þessum efnum.
fer að gera samanburð á af- j Höfuðmáli skiptir þáð náttúrlega
stöðu Framsóknarmanna og hvað gerast muni í Bandaríkjun-
Sj álfstæðismanna til komm- ! um á þessu sviði. Ýmsar ólíkar

únista og reynir að l.eggja ’ skoðanir hafa verið látnar í íjós
hana að jöfnu. j um þessi atriði, en almennt virðist
Það er rétt, að Framsóknar, þó það álit, að öllu heldur megi
menn hafa nokkuru sinni
rætt um stjórnarsamstarf við
kommúnista. Það var fyrst
gert haustið 1942, er þeir
Jónas Jónsson, Eysteinn
Jónsson og Hermann Jónas-
son tóku þátt í slíkri viðtals-
nefnd. Niðurstaðan þá og
alltaf endranær á slíkum við_
rséðum við kommúnista hefir
orðið sú, að ekkert sam-
komulag hefir náðst. Skilyrði
kommúnista fyrir samstarf-
inu hafa jafnan verið slík, að
Framsóknarmenn hafa taliö
það svik við stefnu sína og
þjóðina að íallast á þau.
Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ir einnig átt samningavið-
ræður við kommúnista um
stjórnarsamvinnu og þær
hafa farið á annan veg. Sjálf
stæðismenn hafa gengið að
þeirn skilyrðum kommúnista,
sem Framsóknarmenn hafa
hafnað. Þess vegna hefir
stjórnarsamstarf komniún-
ista og Sjálfstæðismanna tek
izt tvívegis. í fyrra skiptið
vorið 1942, þegar Ólafur■
Thors myndaði stj órn með I
' hlutleysi kommúnista, og i! ,,, , ... ,, . , .
... , . ,... , ’ °, | eða aður en aðalverðhækkunm þa
siðara skiptið haustið 1944,1, ... „ ...
, , kom til sogunnar. Þanmg er hveiti
er hann myndaði samsteypu-
stjórn með þeim.
búast við verðhækkun en verð-
lækkun í Bandaríkjunum næstu
missirin og fjárhagskreppa muni
ekki verða þar í mjög náinni fram-
tíð.
Verðfall landbúnaðarvar-
anna í vetur.
Eins og áður hefir verið sagt
frá hér i erlenda yfirlitinu, varð
mikið verðfall á landbúnaðarvör-
um í Bandaríkjunum í vetur. Marg
ir töldu þetta þá merki þess, að
verðfalliö og fjárhagskreppan, sem
óttast er að verði fyrr eða síðar í
Bandaríkjunum, væri að koma til
sögunnar. Aðrir drógu þetta í efa
og sýndu fram á, að þetta verð-
fall ætti aöeins rætur til þess, að
verðlag landbúnaðarvara, einkum
þó kornvara, hefði hækkað óeðli-
lega mikið á síðasta hausti, vegna
uppskerubrestsins í Norðurálfunni.
Nú væru yfirleitt góðar uppskeru-
horfur og' hefði það ekki þau
óhrif, að meira jafnvægi skapaðist
á þessu sviði. Reynslan virðist stað
festa að þessi skoðun hafi verið
rétt. Verðlag landbúnaðarvaranna
hefir verið stöðugt síðan í febrúar
lok og er nú ýmist svipað eða heid
ur hærra en á sama tíma og í fyrra
Reynslan af þessu stjórn-
arsamstarfi kommúnista og
Sjálfstæðismanna er svo
kunn, að óþarft er að rifja
hana upp. AfleiðingEtrnar
blasa líka hvarvetna við sjá-
andi mönnum, þar sem eru
hinir miklu fjárhagserfið-
leikar út á við og inn á við,
þrátt fyrir allt góðæri und-
anfarinna ára og þrátt fyrir
hærra verð á útfjutningsvör-
um en nokkru sinni fyrr.
Sennilega finnast þess ekki
dæmi í sögu neinnar þjóðar,
að svo fullkomlega hafi góð-
æri verið snúið í illæri.
Það kom hins vegar engum
á óvart, þótt þessar yrðu af-
leiðingarnar af stjórnarþátt-
töku kommúnista. Síst af
öllu kom þa.ð Framsóknar-
mönnum á óvart, sem höfðu
kynnt sér skilyröi þeirra og
varaö aðra flokka við því að
ganga aö þeim. Markmið
kommúnista er að skapa fjár
hagslegt öngþveiti, því að það
telja þeir beztan jarðveg fyr-
ir byltingastefnu sína. Þess
vegna var það fyrsta og sein-
asta skilyrðið fyrir stjórnar-
þátttöku þeirra að skapa
fjárhagslegt öngþveiti. Að
verðið aðeins lægra, en mais- og
hafraverðið heldur hærra. Verðfall
landbúnaðarvaranna í vetur virðist
^ engin teljandi áhrif hafa haft á
! verðlag annara hráefna eöa iðn-
aðarvara.
Áhrif hjálparstarfsem-
innar.
Ástæðan til þess, að verðfall land
búnaðarvarann hefir þannig stöðv-
ast og ekki haft í för með sér verð-
fáll ánnarra vará, er’þó ekki ein-
göngu taliir sú, að þetta hafi gcrzt
sjálfkrafa. Kér hafa ýmis atvik eða
beinar stjórnarráðstafanir gripið
inn í, er hafa beint þróuninni í
þessa átt.'
Pyrst af þessu ber að telja Mars-
hal’sáætlunina, ásamt hjálpinni til
Kínverja og viðbótarhjálpinni til
Grikkja og Tyrkja. Samtals leggja
Bandaríkin fram til þessara hjálp-
arstarfsemi 6,2 milljarða dollara.
Þetta skapar markaö fyrir tilsvar-
andi framleiðslu í Bandaríkjunum,
og dregur úr þeim hættu, að fram-
boð á vörum Bandaríkjanna veröi
meira en eftirspurnin, en slíkt
ástand myndi orsaka verðfall
miklu frekar en nokkuð annað.
Þetta þykir líka sanna, að Banda
ríkin veiti umrædda fjárhagsaðstoð
ekki eingöngu vegna annara, held-
ur .einnig að vefulegu leyti sjálfs
síns vegna, þar sem þau komi þann
ig í veg fyrir offramleiöslu heima
fyrir og þá fjárhagserfiðieika, sem
af því geta leitt.
Skattahækkun og stríðs-
ótti.
Önnur ráðstöfun, sem einnig
þykir líkleg til þess að vinna gegn
offramleiðslu og auka eftirspurn-
ina, er sú fyrirætlun Bandaríkja-
þings að lækka skattana um 5
miljarða dollara, en telja má víst,
að hún nái fram að ganga, þrátt
fyrir andstöð’/ Trumans forseta.
Það mun vafalaust auka verulega
eftirspurnina, þegar almenningur
fær þannig. stórum meira fé handa
á milli en áður.
Eitt af því, sem kemur hér mjög
við sögu, er stríðsóttinn. Vegna
hans auka menn innkaup sín á
ýmsum vörum, enda liggur sá grun
ur á, að iöjuhöldarnir, sem ráða
yfir flestum amerísku blöðunum,
geri sitt til að auka umtalið um
stríðshættuna. Við þetta bætist
einnig, að ákveðið hefir verið að
stórauka vígbúnað Bandaríkjgnna
og veita ýmsum Vestur-Evrópuríkj-
unum sérstaka fjárhagslega aðstoð
til vopnakaupa í Bandarikjunum.
Þetta eykur stórlega vopnafram-
leiðsiuna og veldur skorti á ýms-
um mikilvægustu hráefnum hjá
öðrum atvinnugreinum.
Truman
Loks hefir svo kolaverkfallið,
sem veriö hefir í Bandaríkjunum í
vetur, dregið úr ýmsum fram-
leiöslugreinum. m. a. minknkað af-
köst stálframleiðslunnar um 30 o/c-
Verðbólguhættan.
Allar þær ástæður, sem hér hafa
verið nefndar, þykja benda til
þess, að eftirspurnin mun verða
meiri en framboð á flestum svið-
um framleiðslunnar í Bandaríkjun-
um næstu missirin. í þessu er tal-
in fó?gin veruleg hætta á nýrri
verðhækkun, sem jafnvel geti dreg-
ið dilk nýrra kauphækkana á eftir
sér. Truman forseti hefir nú boð-
að, að liann muni beita sér fyrir
nýjum ráðstöfunum til að koma í
veg fyrir nýjar verðhækkanir og
(Frairíhald á 7. siðu)
arar höfðu náð yfirstjórn
flokksins og kommúnistar
buðu þeim ýms gullin fríð-
indi, eins og ótakmarkaðan
innflutning og afskiptaleysi
viðkomandi fjárflótta úr
landinu. Forkólfarnir mátu
einkahagsmunina meira en
þjóðarhagsmunina. Þess
vegna gekk SjálfstæöisflokkT
urinn að fjárglæfraskilyrð.
um kommúnista.
Sjálfstæðisflokkurinn veit
og finnur, að þjóðin dæmir
hann þunglega fyrir þetta
samstarf við kommúnista.
Hann veit, að þjóðin treystir
honum ekki, þótt hann ham-
izt nú gegn kommúnistum.
Það gerði hann líka áður en
ham^ gekk til samstarfs við
þá. Sagan getur enn endur-
tekið sig um samstarf Sjálf-
þessu skilyrði gekk Sjálfstæð j stæðismanna og kommún-
isflokkurinn, þótt það væri ista, því að enn ráða Sjálf-
andstætt hinum beztu mönn stæðisflokknum sömu menn-
um hans og alger „koll- irnirogkommúnistar geta enn
steypa" frá yfirlýstri stefnu | keypt þá með persónulegum
flokksins, eins og Gísli Sveins ’ gylliboðum, eins og tvívegis
son orðaði það. Ástæðan var áður. Þess vegna treystir eng
sú, að heildsalar og fjárbrask inn einlægni Sjálfstæðis-
flokksins í baráttunni gegn
kommúnistum.
Þess vegna er það, að Mbl.
reynir nú að syerta alla og
telja þá jafnseka fyrir mök
við kommúnista — líka Fram
sóknarmenn. En hér bregzt
því bogalistin, því að reynsl-
an sýnir, að Framsóknar-
menn hafa aldrei látið glepj-
ast af gylliboðum kommún-
ista og varast öll þeirra véla-
ráð. Þess vegna fylkja allir
lýðræðissinnar, sem eru and-
vígir kommúnistum, sér um
Framsóknarflokkinn, því að
hann hefir þar aldrei brugð-
izt á verðinum og berst líka
fyrir bættum og heilbrigðum
stjórnarháttum, sem er væn-
legast til sigurs í baráttunni
gegn kommúnismanum. Hins
vegar sýnir reynslan, að Sjálf
stæðisflokknum verður ekki
treyst í þeirri baráttu og enn
síður þeirri stefnu, sem hann
berst fyrir og miðar fyrst og
fremst að því að auka auð
og forréttindi stórgróða-
manna, en ekkert er meira
vatn á myllu kommúnista.
Fjölskyldusjónar-
mið og borgarstjórn
Morgunblaðið hefir reynt
að taka upp vörn fyrir Gunn
ar Thoroddsen og bæjar-
stjórnarmeirihlutans vegna
sölu eins bæjartogarans og at
[burða,sem hafa leitt af henni
Ekki vantar stóryrðin og ill-
I yrðin í vörnina, en hins veg-
ar er þó neyðst til að viður-
kenna alit, sem hér hefir ver
ið sagt urn þessi mál.
| Mbl. viðurkennir, að sam-
kvæmt vitnsburði sjálfs þe.s,
hafi borgarstjórinn raunar
gefið Tryggva Ófeigssyni (en
sonur hans er mágur borgar-
stjórans) yz milj. kr., er hún
^ seldi honum einn bæjartog-
arann nýlega. Togarinn var
seldur á upphafiega samn-
ingsverðinu, en Mbl. segir, að
verð togaranna hafi hækkað
um yz milj kr síðan samið var
um smíði þeirra. Það er því
, engin smávegisgjöf, sem borg
arstjórinn hefir rétt að ein-
j um vildarmanni sínum, ef
verðhækkunarsaga Mbl. er
rétt.
Mbl. reynir að færa fram
þær afsakanir, að Tíminn
hafi haldið því fram, að verð
hækkun togaranna væri ekki
svona mikil. Þetta er rétt,
enda hefir tíminn alltaf tekið
það fram, að því aðeins væri
hér úm yz milj. kr. gjöf að
ræða í sambandi við togara-
verðið, að verðhækkunar-
saga Mbl. væri rétt.. Ilins
vegar hefir Tíminn haldið
því fram, að það gæti verið
mikil gjöf, jafnvel meira virði
en y> milj. kr., að fá togara
íil umráða meðan fiskverð-
ið er jafnhátt og nú, þar sem
gróðinn af því rynni beint í
vasa útgerðarmannsins. Hins
vegar þarf hann ekk að ótt-
ast, þegar verðfallið kemur,
því að bankinn hefir lánað
megnið af andvirðinu og
tekur á sig skellinn, ef illa
fer. Frá sjónarmiði Reykja-
víkurbæjar var það því hrein
asta glapræði, að afsala sér
togaranum meðan verðið var
jafngott. Það getur þýtt
hundruð þús. kr. tap fyrir
bæinn.
En hvað ætla að íhaldið sé
að fást um það, þegar mág-
ur borgarstjórans á í hlut?
Mbl. viðurkennir, að það
sé rétt, að Kveldúlfur hafi
einnig sótt um að fá togara
keyptan, en Tryggvi orðið
hlutskarpari. Hver og einn
getur sagt sér það sjálfur,
hvort Tryggvi hafi ekki eitt-
hvað notið mágsemdanna við
borgarstjórann fyrst hann
varð hlutskarpari en Kveld-
úlfur í þessari deilu. Hver og
einn getur líka sagt sér það
sjálfur, hvort Kveídúlfarnir
hafi tekið því með góðu að
verða þannig undir á íhalds-
heimilinu. Borgarstjórinn
taldi sér það Iíka nauðsyn-
legt að bæta Kveldúlfið tog-
aratapið. Kveldúlfur fékk
leyfi til að reisa síldarverk-
smiðju á bezta stað í bænum
og bærinn tekur þátt í stofn-
kostnaðinum, en þó ivitanlega
Raddir náhúanna
Rétt þykir að birta hér
kafla úr varnargrein Mbl.
fyrir sölu eíns bæjartogarans
til Tryggva Ófeigssonar og
þátt Kveldúlfs í því máli, en
um þetta er nánar rætt í
horngreininni á 5. síöu í dag.
Mbl. segir svo frá 30. f. m.:
„Og enn er sagan ekki l»úin.
Kveldúlfur sóttist eftir umgetn-
um togara. en fékk ekki. Ekki
dugar að það sjáist að Gunnar
Thoroddsen sé sá garpur að dirf
ast þannig að móðga Kveldúlf.
En það cr lausn á því máli. í
mörg ár hafa Kveldúlfsmenn
unnið að nýrri vinnsluaðferð til
betri hagnýtingar á síld. Þeim
tekst það, sumpart vegna nýrr-
ar crlendar aðferðar, sem fé-
lagið hefir tryggt sér einkarétt
á til hagnýtingar á íslandi. Af
fjárhagsástæðum treystir félag-
ið sér ekki að reisa eitt slíka
verksmiðju. Það skýrir opinber-
lega frá hinni nýju vinnsluað-
ferð. Hún vekur geypi athygli
og margir hafa hug á áð leggja
fram fé til hagnýtingar henni.
Reykjavíkurbær er meðal þeirra,
Kveldúlfur kýs heldur félag
við bæinn en aðra sem um var
að ræða. Og bæjarstjórn sam-
þykkir fyrir sitt leyti einróma
að gerast meðeigandi Kveldúlfs.
Báðir aðilar sjá leið á borði.
Báðir ætla að græða.“
O.jæja, er það nú svo, að
Kveldúlfur ætlar sér að græöa I
á þessum viðskiptum við bæ- :
inn, en vitanlega mátti bær- ;
inh ekki eiga verksmiðjuna þannig, að Kveldúlfur hefir
einn og græöa einsamall. En töglin og halgdirnar.
m. a. o.: Því sýnir nú hið þjóð j
holla fyrirtæki Kveldúlfr ekki
þjóðhollustu sína óg gefur
öðrum verksmiðjum kost á að
njóta góðs af þessari um-
ræddu vinnsluaðferð? Það
spillti ekki neitt 'fyrir Kveld-
úlfi, en bætti fyrir öðrum. !
Svo getur Mbl, þrætt fyrir
það, hvort l’jölskyldu- og
kunningsskaparsjónarmiðin
móti ekki stjórn bæjarins,
eins og henni er nú háttað,
og fyrir þeim verði hagsmun
(Framhald. á 6. síðu)