Tíminn - 08.07.1948, Síða 4

TÍMINN, fimmtudaginn 8. júli 1948.
ió’-
148. blað
re/sið frumskilyrhi til jproskunar
marma og þjóha
Ræða Þorsteins M. Jénssonar á usiMlæniisliingi Rotaryíéiaga á
. Aknreyri
Niðurl.
Hver sá maður, sem ann
.frelsi, hann skilur, að öllum
mönnum ber jafnmikill rétt-
ur til lífsins, að allir eiga að
hafa jafn mikinn rétt til þess
að njóta þess og hagnýta sér
gæði þess. Það á enginn að
.véra þræll né þrælaeigandi.
.Ea,í lýðræðislöndum skiptast
.menn í flokka eftir stjórn-
málaskoðunum, og sá flokk-
■ u.r, sem stærstur er, ræður
■mestu um stjórn lands síns.
Fram hjá þessari flokkaskipt
ún&u er ekki auðvelt að kom-
ast og í raun og veru sýnist
hún eðlileg og sjálfsögð. En
þéssi flokkaskipting leiðir oft
.íál öfga. Flokkarnir reyna að
rbúa sér til sem allra bezt
:fHéldar girðingar, svo að sem
fæstir sleppi út úr þeim, sem
,éinú sinni hafa farið inn í
þær, og sá flokkur þykir séð-
astur, sem hefir girðingar-
netið þéttriðnast. Vér rotáry-
félagar höfum að sjálfsögðu
ekki komizt hjá því, að telj-
ast'til einhvers flokks, frem-
íur en aðrir fullgildir borgar-
ar þjóðfélagsins, og vér get-
um gjarnan verið í ýmsum
- afcjórnmálaflokkum áfram,
,;alveg eins og vér erum af
- fjölda stétta innan rotary-
félaganna. En vér þurfum
samt að vera samhuga. Sam-
huga um það, að hafa sið-
bætandi áhrif á þá flokka,
>sem vér heyrum til.
■ ' Blöð vor íslendinga hafa
>oft og tíðum ráðizt að and-
stæðingum sínum með lítilli
sanngirni og takmarkaðri
sánnleiksást og með skorti á
r.nægri prúðmennsku. Þó má
segja, að framför í þessu efni
•sé' hjá allmörgum blöðum
: vorum. f þessu efni ættum
við rotarý-félagar áð geta
haft nokkur áhrif. Mannníð
í blöðum sýnir menningar-
leysi. Vér verðum og að fá
flokksbræður vora til þess að
- beita krítik sinni fyrst og
fremst gegn sínum eigin
flokki, eins og hver þroskað-
“áir maður beitir fyrst og
'fremst krítik gegn sjálfum
' :‘ééh Ef rotary-félagar gætu
núrtliið eitthvað á í þessu efni,
'þáf ýinna þeir þar með menn-
IfigU vorri ómetanlegt gagn.
JÞví að eins og félagsskapur
vöf' er byggður upp, þá er það
fyrst og fremst hans hlutverk
að: ryðja burtu fordómum og
níisskilningi stétta hverrar á
aiinarrar störfum með auk-
*inni stéttakynningu. Og eins
og oss ber að virða og skilja
‘störf'manna af hinum ýmsu
'k'téttum þjóðfélagsins, þá ber
oss óg að sjálfsögðu að virða
og taka tillit til sjónarmiða
mánna í hinum ýmsu stjórn-
málaflokkum og reyna að
ryðja úr vegi rakalitlum for-
'dóttium stjórnmálaflokka
Irvérs 1' annars garð.
’ .Eitt er það fyrirbrigði í ís-
íenzkri stjórnmálastarfsemi
hínna síðari ára, sem ég tel
mjög athugavert og meira að
segja hættulegt, og það eru
liín pólitísku ' æskulýðsfélög.
Ég' tel, að hér sé svo langt
gengið gegn frelsishugsjón-
um ' lýðfrjálsrar þjóðar, að
nauðsyn sé að hefjast handa
gegn þessari spillingu. Ungl-
ingum og jafnvel börnum er j
smalað inn í þessi pólitísku j
æskulýðsfélög; þar er haldið
að þeim einhliða flokkssjón-
armiðum, kveiktir í brjóstum
þeirra fordómar og fyrirlitn-
ing á skoðunum manna í öðr
um stjórnmálaflokkum, áður
en þau hafa nokkurn þroska
sjálf til ályktunar um þjóð-
mál. Þetta tel ég tilraunir til
þess að gera unglingana að
andlegum þrælum, skoðana-
þrælum. Slík starfsemi ætti
að vera bönnuð með lögum.
Smalarnir, sem troða börn-
unum og unglingunum inn
fyrir sína þröngu flokks-
múra, vita það, að auðveld-
ara er að sefja barnssálina,
en sál fullorðins manns. Og
ég vil segja, að þjóð, sem leyf
ir slíkt, hún er illa á verði
uppvaxandi kynslóðar, hið
með varðveizlu frelsis hinnar
andlega frelsi, sem seytt er
við sólarkynngi; það frelsi,
er veitir mönnum uppeldi til
skilnings og rökhugsunar;
frelsi í þjónustu heilbrigðs
lífs. Hér er um mál að ræða,
sem er þess vert, að tekið sé
til alvarlegrar meðferðar.
Lítil þjóð, sem vér íslend-
ingar erum, bornir saman við
stórþjóð, er sem smákæna
borin saman við bryndreka.
Smákænan þarf hlutfalls-
lega betri stjórn en bryndrek
inn til þess að farast ekki í
ólgusjó. Smáþjóð er í meiri
hættu að glata sjálfstæði
sínu og menningu en stór-
þjóð. Smáþjóð er því enn
meiri þörf á góðri stjórn Gg
góðum þegnum, ef hún á að
þróast og halda frelsi sínu,
en stór þjóð. Þjóð vorri er því
flestum öðrum þjóðum það
meiri lífsnauðsyn að vera trú
sjálfri sér, trú frelsi sínu og
menningu og tileinka sér
þjónustuhugsjónir rotary-
félagsskaparins.
Samkvæmt framansögðu
virðist mér, að þjóðmálaþjón
usta hinna íslenzku rotary-
félaga verði fyrst og fremst
að beinast að eftirtöldu fyrst
um sinn:
að stjórnarvöld ríkisins
grípi ekki inn í eins margt og
þau gera nú, því aö of mikil
stjórn er slgem stjórn,
að ríkið reisi sér ekki hurð-
arás um öxl í fjármálum og
treysti ekki fyrst og fremst
á tekjur af tóbaki og áfengi,
að beita sér fyrir því, að
siðbæta blaðamennskuna á
sama hátt og þeir beita sér
fyrir heiðarleik í viðskiptum
öllum og störfum sínum og
sinna stéttarbræðra,
að stuðla að því, að gera
viðskiptin milli stjórnmála-.
flokkanna drengileg, og að
flokkar setji þjóðarhags-
muni ofar flokkshagnum,
að beita sér gegn því, að
flokkar stofni og haldi við
póJitískum æskulýðsfélögum,
að reyna að fá afnumda
smalamennskuna við kosning
ar, þar sem farið er að líkt
og smalar. gera, þegar þeir
smala sauðkindum,
að vinna gegn múgsefjun.
Múgsefjunin er hættulegasti
sjúkdómur, sem til er. Með
rriúgsefjun er hægt að leiða
menn út í alls konar ófærur.
Með múgsefjun eru þjóðir
æstar út í styrjaldir. Með
múgsefjun hafa menn í
stjórnmálum og _ trúmálum
verið látnir vinna alls konar
heimsku- og hermdarverk.
Með múgsefjun hefir skyn-
semi manna verið lokað. Með
múgsefjun hafa menn verið
sviptir sjálfsákvörðun og
bundnir andlega. Múgsefjun
hefir verið notuð til þess að
æsa stétt gegn stétt. Og hún
hefir verið verkfæri til þess
að fjölda manna til þess
að svikja sitt eigið þjóðfé-
lag, sem alkunnugt fyrirbæri
er nú á síðustu tímum.
Með fræðslu á störfum
hinna ýmsu stétta þjóðfélags
ins vilja rotaryfélögin opna
mönnum víðsýni. Markmið
allra rotaryfélaga er hið
sama, en um leiðir að marki
getur þá greint eins og eðli-
legt er, enda geta margar
leiðir legið að sama mark-
inu, og er þá ekkert athuga-
vert við það, þótt allir þræði
ekki sömu leiðina. Markmið
rotary-félagsskaparins er frið
ur og bræðralág allra stétta
og allra þjóða. Og að hver
stétt reyni að hefja sig með
því að vera trú í störfum sín-
um og heiðarleg í viðskiptum
sínum öllum inn'á.við og við
aðrar stéttir. í þjóðmálaþjón
ustu vorri er hugsjón sú, að
allir íslendingar geti orðið
aðnjótandi þeirra frelsisvín-
berja, sem seydd eru við sól-
arkynngi frelsisástar og
mannvináttu.
Granítið, sem átti að
vegsama Hitler
Við granítnámurnar hjá
Skjeberg í Noregi hefir legið
geysimikið af höggnu grjóti
síðan á hernámsárunum.
Þjóðverjar létu .höggva þar
grjót á árunum 1942—-44.
Sum björgin, sem þeir létu
höggya til þarna eru allt að
60 smál. á þyngd. Víðar um
Vestfold höfðu þeir menn í
vinnu við grjótnám og skipti
það samtals hundruðum
manna, sem við þetta unnu.
Þetta átti allt að flytja suð
ur til Þýzkalands með tíð og
tíma og byggja þar sigur-
varða til ævarandi minning-
ar um hinn mikla Hitler og
ríkið, sem hann stofnaði.
En þetta fór á annan veg.
Nú er óðum verið að nota
þetta granít til ýmis konar
bygginga í Noregi. Vegagerð
ríkisins hefir keypt megin-
hlutann. af því.
Ef til vill á það eftir að
koma fyrir, þegar friður og
jafnvægi er komið á í okkar
hrjáða heimi, og þýzkir borg-
arar heimsækja Nereg eins og
hverjir aðrir friðsamir ferða-
menn, að þeir nemi staðar og
virði fyrir sér fallega hlaðna
brúarstólpa úr graníti. Þá
^ynni að vera, að einhver
Norðmaðurinn segði þeim, að
þessu grjóti hefði einu sinni
verið ætlað annað hlutverk,
þó að enginn ráði sínum næt-
urstað.
Sigurjón á Álafossi hefir nú sýn-
ingu í listamannaskálanum. Við
segjum að minnsta kosti að það
sé Sigurjón, þó að allar heimildir
segi að það sá tilraunafélagiö
Njáll. Árum saman hafa ekki
aðrir menn verið nefndir í sam-
bandi við starfsemi þess félags, en
núverandi framkvæmdastjóri þess.
Sigurjón Pétursson, svo að manna
á milli er litið á félagið því sem
næst, sem einkafyrirtæki hans,
hvað sem kann að vera rétt í því.
Annars er Njáll nokkuð gamalt
félag og munu ýmsir kunnir Beyk-
víkingar hafa verið áhrifamenn í
því á fyrstu árunum. — Mér er
sagt að tveir fyrrverandi forsæt-
isráðherrar hafi verið þar meðal
annarra.
Það er mikið um sýningu Sigur-
jóns talað, enda er hún viðburður.
Ég held því, að það sé vel þess
vert að skoða hana. Ég ætla ekki
þar með að leggja dóm á upplýs-
ingar Sigurjóns um persónur Njálu
og þgss háttar. Teikningar og
mannamyndir hafa ekkert sönn-
unargildi. Það kemur ekki fram á
, þessari sýningu neitt það, sem
sanni mönnum tilveru neins konar
: andaheims. Sumir telja sig hafa
' reynt það annars staðar, að dul-
' ræn fyrirbrigði, eins og það er kall-
i að, gerist með þeim hætti, að þau
1 séu ekki af þessum heimi. Svo
' mikið er óhætt að fullyrða. og
: raunar skylt að viðurkenna, að
(menn hafa stundum fengið og fá
i enn ýmsa vitneskju með því móti,
að Níels Dungal getur ekki skýrt
það. Tilveran er ekki öll í vísind-
j um hans. Þetta er staöreynd, hvort
j sem menn segja að 1% eða 90%
' af duirænum fyrirbrigðum séu
i egta. Það er þó alltaf einhver
hundraðshluti.
Ég vil tala hleypidómalaust um
þessi mál. Ég vil ekki trúa því, að
allt hljóti endilega að vera eins
og þessi eöa hinn segir. þegar til
þess kemur að skýra það. En það
er' bara að gera sig að fííli aö
ætla að þræta fyrir það, að stund-
um vita menn fyrir óorðna hluti,
eða þá atburði, sem þeir geta ekki
skynjaö eftir venjulegum leiðum
lækningabóka. Ég hefi stundum
þreifað á því, að draumamaður-
inn spáði veðri réttar og betur en
vinir mínir á veðurstofunni. Ég
! hefi líka vitað menn segja fyrir
j gestkomur, sem þeir höfðu ekki
! nein skilyrði til að vita um, sam-
í kvæmt skilningarvitunum 5. Þetta
| eru staðreyndir, sem ég viður-
l kenni. Annað finnst mér ekki heið-
arlegt. Svo hlusta ég þakksamlega
! á skýringartilraunir, hvort sem
Níels Dungal eða Jónas Guð-
mundsson kemur með þær.
Ég sagði, að myndirnar á þessari
sýningu hefðu ekkert sönnunar-
gildi. Það er auðvitað hægt að
teikna mannamyndir af löngu
gleymdu fólki. án þess að við vit-
um hvort það hafi verið líkt þessu
eða ekki. Hitt get ég svo sagt, að
ég trúi því alls ekki, að Sæmund-
ur fróði hafi veriö sonur Skarp-
héöins Njálssonar. Og undarlegt
þykir mér það, að nautið illa
skyldi bíta Höskuld, því að hvorki
veit ég til þess, að naut hafi
grandað skepnum með þeim hætti,
né heldur finnst mér að þeim hafi
verið gefnar tennur til slikra her-
virkja. Geti Sigurjón hins vegar
sannað, að þeirrar tíðar naut hafi
haft framtennur í báðum skolt-
um, hygg ég að hann hefði unnið
stórkostlegt vísindaafrek. — Hitt
er svo annaö, að þó að hlutir hafi
í sjálfu sér ekki neitt sönnunar-
gildi, dugar það ekki til að af-
sanna þá.
Boöskapur Sigurjóns um hollt
fæði og bindindi er merkilegur. Og
þegar við sjáum karlinn sextugan,
þá trúi ég því, að hann geti orðið
100 ára. Ef tii vill á Sigurjón á
Álafossi eftir að halda sýningu í
tilefni af 100 ára afmæli sjálfs sín
og boða mönnum þar hollan mat
og heilbrigt líf.
En það voru krossarnir úr Ileklu-
eldinum, sem ég ætlaði einkum að
tala um. Þeir standa þarna og eru
staðreynd. Þegar ég horfði á þessa
tinnusvörtu og hörðu krossa, varð
mér hugsaö til þess, er Sigurjón
fór Hekluförina. Þá var óspart gert
skop að fyrirtæki hans og meðal
annars var frá því sagt í einhverju
blaðinu, að hann ætlaði að steypa
krossa í móti, sem bráðnaði við
minni hita en hraunið. Ég veit það
, ekki, en þarna eru krossarnir, hvað
j sem hver segir. Þar heíir Sigurjón
Pétursson unnið sigur á vantrú og
hjátrú, sem að honum hló, og við
megum vel meta og dást að þeim
krafti, sem hann bjó yfir til að
geta þaö. — FÍestir munu líka
hafa gaman af að sjá kvikmynd
þá, sem Sigurjón sýnir af Iíeklu-
för sinni.
i
i Ég ætlaði ekki að boða ykkúr
neina trú eða vantrú, og alls ekki
að halda að ykkur nýjum skýr-
ingum á Njálu eða neitt þessliátt-
ar. En eitt verðum við að játa.
Þessi sýning er staðreynd og Sig-
urjón er staöreynd og þess vegna
er það nokkurs virði að sjá hana.
Og svo ég hætti mér ekki frá hin-
um áþreifanlegu hlutum, vil ég að-
eins segja þetta að lokum, að ég
tel Heklukrossana merka gripi, af-
reksverk, sem óvenju'.ega þraut-
seigju, kjark £og ég vil segja trú
. hafi þurft til að gera. Þeir eru
| eins og Sigurjón segir, fögur tákn
og tilkomumikil.
Pctur landshornasirkill.
..................... iiiiiiiin ..iiiimii..
| Akranes, Hreðavatn |
Hreðavatnsskáli
Ferðir alla daga eftir komu Laxfoss til Akraness.
Frá Akranesi kl. 9 árdegis nema laugardaga, eftir |
\ seinni ferð skipsins til Akraness.
Frá Hreðavatni kl. 17 nema laugardaga, óákveðið.
Athugið! Fljótari og betri ferðir er ekki hægt að fá |
i um Borgarfjörðinn, ferðin tekur 1 klukkutíma með Lax |
I foss og 1 y2 klukkutíma með bíl í Hreðavatn. Afgreiðsla |
| í Reykjavík hjá Frímanni Frímannssyni í Hafnarhús- 1
I inu sími 3557. í Hreðavatni hjá Vigfúsi Guðmundssyni, |
i á Akranesi, Kirkjubraut 16, sím 17.
Þórður þ. Þórðarson