Tíminn - 18.08.1949, Síða 4

TÍMINN, fimmtudaginn 18. ágúst 1949
173. blað,
Fögur skal borgin vera
Landnáma telur, að Karli,
:sem fann öndvegissúlur Ing-
ólt's reknar við Arnahvál, hafi
ládð svo um mælt: „Til ills
fóru vér um góð héruð, er
"ré r skulum byggja útnes
þet,ta.“ Og svo þótti Karla
fráleitt að Ingólfur byggði á
þessum stað, að hann hljóp
a brott með ambátt einni og
setti bú, þar sem honum þótti
(and fegra og frjósamara.
„Utnes“- þetta dró öndvegis-
'súlurnar að sér. Aðdráttarafl
þess hefir aldrei þorrið, held-
ar margfaldast svo, að nú
'heíir það dregið að sér meira
en þriðjung allra lands-
manna. Þurfti minna til en
svo að á útnesinu risi höfuð-
staður landsins. — Land-
namssaga þessa „útness“ er
dulmögnuð, athygli og marg-
yrða verð og fylgir enn nokk-
ur átrúnaður, sem landsmönn
um hefir jafnan verið gjarn.
— Staðurinn er þeim öllum
mætur. VeiL ég engan, er eigi
vilji hans vegsemd mikla, þó
mörg vandamál rísi, samfara
örum vexti hans, og skipti
skoðunum, sem flest önnur.
— En útnes þetta var hrjóst-
ugt og er það að nokkru enn,
og allir eru á einu máli um
það, að enn þurfi að bæta
skipulag, auka ræktun og
þrifnað og hverskonar fegurð
höfuðborgarinnar.
Éfe hefi oft átt tal við góða
borgára á undanförnum ár-
uirf um nauðsyn sam-
starfs fólksins til fegrunar
bænum. Ég fagnaði því er orð
bafsi af undirbúningi stofn-
unar „fegrunarfélagsins.“ Við
stofnun þess gerðist ég fé-
iagi ásamt öllu mínu heim-
ílisfólki, og muáiu slíks mörg
dæ,ipi. Áleit ég að enginn
bæjarbúi mætti láta sér fátt
um finnast þessa félagsstofn
un. Hins vegar munaði
mihnstu að þetta góða mál-
efni spilltist til óbóta, vegna
þess, hver háttur var á hafð-
ur vjð félagsstofnunina. Naut
þess við, að innsti kjarni
málsins var, og er, ódrepandi
hugðarefni alls þorra bæjar-
búa. — Læt ég þetta atriði
kyrrt liggja, en úr því að
mælst hefir verið til þess að
ég ritaði nokkur orð á af-
mgejisdegi höfuðborgarinnar
um fegrunarmálið, geri ég
það með ánægju, þó rúms
vegna verði ýmsu að sleppa.
Húgmynd mín um stofnun
félags til að beitast fyrir og
vinna að fegrun bæjarins,
var, að mér virtist, frábrugð-
in forgöngumanna „Fegrun-
arfélagsins", í því að ég hafði
ætíð. hugsað mér þegnskap-
artilfinninguna, sem grund-
völl óeigingjarns starfs með
eigin höndum, fyrst og
fremst, frístunda vinnu, án
endurgjalds, með stuðningi
bæjarvalda og á ýmsan hátt,
er síðar verður að vikið.
Þegar um fegrun borgar
eða almannafæris er að ræða,
tekur málið til 2ja aðila sér-
staklega, þ. e. almennings og
hins vegar þeirra, sem hafa
hina opinberu stjórn með
höhdum. Hvorugir eiga að
heimta allt af hinum- Hér í
höfuðborginni virðist (og vill
víst víða viðbrenna) að stund
ufn sé heimtað of mikið af
bæjárvöldunum, enda þótt
flestir telji sig gjalda ríflega
j bæjarsjóðinn, og þyki ekki
sem bezt á fé og framkvæmd
um haldið. En hér þarf að at-
Eftir Slgairlg Baldvinsson |í«síiaieistara
huga: Þýðingarlítið er að
heimta að bæjarvöld geri
borg hreina og fagra, ef íbú-
arnir, almenningur, gerir lit-
ið af sinni hálfu til þess að
svo megi verða. — Það er sem
sé býsna margt sem almenn-
ingi ber lagaleg, þegnleg og
siðferðisleg skylda til að gera j
sjálfur, til fegrunar og marg ,
víslegs þrifnaðar af sinni.
hálfu. Á hvern hátt starfinu j
að fegrun borgarinnar væri
skipt milli almennings og
bæjarvaldanna, þarf að
semja um, fyrst í aðalatrið-
um, en síðan hafa lifandi
samvinnu um einstök atriði
jafnframt aiðgerðum. Skýr-
ingar yrðu of langt mál að
þessu sinni, en eins og hér
hagar til nú, virðist beint
liggja við, að Fegrunarfélag-
ið sé annar aðilinn og bæjar-
völdin hinn, er haldi sig sem
mest utan einkasviðs félags-
ins. Hins vegar verður að
ríkja góður samstarfsvilji
milli aðila og til samvinnu að
koma beinlínis í ýmsum efn-
um.
Fegrunarfélagið ætti að
hafa mjög uppi á prjónun-
um fegrunarframkvæmdir,
er séu unnar af almenningi,
án fjárframlaga úr bæjar-
sjóði, nema þá til undirbún-
ings frjálsrar þegnskapar-
vinnu almennings. — Til þess
að gera ljósara hvað hér er
átt við, skulu tilfærð dæmi:
1) Félag ungs fólks í smá-
kaupstað (ekki formlegt ung
mennafélag) fékk afmarkaða
landsspildu til umráða end-
urgjaldslaust til skógræktar.
Piltarnir tóku af sér flibb-
ana og klæddust vinnufötum.
Ungu stúlkurnar lögðu frá
sér glæsikápur og silkikjóla.
Svo var viöað að rekum og
ristuspöðum, handbörum,
hjólbörum, o. fl. tækjum. —
Skurðir grafnir og holræsi, I
og grjótið af svæðinu notað í j
þau, svæðið þurrkað, pælt og!
búið undir gróðursetningu og
allt unnið með handafli, því!
vélar voru ekki til. Öll vinna j
á svæðinu var framkvæmd í
frístundum, á kvöldum og1
helgidögum. Þegar gróðursett
hafði verið og árangur orð- '
inn sýnilegur, fengust styrk
ir til viðhalds og framhalds
framkvæmda. Þegnskapar-
starf unga fólksins var metið
og viðurkennt.
2) í sama kaupstað varð
grashólmi í á fyrir spjöllum
af ágangi vatns og sjávar.1
Hann þótti prýði og hans'
hans hefði orðið saknað ef
eyðilegging hefði fullgerst.
Unga fólkið hófst handa. Vissi
að bæjarvöldin yrðu sein til
svifa, bæru við að fé væri
ekki fyrir hendi né áætlað
til verndar hólmanum o. s.
frv. — Margir urðu til að
leggja hönd að verki við að
rífa upp grjót úr frosinni
jörð um hávetur. Ökumenn
komu með kerrur og sleða ög
óku grjótinu að hólmanum.
Honum var bjargað, öllum til
gleði, bæjarfélaginu að kostn
■aðarlausu.
3) í all stórri borg eins ná-
granna lands var stofnað fé-
lag til þess að gera borginni
mikinn og fagran skrúðgarð.
Bæjarvöldin létu landssvæði
í té en verkið var unniö á
þegnskapar grundvelli, án
opinbers fjárstyrks. Ungir og
i.
gamlir tóku til höndum og
unnu frístunda vinnu í garð-
inum sér til heilsubótar og
gleði. Garðurinn varð mestur
og fegurstur í þeirri borg, og
loks er svo var komið, reisti
félagið dánu stórmenni lands
síns veglegan minnisvarða
(líkneski) á fegursta stað í
garðinum og afhenti síðan
bæjarfélagi sínu garðinn til
baka tii ævarandi eignar og
umráða, og afnota fyrir al-
menning. (Nánari upplýsinga
mætti afla og skýra frekar
frá þessari fyrirmynd síðar).
Mörg dæmi mætti nefna
um hliðstæðar þegnskapar
og fyrirmyndarframkvæmdir,
ungmennafélaga víðsvegar
hér á landi, íþróttafélaga,
kvenfélaga o. fl., sem eru þó
í rauninni dálítið annars eðl-
is. Einnig mætti benda á
marga einstaklings dáð á
sama sviði. Allt til fyrirmynd
ar, viðurkenningar og heið-
urs vert.
Oft hefi ég hugleitt ástæð-
una til þess að svo fá hlið-
stæð þegnskaparafrek sjást
í höfuöborginni. Ekki er hún
sú, að Reykvíkingum þyki
ekki vænt um sína borg og
vilji ekki raunverulega frama
hennar og fegurö. — Hér
mun aöeins hafa skort frum-
kvæði og forustu, en nú er
„Fegrunarfélagið“ komið til
sögunnar og forustan þar
með tryggð, — og nú er að
hefjast handa og sýna þegn-
skap, dáð og dug í verki- —
En hér verður að sveigja inn
á rétta braut. — Hvorugt er
einhlýtt, — fjárhagsgeta
„Fegrunarfélagsins" né bæj-
arfélagsins. Vafalaust mundi
bæjarstjórn fúslega láta í té
landssvæði fyrir skrúðgarða
og leikvelli (til sérstakra smá
íþróttaiðkana almennings)
og búa landið undir fram-
kvæmdir, með stórvirkum
tækjum, sem bærinn hefði
ráð á. (Þurrkun, bæting jarð
vegs o. s. frv.) Síðan á al-
menningur að taka við og
vinna endurgjaldslaust frí
stundavinnu til heilsubóta og
gleðiauka. Ég trúi svo mikið
á þegnskapartilfinningu og
ræktarhug höfuðstaðarbúa
að óhætt mætti áætla, að
fyrir Lorgöngu „Fegrunarfé-
lagsins," yrði auðvelt að fá
1— 2000 Reykvíkinga til
frjálsrar vinnu nokkrar kvöld
stundir á sumrin og máske
2— 3 klst. fjóra til sex sunnu-
dagamorgna yfir sumarið. —
Auk þess geri ég ráð fyrir að
ýmsir bifreiðaeigendur, bæöi
einstaklingar, fyrirtæki og
stofnanir, mundu ýmist
koma sjálfir í bíium sínum
(eins og ökumennirnir mej>
kerrurnar og sleðana í smá»
bænum) eða ljá þá til nauð-
synlegs aksturs við fram-
kvæmdirnar. Þeir, sem vel-
viljaðir væru, en vildu ekki
eða gætu, unnið sjálfir,
mundu senda aðra fyrir sig
á sinn kostnað og miðað við
allcunna ræktarsemi fjölda
Reykvíkinga má víst telja að
þeir létu beinlínis fé af hendi
rakna, ótilknúðir, sér til á-
nægju og í viðurkenningar-
skyni, svo að hægt væri að
kaupa nokkra vinnu (einkum
sérkunnáttu) sem þörfin kall
aði á, auk þegnskaparvinn-
unnar. Ekki er ósennilegt að
(Framhald á 6. siðu)
Pulla ræðir í nýkomnum Degi
um matarræöiö og minnist sér-
staklega á öröugleika húsmæðra við
aö hagnýta sér ber og rabarbara
svo sem skyldi. Það er góö vísa,
sem ekki er of oft kveðin. Ég læt
þessar hugleiðingar Pullu fara hér
á eftir:
,,HIÐ ÁGÆTA DANSKA sam-
vinnutímarit Samvirke, flutti nú
nýlega greinargerð, sem samin hef
ir verið að tilhlutan manneldis-
fræðinga, um hvað telja beri nauð
synlega fæðu fyrir fólk, sem hefir
erfiðisvinnu meö höndum. Sam-
kvæmt skýrslu blaðsins þurfa
hjón, sem erfiöisvinnu stunda,
þetta til vikunnar, ef þau eiga að
geta haldið heilsu og kröftum: 1
kg. hafragrjón, % kg. bygggrjón
eða önnur grjón, 6 kg. rúgbrauð,
2 kg. hveiti- eða sigtimjöl, % kg.
sykur, 125 gr. kartöflumjöl, 8 lítrar
nýmjólk, 2 1. súrmjólk, 10 stk. egg,
% kg. ostur, 125 gr. smjör, 375 gr.
smjörlíki, 250 gr. önnur fita, 1—1V2
kg. kjöt (þar með taldar pylsur,
álegg o. s.-fry.), 3 kg. fiskur, (þar
með talið a. m. k. 1 kg. síld, ný,
reykt eða söltuð), 5 kg. kartöflur,
2 kg. annar jarðarávöxtur, 2 kg.
grænmeti (grænkál og annað kál,
spínat púrrur, persille o. s. frv.),
2 kg. ávextir, þar með talinn
rabarbari, 2 kg. marmelade.
ÞESSI SKÝRSLA er um margt
athyglisverð fyrir okkur. Ég rak
fyrst augun í það, að af 3 kg. af
fiski, sem hjónunum eru ætluð til
vikunnar, er lögð áherzla á að 1
kg. þurfi aö vera síld. Mér er nær
að halda, að enda þótt við íslend-
ingar boröum mikið af fiski, muni
flestar fjölskyldur hvergi komazt
nálægt þessu danska takmarki og
æði margar helzt aldrei borða síld.
Ekki skortir þó á aö prédikað hafi
verið, að síldin sé holl og heilnæm
fæða. Um það hefir mikið verið
skrifað. Samt er það svo, að alla
jafna er erfitt að ná í síld í verzl-
unum hér. Pæst hún helzt ekki
nema niðursoðin og mikið skortir
á að hér sé hægt að fá síld marg-
víslega tilreidda, eins og algengt
er á Norðurlöndum.
ÞÁ ER ÞAÐ athyglisvert í
skýrslu þessari, hver áherzla er
lögð á grænmeti og ávexti. Um
ávexti er tilgangslaust að tala hér.
Hitt er lakara, að fyrir ráðstafanir
stjórnarvaldanna, geta húsmæður
ekki nýtt rabarbara og ber, en
Danirnir segja að rabarbari geti að
verulegu leyti komið í stað ávaxt-
anna. Enda má sjá rabarbarann
blómstrandi og ónýtan viö marga
sveitabæi og víða í kaupstöðum.
Grænmetisrækt er hér lítil, senni-
lega allt of lítil. Þeir, sem kunna
til garðyrkju, geta ræktað margar
grænmetistegundir í bakgörðum
sínum, en hinir eru fleiri, sem ekki
nenna að fást við það og láta sér
nægja tómat og salatblað úr búð
endrum og eins, og vitaskuld verð-
ur slíkt aðeins endrum og eins
meðan verðlagi á þessum varningi
er eins háttað og nú er hér.
ÞÁ ER ÞAÐ SULTAN. Danir
telja hæfilegan skammt 2 kg. af
marmelade á tveggja manna fjöl-
skyldu á viku. Hér er þetta víst
talin lúxusvara. A. m. k. sést hún
helzt aldrei í verzlunum. í ávaxta-
leysinu þyrfti hæfilegt magn af
góðri sultu jafnan að vera til. —
Mikið af góðri sultu má búa til
úr berjum og rabarbara, en því er
nú ekki einu sinni að heilsa. —•
Skömmtunaryfirvöldin sjá fyrir
því að erlend sulta sést hér aðeins
örsjaldan. Fleira mætti tína til úr
þessari dönsku skýrslu, sem athygl
isvert er, en hér skal staðar num-
ið. En úr því ég hefi gerzt svo
fjölorður um sultu og sykur, læt
ég fljóta með eina uppskrift úr
þessu blaði. Hún fjallar einmitt
um sultu.“
Ég segi ekki annað, en að ég
sé á sama máli.
Héimamaöur.
Þakka hjartanlega heimsóknir, gjafir og hlýjar
kveðjur á 50 ára afmælinu 14. ágúst. Lifið heil.
Sigurjón Jónsson' |jj
Fosshólum. !•
1
I ■ ■■■■■■_■_■_■ ■_■_!
I ■_■ ■ ■ ■ |
.W

!■■■■■■
Innilegustu þakkir til vina minna og vandamanna
fyrir hlýjar kveðjur og gjafir á sextugsafmælinu. ■!
Júlíus Björnsson V
Garpsdal. %
.v.vv.v.v.v,

.V.V.W.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.’.VV.V.V.V.V
Starfsstúlku i
vantar á Hótel Borg.
Upplýsingar á skrifstofunni.
'■■-■■■.'

,V."