Tíminn - 05.11.1949, Blaðsíða 3

238. blað
TÍMINN, laugardaginn 5. nóvember 1949
3
Eyrarvatns-Aima
ísafoldarprentsmiðja hefir
nýlega sent frá sér nýja skáld
sögu eftir Sigurð Helgason,
rithöfund. og er það þó raun
ar aðeins fyrri hluti skáld-
sögu. Sigurður Helgason er
nú orðinn alkunnur skáld-
sagnahöfundur og má óhætt
fullyrða, að hann hafi vaxið
með hverri nýrri bók. Auð-
séð er að þessi nýja skáld-
saga Sigurðar verður viða-
mesta skáldverk hans til ■
þessa. Þessi fyrri hluti sög-1
unnar er nálega 300 blaðsíð-
ur. Fjallar hún um baráttu
einyrkja á harðsóttri afdala-
jörð, að líkindum á síðustu
öld. Það er hetjusaga, sem
gefur til kynna góðan skiln-
ing höfundar á viðfangsefn-
inu. Brandur og Anna á Eyr-
arvatni heyja hina miklu bar
áttu, sem verður í einu lífs-
barátta og frelsisstríð, sú
barátta er hörð og óvægin
en stækkar manninn, ef
hann brotnar ekki alveg
undan ofurþunga hennar.
Brandur, hinn sterki kvistur
íslenzkrar moldar og eðlis,
brotnar að vísu en þó ekki
fyrr en hann hefir unnið
sigur, að minnsta kosti að
hálfu- Þá hefst hetjusaga
Önnu konu hans, og gera má
ráð fyrir, að síðara bindi sög
unnar fjalli að mestu um
hana, enda hefir höf. vafa-
laust haft þá sögu fyrst og
fremst i huga, er hann hóf
ritun bókarinnar, og gefur
henni nafn í samræmi við
það.
Að svo komnu máli er ekki
vert að kveða fast að orði
um þessa sögu vegna þess
að hún er ekki öll enn. Vafa-
laust má finna á henni marga
ágalla í byggingu og efnis-
meðferð, en gerhugull lesandi
getur þó. várt komizt hjá að
verða margra góðra kosta var.
Mál sögunnar verður honum
fyrst og fremst umhugsunar-
efni. Það er einfalt og hreint
svo af ber. Yfirlætisleysið og
mýktin er þar áberandi, og
þó er sagan kjarnyrt í bezta
lagi. Hvergi er þó borið um
of á eldinn í þeim efnum og
fer saman smekkvísi og næm
málvitund. Umhyggjusemin
og vandvirkni á þessu sviði,
er allsráðandi og ber langt
yfir flest það sem ritað
er í skáldsöguformi um
þessar mundir. Sigurður
hefir vaxið með hverri
bók hvað þetta snertir, og
hefir hann með því einu unn
ið sér gott höfundarnafn.
Um söguna sjálfa er svo bezt
að láta ódæmt að mestu, unz
hún er öll. það er góður hátt
ur og gildir þar hið sama um
menn og bækur.
A. K.
Þegar vorar í
Eldurinn
gerlr ekki boð á undan sérl
Þelr, lem eru hyggnlr,
tryggja straz h]á
S amvinnutryggingiim
Fríraerkjaskipti
Sendið mér 100 íslenzk frí-
merki. Ég sendi yður um hæl
200 erlend frímerki.
JÓN AGNARS,
Frímerkjaverzlun,
P. O. Box 356, Reykjavík.
Ari Arnalds: Minningar.
Stærð: 219 bls. 14x22 cm.
-j- 26 myndasíður. Verð:
kr. 50,00 ób., 65,00 rexinb.
og 80,00 skinnb- Hlaðbúð.
Eg tel það kost á hverri
bók, að hún sé lítil og frá-
sögn hennar stuttorð og gagn
orð.
Minningabók Ara Arnalds
er að vísu miðlungs-bók að
stærð, en þó mun flestum finn
ast, að hún sé oflitil. En það
mun vera góður mælikvarði á
gildi fræðslurita, hvort lesand
inn lýkur lestri þeirra með
þær óskir efstar í huga, að
hann hefði fengið meira að
vita. Það er misheppnað rit,
að minnsta kosti um íslenzka
sagnfræði, ef lesandanum
finnst að lestri þess loknum,
að nú hafi hann fengið nóg
og um þessi efni þurfi hann
ekki meira. Með slíkum rit-
um er áhuginn til fræðanna
drepinn. En bók Ara Arnalds
er með þeim hætti, að flest-
um mun finnast að gott væri
að fá meira frá hendi hans.
Þessi bók er ekki samfelld
ævisaga höfundar. Fyrst eru
minningar frá bernsku hans
og síðan saga af skólanámi
hans. Lengra er svo ekki ævi
saga hans rakin. Þessi fyrsti
kafli bókarinnar er 56 bls. og
mjög merkileg ritgerð.
Annar kaflinn er um skiln
að Norðmanna við Svía 1905.
Höfundur var þá í Noregi og
hefir orðið fyrir áhrifum af
því, sem þar gerðist. Það
mun ekki hafa verið ofmælt
hjá Tuliniusi kaupmanni, að
Ari hefði ..drukkið í sig skiln-
aðarveigar Norðmanna" við
dvöl sína í Noregi og munu
atburðirnir þar víst hafa haft
áhrif á islenzk stjiórnmál.
Þriðji kafli bókarinnar er
frá Landvarnartímabilinu,
76 bls. Þar er gott yfirlit um
sögu Landvarnarhreyfingar-
innar 1902 til 1912 og er vel
að sá þáttur íslenzkrar stjórn
málasögu er skráður. Þor-
steinn Gíslason skrifaði að
vísu gagnmerka ritgerð um
| Sjálfstæðisbaráttu íslendinga
: og gang stjórnmálanna í
j heild frá því um aldamót og
' fram að 1918. Sú frásögn er
i góð og eina aðgengilega heim
ild, sem veitt getur yfirsýn
um þetta tímabil. En þrátt
, fyrir það er gott að fram
komi söguþáttur Landvarnar
flokksins, ritaður af einum
forustumönnum hans.
| Hitt er rétt að taka fram,
að þessi kafli er persónuleg-
ar minningar höfundar frá
Landvarnarárunum en ekki
skrifað sem saga flokksins.
Það gerir mun á byggingu
sögunnar, en samt sem áður
verður þátturinn merkileg
heimild um sögu landsins.
Síðasti hluti bókarinnar,
50 bls., eru frásagnir að
nokkru leyti í skáldsögustíl.
Útvarpshlustendur munu
kannast við þær sögur: Silf-
ursalann og urðarbúann, em-
bættisverk og brot úr ævi-
sögu íslendings. Hér er engin
aðstaða til að dæma um
tengsl hvers einstaks atriðis
í þessum frásögnum við raun
veruleikann og persónulega
lífsreynslu Ara Arnalds. Það
er líka nóg fyfir almennan
lesanda að vita það, að lífs-
skoðun hans og lifsreynsla er
samferða í þessum frásögn-
um. Þeim er valinn staður
tlm mimimgaSiók Ara Arualds.
sms.
sannleikur þeirra, óvéfengj -
anlegur.
í minningabók hans og þær síðar sjást á lífsferli sínum,
eru ávöxtur af lífi og starfi að eitthvað hafi lærzt af því
höfundar síns. Slikur er að kynnast góðu fólki. Og,
þá kann ég lítt að lesa milli ^
lina, ef Ari Arnalds hefir ekki í
orðið sá gæfumaður, að (
Saga Ara Arnalds er fag- ávaxta vel pund sitt. Það á
urt og merkilegt guðspjall að vera hægt að þekkja menn
íslenzkrar sögu. Vestur við aí Þyí hvernig þeir segja frá, |
Þorskafjörð elzt upp lítill ~ °S Ar!. Arnalds segir frá I
drengur á fátæku bænda- .eins °S göfugmenni.
býli. Átta systkini hans eldri Ari Arnalds helgaði sig ís- ;
en hann komust úr bernsku lenzkum stjórnmálum þegar |
og urðu raunar öll gamalt hann var ú fertugsaldri en
fólk nema eitt. Heimilið var hvarf frá þeim aftur hljóða- ,
fátækt og börnin fóstruð upp iaust tll embættisanna. Hér j
við sparneytni og vinnusemi. i ver®ur ekki rætt um stjórn-,
Skyldustörfin voru mörg og rnálaafskipti hans, en þó hygg
þung strax á barnsaldri, bæði eS’ a® ritstjórn sína hafi hann
nætur og daga. Tími til skóla j rælci; ai drengskap og heil- j
náms var takmarkaður og indum. Og ekki get ég að,
bókakostur af skornum Þvi geri' a® þegar ég sé að j
skamjnti. Þó gat yngsti bróð- j unSir menn, sem hneykslast j
irinn reiknað fyrir prestinn! mesi; yfir Þvi Þvað íslenzkur ,
sinn áður en hann var fermd réttur sé lítill á Keflavíkur- |
ur, dæmi, sem vefjast myndi j flugvelli’ sækjast eftir því að
fyrir mörgum í gagnfræða-!ná 1 smyglaða nælonsokka,
skólum þessara ára. Og þau
sýndu það í starfi og dáðum
langrar ævi systkinin frá
Hjalla, að þau höfðu ekki
verið svikin i uppeldinu.
Yngsti bróðirinn þráði
menntun. Fimm ár eftir ferm
ingu beið hann þess, að geta
hálsbindi og tóbaksvörur það
an, verður mér á að óttast,
að eitthvað sé að týnast úr
uppeldi þjóðarinnar. Getum
við ekki fylgt neinni stefnu
fram af heilindum og alvöru
þó að við lifum við alls nægt-
ir? Þarf að hálfsvelta þjóð-
ina til þess að drengskapur
komizt í latinuskólann. Þá heilindi verði veruleiki i
voru ekki alþyðuborn a Is- 1(f.
landi teymd í skóla á lög
boðnum lestagangi- Bónda-
lífi hennar?
Það var ekki ætlun mín
að nota Ara Arnalds til á
sonurinn á Hjöllum bað guð deilu & stórhuga sam
smn og safnaði saman ollum tiðarmenn. E ætla heldur
W rv i vv> n nvn wv riAwi Vi n vi wi n rri
þeim aurum sem hann mátti.
Fermingarfötin hans höfðu
verið fermingarföt og spari-
ekki að kveða upp neinn alls
herjardóm eða gera saman-
burð á tveimur kynslóðum.
Fyrirspurn endur-
nvjuð
Stuttu fyrir kosningarhar
beindi ég litilli fyrirspurn til
Katrínar Thoroddsens læknis
og frambjóðanda sósíalista í
5. sæti á lista þeirra í Reykja
vik. Flokksmönnum hennar
er mjög laus tungan um að
kalla fjölda íslendinga land-
ráðamenn. Ungfrú Katrín er
ekki orðprúðari en aðrir
flokksmenn hennar og í út-
varpsumræðunum 19. okt.
lýsti hún ýmsum samlönd-
um sínum sem þjóðníðingum.
Eg bað Katrínu um að
svara þessum spurningum
ákveðið og afdráttarlaust:
Hvað ætlar hún og hennar
flokkur, að láta gera við
þessa þjóðníðinga, ef flokk-
urinn fær meirihlutaaðstöðu
til að geta ráðið? Hugsar hún
sér að fá þá dæmda og hengda.
eins og gert er með landráða.
menn fyrir austan járntjald-
ið?
Ungfrú Katrín Thoroddsen
svaraði þessu ekki fyrir kosn
ingar. Einhverra hluta vegna
hefir hún talið það hyggi-
legra. Nú hefir hún verið lögð
til hliðar í stjórnmálunum
líkt og heildsali. Engu að síð
ur eru þessar fyrirspurnir
brennandi alvörumál fjölda.
manna.
Hvað á að gera við land-
ráðamennina? Hvað á að'
gera við þjóðníðingana?
Ennfremur, Katrín Thor-
oddsen. trúið þér í raun og
veru, að samlandar yðar séu
þannig menn, eins og kom
fram í útvarpsræðu yðar?
B. G.
föt tveggja eldri bræðra hans En hér höfum við sannleika
á undan honum. Með slíkri
, . , , , , um sögu þeirrar kynslóðar,
sparneytm mátti komast á- j sem óx m þroska f ir síðustu
L6.1®1!- A,_SLLlaár"™ key,pt^ aldamót og fékk okkur frjálst
land í hendur. Það guðspjall
skulum við þiggja með þökk-
um og nota það meðal ann-
ars til sjálfsprófunar.
hann sér eina máltíð á dag
en hafði annars skrínukost.
Og rJð loknu stúdentsprófi
var farið til framhaldsnáms
í Kaupmannahöfn, ferðast
, frá Dýrafirði til Kaupmanna- ^ ,
hafnar fyrir 22 krónur. u Það kemur svo margt 1
Eg ætla mér ekki að dæma huganu’ þegar myndir ur
um það, hvað sé „mannsæm- sogu llðins tima eru hafðar
1 andi“ í neyzlu og aðbúnaði. tU sarnanÞurSar við líðandi
j Vera má, að pilturinn frá stund’ Það væn gaman að
Hjöllum hafi einhverntima þola, sarnanburð við fatækt
j neitað sér um fleira og sætt og slcdlalaust alþýðufolk fyrri
, lakari aðbúð en heppilegast kynslóða og framfaraþra
var líkamsheilsu hans. Hitt þess og lifsÞrdttur hlytur að
er víst, að einbeitni og fórn- 'vera ol!u ungu fólki hvöt tu
. ir þessarar baráttu mótuðu manndonlslegra starfæ Slík
skapgerð hans. Og saga hans verður þessi bók með ollu
er að vísu saga íslenzku þjóð smu yfMsetisieysi og hóg-
' arinnar frá örbirgð og niður værð 1 frás°gn
i lægingu til velmegunar
og
sjálfsforræðis. En nú eru orð
in þáttaskil í þeirri sögu.
Pilturinn frá Hjöllum varð
fyrir mörgum erfiðleikum.
Févana missti hann heilsuna
í framandi landi. Góðir menn
styrktu hann til dvalar á
hressingarhæli i Noregi og
þar sigraði lífsþróttur hans
aftur. Hugur íslendingsins
var þakklátur velgerðamönn
unum. Barátta hans var svo
tvísýn og háð af svo brenn-
andi alvöru, að hann gat aldr
ei gleymt þeim, sem réttu hon
um hlýja hönd til hjálpar
heima eða heiman.
Það fer á ýmsan veg hversu
menn geta goldið velgerða-
mönnum sínum. Margur stór
látur maður hefir fundið til
sársauka yfir því, að geta ekki
goldið þeginn greiða eða veitt
an velgjörning. Sú líkn er þó
lögð þar með, að göfug-
mennska og fórn verður gold
in bezt með því, að láta
Sigurður Nordal hefir skrif
að fáein formálsorð fyrir bók
Ara. Hann segir þar, að minn
ingar hans þurfi þeirrar af-
sökunnar einnar við, að þær
skuli ekki ná lengra og vera
komnar út fyrir löngu.
Hlaðbúð er það útgáfufyr-
irtæki á íslandi, sem jafn
bezt mun hafa vandað val
bóka sinna, því að þar eru
eingöngu góðar bækur og
margt merkisrit. Og hér er
komið eitt, sem vel þolir að
vera í flokki öndvegisrita.
Og Hlaðbúð hefir vandað svo
til útgáifu.nnar, að þáð er
áreiðanlega I röð þess, sem
bezt þekkist hér á landi.
II. Kr.
Heildarafli í heimin-
um sami og fyrir
stríð
Samkv- skýrslu frá fiski-
máladeild matvæla- og land
búnaðarstofnun sameinuðu
þjóðanna mun aflamagn það,
sem kemur á land í öllum
heiminum nú vera svipað og
var fyrir styrjöldina, en þá
var það um 16 800 000 smál.
Nokkur breyting hefur þ6
orðið. innbyrðis milli hinna
meiriháttar fiskveiðiþjóða
svo sem eftrfarandi sýna. tölur
Fyrir styrjöldina % 1948 %
Japan 22 14,6
U. S. A. 11 12,2
U. S. S. R. 9,3 9,3
Noregur 5,6 8,7
Bretland 6,4 6.4
Canada 3,3 5,7
ísland 1,8 2,8
Anglýslngasími
T I M A N S
cr 81300.
Auk þeirra landa, sem hér
eru nefnd vantar upplýsingar
um eftirtalin lönd, sem voru
þýðingarmikil fiskveiðilönó.
fyrir styrjöldina, og var hluti
þeirra af aflanum sem hér
segir: Kína 7,9%, Korea 6,3%
og Þýzkaland 4,3%.
Mest er áberandi hversu
Noregur og ísland hafa aukiði
sinn hluta i aflamagninu
Þrátt fyrir það, að Japan hafi
goldið mikið afhroð í styrj-
öldinni og ekki hvað sist á
sviði fiskveiðanna, hsldur það
enn forystunni <"nda þótt hlut
ur þsss hafi minnkað allmik
ið eða um þvi nær V3%.
(Ægir)