Tíminn - 31.05.1948, Blaðsíða 5

118. blað
TÍMINN, mánudaginn 31. maí 1948.
ERLENT YFIRLIT:
Bewey eða Wandenberg?
Aimaá'lavor þeirra þykir mí líklegastur til
pess að veríSa kjörmii forseti repiililikana
Mánud. 31. tiuú
Landb únaðarmáiin
og Sjáíi
flokkurinn .
Mbl. birti fallega forystu-
grein síðastliðinn föstudag.
Þar var á það bent, aö
versnandi gjaldeyrisafkoma
þjóðarinnar stæði að nokkru
í sambandi við breytta at-
vinnuhætti og lífsvenjur
fólksins, og væri það óhjá-
kvæmileg afleiðing af flutn-
ingi fólks til Rvíkur. Jafn-
framt því, sem menn notuðu
þar meira af erlendum gjald-
eyrisvörum, fjölgaði jafnan
þeim, sem stunduðu gjald-
eyrlsfreka atvinnu, en inn-
lend framleiðsla væri á mörg
um sviðum ófullnægjandi til i
neyzlu heima fyrir.
Mbl. segir nér það, sem
Tíminn hefir þrásinnis bent
'á, að .sú þróun er ekki heppi-
leg, að fólkið, sem á með
framleiðslu sinni að bera
uppi gjaldeyrisbúskap þjóð-
arinnar, hrökklist burt frá
þeirri lífsbaráttu.
Mbl. er heldur ekki í vafa
um, hvað gera þurfi, til að
laga þessa öfugþróun. Það er
einfaldlega það, að gera lífs-
kjör fólksins •.sém jöfnust,
hvort sem það býr í sveitun-
um, Reykjavík eða þorpun-
um úti um land.
Þetta vai gott að lieyra. Aö þykh- sjnt á þessum úrsiitum, að
sönnu ei þetta ekkeit, ný-, Dewey sé enn mjög íylgissæll, ef
mæli fyrir lesendur Tímans, j hann beitir sér, og sennilega fylgis-
sælli en nokkuð annað forsetaefni
repubiikana. Einkum virðist hann
þeirra vinsælastur meðal verka-
manna.
Eftir réttar þrjár vikur kernur
saman í Philadelfía ílokksþing
republikana, þar sem kjörið verð-
ur forsetaefni republikana í haust.
Eins og horfur eru nú i Banda-
ríkjunum, þykir líklegt, að sá mað-
ur verði forseti landsins næstu
íjögur árin, þar sem fylgi Trumans
forseta hefir hrakað mjög í seinni
tíð, en vafalaust þykir þó, aö hann
verði forsetaefni demokrata. Við
það bætist svo. að sú tilhneiging
virðist rík í Bandarikjamönnum að
fela ekki sama flokknum að fara
með völdin til lengdar, en demo-
kratar hafa nú haft þau síðan
1932, en þá voru republikanar bún-
ir að fara með þau um 12 ára
skeið.
Baráttan í Oregon.
Kosningum fulltrúa á flokksþing
republikana má nú heita lokið.
Seinasta höfuðbaráttan í sambandi
I við fulltrúakjörið var háð í Oregon
j fylki, sem er á vesturströnd Banda-
I ríkjanna. Þeir Dewey og Stassen
börðust þar um fulltrúana. Stassen
hafði haft þar mikinn viðbúnað í
i allan vetur og þótti líklegt um
; fyrri mánaðamót, að Iiann
myndi bera sigur út býtum. Dewey
ákvað þá að hefja mikla gagnsókn
og fór í nær þriggja vikna fundar-
ferð um þvert og endilangt fylkið.
Ferðalag hans reyndist sigursælt,
því að hann bar sigur úr býtum í
prófkosningunni og féltk því alla
fulltrúana þaðan. Stassen ferðaðist
einnig um fylkið á sama tíma, en
það kom honum ekki aö haldi. Það
en það er gott, að sem flest-
ir taki undir þetta.
Það er gott, að Mbl. birti
skynsamlegar og sanngjarn-
ar greinar ein,s og þessa. Og
viö skulum vona. að hér fy'lgi J Afstaðan til kommúnista.
nu a eftir það, sem meira er i f kosningabaráttunni í oregon
vert cn það er, að blað.ð og i gerði Stassen afstöðuna til kom.
flokkur þess haldi þanmg á j múnista að helzta baráttumáhnu.
| Hann hefir lýst yfir þeirri skoðun
j sinni að banna eigi starfsemi kom-
múnista í Bandaríkjunum. Þykir
líklegt, að hann hafi talið þetta
gott kosningamál. Dewey hefir hins
vegar iýst sig andvígan því að
leggja bann á starfsemi kommún-
ista. Stassen taldi sig fá hér gott
ádeiluefni á Dewey og skoraði á
hann að heyja við sig útvarpsum-
ræður um þetta mál. Dewey varð
við þeirri áskorun, enda þótt hann
segöist áiíta það óheppilegt fyrir
republikana, að forustumenn þeirra
væru að eiga með sér slíkar kapp-
ræður. Kappræður þessar voru
málum, að stefna þessarar
fyrstugreinar þess sigri.
Sjálfstæðisflokkurinn mun
þá væntanlega taka þá af-
stöðu í verzlunarmálunum,
að fólkið úti um land njóti
fulls jafnréttis, Þar er óneit-
anlega tækifæri til að laga
hluti, héruðunum í hag
Sj álfstæðisflokkurinn . mun
þá heldur ekki láta sitfc eft-
ir liggja til að gera breyting-
artillögur Framsóknarmanna
við jarðræktarlögin gildandi,
svo að þjóðinni verði tryggð
nægjanleg landbúnaðaríram
leiðsla í framtíðinni.
Þá er þess líka að vænta,
aö Sjálfstæð'smenn verði
ekki því til tafar, að ísienzk
áburðarverksmiðja hefji
starfsemi.
Þá ætti einnig að mega
vænta liðsinnis Sjálfstæðis-
manna til aö le'ðrétta hlut-
fall landbúnaðarverkfæra í
innflutningnum, svo að þjóð-
in geti notið laganna um
ræk í unarsam böndin.
Það er líka þörf, að Sjálf-
stæðisflokkurinn. fari
bæta fyrir
ekki taldar ávinningur fyrir Stass-
en.
í ræðum sínum um þetta mál,
hefir Dewey haldið því fram, að
það væri alger uppgjöf á þeirri
stefnu Bandaríkjamanna að unna
mönnum réttar og frelsis, ef þeim
væri bannað. að' vinna að fram-
gangi einnar eða annarar skoðun-
ar, meðan þeir beittu ekki ofbeldi
eða óleyfilegum meðulum. Utan
Bandaríkjanna yrði slíkt líka vatn
á myllu kommúnista og styddi það
álit, að Bandaríkjamenn væru að
færast í einræöisátt. Það myndi
ekki heldur draga úr starfsemi
kommúnista í Bandaríkjunum, held
ur gera hana enn hættulegri, þar
sem hún yrði þá öll neðanjarðar.
Aðrar þjóðir fá nú vörur og pen-
inga frá Bandaríkjunum i ríkum
mæli, sagði Dewey enn fremur. En
peningar eru ekki nóg. Við verð- j
urn líka að gefa þeim von og trú. |
Við verðum að sýna í verki, að þaö j
er hægt að stjórna, án þess að |
banna starfsemi andstæðinganna
og beita þá lögregluvaldi fyrir það
eitt, að þeir boða skoðanir sínar.
Við verðum að sýna, að það er
hægt að halda uppi frjálsu skipu-
lagi.
Flokksþing republikana.
Segja má, að lokið sé nú að
kjósa fulltrúa á flokksþing repu-
blikana. Eftir mun vera að kjósa
fulltrúa 'í 2—3 fylkjum. Eins og
horfur eru nú, mun ekkert forscta-
efni hljóta meirihluta í fyrstu um-
ferð. Fulltrúar margra fylkja munu
þá kjósa einhvern heimamann
sinn eða svokallaðan .favourite son.‘
Er þetta gert til að sýna, að fylkið
hafi forsetaefni á að skipa, en er
þó tæpast alvarlega meint. Við
aöra eða þriðju umferð, eru þessir
„favurite sons" yfirleitt úr sögunni
og þá fyrst kemur í Ijós, hver
raunverulegui' styrkur aöalforseta-
efnanna er. ,
Eins og nú standa sakir, þykir
liklegast að Dewey fái flest at-
kvæði í fyrstu umferðinni eða um
rúm 300. Alls eru fulltrúarnir 1096
og þarf því 548 atkvæði til þess a£T
ná meirihluta. Bæði Taft og Stass
en hafa talið sig líklega til að fá
um 300 atkvæði í fyrstu úmferð-
inni, en ágizkanir þessar eru t.ald-
ar rangar. Einkum er ágizkun
Stassens talin óáreiðanleg og' telja
margir, að hann fái innan við 200
atkvæði, en Taft á þriðja hundraö.
Ósigur Stassens í Ohio og þó eink-
urn í Oregon hefir mjög veikt fylgi
hans, sem jókst mjög um skeið
vegna sigra hans í Wisconcin og
Nebraska.
Dewey
Sigurvonir Wandenbergs.
Atkvæðin, sem koma til með að
ráða endanlegum úrslitum um val
forsetaefnisiris hjá republikönum,
eru þau, sem í fyrstu umferð
falla á hina svoköMuóu „favorite
sons.“ Margir telja, að þau muni
falla á Wandenberg í seinni umferð
unum, en hann mun sennilega
ekki fá í fyrstu umferðinni nema
atkvæði fulltrúanna úr lieimafylki
sínu. Þá þvkir ekki ólíklegt, að
Stassen muni láta fylgismenn sína
kjósa Wandenberg, ef hann telur
sig vera úr leik, því aö hann mun
hvorki unna Dewey eða Taft sigurs
Orðrómurinn um
gengislækkun
Af hálfu tvegggja aðila,
fasteignabraskara og komm-
únista, hefir sá orðrómur ver
ið kappsamlega útbreiddur
seinustu dagana, að gengis-
lækkun væri alveg á næstu
grösum. Orðróm þennan er
reynt að byggja á því, að' í
Marshallslögunum er þaff
sett scm eitt skilyrðið fyrir
fjárveitingu, að hluteigandi
ríki treysti gengi sitt. Af and-
stæðingum Marshallsendiir-
reisnarinnar hefir þetta verið'
túlkað á þann veg, að Banda-
ríkin myndu krefjast þess, að
Evrópuríkin lækkuðu gengi
sitt og yku þannig verðmæti
hins mikla gullforða, sem
Bandaríkin eiga. Bandarikin
ætluðu sér þannig að táka
það aftur með annarri heiid-
inni, er þeir gæfu með hinni.
í Bretlandi og víðar, þar
sem kommúnistar hafa hald-
ið uppi slíkum áróðri, hefír
því verið harðlega mótmælt,
að gengið yrði lækkað, held-
ur yrði frekar reynt að auka
gildi peningana. Bretar
telja sér fátt hættulegra
en að fella gengið og auka
ins. Hinsvegar þykir vafásamt, aö . þannig vantrú á gildi pening-
þeir geti sameinað sig. Líkur Wand anna og draga úr sparnaðar-
enbergs til þess að hljóta útnefn-
ingu eru því verulegar.
hvötinni.
Það er líka rangtúlkun á
berg taldir líklegastir til þess að
(Framhald d 6. síðu)
Eins og horfur eru nú í þessum gengisskilyrðinu í Marshalls-
málum, eru þeir Dewey og Wanden J íögunum að telja það kröfu
um gengislækkun. Aðalkraf-
an, sem fellst í skilyrðinu er
sú, að gengið sé gert stöðugt
og því unnið gegn þeim áhrif
um, er geta í framtíðinni vald
ið breytingum á því. Þetta er
krafa um að tryggja verðVildi
peninganna, en ekki að rýi»
það. Marshallsáætlunin væri
líka alveg viss með að mistak
ast, ef ekki tækist að vekja
trú á verðmiðil lilutaðeigandi
Raddir nábúanna
í forustugrein Alþýðublaðs
ins á föstudaginn er rætt um
brottvitningu Leinos úr inn-
anríkisráöherraembættinu.
Blaðið segir m. a;
„Hvarvetna úti um heim þjóða Og afstýra þeirri óvissu
hafa þessi tíöimli frá Finnlaridi og braski, sem jafnan fylgir
vakið' mikla athygli og aukið ótraustu gengi.
enn á virðingu allra frelsisunn- j Kommúnistar VÍta líka vel
andi manna fyrir Finnum. Þeir hvað þeir gera, begar þeir
mega síðan í stríðslok heita af-; eru a'ð' reyna að útbreiða
vopnuð þjóð, hafa rússneska þann orðróm, að gengislækk-
herstöð svo að segja úti fyrir un s£ a næstu grösum, Og láta
hliðum höfuðborgar sinnar og þlað sjtt ýta undir hann
urðu fyrir nokkrum vikum að peir eru að reyna að skapa
gera nauðungarsamning um vantrú á gildi peninganna, er
varnarbandalag við hið volduga eykui' bl'askið Og losið, Og ger
Svo ætti það heldur ekki að
verða fyrir tilverknað eða
forgöngu Sjálfstæðismahna,
að framlög til verklegra fram
kvæmda út um land væru
dregin saman. Þeim málum
ætti að vera óhætt þetta ár-
ið í hcndum ráðherra flokks-
ins.
Það mun ekki heldur
standa á Sjálfstæðismönnum
að tryggja nóg fé til endur-
að. bygginga í sveitum og yfir-
afbrot sín við ! leitt að beina fjármagninu út
sjálfstæða framieiöslu í
sveitum og við sjó í 'sambandi
við lögin um almannatrygg-
um landið.
Að sjálfsögöu verður það
nú stefna Sjálfstæðisflokks
ingar. Þa'ð fjö'lgar ekki fólki, ins frá þessum degi, að
í sveitum, að skammta því, dreifa rafmagni sem víðast
méiri skyldur og minni rétt um byggðir landsins og láta
en öðrum, og er vonandi, að
Mbl. skilji það nú.
alla njóta þess með sambæri
legum kjörum, svo aö lífs-
kjörin séu sem líkust, eins og
Mbl. segir.
Og ekki ættu bændur að
þurfa að kvíða því, að Sjálf-
stæðismennirnir verði þeim
héðan af erfiðir eða ósann-
gjarnir í ver'ðlagsmálunum,
hvað sem líöa kann fortíð-
inni þar eins og víðar.
Tíminn þakkar Mbl. fyrir
þessa góðu grein á föstudag-
inn, óskar því til hamingju
með þetta sjónarmiö og
stefnu og hlakkar til væntan-
legs samstarfs á grundvelli
hennar. Það er vert að muna
allt, sem þar er sagt, og bera
það sí'ðan saman við verkin
því að það er eftir þeim, sem
Mbl. og Sjálfstæðisflokkurinn
fá endanlega dóm sinn í
þessum málum.
og ágenga slórveldi við austur-
landamærin. En svo ákvcðnir
eru Finnar í því að verjast eftir
sem áður pólitískum vélráðum
þess og varðveita frelsi og lýð-
ræði í landi sínu, að' þeir hika
ekki við að gefa forustumanni
hinnar rússncsku fimmtu her-
deildar þar sparkið og víkja
honum úr ráðhcrraembættinu,
er þeir sjá að liann ætlar að
misnota það að tékknesku for-
dæmi til kommúnistísks bylting
arundirbúnings....
Finnar hafa með hugrekki
sínu undanfarna daga hrundið
hættulegustu árásinni á frelsið
og lýðræðið í landi sínu eftir
stríðið. En enginn skyldi halda
að' barátta þcirra sé þar mcð á
enda. Hinir austrænu útsendar-
ar munu lialda áfram mold-
vörpustarfi sínu og safna liði til
nýrrar árásar. En finnska þjóð-
in mun Iíka lialda áfrám að
vera á ver'ð'i; hún er þrautseig,
— og þekkir sæluvistina í hinu
rússneska þjóðafangclsi frá
fyrri tíð.“
Það er vissulega ekki of-
mælt, að Finnar hafa meö
framkomu sinni í umræddu
máli enn einu sinni sýnt
þann hetjuskap, er mætti
vera öllum þjóð'um til fyrir-
myndar.
ir gengisfellinguna óhjá-
kvæmilega síðar meir. Þeir
vita sem er, að fátt yrði meira
vatn á myllu þeirra en gengis
lækkun og allur sá órói, er
henni myndi óhjákvæmiiega
fylgja.
Því er heldur ekki að neita,
að konnnúnistum hefir orðið
talsvert ágengt með þessum
orðrómi sínum um gengis-
lækkun, enda hafa þeir feng-
ið fasteignabraskarana í liff
með sér. Þetta sést m.a.á húsa
sölum í Reykjavík, en húsa-
verð mun aldrei hafa hækkaff
jafn stórkostlega og seinasta
hálfan mánuðinn. Það hefir
jafnvel heyrzt að meðalíbúð-
ir hafi hækkað um 20—30 þús
kr. En þetta verður vitanlega
ekki nema stundarfyrir-
brigði, sem leiðir af þessum
orðrómi.
Ríkisstjórnin markaði þá
stefnu með dýrtíðarlögunum
í vetur, að unnið yrði að því
að auka og treysta verðgildi
peninganna, en ekki að því
að rýra það. Þjóffviljinn þarf
því ekki að spyrja um afstöðu
hennar til þessa máls. Af-
staða Þjóðviljamanna er líka
ljós. Þeir reyna allt, sem þeir
geta til þess að eyðileggja dý»;.
(Framhald á 6. síðu/