Tíminn - 03.02.1949, Síða 3

24. blaff
TÍMINN, fimmtudaginn 3. janúar 1949
3
Bændadagur
Eflir íaiiiinar Þói'ðarson, Græniimýrar-
ÉUllgU.
UM VÍÐA VERÖLD:
Stærsti háskóli í heimi
Grein sú, sem hér fer á eftir, segir frá Columbiaháskólan-
Það hefir af og til nú á síð- last af sjálfu sér eftir sveitar- um> sem er stærsti háskóli 1 heiminum. Hinn frægi hers-
ustu árum verið að skjóta hætti á hverjum stað, og eft- ^ höfðingi Dwight Eisenhower hefir þar nýlega tekið við
upp þeirri hugmynd, að æski ir því, sem áhugamenn þessa rektorsembætti, en það þykir ein virðulegasta staðan í
legt væri að bændur héldu máls myndu vinna málinu Bandaríkjunum. Greinin er þýdd úr Berlingske Aftenavis
og er eftir Jörgen De Coninck Smith.
hátíölegan einhvern vissan
dag á ári hverju, og notuðu
hann þá til skemmtifunda
eða til að ræða áhugamál sín.
Þó hefir ekki orðiö af veru-
legum framkvæmdum í þessu
efni fyrr en nú, að Stéttar-
samband bænda samþykkti
á síðasta aðalfundi sínum að! ingarmál
leita álits allra hreppabúnað
arfélaga landsins um þetta
mál. Það er því ekki að ófyr-
irsynju, að bændur íhuguðu
þetta mál áður en frekari á-
kvarðanir verða gerðar.
Mér er að vísu ekki vel
ljóst, hver ætlun forgöngu-
manna þessa máls er, — hvort
lögbjóða á sérstakan frídag
fylgi. Sýnist þá og ekki rík
nauðsyn á að sami dagur i
væri notaður í öllum héruð-
um. Aðalatriðið væri, að
menn gæfu sér tíma til að
hafa einn dag á ári til sam- 1
Víða um heim hefir Kólum-
bíu-háskólinn oft verið nefnd
ur í blöðum undanfarið. Það
er löngum vegna forstöðu-
funda, sem orðið gætu bæði manns þess, sem hann hefir
til að efla félags- og menn-
sveitanna og til
skemmtunar eftir því, sem við
verður komið.
Vert er að gefa því gaum
í þessu sambandi, að nú þegar
mun í sumum sveitum hafa
verið tekinn upp þessi siður,
og látið vel yfir, þótt naum-
ast muni veruleg reynsla
nú, en 1. júlí síðaStliðinn tók
Eisenhower hershöfðingi við
skólastjórn þar. Þar með varð
hann forstöðumaður einhVers
stærsta skóla í heimi. í þess-
um háskóla eru 31 þúsund
manns á vetrum, en 18 þús-
undir að sumarlagi.
Kennaralið skólans og um-
sjónarmenn eru 4164 að tölu.
Þeir hafa fullt starf við hina
Útför Helga Péturs
byggingameistara, lögfræð-
inga, lækna, sagnfræðinga,
verzlunarmanna, stjórnfræð
inga, ritstjóra, kennara o. s.
frv.
fengin um framtíðar þátttöku
. ,08 e^isgildi þeirra. Hins veg- ! tröllauknu útungunarvél
fynr alla þa, er vinna við. ar mun því fara fjarn, að
landbúnað á sama hátt og ] sami árstími sé talinn alls
1. maí, sem nú þegar er við- staöar jafn heppilegur. Er
urkenndur frídagur almennt, ekki ólíklegt, að svo mikið
eða hvort ætlunin er aðeins beri á milli í því efni að sum
að ákveða einhvern vissan ir teldu að ákvörðun um viss-
dag, sem bændur eru hvattir an dag á óheppilegum árs-
til með frjálsum samtökum tima, væri að þeirra dómi
aö nota til skemmtifunda., verri en engin ákvörðun. Þess
Væri síðara atriðið meining- j verður að gæta í þessu sam-
in, er málið stórum vanda- bandi, að bændastéttin hefir
minna, þá myndi málið ráð- gagnstæða aðstöðu við aðrar
--------------------------- stéttir, t. d. verkamenn eða
verzlunarmenn sem líka hafa
sérstakan frídag. Bændur
geta ráðið sínum frídögum
Dr. Helgi Péturss er dáinn ‘ síálfir’ að Því leyti, sem nauð
og þar með fallinn í valinn synleS bústöxf ekki af-
einn af merkilegustu mönn- | skammta. Og gagnvart þeim
um vorrar aldar, og vafalaust stoða engar samþykktir og
mesti hugsuður, sem við höf- Oafnyel ekkl lagaboð um á-
um átt. — Ekki veit ég hvaða ,kveðinn frídag.
ráðstafanir verða gerðar við-1 Það mætti því ætla, að
víkjandi útför hans, eða hvort fyrst nrn sinn ætti að nægja,
hann hefir verið búinn að að forustumenn bænda
ákveða sjálfur þar nokkuð hvettu til og gengjust fyrir,
um. En sjálfsagt virðist þó að þeir héldu einn samkomu ^ "
Nærri 200 ára gamall.
Kólumbíuháskólinn var stofn
aður árið 1754, samkvæmt
skipun Georgs annars Eng-
landskonungs. Hann er fjórði
elzti háskóli vestanhafs. Har-
vardháskólinn, Yale og
Princeton eru eldri. Tveir
hinir síðastnefndu eru í
næstu grennd við New York.
Það er einnar stundar ferð
þaðan með j árnbrautarlest
til Princeton, en fjögra
stunda til Yale.
Þegar konungsboð lá fyrir
um stofnun Kólumbíuháskól-
ans, var honum fyrst valinn
staður niður á strönd-
inni á Manhattaneyju, álíka
hátt og Þrenningarkirkjan
“ rlklsstiómin hhrtlst 111 "" 1Z *£ eTbenTs"? ' F™öiaZ va/j«
að viðeigandi háttur verði þar
hornið á Madisonstræti og 49.
götu, ofan til við það, sem
New Weston-hótelið stendur,
en það þekkja margir Evrópu
menn, sem komið hafa vest-
ur um haf.
Borgin óx og varð stærri og
stærri, og skólinn óx líka.
1897 var hann enn fluttur og
þá valinn staður þar, sem
heitir Morningside Heights
frá 114. til 121. götu milli
Broadway og Amsterdam
Avenue.
Skólinn nú á dögum.
i
Þarna: hafa risið upp mikl- j
ar byggingar. Skólanum er
þannig hagað, að hver deild
hefir sitt sérstaka hús og
fylgja þar með bókasöfnin,
þar á meðal hið nafntogaða
lagasafn, en í byggingu þess
hefir Eisenhower skrifstofur
sínar. Margt er þar annarra
bygginga, veitingasalir, sund-
hallir, stúdentaíbúðir, gisti-
hús, hús forseta skólans,
rannsóknastofmxn, þar sem
allir stúdentarnir fá ókeypis
læknisskoðun, að ógleymdum
knattspyrnuvelli, tennisbraut
um og fleiri íþróttamann-
virkjum. Milli stórhýsa eru
gróin svæði, grasvelllir og trjá
lundir, og er þetta allt skipu-
lega gert. Framan við Laga-
safnið, en kalla má að það sé
miðstöð háskólahverfisins, er
risavaxin stytta af Alma
Mater, vizkugyðjunni. Nokkru
ofar í borginni, við 172. götu,
skammt frá Washington-
brúnni, er hið fræga eðlis-
fræðisafn skólans, þar sem
á hafður, og þá fyrst og
fremst með því að útför hans
fari fram á kostnað alþjóðar
og honum verði valinn sá
veglegasti legstaður sem við meirihluta.
höfum ráð á.
Mikilhæfni dr. Helga Pét-
urs var almennt viðurkennd
og mér finnst að það ætti
að vera hafið yfir alla vafa-
semi, að okkur ber að sýna
honum þann hinzta virðing-
arvott sem við getum mestan
í té látið. — Og ég tel að það
sýni vel víðsýni ráðamanna
vorra og mat þeirra á andleg
um yfirburðum hvort dr.
H. P. verður jarðsettur á Þing
völlum eða ekki.
Líklegt mætti vera að þarf-
laust sé að minnast á þetta,
svo sjálfsagt sem það virðist,
að einmitt dr. H. P. verði val-
in hvíla á þeim helga stað,
sem þjóðargrafreitur vor á
Þingvöllum á að vera. — Að
undanskildum E. Ben. álít ég
dr. H. P. sjálfsagðastan til
þeirrar vegsemdar. —
— Að endingu vil ég segja
þetta: Ef núverandi valdhaf-
ar bera ekki gæfu til að sýna
dr. Helga Péturs látnum
strax þann verðskuldaða heið
ur, að jarðsetja hann að Þing
völlum, þá er það víst, að ein-
hverntíma kemur að því að
honum verði þar helgaður
reitur. — Svo framarlga sem
vænta má þeirrar framtíðar
fyrir þjóff vora, að hún verði
sjálfri sér ráðandi um hugs-
un og athafnir. —
G. Þ.
ekki að höfuðatriði, að einn Þar seni nú eru himiixgnæf unnig er ag kjarnorkutilraun
og sami dagur gillti um allt anhl skys a ar‘ 1 um og ef til vill hefir þar
land, þótt hann kynni að1 Skolinn byr;,aðl smatt’ og verið stofnað til fyrstu kjarn-
njóta einhvers takmarkaðs fyrsta arið voru bar aðems orkusprengjunnar.
6 studentar og helztu tekjur ,
Ef til vill er þetta mál ekki
eins einfalt og í fljótu bragði, haPbhrfttr
virðist, t. d. ef ákveðið væri
að fast binda einhvern ákveð
inn dag sem frídag bænda.
Afleiðingin myndi verða sú,
að hann yrði fyrst og fremst
frídagur þess fólks, sem að
landbúnaði vinnur, án þess
stofnunarinnar voru ágóði af
Árið 1773 var fyrst stofnað
við háskólann prófessorsemb-
ætti í lögum. Það embætti
var veitt í London manni,
Auffugur skóli.
Kólumbíuháskólinn hefir
vaxið frá fátækt fyrstu ár-
anna, þegar hann aflaði sér
einkum fjár með happdrætti,
er Wardill hét,en hann fór aft til þess að verða einhver auð-
ur til Englands strax árið eft- ugasti háskóli í heimi. Hann
ir, og það var ekki fyrr en á nú sjálfseignarstofnanir,
að reka búskap, en ekki þriðj ári? 1793> sem lögfræðideild-
in komst í fastar skorður.
ungur húsbændanna sjálfra.
Að minnsta kosti hefir ekkert
komið fram, sem bendir á
það gagnstæða, og mætti þá
segja, að skotið væri fram
hjá markinu, því að ætla má
eftir öllum líkindum, að
vinnufrí og skemmtisamkom-
ur vinnandi fólks, sem ekki
stundar sjálfstæðan búrekst-
ur, verði innan tíðar almennt
í sveitum 1. maí eins og það
er nú í kaupstöðum og kaup-
túnum, sem og vel fer á. Og
þótt það fólk, sem kann fram
vegis að stunda landbúnaðar
störf sé alls góðs maklegt, þá
er nú þegar bogi kaupkröf-
unnar það spenntur, að rétt-
ara er að hugsa sig um, áður
en stofnað er til annars frí-
dags árlega í bráð og lengd
fyrir það, sem meira eða
minna yrði á kostnað búrekst
ursins. Og að valdbjóða viss-
an samkomudag í héruðum,
þar sem félagsáhugi eða aðr-
ar ástæður, eru á því stigi,
að frjálsar hvatningar eru
í frelsisstríði Bandaríkj-
anna var skólinn lokaður og
notaði enski herinn húsa-
kynni hans fyrir sjúkrahús.
Eftir að Bandaríkin höfðu
unnið frelsi sitt var skóla-
starfið hafið á ný 1784. Þá
var skólinn á vegum New
York-ríkis.
Vöxtur og flutningar.
Árið 1857 rak nauðsyn til
að flytja skólann. Bæði var
þá orðið of þröngt um stúd-
entana og auk þess þurfti við
skiptalíf og verzlun meira
olnbogarúm niðri á Manhatt-
aneyju, þar sem nú er mið-
stöð viðskiptalífsins. Háskól-
inn rýmdi eyna og flutti upp
á austurbakka árinnar á
sem metnar eru á 50 milljón-
ir dollara. Auk þess á hann
miklar lóðir víðsvegar um
borgina. Löngum hafa auð-
menn arfleitt Kólumbíuhá-
skólann, og þannig hefir
hann eignazt mikil lóðaítök á
Manhattan. Ekki má gleyma
því, að fasteignafélag Roche-
fellers, sem á heilt hverfi í
New York, og Radio City Hall,
Standard Oil og fleiri áþekk
fyrirtæki leigja hjá, er í nán-
um tengslum við Kólumbíu-
háskólann. Hann á hlutafé í
fasteignafélaginu og hefir af
því árlegar tekjur yfir 6 millj
ónir dollara. Svo fær skólinn
miklar tekjur í gjöldum nem-
endanna, því að til dæmis
stúdentar við laganám eða
læknanám verða að greiða
honum 500 dollara á hverju
skólaái’i.
Það verður ljóst af því, sem
að engu hafðar, virðist affeins nú hefir verið sagt, að i 4164
sýna eftirhermuhneigð við starfsmannaliði háskólans
aðrar stéttir, með öðrum að- 1 eru auk prófessora og kenn-
stæðum, og vera bændum ara mkiill fjöldi skrifstofu-
hvorki til ga/ns né sóma. |manna ýmiskonar. •
Eisenhower í rektorsbúningnum
Staffa forsetans.
Árslaun Eisenhowers eru 25
þúsund dollarar og bætist þar
við risnufé mikið og íbúð,
fjögurra hæða hús. Auk þess
leggur skólinn forstöðumanni
sinum til tvær vinnukonur á
heimili hans, en her Banda-
ríkjanna lætur hann hafa
skrifara, bílstjóra og sérstak-
an trúnaðarmann. Verksvið
Eisenhowers er vitanlega ekki
bundið við kennslustarfið
eitt, en margskonar fram-
kvæmdastörf. Sennilegt má
telja, að stjórn skólans hafi
litið á það, að Eisenhower
væri líklegur til að hafa þau
áhrif, að framlög og dánar-
gjafir héldu áfram að ber-
ast stofnuninni.
Ýmsir kunnustu viðskipta-
menn New York borgar eru í
stjórn Kólumbíuháskólans.
Forstöðumenn stórfyrirtækja,
svo sem tryggingarfélaga og
málaflutningsstofnana, eig-
andi „New York Times“ og
fleiri slik stórmenni skipa þar
sæti.
Eisenhower var settur inn
í forsetaembætti sitt með
fullri viðhöfn í októbermán-
uði, en raunverulega hefir
hann farið með framkvæmda
stjórn síðan í júní. Með hon-
um eru i framkvæmdastjórn-
inni forstjóri Remington-
vopnaverksmiðjanna, for-
maður International Machin-
es Corporation, sem er eitt
mesta verzlunarfyrirtæki
heimsins, og aðrir kunnir
verzlunarfrömuðir. Takmark
þeirra Eisenhowers er að gera
skóla sinn jafnríkan Harvard
háskóla, en hann hefir 6V2
milljón dollara árlegar vaxta
tekjur af eigin fé.
Börn margra þjóffa.
Fulltrúar margra þjóða eru
meðal stúdentanna í Kólum-
bíuháskólanum, enda eru þeir
31 þúsund alls. Þar á grund
unum má hitta hópa Ind-
verja með vefjarhetti sína og
kvenstúdenta þaðan í falleg-
urn, skrautlitum þjóðbúningi.
Þar hittast svertingjar frá
Afríku og Norðurlandabúar.
Oft er glatt á hjalla á kvöld-
in í næturklúbb stúdentanna.
Hann er nefndur Ljónagryfj-
an. Þar er ekki annaö veitt exi
öl, en hljómlistin og allt yf-
irbragð gæti verið á hvaða
náttklúbb sem væri í hvaða
borg sem vera skal. Þar eru
háðir málfundir og dansleik-
ir. Flestir búa stúdentarnir
rétt við háskólann eöa í hús-
um hans og veldur það því,
að þeir eru næstum alla daga
á háskólalóðinni. Fræði sín
(Framhald á 7. síðuj.