Tíminn - 20.02.1949, Síða 3

39. blaff
TÍMINN, sunnudaginn 20. febrúar 1949
3

/ síendingajpætúr
í»♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦<'♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦«♦
!»♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦«<
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦«-♦♦♦♦♦ t»
»♦*•<>♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦«♦♦♦♦♦♦♦♦«♦ IX
UM VIÐA VERÖLD:
Dánarminning: Siguröur Benediktsson,
verziunarmaður í Búðardal
Menn hljóSnuðu snögglega
við, í litla þorpinu við
Hvammsfjörð og um Dali
þvera, er sú fregn barst hinn
10. jan. s.l. að einn af ást-
sælustu starfsmönnum sam-
vinnufélaganna í Dalasýslu,
söngmaðurinn og ungmenna
félaginn góðkunni, Sigurður
Benediktsson í Búðardal,
væri látinn. Enda þótt kunn-
ugum léki grunur á, að hann
gengi eigi heill tii skógar upp
á síðkastið, mun fæstum þeim
hafa komið til hugar, er sáu
hann síðast að skyldustörf-
um sínum, með sinni venju-
legu lipurð og viðfelldni, á
aðfangadag jóla hinn síöasta,
að hann væri nú í þann veg-
inn að ganga inn til hinnar
miklu jólahelgi allra manna.
En að tveim sólaz-hringum
liönum mátti hann heita al-
tekinn af meini því, er eng-
inn fær rönd við reist, komst
á sjúkrahús, háði þar
skamma en harða hildi viö
hinn mikla vágest — og féll
með sæmd.
Sigurður var fædur að Sauð
húsum í Laxárdal 2. marz
1892, sonur merkishjónanna
Benedikts Benediktssonar Og
Þorbjargar Jóhannesdóttur.
En á unga aldri fluttist hann
að Hjarðarholti í sömu sveit,
til Ólafs prófasts Ólafssonar
og dvaldist á því alkunna fyr-
irmyndarheimili fram á full-
orðinsár. Þar var rekin um-
svifamikil og margþætt bú-
sýsla en fjölmennur unglinga
skóli á vetrum. Hafði allur
heimilisbragur djúp áhrif til
mótunar hinum framgjarna
unglingshuga, enda átti Sig-
uröur margar af sínum kær-
ustu minningum frá þessum
árum. Stundaði hann þar og
framhaldsnám eftir ferm-
ingu. Eftir það fékkst hann
allmikið við barnakennslu á
vetrum. Um þetta leyti þótti
það tíðindum sæta, að dansk
ur maður, Christensen að
nafni, fór um sveitir vestra
og vann að jarðabótum fyrir
bændur, plægði og herfaði.
Gekk Sigurður í þjónustu
hans og unnu þeir saman
um hríð, nam hann af Chist-
ensen nýjustu tækni sem þá
þekktist í þessari atvinnu-
grein og varð eftirsóttur
plægingamaður, enda atorku
maður til hvers starfs sem
hann gekk að.
Árið 1919 gekk hann að
eiga Ingibjörgu, dóttir Ebenes
ers smiðs Guðmundssonar er
þá var fluttur til Búðardals.
Settust þau hjón einnig þar
að og rak Sigurður verzlun í
Búðardal um nokkurra ára
skeið. Síðar lét hann af kaup
mennsku um sinn og vann að
ýmsum algengum störfum til
lands og sjávar til ársins
1938 er hann gerðist starfs-
maöur við Kaupfél. Hvamms-
fjarðar, en þar vann hann
eftir það, meðan líf og heilsa
entist. Þrjú börn eignuðust
þau hjónin, eru Benedikt Þór
ir og Elínborg Unnur heima
hjá móður sinni, en fyrir
nokkrum árum barsi þeim sá
harmur að höndum að eldri
dóttir þeirra, Ástríður Ebba,
hin mesta myndarstúlka, lézt
eftir uppskurð, en hún gegndi
Skyndimyndir frá Belgíu
þá verzlunarstörfum í Reykja
vík.
Saga Sigurðar væri ekki
fullsögð nema getið yrði
tveggja þeirra starfa sem tví
mælalaust voru honum hjart
fólgnust og sem hugur hans
dvaldi tíðast við. Árið 1909
stofnaði hann, á hádegi frels
isbaráttu þjóðarinnar, ásamt
fleirum, ungmennafélagið Ó1
af pá, starfaði í því með ó-
þreytandi elju alla tíð síðan,
gegndi fjölmörgum störfum
fyrir félagið, í og utan stjórn-
ar og var stöðugur áróðurs-
maður fyrir málefnum æsku-
lýðsins til hinzta dags. Heið-
ursfélagi ungmennafélagsins
hin síðari ár. Hann hafði
yndi af söng og hafði sjálfur
mikla og djúpa söngrödd.
Organisti var hann lengi í
Hjarðarholtskirkju og leitað-
ist við að efla kirkjusönginn
eftir megni, varði hann til
þess miklum tíma og var sí-
fellt boðinn og búinn til að
ljá þeim málum slíkt lið er
hann mest mátti við koma.
Okkur ber á krossgötur og
vegir skilja. Við, sem eigum
þeirri gæfu á bak að sjá, að
eiga samleið með honum Sig
urði í starfi, að áhugamálum,
við leik, eigum að leiðarlok-
um svo mikla sólbirtu minn-
inganna, að vel má endast
fram á ystu nöf okkar eigin
vegferðar. Það var fólginn
lærdómur og ánægja í því oft
og tíðum að sjá hann vinna,
glaðan og reifan á hverju sem
gekk, ánægðan ef hann gat
gert einhverjum greiða, rétt
öðrum handtak til hjálpar. í
þj ónustunni við hugðarmál
sín og félaga sinna láðist hon
um jafnan að athuga í byrj-
un, hversu mikla fyrirhöfn,
erfiði eða vökustundir það
kynrii að kosta hann sjálfan.
Og hið vingjarnlega skop
hans að þeim er dútluðu við
slíkar athuganir, vöndu rnarg
i an af þeirri smámunasemi.
Og þegar frístundunum var
eytt á góðra vina fundi, þá
var enginn svo glaður sem
hann, enda þótt prúðmennsk-
an, hógværðin og hlýleikinn
fataðist honum aldrei. En frá
þessum mannvini streymdi
svo glöð og falslaus sálar-
göfgi, að það var eins og allt
lágt og ljótt hrykki frá ná-
vist hans í ofboði. Það var
beinlínis óhj ákvæmilegt að
allir samstilltust í sólsskins-
skapi ef Sigurður gekk í hóp-
inn. Og vinum sínum hefir
enginn maður verið betri vin
ur en hann var.
Hann sóttist aldrei eftir
auðlegð né metorðum og var
jafnan við hvorttveggja lítt
bendlaður. Nei, hvað er ég nú
að segja? Eru annars til rík-
j ari menn en þeir, sem breiöa
j um sig birtu og yl heila
> mannsævi, auðga samborgara
i sína að þeim verðmætum er
í hvorki ryðga né fúna. Og
1 skyldu nokkur tignarmerki
skara fram úr fölskvalausri
ást og viröingu fylgdarmann
anna á lífsleiðinni, tvímæla-
lausu trausti, og hjartanleg-
um hlýhug, sem fylgir út yfir
krossgötur lífs og dauða?
(Framhald á 7. síðu).
Politiken birti þessa grein um áramótin í vetur. Höf-
undur hennar heitir Antoine Moller. Faðir hans var Borg-
undarhólmsmaður, en móðirin ensk, en fæddur er hann í
Belgíu. Hann er amerískur rithöfundur, en á nú heima í
Danmörku, en dvaldi um hríð í Belgíu síðastliðið sumar. —
Þessi grein er skrifuð í léttum, amerískum blaðamannsstíl
með nokkrum ýkjuhreim, en mun þó geta gefið góða hug-
mynd um efni það, sem hún ræðir.
Barneignir er þjóðarskemmt
un Belgíumanna, þægileg
dægradvöl, sem gert hefir
þeirra litla land þéttbýlast
allra Evrópulanda, enda bygg
ist hjúskaparlífið á heilbrigð-
um lífsþrótti, kaþólskri kirkju
og jafnaðarmannastjórn. En
saklaust smábarn, sem hefir
áskotnast utan hjónabands
og blessunar prests og sýslu-
manns, er vargur í véum, fyr-
irlitið og útskúfað, og ógifta
móðirin, sem ekki hefir látið
allt ganga í réttri röð, hefir
aðeins von um það, að-
ast hjá smán og ver-
um, en í Belgíu hafa aðeins
fáar konur heyrt slíks getið,
og vandfundnir eru þar þeir
læknar, sem vilja leiðbeina
kvenfólki inn á þær óþekktu
brautir.
Trúaðir menn eru
giftir tvisvar.
Það væri líka alveg óþarft.
Konur í Belgíu giftast til að
eignast peninga og börn, eða
blasa við merki um fórnir
vegna menningarútbreiðslu
nazismans og á dánarvottorð
þeirra, sem beint og óbeint
létu lífið sem fórnardýr Þjóð-
verja, er letrað: Dáinn fyrir
föðurlandið, undir belgisku
litunum þremur, hinum rauða
lit blóðsins, gula lit logans og
hinum svarta lit grafarinnar.
Viðhorfið til konungsins.
En miklu flestir, karlar
jafnt sem konur, eru sam-
mála um það, að Leópold kon
ungur gerði rétt, er hann
gafst upp með herinn allan.
Það er síðari fraipkoma kon-
ungsins, sveipuð óvissu og
leynd, sem er orsök efa og
grunsemda. Kaþólskir vilja
fá hann heim aftur, jafnað-
til að njóta ástar og eignast | armenn vilja þegja hann í
börn, eða jafnvel hvorki hel. Margir geta ekki fyrir-
vegna peningá né ásta, en
aðeins til að eignast börn.
Þar eru borgaraleg hjónabönd
gangi hér í heimi og kvöl- , lögboðin. Giftingin verður að
um helvítis annars heimsJ fara fram í ráðhúsinu eða
Hreinsunareldurinn, sem af skrifstofu sýslumannsins og
mikilli list er myndaður yfir prestur hefir enga heimild til
skrauthliðum gotnesku dóm-1 að vígja saman hjón, nema
kirknanna, er þessari þjóð Þau hafi verið borgaralega
brennandi böl, sem allir flæm gift áður að réttum lögum.
ingjar og flestir vallónar ótt- j Þess vegna er trúað fólk tví-
ast, kaþólskir menn og jafn-'gift- Það fer í ráðhúsið einn
aðarmenn, því að þeir trúa' daginn, og daginn eftir fara
statt og stöðugt á máttar-: brúðhjónin svo í kirkju án
völd himinsins án tillits til þess að hafa gengið í eina
þess, hver er forsætisráö- j sæng. Skilnað er örðugt að
herra. Allir krjúpa í kirkj- fá, og jafnvel ómögulegt, ef
unum og margir ganga til hjúskapurinn hefir verið lang
skrifta, svo að fáir einir eru ur, enda viðurkennir kaþólska
þeir, að presturinn þekki ekki kirkjan ekki neinn hjóna-
duldustu leyndarmálin. En skilnað, þó að borgaraleg yf-
þingkosningar eru líka leyni- irvöld leyfi. Prestarnir gifta
legar, og það skýrir hvað bví alls ekki fráskilið fólk. Og
jafnaðarmenn eiga mikið af þó er þar lítið um óhamingju-
mönnum, sem í þjóðmálum söm hjónabönd, — að því er
eru andvígir konu og kirkju. virðist, — þakkað veri þeirri
, undirgefni við örlögin og þol-
Bræðingur í landsstjórn. ! gæöi, sem kaþólska kirkjan
Flæmingjarnir, sem tala s'itt innrætir konunum og hinni
sérstaka Niðurlandamál, lúta meðfæddu lífsgleði og félags-
Róm, og þar sem páfinn bann Þrá beggja kynja. Belgíumað-
ar að takmarka barnsfæðing- ur þolir ekki einlífi í fimm
ar, jafnt með náttúrlegum mínútur.
sem ónáttúrlegum ráðum, eru
! þar barnflestu f jölskyldurnar,
| enda eru þeir næstum tvö-
falt fleiri en hinir frönsku-
mælandi vallónar. Jafnaðar-
stefnan er ríkjandi í iðnað-
arhéruðunum, þar sem fransk
an er töluð, en í hinu frjó-
sama Flandri er einkum ráð-
andi kaþólsk bændamenning
eða frjálslynd borgaraleg
stefna í borgunum. Þessir
þrír flokkar hittast allsstað-
ar. Úr þessu verður svo sí-
felld málamiðlun og bræðing
Ríkisstyrktar barneignir.
Ríkið styrkir barnafram-
leiðslu með föstum fjölskyldu
bótum fyrir hvert barn, sem
fara stighækkandi við hverja
fæðingu, svo að sá, sem á
5—6 börn, getur lifað á því,
og þarf ekki annað að gera
og 1948 var byrjað að styrkja
mæðurnar líka til að fóstra
börn sín sjálfar. Þarna eru
því alls ekki til hinar þungu
áhyggjur, sem ung hjón mæð
ast víða af í öðrum löndum,
ur. Stigi jafnaðarmenn tvö j og það er ein ástæðan til
spor áfram, stíga þeir alltaf
eitt til baka aftur, til móts
við hina kaþólsku, og svo
eitt hliðarspor vegna hinna
frjálslyndu. Fræðslumálum
er til dæmis skipað með
tvennum hætti. Þar eru rík-
isskólar með kennurum, sem
ríkið ræður og launar, en á
öðru leitinu trúarlegar stofn-
anir, sem prestar og nunnur
annast, og njóta ríkisstyrks
til. Gott var það. að heims-
styrjöldin fyrri batt enda á
skólagöngu mína í Belgíu, þó
að ekki væri það nú mikið,
sem ég lærði í Englandi, og
í Bandaríkjunum var ég nú
blátt áfram forheimskaður.
Þar eru ráð og tæki til getn
aðarvarna seld bæði kynjum
frjálst og óþvingað í búðun-
hjúskapargleði landsmanna,
en þar hjálpar það líka til,
að Belgía er land karlmanns-
ins og konurnar vilja ekki
hafa það öðruvísi. Húsnæðis-
málin eru þar eins og í öðr-
um löndum og jafnvel verri,
svo að enda þótt þessi dug-
mikla þjóð hafi mikið gert til
að reisa úr rústum styrjald-
arinnar, eru ennþá í borgun-
um auðar brunarústir, sem
minna á dauða og djöfuldóm.
Þar má nefna Antwerpen,
Ostende, þar sem gistihúsin
miklu við ströndina liggja í
rústum og smáborgir, svo sem
La Roche, Hauffalize og St.
Vith, þar sem naumast nokk-
urt hérað stendur uppi og
fólkið býr í bráðabirgðaskál-
um úr timbri. Hvarvetna
gefið honum, að hann giftist
aftur eftir hinn hörmulega
missi Ástríðar drottningar
sinnar í bílslysinu, því að hún
var dýrkuð. Almennt er búizt
við því, að Baudoin, sem nú
er 18 ára, muni setjast í kon-
ungsstól, þegar faðir hans
leggur formlega niður völd,
en eins og sakir standa er
bróðir konungs, Karl, aumur
ríkisstjóri, og hinn æruverð-
ugi Spaak, sem var brenn-
andi sósíalisti á sínum rauðu
æskuárum og gekk þá um og
braut rúður, flytur nú sínar
ágætu og velheppnuðu ræður,
sem allir dást að og engir
muna. Fyrirrennari hans
styður hann, van Acker sam-
göngumálaráðherra, flæm-
ingi, sem hefir hafizt af sjálf
um sér, án þess að læra að
tala frönsku, svo að sæmilegt
megi kallast.
Auðsæld í búðunum.
Búðirnar í Belgíu eru full-
ar af allsnægtum. Þær hafa
allt, — nema lögboðinn lok-
unartíma, og sumar eru jafn-
vel opnar á sunnudags-
morgna,, ef eitthvað er unnt
að selja. Hillurnar svigna und
an matvörum margskonar,
súkkulaði, ávöxtum og amer-
ískum vindlingum, Havana-
vindlum, nylonsokkum, skóm,
vefnaðarvörum, ritvélum og
vínföngum. Brenndir drykkir
fást aðeins í verzlunum, þar
sem veitingastaðirnir láta að-
eins öl og léttari vín, nema
maður þekki veitingamann-
inn. Fólk er vel klætt, um-
ferðin mikil og allsstaðar pen
ingalykt og dollarar.
Þessi velmegun byggist
ekki eingöngu á Kongólönd-
um, því að hersveitir banda-
manna borguðu belgiska þjón
ustu með pundum og dollur-
um og auk þess er þjóðin dug
leg og leggur sig fram, og
þar við bætist sú belgiska
gáfa, að vinna sér inn einn
franka og leggja þá tvo fyrir.
En dýrt velsældarland, sem
byggir afkomu sína á útflutn
ingi í hungraðan heim, sem
liggur í rústum, stendur á
völtum fæti og verzlun Bel-
gíu er í hættu, því að við-
skiptalöndin geta ekki borg-
að með beinhörðum pening-
um, en heimamarkaðurinn er
fylltur.
Flestum Belgum er sama
um Beneluxsambandið, og
þeir fáu, sem gera sér ljóst,
(Framháld á 7. síðu).