Tíminn - 23.04.1949, Blaðsíða 8

S.ERLENT YFIRLIT“ í DAG:
iFriðurumleitunmn hœtt í Kínu.
:;s. árg.
Reykjavík
„A FÖRMJM VEGI“ í DAGi
SUinfuxi otf L.M.F. Íslands.
23. apríl 1949
80. blað
Rætt viB foringja franska GrænLandsleiðangursins:
Fæst vitneskja um áhrif Græn-
landsjökuls á veðráttu Islands
og fleiri landa?
lÆtlíi affi fara tvisvar yflr þveran jökulinn
og kaima oðli haus áhrif á loftslag
og voðráttu.
Frakkar hafa um lengt skeið staðið framarlega í ýms-
T'.m vísindagreir.um og hafa þeir meðal annars lagt sérstak-
iega mikla rækt við rannsóknir heimskautalandanna og
hafa á því sviði unnið ómetanlgt gagn. Þeir eru nú með
■ eiðangra á báðum heimsendum, við norður- og suðurheim-
skaut, ef svo mætti segja, þótt ekki sé þar með nákvæm-
i ega til orða tekið. Yfirmaður beggja þessara leiðangra er
hinn kunni vísindamaður og heimskautafari, Paul Emil
Víctor. Sjálfur stjórnar hann leiðangrinum til Grænlands,
sem hófst í fyrrasumar. Hann leggur í dag á skipi sínu af
.stað til Grænlands frá Keflavík, en þar voru látnar í land
bhgðir og áhöld, sem flytja á loftleiðis inn á miðjan Græn-
andsjökul til leiðangursmannanna. Blaðamenn áttu þess
kost í gær að ræða um stund við Paul Emil Victor og sagði
iiann frá mörgu markverðu í sambandi við þennan leið-
angur, sem farinn er til að kynna sér eðli jökulsins og áhrif
hans á loftslag og veðráttu og gróður.
Hefir dvalið samtals átta
ar í heimskautalöndunum.
Foringi franska vísinda-
! eiðangursins er enginn við-
vaningur í heimskautaferð-
•um. Hann hefir dvalið sam-
tals átta ár í heimskauta-
ióndunum og farið einu sinni
áöur yfir þveran Grænlands-
jökul 1936. Fyrr á árum var
hann náinn samstarfsmaður
hins heimsfræga vísinda-
inanns og mikilmennis, dr.
Charcout, sem fórst hér við
iand á leiðangursskipi sínu á-
samt fjölda manns, eins og
mönnum mun í fersku minni.
Victor var ekki í þeirri ferð
og er nú yfirmaður franskra
'neimskautaleiðangra, fremsti
maður Frakka á því sviði, og
þó víðar væri leitað. Hann
hefir oft áður komið til ís-
iands á leiðum sínum til
norðursins.
Sem stendur eru tveir
iranskir vísindaleiðangrar á
ierð sinn á hvorum heims-
énda. Annars við suðurheim-
skautið og hinn, sem nú er
a leiðinni til Grænlands.
Paul Victor er æðsti maður
'oeggja þessara leiðangra, þó
að hann taki ekki þátt nema
j öörum þeirra.
"iJndirbúningurinn í
-urrasumar.
í fyrrasumar voru unnin
undirbúningsstörf að þessum
ieiðangri, sem nú er á leið-
mm til Grænlands. Fór Vict-
or þá með 25 leiðangursmenn
a skipi vestur fyrir Græn-
land, og tóku þeir land í
Diskó-flóa og settu þar birgð
ir og áhöld á land. Unnu þeir
aíðan lengi sumars að því að
koma þessum farangri, sem
nam 90 smálestum, upp á
jökulbrúnina og inn á miðj-
an jckul, þar sem höfuð-
stöðvar leiðangursins verða,
næ'tu tvö sumur að minnsta
kosu.
Var þetta erfitt verk og
torsótt, en vannst þó furðu
vel, vegna frábærrar tækni,
sem komið varð við. Höfðu
leiðangursmenn meöferðis 7
snjóbíla, sem reyndust vel, og
auk þeirra þrjá tengivagna,
þar sem þremur fullkomnum
vísindastofum var fyrir kom-
ið. Er það nýjung, sem ekki
hefir áður þekkzt í slíkum
leiðöngrum, en er til mikilla
þæginda, þar sem vísinda-
mennirnir geta unnið störf
sin inni í húsi uppi á sjálf-
um jöklinum, á hvaða stað
sem er, rétt eins og þeir væru
í rannsóknarstofum sínum
einhvers staðar suður á
Signubökkum.
Það þurfti að vísu að vinna
dálitla vegavinnu til að
koma bílunum upp á jökul-
röndina, en' það var erfiðasti
áfanginn. Auk þess var not-
aður kláfur til að selflytja
vörur upp klettabeltin neðan
við jökulinn. Tók það þá fé-
laga tvo mánuði að koma far-
i angrinum öllum 15 kílómetra
leið upp á jökulbrúnina, en
|þá leið fóru þeir með allan
I farangurinn á einum degi,
eftir að upp var komið.
Ferðih er ekki farin
til skemmtunar.
En til hvers eru menn að
leggja á sig allt þetta erfiði
til að komast upp á regin
jökla og hafast þar við í
marga mánuði við erfið skil-
yrði? Þannig kunna einhverj
' ir að spyrja. En þessi ferð er
| ekki farin til skemmtunar, né
heldur til einskis, og ef til
vill eiga íslendingar vegna
hennar eftir að verða margs
vísari um veðráttu og gróð-
ur hér heima.
Leiðangur þessi er farinn
til að rannsaka svo vel sem
kostur er á með nýjustu tækj
um eöli og áhrif hins mikla
Grænlandsjökuls. Leiðangur-
I inn er að mestu kostaður af
franska rikinu, en er að
nokkru leyti á einkavegum
vísindafélaga. Það sem rann-
saka á ef meðal annars
þykkt jökulsins og hvernig
hann er gerður, landslagið
undir honum og loks áhrif
þau, sem jökullinn kann að
hafa á loftið yfir honum og
i veðráttuna, en slík áhrif
hljóta að vera geysilega mik-
il, þó að ekki séu líkur til, að
menn komist til botns í
þeirri fróðleiksleit að þessu
sinni. En fáisf einhver örugg
vitneskja, er það strax mikill
sigur.
Fengum við sumarkveöju
frá Grænlandsjökli?
Þó að menn viti, að áhrif
Grænlandsjökuls séu mikil á
veðráttuna, veit enginn,
hvernig þeim áhrifum er
varið, né hversu víðtæk þau
eru. Ef til vill er að leita uppi
á Grænlandsjökli að orsök-
uniim til kuldakastsins hér
nú, og ef til vill geta frönsku
leiðangursmennirnir sagt
okkur það í haust, að kalda
sumarkveðjan okk ar á sunj-
ardaginn fyrsta hafi verið frá
kuldakonungnum þeim og
honum að kenna.
Paul Victor segir, að þær
tilgátur séu uppi, að Græn-
landsjökull hafi áhrif á veðr-
áttu suður um alla Evrópu,
og er þá ekki ólíklegt, að við,
sem erum rétt í handarkrika
hans, verðum fyrir miklum
^ Veðuráhrifum þaðan.
I Til að fyrirbyggja
' misskilning . .. .
I -— Þið megið ómögulega
| láta ykkur til hugar koma,
| sagði Paul Victor í gær, að
við séum að þessu flakki af
tómum fíflalátum eða ein-
skærri ævintýramennsku. Við
erum ekki að reyna að „slá-
neina út“ eða setja nein met,
heldur aðeins að afla okkur
haldgóðrar vísindaþekkingar,
sem síðar gæti orðið okkar
þjóð og öðrum til góðs.
Við sækjumst einmitt ekki
eftir því að fara um slóðir,
þar sem við getum sagt, að
við einir höfum kannað,
heldur kjósum við þá staði,
sem áður hafa verið dvalar-
staðir könnunarleiðangra og
hagnýtum við okkur reynslu
þeirra. Skilur hér á milli
sportmannsins og vísinda-
mannsins.
Til þess að komast að
þykkt jökulsins og landslagi
undir honum notum við nýtt
áhald, sem er eins konar
bergmálsdýptarmælir, en
hann kannast íslenzkir fiski-
menn við. Auk þess höfum
við borunartæki til að bora
ofan í ísinn, með svipuðum
aðferðum og borað er eítir
heitu vatni. En það er erfið-
ara að bora ofan í ísinn en
jörðina, þó að einkennilegt
megi virðast. Ef allt gengux
að óskum getum við í sumar
kannað dýpt íssins og lands-
lag undir honum yfir þveran
jökulinn, en hann er um þús-
i und km. að breidd.
Paul Emil Victor foringi frakkr.eska Grænlandsleiðangursins var
staddur hér í bænum í gær og gafst þá btaðamönnum tækifæri
til að ræða við hann í Frakkneska sendiráðinu i ' Keykjavík. Var
mynd þessi tekin, meðan þær viðræður fóru fram, og er vísinda-
maðurinn að sýna blaðamönnunum stað þann á kortinu sem leiðang-
urinn ætlar að hafa aðalbækistöð sína á Grænlandsjökli. Hann er
71 gráðu norður og 40 gráöur vestur. (Ljósm.: G. Þórðarson)
Guðmimdur Arn-
laugsson skák-
meistari 1949
Landsliðskeppni i skák lauk
í fyrrakvöld. Úrslit urðu þau
að Guðmundur Arnlaugsson
varð hlutskarpastur. Vann
hann Árna Snævarr í síðustu
umferð. Fékk Guðmundur
6 ys vinning,
Sextíu lestir af farangri
fluttar í flugvélum.
Leiðangursskipið, sem vænt
anlega lagði af stað frá
Keflavík í morgun, skipaði
þar á land 60 lestum af far-
angri, sem í júnímánuði verð
ur fluttur í flugvél inn yfir
jökulinn og varpað í fallhlíf-
um niður til leiðangurs-
manna við bækistöðvar
þeirra, en þá eiga þeir að
verða komnir þangað land-
og sjóleiðina. Skipið, sem er
norskt og leigt af leiðangrin-
um, heitir Fjellberg. Það sigl
ir með leiðangursmenn vest-
ur fyrir Grænland í Diskó-
flóa, þar sem gengið verður
á land, og þar leggja leiðang
ursmennirnir á jökulinn. Ft'
til vill koma þeir að fullum
firði af ís, og þá er ekki m
annað að gera en bíða þ°ss.
að hann fari. Þó er hægt að
losa um hann með því að
sprengja upp við landið. þar
sem hann er fastur við.
Næsta haust fer íoringi
leiðangursins aftur hcim ov
dvelur heima í Frakklantíi
vertarlangt, en annar leið-
angur færri manna hef.ir
vetursetu á jöklínum við
frekari ranns'knir. Næsta
vor verður aftur lagt á iök-
ulinn og unnið að rannsókn-
um allt það sumar, næsta
vetur og ef til vill fjórða sum
arið líka.
Eru miklar vonir bundnar
við bmnan leiðangur og það
vísindastarf, sem unnið verð
ur þarna uppi á miðjum
Grænlandsjökli.
Ráðsteíca forsætis-
ráðherranna hófst
í gær
Ráðstefna forsætisráðherra
brezku samveldislandanna
hófst í London í gær, en eng-
ar tilkynninfar voru géfnar
út um þennan fyrsta fund og
er ætlunin að gefa engar til-
kynningar út fyrr en að fund
inum loknum. Stjórnmála-
menn í Suð.ur-Afríku biða
þess nú með eftirvæntingu,
hvað ráðstefnan ákveði um
það, hvort Hindúar fái að
vera áfram’ í brezka samveld
inu, þótt þeir stofni lýöveldi.
Ef þeir fá það finnst Suður-
Afríkumönnum litil ástæða til
að téfja lýðveldisstofnun
sína öllu lengur.
sýr.d í Hafnarbíó
Ltdkin af sænskum
leíkm’isisa.
Hafnarbíó við Skúlagötu
byrjar i dag að sýna kvik-
mynd, sem gerð er eftir hinni
vinsælu skáldsögu, „Ráðskon-
an á Grund“, sem birtist sem
framhaldssagá í Tímanum
fyrlr nokkru og hlaut af-
burða gcðar viðtökur. Myndin
er að sjálfsögðu sænsk og
leika aðalhlutverkin í henni
Marianne Löfgren, Hugo
Björne og' Ernst Eklund.
Myndin er sprenghlægileg og
vel leikin, og er ekki að efa
að hina mörgu,- sem lesið hafa
þessa vinsælu sögu fýsir að
sjá mynclina. Sagan hefir eins
og • kunnugt er verið gefin
út •_ og sérprentuð og kom'ö
þannig út í tveim útgáfum og
mun enn fáanleg í bókabúð-
um.