Tíminn - 25.06.1949, Side 5

133. blaff
TÍMINN, laugardaginn 25. júní 1949.
5
twtmi
Ltmgard. 25. jjúní
Þjóðviljinn fagnar
sigri dýrtíðar-
stefnunnar
Þjóðviljinn fagnar yfir því
þessa dagana, að verkamenn
hafa fengið kauphækkanir
og lætur hann, sem það hafi
verið þeim mikill sigur. Það
er heldur ekki laust við, að
önnur blöð taki undir við
hánn, og líti á málin eins og
hér hafi verið veittar ein-
hverjar raunverulegar kjara-J
taætur.
Það er þó augljóst, að hér
er ekki um neinar raunveru-
legar hagstaætur að ræða
fremur en til dæmis kaup-
hækkunina 1947. Reynslan
hefir sýnt, að ávinningurinn
af einhliða kauphækkun get-
ur verið fljótur að hverfa, og
það er engin ástæða til að.
halda, að þar sé lögmálum
skipað frá því sem verið hefir. |
Það er líka aiveg ljóst, að
þegar svo er komið, að fram- j
leiðsla þjóðarinnar þarf bein
framlög úr sameiginlegum
sjóðum þjóðarinnar til að
geta haldið áfram, bætir hún '
ERLENT YFIRLIT:
Stáfford Cripps
Síðari grein a£ tvcimur eitir ameríska
blaðamanniim Eric Esterick.
ekki á sig nýjum gjaldabyrð- f
um og auknum kostnaði. Og,
hvað sem menn segja um
það, að það séu ekki þeir, sem J
lægst hafa launin, sem setja!
landið á höfuðið, þá er þó
hver kauphækkun útgjalda- |
aukning fyrir framleiðsluna.'
Og hér hafa ekki verið gerð-
ar neinar ráðstafanir til að,
spara fyrir framleiðsluna á
öðrum sviðum. I
Þar sem framleiðslan hefir
nú þegar verið hlaðin meiri,
gjöldum en hún megnar að
rísa undir og því fengið bein-
an stuðning til að velta þeim
af sér, er það gefið, að ekki
tekur hún þessa nýju viðbót
á sig. Annaðhvort verður að
velta henni yfir á ríkið eða
framleiðslan stöðvast. Eng-
inn mun telja það kjarabæt-
ur fyrir verkamenn, að fram
leiðslan verði stöðvuð. Og ef
dæma má af undangenginni
reynslu með bessari þjóð,
munu það litlar kjarabætur
reynast hinum vinnandi
fjölda fátækrar alþýðu, þeg-
ar leitað er nýrra tekjustofna
til að standa undir nýjum
gjöldum vegna framleiðsl-
unnar.
Það, sem nú átti að gera,
vinnandi fólki til hagsbóta,
var vitanlega það, að reisa
skorður við óhæfilegum ein-
staklingsgróða. Það átti að
stemma stigu við braskinu og
fjárdrætti úr vasa almenn-
ings. En þar taeitti Sjálfstæð-
ísflokkurinn sér í gegn, og
þvingaði því fram þau ósköp,
sem nú eru gengin yfir þjóð-
ina.
Þetta ætti að verða þjóð-
inni allri umhugsunarefni.
Enn er reynt að rugla hana
og telja henni trú um, að
kauphækkanir að nafni til
séu kjarabætur fyrir almenn-
ing. Enn eru spekúlantar
dýrtíðarstefnunnar að reyna
að bjargá 'slnú pólitíska lífi
með því að villa um fólk með
verðbólgugyllingum, enda
þótt árangurinn sé sá helztur,
að fjölga verður tollheimtu-
FRÁ ÞEJRRI STUNDU, er
Stafford Crípps' komst á þing,
hafði hann fprustu í flokknum og
stjórnmálalífr brezku þjóðarinnar,
enda þótt hann hefði enga reynslu
í flokksstarfsemi að baki og hefði
aldrei setið ,á flokksþingi. Hvort
heldur hann .hefir verið ráðherra
eða almenpur stjórnmálamaður
hefir hann ailfaí dregið að sér at-
hygli þjóöarjhnar. Það gerði hann
jafnt sem,- málafærslumaður,
kirkjulegur áróðursmaður, þing-
maður og þjóömálaleiðtogi.
Þegar hann tók sæti í Verka-
mannastjórnhmi, 1930 voru það
menn með 30 ára stjórnmálasögu
að baki, sem,jnótuðu flokkinn. Þar
voru nöfn eins og Ramsay Mc
Donald, Philip . Snowden, J. H.
Thomas, Arthur Henderson og
Sidney Webb: En skyndilega gekk
allt flokksstaríið úr skorðum.
Stjórnin gafst upp vegna krepp-
unnar miklu 1931. Forsætisráðherr-
ann, Snowden og Thomas yfirgáfu
flokkinn og gengu til samvinnu við
íhaldsmenn.. Allt var á hverfanda
hveli. Vegna- klofningsins og inn-
byrðis baráttu í flokknum beið
hann það afhroð í kosningunum,
sem á eftir. fóru, að hann fékk
aðeins 46 þingmenn kosna. Einir
þrír þeirra höfðu setið á þingi áð-
ur. Það voru þeir George Lans-
bury, Cleméht Attlee og Stafford
Cripps. Lansbury varð formaður
flokksins, en Áttlee formaður þing-
flokksins.
Eins og málin. höfðu skipast stóð
nú leiðin opin.fyrir Cripps til valda
í flokknum. . Tveimur árum síðar
dró Lansbury sig x hlé og Attlee
varð eftirmaður hans. Persónuleg-
ar ástæður Attlees voru erfiðar og
hann bað Sir Stafford að taka við
af sér. Sir Stafford hvatti Attlee
hinsvegar að bíða af sér þessa hrynu
og byggja flokkinn upp á nýjum
grunni. Hefði-hann orðið við mála-
leitun Attlees er vafasamt, að
Attlee væri nú forsætisráðherra
Bretlands.
CRIPPS LENTI I ANDSTOÐU
við flokksstjórnina. Þegar ríkis-
stjórnin féll 1931, breyttist stefna
flokksins i róttækari átt. Bæði
hægri og vinstri armur flokksins
voru þá fullvissír um, að auðvalds-
skipunin ætti sér enga framtíð,
og stefna hinna fyrri leiðtoga
flokksins, sem nú höfðu brugðist
honum, væri ekki til frambúðar,
en stefna þeirra hafði verið ýms-
ar endurbætur á grundvelli eldra
þjóðskipulags. Nú trúðu flokks-
mennirnir því, að Verkamanna-
flokkurinn gæti aðeins frelsað þjóð
ina frá kreppu og yneyð með því
að taka upp sósíalisma. Sir Staf-
ford var einn af fremstu baráttu-
mönnum þessara sjónarmiða inn-
an flokksins, en eftir kosninga-
ósigurinn 1931 gugnaði flokkurinn
og hallaðist mjög til hægri. Sir
Stafford sat fastur við sinn keip.
Stefna hans var engin tækifæris-
leg hentistefna, íjiótuð af stund-
arhagsmunum eða skammvinnum
geðhrifum eftir svik Mc Donalds.
Hún var byggð á öruggri lífsskoð-
un. Hann fyrirleit óstyrk og und-
andlátssemi Mc Donalds jafnt sem
stéttarsjónarmið auðvaldsins gagn-
vart kreppunni. Hann áleit róttæk
afskipti ríkisvaldsins óhjákvæmi-
leg. Þessari skoðun fylgdi hann
fram af allri sinni brennandi trú-
arsannfæringu og stofnaði svokoll-
að Socialist League til að vinna
alþýðuna innan flokksins til fylg-
is við sitt mál.
ÞRÁTT FYRIR ÞETTA er ekki
þar með sagt, að Stafford Cripps
hafi átt samleið með róttækuetu
jafnaðarmönnum almennt. Hann
vildi gagngerðar breytingar og
notaði byltingarkennd orðatiltæki
til að lýsa stefnu sinni, róttækri
og fjölhliða breytingu í fjármála-
lífi þjóðarinnar. En hann gekk að
þessari baráttu sem kristinn hug-
sjónamaður. Hann vildi að þjóð-
félagsbreytingar ættu upptök sín
hið innra með fólkinu og risu á
mönnum til að heimta inn í
í ríkissjóðinn þann skerf, sem
hann verðtjr að leggja til
launahækifunar í landinu.
En þeir, sem mest græða,
halda opnum leiðunum til að
koma gróða sínum undan og
njóta hans,
Þgar núýprandi stjórn tók
við völdum, lýsti hún því
sem aðaltakmarki sínu að
stöðva dýrtiðina. Það var í
samræmi við stefnu Pram-
sóknarflokksips og þessvegna
stóð hann að stjórnarmynd-
uninni. Reynslan hefir hins-
vegar orðið sú, er liðið hefir
á starfstíma stjórnarinnar,
að stefna Sjálfstæðisflokks-
ins, sem mótaði störf fyrrv.
stjórnar, he.fir mátt sín meira
og meira. Engar ráðstafanir,
sem miðuðu að því að lækka
dýrtíðina og auka kaupmátt
launanna, hefir mátt gera,
ef þær skertu hagsmuni
braskaranna. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefir staðiö sem
múrveggur gegn öllum slík-
um ráðstöfunum og fengið
Alþýðuflokkinn í lið með sér.
Afleiðingln er sú, að verka-
lýðsfélögin hafa enn einu
sinni knúið fram nýja kaup-
hækkun, þar sem engin lag-
færing á dýrtíðarmálunum
hefir fengizt fram. En það
mun nú sem fyrr reynast
þeim skammgóður vermir,
heldur leiða til enn aukinna
erfiðleika innan lítillar stund
ar. Fyrir þau og verkalýðinn
hefði verið margfalt betra, að
þau hefðu skipað sér við hlið
Framsóknarflokksins og knú-
ið meirihluta ríkisstjórnar-
innar til að gera réttlátar ráð
stafanir til að auka kaupmátt
launanna.
Það er náttúrlega ekki
nema í samræmi við annað,
að Þjóðv. skuli kalla þetta
sigur verkalýðsins. Hann hef
ir alltaf dásamað dýrtíðar-
stefnuna og telur hana sér
hentugasta. Þar hefir hann
og braskarar Sjálfstæðis-
flokksins alltaf átt taeztu
samleið. En hitt er eftir að
sjá, hvort þjóðin álítur það
réttlátt og hagkvæmt, að enn
einu sinni skuli heldur valin
leið kauphækkunarinnar
en að vinna að auknum kaup
mætti launanna með því að
draga úr gróða braskaranna.
En vissulega eru málin nú
komin á það stig, að þjóðin
verður að fá að skera úr því,
hvora stefnuna hún vill láta
móta stjórnarfarið á kom-
andi árum.
STAFFORD CRIPPS
siðferðilegum grundvelli. Og allt
yrði að gerast með löglegum hætti
í samræmi við stjórnskipun lands-
ins. Hann var fyrst og fremst brezk
ur maður, mótaður af stétt sinni
og ætt, konunghollur og kristinn
lýðræðissinni og trúði á veg frið-
samlegrar þróunar. En jafnframt
þessu taldi hann að tími væri til
að stiga örugg spor og hröð í sögu-
legri þróun þjóðmálanna, og hann
hikaði ekki við að ganga þau spor
sjálfur. Fyrir þessum viðhorfum
barðist hann af óbilandi áhuga og
tápi, utxz flokkurinn rak hann 1939
eftir langvinnar deilur og árekstra.
Þetta kom honum þó ekki út úr
þinginu. Nú var hann stjórnmála-
leiðtogi, sem engan flokk átti bak
við sig. Alltaf var þó litið á hann
sem leiðtoga og áhrifamann.
ÞEGAR CHAMBERLAIN skrif-
aði undir samkomulagið í Mún-
chen, urðu þáttaskil í stjórnmála-
sögu Stafford Cripps. Þangað til
hafði hann talað máli verkamanna
; og snúið máli sínu til þeirra. Nú
, hætti hann við þann ræðutón.
i Skipti Chamberlains við Hitler
. urðu til þess, að Cripps rann blóð-
ið til skyldunnar, svo að hann á-
i varpaði þjóð sína í heild og eggj-
I aði hana lögeggjan að sameinast
I um þjóðstjórn til að reisa rönd við
I yfirgangi nazismans. Verkamanna-
| flokkurinn hafnaði þeirri hug-
! mynd þá, en hann neyddist til að
taka hana upp eftir að stríðið var
skollið á.
STAFFORD CRIPPS TALAÐI
og vann þvert ofan í aliar yfirlýs-
ingar og stefnur flokkanna. Þegar
sambúðin við Rússland fór í ólagi
hjá stjórninni brezku bauðst hann
til að fara til Moskvu og reyna að
ná samkomulagi, sem skipaði Rúss-
landi við hlið Englendinga og girti
fyrir það, að Þýzkaland og Rúss-
land tækju höndum saman.
Hann tapaði sér ekki, þegar vin-
áttusamningur Þjóðverja og Rússa
var gerður. Þá fór hann til Ind-
lands, Kína, Moskvu og Banda-
ríkjanna og kom heim aftur rétt í
þann mund, að stjórn Chamber-
lains féll og Churchill tók við.
Cliurchill valdi „flokkslausa mann
' inn“ til að vera sendiherra í Moskvu
þar sem hann undirskrifaði banda-
lagssáttmála Englands og Rúss-
lands. Hann kom heim aftur með
sigri og sæmd og sem sá maður, sem
mestri lýðhylli átti að fagna í
Bretlandi næst Churchill.
Skömmu eftir að Cripps tók
sæti í ríkisstjórn Chiuchill var
hann sendur til Indlands í hina
frægu samningagerð. Eftir heim-
komuna varð hann flugmálaráð-
herra og sýndi þar frábæra stjórn-
arhæfileika. Þegar íhaldsmenn
höfðu svo tapað kosningunum
1945 stóð honum loks opinleið til
að fylgja eftir í framkvæmd þeim
(Framhald á 6. síðu).
Lögleyft oknr og
gjaldeyrisbrask
Á síðari árum hefir það
færzt mjög í vöxt, aff beitt
hefir veriff ýmsum stjórnar-
affgerffum til að ná aftur af
fólki hinum svokölluðu
„kjarabótum“ með dulbúnum
og grímuklæddum álögum.
Valdamenn og atvinnurek-
endur hefir brostiff kjark til
aff standa gegn kaupskrúf-
unum, eins og slíkir aðilar
hafa gert annarsstaffar. I
þess stað hefir verið látiff und
an, en þaff, sem látið var með
kauphækkununum, hefir ver-
iff tekiff aftur meff ýmiskon-
ar álögum og oftast meira til.
Þessir starfshættir hafa
veriff sérstaklega áberandi
síffan áhrif Sjálfstæffisflokks
ins tóku aff móta stjórnarfar-
ið og hafa færzt í vöxt í sama
hlutfalli og áhrif þess flokks
hafa aukizt. Því er ekki held-
ur aff neita, að þessi vlnnu-
brögff hafa gefizt flokknum
vel. Hann hefir tekiff svo lið-
lega í kaupkröfurnar og jafn
vel oft stutt þær, aff ýmsar
verkalýffsstéttir eru í blindni
sinni farnir aff telja hann
einn af verkalýðsflokkunum.
Þau býsn hafa jafnvel gerzt,
aff Sjálfstæðismenn eru nú
forsprakkar í ýmsum verka-
lýffsfélögum. Stéttunum, er
hafa kosið þá til þessara trún
affarstarfa, hefir sézt yfir það,
aff á meffan Sjálfstæðisfor-
sprakkarnir voru meff breiðu
brosi aff undirrita kauphækk
anirnar og kjarabæturnar,
voru þeir aff undirbúa með
hinni hendinni aff taka þetta
allt aftur með nýjum skött-
um og álögum. Þannig var
tryggt, aff braskararnir
sluppu, en verkalýðurinn
varff sjálfur aff borga kjara-
bæturnar, sem hann hélt sig
vera aff fá, og oft meira til.
Ein affferff, sem Sjálfstæff-
isflokkurinn hefir tekið upp
og beitir alltaf meira og
meira, er að leyfa útflytjend-
um ýmsra sjávarafurða nokk
urnveginn frjálsa ráffstöfun
þess gjaldeyris, sem fyrir þær
fæst. Þeir fá aff leggja á
þennan gjaldeyri viðbótar-
skatt, sem þeir telja sér nauð
synlegt aff fá til aff greiða
framleiffslukostnaff vörunnar,
því aff oft hrekkur erlenda
, verðiff ekki til þess. Viðbótar-
skattur þessi er hinsvegar
oftast lagður á af fullkomnu
handahófi og vafalaust aff
jafnaði hafður ríflegri en
hann þarf aff vera. Af þessu
leiffir svo stórum hækkaff
verðlag þeirra vara, sem eru
fluttar inn fyrir þennan
gjaldeyri.
Þaff, sem af þessu hefir hlot
izt, er ekki affeins raunveru-
leg gengisfelling á þeimgjald
eyri, sem fyrir þessar afurffir
fæst, þótt Alþýffublaffíff hæl-
ist yfir því, aff engin gengis-
lækkun hafi átt sér staff.
Affrir annmarkar eru samt
enn verri. í skjóli þessa nýja
fyrirkomulags þrífst nefni-
lega orffiff hiff stórfelldasta
svartamarkaffsbrask og ok-
urverzlun meff gjaldeyri. Upp
haflega átti að heita, aff
þessar ráffstafanir ættu aff
vera til hjálpar útveginum,
en raunin hefir orffiff sú, aff
þaff eru fyrst og fremst afæt-
urnar og milliliðirnir, sem
mata krókinn. Allskonar
braskarar hafa þotið til aff
| kaupa hlutaffeigandi útflutn-
(Fravihald á 5. síðu)