Tíminn - 26.11.1949, Blaðsíða 5

253. blaff
T'ÍMINN, laugardaginn 26. névember 1949
Laugard. 26. nóv.
Verzlunarmálin
Jafnrétti og frelsi í 'tferzl-
unarmálum var eitt af áðal-
atriðunum í kosningastefnu
Framsóknarflokksins. Það
mál á sér forsögu, sem ekki
er þörf að rekja hér. En
kosningaúrslitin sýna það, að
þjóðin stendur með stefnu
Framsóknarflokksins i verzl-
unarmálunum.
Krafa Framsóknarflokksins
er betra skipulag, og meira
frjálsræði almennings og
meiri jöfnuður miíli héraða.
Hann vill ekki, að gælt sé
við þá, sem safna séf gróða
með svörtum markaði. Hann
vill ekki að opinberar nefndir
og ráð eða einstaklingar bindi
viðskipti manna að þeim nauð
ugurn. Og hann vill ekki að
einstök héruð verði í fram-
kvæmd seld á leigu sem lén
eða skattlögð Undir einétaka
menn eða fyrirtæki i öðrum
héruðum.
Öll þjóðin veit, að t}l er
fjárhagslega öflug stétt, sem
hefir haft hag af því* að
stefna Framsóknarflokksins
fær ekki að ráða. Þaðan er
umbótamálunum mætt með
nöldri og tómlæti og beinni
andúð. Vitanlega* er það- gert
undir því yfirskyni að verið
sé að vinna fyrir fjöldann,
þjóna alþýðunni. En fnenn
þekkja framkvæmdina. 7
Allar horfur eru nú á því,
að enn um hríð muni verða
höfð opinber stjórn á fjár-
festingu í landinú, þannig að
leyfi þurfi til þeirra fram-
kvæmda, sem veruleg "fjár-
festing fylgir. Ennþá -hefir
það ekki náð fram að ganga
að fjárfestingarleyfi séu
tengd innflutningsleyfum, og
vilja þeir, sem gegn því
hafa staðið, þó ræða sem allra
fæst um ástæður fyrir þeirri
ákvörðun sinni. En afleiðing
þessarar tilhögunar er sú, að
þeir, sem til dæmis hafa leyfi
til að byggja hús, ráöa engu
um það hvar nauðsynlegu
byggingarefni, sem hið opin-
bera vald hefir leyft.„ þeim
að kaupa og nota, skolar á
land. Þegar um þetta er talað
eru það helztu tilsvörin, að
það væri æskilegast að hægt
væri að hætta allri vefnr/jar-
vöruskömmtun!
Svo langt ætti nú þessum
málum að vera komið, að
menn gerðu sér almennt
grein fyrir því, að þjóðin er
ákveðin í því að þola ekki að
verzlunarmálunum verði
stjórnað með hagsmuni fárra
einstaklinga eða fámennrar
stéttar fyrir augum, gegn
hagsmunum almennings. Þjóð
in þolir ekki að einstakir sér-
hagsmunahópar hrifsi til sín
ríkisvaldið að beiti því tfi að
tryggja framhaldandi einka-
gróða sinn. Menn krefjast
réttar til að ráða því sjálfir
hvaða fyrirtæki þeir skipti
við.
Þeir, sem vofðust fyrir um-
bótatillögum Framsöknar-
flokksins um verzlunarmálin
og eyddu þeim á Alþingi og
í öpinberum nefndum og
stjórnum, ættu sannarlega
að skilja, að um þessi mál
hefir þjóðin látið dóm sinn
ganga. Þess er því að'vænta
að á þessum vetri .verði hér
MERKILEG BOK
//
Þeir hjálpuðu sér sjálfi
//
Patrick Gallagher: Þeir
hjálpuðu sér sjálfir. Sjálfs-
ævisaga, í þýðingu Gísla
Guðmundssonar ritstjóra.
Útgefandi Norðri. — Prent-
smiðjan Edda h.f. prentaði.
Bók þessi er 5. bókin í bóka
flokknum Samvinnurit. Höf-
undurinn er írlendingurinn
Patrick Gallagher- — Árið
1906 stofnaði höfundurinn
kaupfélag í fátæku héraði á
vesturströnd landsins norð-
anverðri. Félagið vann jöfn-
um höndum að sölu fram-
leiðsluvara og útvegun neyzlu
vara, á svipaðan hátt og tíðk
ast hefir með kaupfélög hér
á landi. Bókin er ritúð í ævi-
söguformi, skömmu fyrir síð-
ari heimsstyrjöldina. Lýsir
hann þar kjörum alþýðufólks
ins í fátækustu héruðum hins
hrjáða írlands. atvinnuleit
ungmennanna í Bretlandi,
fólksflutningum til Vestur-
heims, sjálfstæðisbaráttunni,
en fyrst og fremst verzlunar-
ánauðinni, er hann varði ævi
sinni til að ráða bót á. Frá-
sögn höf. er með afbrigðum
hispurslaus og einarðleg, lýs-
ir engu síður því, sem miður
fór hjá honum og samstarfs-
mönnum hans, en hinu, er
betur tókst. Frásagnarstíll
höf. er lipur og léttur, kím-
inn á köflum, og úir og grúir
af skemmtilegum og spenn-
andi ævintýrum, er hann
margsinnis lendir í. Við lest-
ur bókarinnar finnst manni
frekar að maður sé að lesa
spennandi skáldsögu en þró-
unarsögu kauþfélagsstarfsem
innar í Rasses, I landshluta
Donegal, sem er hluti af Eire,
en á landamæri að Ulster.
Bókin hefst á inngangsorð-
um þýðandans og gerir grein
fyrir höf. og baráttumálum
hans. Fyrsti kaflinn segir frá
bernskuárum höf. heima á
írlandi, leikjum og skóla-
göngu, fyrstu ferð hans í at-
vinnuleit, verunni í sveitinni,
vonbrigðum og gleði, skóla-
göngu á ný, sem endaði þó
með því, — við kennara-
skipti, — að hann komst
aldrei upp úr 2. bekk.
Annar kafli segir frá för
hans til Skotlands í atvinnu-
leit, þá 16 ára gömlum, ásamt
fleiri félögum hans á svip-
uðum aldri. Lenda þeir í
margvíslegum ævintýrum á
leiðinni- Að lokum ber höf.
| ásamt einum félaga hans, að
jKrákugerði, til bóndans þar,
Sam Douglas, og ráða sig hjá
! honum yfir sumarið. Hann
| var gamall karlfauskur, harð
ur í horn að taka, en ráðs-
konu hans er lýst sem ó-
! freskju, rauðeygðri, loðinni á
I efri vör og með langa hár-
j toppa á hökunni. Hins vegar
var kona hans ung og blóm-
leg, sem þeir urðu báðir ást- 1
fangnir í, ekki sízt eftir að
þeir fóru að hafa dansæfing- [
ar með henni í hlöðunni, þeg
ar svo hittist á, að þau voru
þrjú heima við. Enginn mátti
þó að þessu komast, ekki held
ur að þvi, að hún laumaði til
þeirra ýmsu góðgæti þegar
aðrir ekki sáu til. Þeir sögðu
henni ýmsar spaugilegar sög-
ur úr frelsisbaráttu íra, og
hún endurgalt með sögum úr
frelsisbaráttu Skota. í þess-1
um þætti og fleirum gætir
mjög þjóðarsiða og venja hjá
írum og Skotum. Unga frúln
er mjög óhamingjusöm i
sambúðinni við bónda sinn,
en unglingarnir geta því mið
ur ekki ráðið þar bót á, þótt
fegnir vildu.
Þriðji kafli segir frá ferð
þeirra heim aftur til írlands,
nýjum ævintýrum, heimkom-
unni og skemmtanalífi heima
fyrir.
í fjórða kafla segir höf. frá
ferð sinni til Newcastle, vinnu
í saltnámu, vinnu í kola-
námu, laxveiðiþjófnaði með
félögum slnum, skilnaðargild-
um og heimför. ,
í 5.—9. kafla er sagt frá
þvl, er höf. staðfestir ráð sitt,
vinnur sig inn í kaupfélag, er
hrakinn úr leiguíbúð sinni
fyrir að hafa dansskemmtun
heima hjá sér að kvöldi til,
burtflutningi til annars stað-
ar, húsakaupum, stofnun
kaupfélags, stofnun spari-
sjóðs, stympingum hans við
lögregluna og kaupmanna-
valdið, — þvi þeir gerðu allt
sem þeir gátu til að koma
kaupfélaginu fyrir kattarnef
og fá Mr. Gallagher settan í
fangelsi, — baráttu þeirra
kaupfélagsmanna fyrir því að
fá eggin lækkuð í verði, lieift-
úðri andstöðu kaupmanna
gegn þessum tiltektum, svik-
um og fölsunum í ótrúlegustu
myndum.
Að lokum er svo komið í
9- kafla, að kaupmönnunum
hefir tekizt að fá Mr. Gallag-
her settan í steininn, og
hyggja nú gott til glóðarinn-
ar. En tveim dögum síðar er
hann þó leystur úr varðhaidi
samkv. fyrirmælum hæsta-
réttar. Kaupmennirnir höíðu
aðeins skömm og sneypu aí
öllum sínum málarekstri.
í 10. kafla segir frá ferð
höf. til London í fyrsta sinn.
Hann er þá að reyna að vinna
markað fyrir prjónles kvenna
á heimastaðnum. Honurn
gengur illa að fá heildverzl-
anirnar til að taka prjónles
sitt i umboðssölu, lendir i
mörgum og kátbrosleguin
ævintýrum á því ferðalagi
sínu. Aðalerindi hans til
London var að setja þar á
sýningu fimmtán handprjón-
aða sportjakka, en hann
hafði tryggt sér hluta af sýn-
ingarpalli Kvenfélagasam-
bands írlands til að sýna þar
muni sína og selja. Hann seg-
ir skemmtilega frá heim-
sóknum sinum á leiðinni til
heildsalanna, sem engan ár-
angur báru þó, skiptum sin-
um við klæðskera á leiðinm,
sem féflettir hann og snuöar
á allan hátt, villum hans um
götur Lundúnaborgar, gist-
ingu hans eina nótt á öýr-
asta hóteli borgarinnar, sölu-
braski hans þar, sem að lok-
um heppnast honum alveg
prýðilega.
Bezti þjónn Stalín;
á íslaodi
Um alllangt skeiff var Stei ■
án Pétursson, sem nú er rít
stjóri Alþýffublaffsins, affai
leiðtogi í sveit Staiins á ís
landi. Hann lagffi sig þi
mjög fram um það aff fí
ýmsa uppvaxandi mennta
menn til þess aff taka upj
átrúnaðinn á Stalin og' átt
m a. sinn góffa þátt í því, ar
Brynjólfur Bjarnason og
Einar Olgeirsson snerust ti
þess átrúnaffar. Fyrir tii
I verknaff Stefáns mátti flokk;
deild kommúnista hér þt
ekki hafa neina sjálfstæð;
stefnu, heldur var „línan'
jafnan sótt til Moskvu. Sjáll
breyting á og þáttaskil í sögu
íslenzkra verzlunarmála. Með
nýrri löggjöf verður vænt-
anlega lagður grundvöllur að
nýrri stefnu. Og sú nýja
stefna veröur borin frám til
sigurs í virkri framkvæmd
með breyttum og nýjum vinnu
brögðum hjá þeim mönnum,
sem með opinbera stjórn við-
skiptamálanna far> eða nýj-
um mönnum, mönnum, sem
við þeim taka eftir því sem
hagsmunir almennings og hin
nýja stefna krefst.
Hver sá maður, sem með
opnum augum lítur á þróun
stjórnmálanná, að því sem
þau taka itil viðskiptamál-
anna, hin síðustu ár, veit,
hver stefna þjóðarinnar er. Sú
stefna verður nú væntanlega
ráðandi á Alþingi, en öruggt
er það, að framkvæmd henn-
ar verður ekki lengi tafin
héðan af.
ur fór Stefán nokkrar ferðii
Sem sýnishorn af rithætti til Moskvu til þess aff sækji
höf. skal hér tekinn upp lít- „ifnuna“ og þóttu fáir stand;
ill kafli, er segir frá því, er sig jjetur á henni en hani,
hann fær inni á dýrasta §vo tor þ0 ag iokum, aff hon
hóteli Lundúna: | um varg fótaskortur í einn
austurferðinni og var því úi
„Dyravörðurinn fylgdi mér
inn í herbergi mitt. Hvílik
vistarvera. Ég þorði varla að
hreyfa mig, því að ég óttað-
ist, að ég kynni að skemma
það, sem þar var inni- Ég
þvoði mér, enda var þess full
skúfaffur og brottrækur ú>
samtökunum og hefir ekk
átt þangaff afturkvæmt.
Þessi útskúfun á Stefán
varff þess valdandi. að hani
snerist til mikils fjandskapai
þörf, og fór síðan niður í, viff sinn fyrri átrúnaff. Eiu;
veitingasalinn. Aðra eins
sjón hafði ég aldrei séð.
og margir þeirra, sem láta a
trúnni, hefir hann færzt yfii
Þarna sat fólk við kringlótt ,á yzta kant hinum megin. I
smáborð, tveir, þrír eða fjór-
ir við hvert, með allskonar
staff þess aff trúa á Stalit.
trúir hann nú jafn blint
glös fyrir framan sig, sum íhaldiff. Þar sér hann eint
ekki stærri en fingurbjörg, • frelsunina gegn hættunm
önnur eins stór og litlar und- | sem hann sér nú réttileg;
irskálar. Konurnar voru svo: stafa af kommúnismanum.
að segja naktar fyrir ofan) Þessi stefnubreyting hj;.
mitti, nema hvað þær höfðu , Stefáni hefffi ekki komið at
ofurlitlar ræmur, svipaðar neinni sök og orðiff þýffing
axlaböndum, til að halda' arlaus í íslenzkum stjórnma.
flíkunum uppi. Mér datt um, ef hann hefffi ekki lem
strax í hug, að þetta væri í Því aff verffa ritstjóri Ai
miður heiðarlegur staður, og þýffublaffsins. Þá afstöffu hei
að því fyrr, sem ég færi það- ir hann notaff þannig, ai
an, því betra. Svo fór ég út hann hefir ekki affeins bann
á götu. Þar hitti ég lögreglu- 1 sungiff kommúnista meff oi
þjón, sagði honum, að ég forsi ofstækismannsins, helt
hefði tekið mér gistingu á ur þokaff flokki sínum mark
umræddu hóteli (um leið og visst í faðm ihaldsins. Met
benti ég á húsið) og spurði, þessari ritstjórn sinni á Ai
hvort þetta væri sómasam- þýffublaffinu hefir Stefái
legt gistihús.“ i raunverulega orðiff margfah
„Bezta hótelið í London“. afkastameiri þjónustumaðui
sagði lögregluþjónninn.
Gestum hótelsins þótti
Stalins en hann áður v;u
Hann hefir hjálpaff komm
þetta víst nokkuð skrítinn únistum miklu betur til þess
fugl og varð mjög starsýnt á en nokkur einn maður ac
hann, en hann flýði upp í drepa vinstra fylgiff af Al
herbergi sitt og svaf vært til þýffuflokknum og hrinda þv,
morguns. Fór snemma á fæt- yffr til kommúnista. Hann a
ur og bað um morgunverð. meiri þátt í því en nokkui
Bað síðan um reikninginn einn maffur annar, að íslanc
fyrir næturgreiða og morg- er næstum eina
unverð og varð að greiða 17 Vestur-Evrópu, bar
shillings og 6 pence fyrir rúm kommúnistaflokkurinn
og árbít. Hann getur þess, að
vikulaun hafi þá verið 18
shillings. Hann hypjaði sig
hið bráðasta burtu þaðan.
landiff i
sen.
er
jafnaffav
fjölmennari en
mannaflokkurinn.
Sjaidan hefir ofstæki Stpf
áns í íhaldsþjónustunni v*>r
11. kafli, sem heitir „Hvarf ið meira áberandi en seín
prestsins“, er mjög skemmti- ustu dagana. Hann hefir óti
legur. í þeim kafla segir hann ast, a® saman kynni uc
frá heimför sinni frá London, draea meff Framsóknai
veiðiferðum og hvarfi prests- flokknum og Alþýffuflokku
ins, sem fór í veiðiför — en um og þannig mvndast sam-
hvarf- I fylking gegn íhaldinu. ílt uí
12. kafli segir frá erfiðleik- , þessu hefir Stefán orffiff ai
um þeim, er hann átti i með veg óffur. Tryllingur haie
verzlunarfyrirtæki sitt á fyrri hefir jafnvel gengiff svo langt
styrjaldarárunum (1918—' að hann hefir reynt aff Ijúg;
1921), er Svartliðar og Brún- [ fölsun á Hermann Jónasson
liðar hafi rænt, myrt og on þá ákæru bvggir hann ;
brennt allt, er fyrir varð., hví aff falsa fyrst ummæii
Vöruverð rauk upp og hann Hermanns Jónassonar fci.
var í stökustu vandræðum róeur hans beinist efflileg;
með rekstursfé. Hann þekkti fvrst og fremst að Hermann.
perscnulega bankastjóra Na-! Jónassyni, því aff hann er s;
tional-City bankans, og fór maður. sem íslenzka aftm
fram á það við hann, að fá
10 þús. punda yfirdrátt fyrir
(Framhald á 6. siOuJ
haldiff hræðist nú mest.
Það má vel vera, aff Steí
(Framnald á 6. c: