Tíminn - 05.02.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, laugardaginn 5. febrúar 1949
26. blað
Sundurlausir þankar
Niðurlag.
Séra Gunnar Benediktsson
talaði nokkrum sinnum um
„daginn og veginn“ síðastliðið
daust, og talaði með snerp-
ingi um kaffibrauð og kven-
iegt höfuðglingur og allt
þeirra dinglumdangl. Ég hall-
ast heldur að þeirri gagnrýni
hans, en hitt var honum
skuldlaus getgáta í garð
sveitafólks, að við fylgdumst
ekki mikið með því, eða lét-
am okkur ekki miklu skipta,
hvort síldin veiddist eða ekki,
— skildum ekki, hvílikur hags
munalegur þjóðarvoði stafaði
af síldveiðibrestinum. Ætli
við, inn til dala og dreifðra
byggða, skiljum ekki til jafns
ihð meðal kommúnistaprest,
hvað til horfir þjóðþrifa og
jjjóðarheilla, þótt bunan
standi ekki úr okkur gegnum
útvarp um hvaö okkur finnst
éða ekki finnst.
Jón bóndi SigurSsson, Yzta-
felli fékk sitt dagspjall flutt
: af annars manns tungu. Það
sakaði ekki. Því gegn maður
gerði. Það erindi var djarf-
hugsað og snjallgreindarlegt.
Hann vill drífa áfram í hvelli
Vegakerfi innsveita. Enginn
sánngjarn, vitiborinn íslend-
ingur neitar þeirri nauðsyn.
Hann hallaðist helzt að því
að afnema alla skömmtun —■
þó ekki frá búri til borðstofu,
neldur skömmtunarkák rík-
isins. Já, það er óneitanlega
skrambans leiðinlegt fyrir
alla, þó ekki sízt þá, sem þótt
ast vera sparsemdarfólk fyr-
ir, að láta menn suður í Rvík
segja, hvað og hve mikið
megi ofan í sig láta og hvað
1 fklæðast og verða að ganga
með tölulausar buxur og
‘crosnuð hné, því enginn fæst
tvinninn til bótagerðar. Og
láta jarðvinnsluvélar standa
Jvitkar mikinn hluta sumars
veg'na vöntunar á innflutt-
am' varahlutum. En leyfa svo
innflutning á ýmislegu drasli
þ'g dóti, og fjandsamlegum
óþarfa.
En hvað skal segja um nið-
arfellingu vegafjárframlaga
og allrar sannrar lífsþurftar,
þegar þannig er í pottinn bú-
;ið, eftir mestu góðæri og
gullkálfadans, sem þekkzt
hefir með þessari þjóð, að nú
hangir fjárhagur ríkisins á
heljarþröm og „Síbylja" rík-
issjóðs stendur á hungur-
öskri daga og nætur og krefst
heylána um haf vestan og
'gaular á lægri nótu um gjafa
cuggu úr sömu átt. Ekkert
stoðar, þótt stöðugt sé bætt
yið nýjum skattviskum í meis
hennar frá gjaldendum. Hún
gerir víst ekki betur nú orð-
ið en að mjólka hálfum
mjöltum ofan í gegninga-
eða fjósamenn sína. Það
tókst ver til fyrir valdamönn
um þeim, er hæst stóðu á
þeirri tíð og lögðu undirstöðu
þéss ástands, er nú ríkir, en
Farao hinum egipzka forð-
um. Hann sá bæði feitu kýrn-
ar og mögru, enda hafði hann
Jósef sér við hlið, en þessir
hérna sáu bara feitu kýrnar
i sínum draumi, og vildu ekk-
ert mark á taka, þótt Fram-
sóknar Jósef teldi sig sjá ó-
frýna framtíðarsýn.
Heyr þú, Jón á Yztafelli og
þið hin. Eru nokkur ráð önn-
ur hendi nærtækari til úr-
bótarprófunar, en að herða
mittisólina, klöngrast í gegn-
um móana, spara og lengja
Efíir Þoíbjörn Bjiírussou, Geiiaskaröi
vinnudaginn. Að vísu finnst
mér hann vera fullspenntur
vinnuafkastaboginn hjá okk-
ur sveitamönnum og hinum,
sem í bæjum vinna. En það
kann að vera, að .þessir með
flibbana gætu ögn betur,
sumir.
Doktor Skúli Guðjónsson
matfræðingur flutti þrjú út-
varpserindi s.l. haust. Þau
voru sannþörf og athyglis-
verð. Hann vildi vekja at-
hygli okkar á þeim gömlu
sannindum, sem nú eru að
verða hugkvæm flestum, að
hollastur mundi okkur heima
fenginn bagginn hvað mat-
aræði snertir og lofaði mjög
hina íslenzku matbjörg, sem
runnin er frá mold og hafi
og framreidd óbrotin og auð-
veldlega. Furðulega prísaði
hann hollustukosti hinna
gömlu matgeymsluhátta okk
ar íslendinga, að súrsa,
herða og reykja. Kenningar
S. G. eru í samræmi við alda
gamla þjóðarreynslu. Það gef
ur þeim gildi, mikið og ó-
hrekjanlegt. Hitt er annað
mál, þótt kokkabókakonum,
bánkakaupmönnum og hrökk
brauðshöfundum súrni sjálf-
ur í augum og þyki ómjúkt
að sér koma matfræðikenn-
ingar doktorsins.
Einar Magnússon mennta-
skólakennari drap á það í
dagspjalli- sínu, að óþarfa
teldi hann hreyfingu á
klukkum fram og aftur, eink-
um fram. Þar sýnist nú víst
sitt hverjum, sem um marg-
ar aðrar lífsvenjur. Afstaða
til fljótklukku og siðklukku
gæti verið margþætt umræðu
efni, en mín afstaða þar til
er í fáum orðum þessi: Með-
an sá gall var á mér að geta
tekið ærlegt handarvik, vildi
ég að vori og um hásumar, að
heyönnum vera spjaraður til
starfs og eftirlits nokkru fyr-
ir sólris. Því sú er mín reynsla,
að það að rísa árla dag hvern
af rekkju til- starfs, sé hags-
munaleg, heilbrigðisleg og
menningarleg stórnauðsyn,
en við erum vanabundnir
þeim hætti flestir, í sveitinni
að minnsta kosti, að haga
fótaferð eftir klukku. Því vil
ég hafa klukku greiða. En
klukkutal Einars var honum
aukaatriði í ræðu þessa
kvelds, það fann ég. Hitt var
honum aðalatriðið, að bregða
upp annarri mynd, með al-
vörusvip, beina athygli
manna að því, að tvær eru
aðalhliðar mannlegs lífs, and
leg og efnisleg, og ékki væri
öllu lokið fyrir okkur með lík-
vöfum, og vert væri að beina
athygli meira en margir —
e.t.v. flestir — gera til þeirra
fyrirbæra, er slcöpuðu sann- i
anir fyrir lifi okkar handan
jarðlífs. I
Einar talaði með hógværð
og mannviti um þessa hluti,1
og er ég og sjálfsagt margir
þakklátir fyrir ábendingarn-
ar. Því sannarlega gæti gott
verið og hjálpandi að heyra
raddir réttleiðarmanna utan
úr þokunni — þoku trúar- og
alvöruleysis þessara tíma,
þegar stór hluti þessarar litlu
þjóðar með lærdómsmenn og
skáldaflokk í fylkingarbrjósti
telur sig þess um kominn að
kasta lítilsvirðandi spottyrð-
um og hrakmælum að kirkju
og Kristsboðskap. Eða hvað
halda þeir menn sér duga
slíkt um það, er yfir lýkur,
því þótt þeir í dag og á morg-
un geti leikið sér að stórum
seðlum og iðkað nautnir án
hófs, þá má annað upp á
tening koma, þegar af
fremstu nöf er fallið.
! Garnaveiki
Eftir Braga Steingrímsson dýralækni.
í mörg ár hefir garnaveiki
í sauðfé verið landlæg plága
í mörgum sveitum á Austur-
landi. Veikin hefir haldið
velli þar sem hún hefir kom-
ið, en varnarráð hafa ekki
borið tilætlaðan árangur. —
Þá er kvartað yfir því, að
vísindalegar garnaveikisrann
sóknir komi aö litlu gagni
vegna þess að „fuglatuberku-
linið“, sem notað er bregð-
ist i notkun. Þó eru þessar
rannsóknir mikilvægar í sam
bandi viö það, að útrýma sýk-
ingarefninu úr hjörðinni.
Með því er snemma hægt að
finna sjúkar kindur eða
þrem mánuðum eftir að sýk-
illinn kemst í þær.
Það væri illa farið ef rétt
reyndist, að nothæft „fugla-
tuberkulin“ væri ófáanlegt.
Er það vegna þess, að ekki er
til annar vísindalegur grund-
völlur varnarráðstafana en
„fuglatúberkulin“ rannsókn-
ir. Ég held hins vegar, að
r&nnsóknaraöferðin hafi svik
ið. AÖferðin að sprauta
„fuglatuberkulini“ inn í næf-
urþunnt skinn kindanna er
mjög vandasöm. Miklu vanda
samari en jafnvel samvizku-
samir menn gera sér ljóst.
Það er meira að segja vandi
ssH&Ntt-.
að sprauta í þykka húð t. d.
kýrhúð. Aðra rannsóknarað-
ferð verður að nota við féð,
nefnilega að sprauta „fugla-
tuberkulini“ undir skinnið og
mæla líkamshita kindarinn-
ar. Þessa aðferð tel ég nauð-
synlega, því það er alveg ó-
fært, ef tæknilegar ástæður
geta hafa valdið röngum út-
komum. Það á að velja trygg
ustu og jafnframt auðveld-
ustu aðferðina. Nota skal
hreinlæti, sjóða sprautur og
sótthreinsa stungublettinn.
Ég vona að með breyttri ranrx
sóknaraðferð breytist líka á-
lit manna á nytsemi lyfsins.
Um garnaveikina þurfa
menn að vita: Garnaveikis-
sýkillinn er mjög líkur berkla
sýklinum að útliti. Kindurn-
ar fá hann venjulega í sig
með saurugu heyi eða með
drykkjarvatninu. Þó smittast
kindur í mýrarhögum, þyí á-
litið er að sýklarnir geti lifað
þar í þrjá mánuði (Opper-
mann). Eldra fé, ær með
fangi og mjólkandi ær taka
veikina frekar en annað fé.
Ennþá hefir ekki tekist að
lækna sjúkar kindur. Samt
getur veikin skánað um stund
arsakir t. d. í góðum högum.
(Framhald á 7. siðu).
Lögum samkvæmt má taka
menn liundum vegna ógreiddra
barnsmeölaga og láta þá vinna
skuldina af sér á vinnuhæli. Þótti
sú tilhögun gefast vel framan af
og veita sérstakt aðhald, svo að
meðlögin greiddust betur, en fæstir
biðu eftir því, að þeir væru fluttir
á vinnuhælið eða letigarðinn, eins
og Litla-Hraunsstofnunin var stund
um nefnd, þó að það þætti ekki
nógu fínt fyrir vistmennina og
félli því niður. Þessi ákvæði um
frelsissviptingu feðra vegna með-
lagsskulda sköpuðu aðhald, svo að
innheimtan gekk betur.
Með vaxandi menningu og auk-
inni áfengisneyzlu óx þjóðin upp
úr fangahúsum sínum, undra fljótt.
Þrátt fyrir fullkomnara og víð-
tækara tryggingakerfi fjölgaði
alls konar þjófnaðarafbrotum, stór
um og smáum, leynt og ljóst. Fanga
húsin urðu svo ófullnægjandi að
jafnvel sjálfir óbótamennirnir, sem
áttu þó tvímælalausan forgangs-
rétt til þeirra, urðu að bíða lang
tímum saman eftir því að fyrri
vistmenn rýmdu fyrir þeim. Og
þá var nú hvergi stofnun, sem gat
tekið við mönnum út af öðru eins
lítilræði og því, að þeir smeygðu
sér undan föðurskyldunni og borg-
uðu ekki með börnum sínum. Á-
kvæðin urðu því óvirk og mátt-
laus pappírsákvæði, dauður bók-
stafur aðeins.
Það er full milljón króna, sem
Reykjavíkurbær einn á að standa
skil á árlega í bamsmeðlögum. í
fjárhagsáætlun bæjarins var hins
vegar gert ráð fyrir, að bærinn
næði inn af feðrunum 300 þús-
undum af þessari fjárhæð, en 700
þúsund yrðu að dreifast á almenna
gjaldendur með útsvörunum. Borg
arstjórinn sagði, að lítið þýddi að
ætla sér að kyrrsetja kaup þess-
ara manna, því að þeir færðu sig
þá venjulega úr þeirri vinnu, sem
þeir hefðu, og fengju sér aðra.
Þetta mun flestum þykja heldur
óglæsilegt úr því að verið er að
rekast í faðerni barnanna og þeim,
sem eiga þau, talið skyldast að
færa þau fram, og skal enginn
taka þetta svo, sem ég sé á móti
því. Hitt sé ég ekki, að nein siða-
bót hljótist af því, að menn geti
smeygt sér almennt undan sjálf-
sögðustu skyldum sínum. Og rnátt-
leysi þjóðfélagsins í þessum efn-
um er bæði siðferðileg og þjóðfé-
lagsleg eða pólitísk hætta. Þess
vegna verður hér að gera það sem
hægt er, til að laga þetta. Og það
mun vera hægt. Hér kemur mín
tillaga.
Á síðustu árum hefir byggð eyðzt
í ýmsum eyjum hér við land. Nú
legg ég til, að Viðey verði höfð til
að smala þessum óreiðufénaði út
í. Þar eru húsakynni mikil og því
hægt að koma kindunum undir
þak, því að byggð er þar víst ekki
mikil eins og er. Gæti ég trúað,
að með þessu einu saman yrði
endurvakið það aðhald, sem lögin
skapa í þessum efnum. Þessi fram
kvæmd ætti því að geta sparað
Reykjavíkurbæ hundruð þúsunda
á ári hverju og fært þjóðfélagið
nokkru nær því að vera réttar-
þjóðfélag.
Þó að Viðeyjarklaustur yrði end-
urreist á þennan hátt, má vel vera
að það yrði ekki nóg. Þá væri ef
til vill rétt, að það ætti sér útibú
eða hefði í seli í Breiðafjarðar-
eyjum. Dettur mér í hug í þvi sam-
bandi. að Háskóli íslands mun eiga
þar eyðiey, og færi vel á því, að
hann gæti leigt land sitt þar til
nokkurra nytja. En hvað sem um
það er. tel ég sjálfsagt, að þessar
tillögur verði athugaðar, þó að ég
sé ekki alþingismaður, svo að ég
geti flutt um þetta þingsályktunar
tillögu eða fyrirspum. — En vilji
ekki bærinn eiga neitt við þetta,
mætti ef til vill stofna hlutafélag
um þetta, og gæti það þá orðið
innheimtufélag fyrir bæjarsjóð. Ef
til vill vildi fegrunarfélagið verða
móðurfélag þeirra samtaka.
Mér er fyrir mestu, að þessi inn-
heimtumál verði löguð, svo að þau
séu ekki bæjarfélaginu og okkur
öllum til minnkunnar.
Sta'/.aður gamli
Þökkum innilega auðsýnda samúð við andlát og
jarðarför eiginmanns míns og föður okkar,
Jéns Pálssonar,
Haukadal.
Matthildur Kristjánsdóttir og börn.
j Jarðir lausar til ábúðar
| í Vestur-Eyjafjallahreppi
í Rangárvallasýslu
Kirkj uj arðirnar Ormskot, Efsta-Grund og Indriða-
1 kot eru lausar til ábúðar frá næstu fardögum. Túnin
I eru slétt og engjarnar grasgefin flæðilönd meðfram
| Holtsós. Silungsveiði í ósnum. Hús á jörðunum eru x
\ sæmilegu standi. Þjóðvegur liggur meðfram bæjunum.
Semja ber við hreppstjóra Vestur-Eyjafjalla-
I hrepps.
1 Stóru-Mörk 15. janúar 1949.
| ÁRNI SÆMUNDSSON.
..............................iiiiiii..
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiuuiiiiiimimiiiiiiiiiiiiMMiiiiiiiHMiii;