Tíminn - 07.03.1950, Blaðsíða 4

TÍMINN, þriðjudaginn 7. marz 1950
55. blaff
A
n»i
Húsdýrin og bætiefnin
’ -bætiefnið.
C-bætiefnið er uppleysan-
egt í vatni eins og B-bæti-
ífnin;
Skyrbjúgur var áður fyrr
Algengur í norð-evrópiskum
,cndum, einkum var hans
/art hjá sjómönnum og
aeimskautaförum. Sjúkdóm-
.ir þessi læknaðist, ef sjúkl-
.ngurínn nærðist meðal ann-
ars á grænmeti, sítrónum og
dppelsínum. Tveir norskir
/ísindamenn, Holst og Frö-
.ich, fundu manna fyrstir
jrsök skyrbjúgsins.
Á árunum 1907—12 gerðu
peir Holst og Frölich tilraun-
.r með marsvín. Fóðrið, sem
marsvínin fengu, var korn
einvörðungu. Eftir nokkurn
öima fengu marsvínin skyr-
ojúg. Var þeim þá gefið græn
róður og brá þá svo við, að
pau urðu skjótt heil heilsu.
Af þessum tannsóknum
drógu Holst og Frölich þá
alyktun, að skyrbjúgur staf-
aði af vcntun á einhverju
ai'ni, sem verður að vera í
róðrinu. Síðar var efni þetta
sallað c-bætiefnið.
Vísindamennirnir eru nú
sammála um það, að hús-
dýrin séu ekki háð — riema
pá að litlu leyti — c-bætiefni
róðprsins. Aftur á móti er c-
óætiefnið nauðsynlegt í fæðu
mannsins og hið sama virð-
ist vera með apa og marsvíp.
Blæðingar í tannkjötið og
ahdir húðinni eru fyrirboði
ikyrbjúgs.
C-bætiefnið hefir meðal
dhnars þýðingu fyrir myndun
pess efnis, sem er á milli cell-
anna.
Allar grænar jurtir eru til-
„Ölúlega auðugar af c-bæti-
efni. Við geymslu minnkar
sKjótt c-bætiefnismagnið. Sól
arljósið hefir tærandi áhrif
d c-bætiefnið. Því þarf að
rorðást að geyma garðávexti
og aðrar c-bætiefnisauðugar
/æðutegundir á björtum stað
að óþörfu.
í heyi er lítið eða ekkert af
c-bætíefni, en talsvert í góðu
/otheyi.
Bezti c-bætiefnisgjafi vor
er kartaflan.
C'-bætiefnisþörf húsdýranna.
Af þeim rannsóknum, sem
gerðar hafa verið viðvíkjandi
c-bætiefnisþörf húsdýranna,
má draga þá ályktun, að hús
dýrin séú að mestu eða öllu
oháð c-bætiefnismagni fóð-
ursins, þar sem þau geta full-
nægt þessari þörf af eigin
rammleik. Þó virðist svínið
ekki að öliu leyti geta full-
nægt þessari bætiefnisþörf
sinni, á sama hátt og aðrar
oúfjártegundir gera. Það er
pví talið, að svínið þurfi að
íá nokkuð af c-bætiefni með
fóðrinu.
Hjá hænsnunum virðist
engin c-bætiefnisþörf vera
íyrir hendi.
C-bætiefnið myndast í lík-
ama skepnunnar, en hvern-
jg og hvar í líkamanum þetta
á sér stað, vita vísindin enn-
þá ekkert um með vissu.
Þar sem ýmislegt varðandi
húsdýrin og c-bætiefnið virð
ist vera á reiki ennþá, verður
þetta atriði eflaust endurskoð
að og mun þá ef til vill eitt-
hvað koma í ljós, sem nú er
óþekkt í þessum efnum.
D-bætiefnin.
Enskur vísindamaður, Mel-
Eftir FriSSióis Júlíussson.
lanley að nafni uppgötvaði
fyrstur manna d-bætiefnið
(Da) 1918. Fram að þeim tíma
var aðeins eitt bætiefni
þekkt, sem uppleysist í feiti,
nefnilega A-bætiefnið. Það
var því talið í byrjun, að
þetta d-bætiefni, sem Mell-
anley fann, væri hið sama og
a-bætiefnið. Seinna kom þó
í ljós, að svo var ekki, og var
d-bætiefnið fundið í þorska-
lýsi eftir að a-bætiefnið var
gert óvirkt.
Við d-bætiefnarannsóknir
sínar gerði Mellanley rakitis-
rannsóknir með hunda. Hann
komst að þeirri niðurstöðu, |
að d-bætiefnið læknaði ra-
kitis.
Þýzkir og amerískir vísinda
menn fundu, að auk lýsis
læknaðist rakitis einnig með,
hjálp sólarljóssins. Einnigi
sýndi það sig, að fóðurteg-
undir, sem sólarljósið skein
á um hríð, læknuðu rakitis
miklu fljótar og betur en áð-
ur. Ástæðan fyrir því er sú,
að í flestum fæðutegundum
manna og dýra er efni, sem
breytist fyrir áhrif sólarljóss-
ins á d-bætiefni. Eitt slíkt er
ergosterin og er það mjög út-
breytt í náttúrunni, einkum
í .jurta ríkinu. Bætiefni það,
sem myndast á þennan hátt,
er kalciferol eða D.,-bætiefn-
ið. Þetta bætiefni var fyrst
talið að vera hið sama og
það, sem er í lýsi. En marg-
þættar rannsóknir hafa leitt
í Ijós, að svo er ekki. D-bæti-
efnið í lýsi er kallað D... Auk
þeirra d-bætiefna, sem nú
hafa verið nefnd, er talið að
séu til sex önnur, en eru enn
sem komiö er lítt þekkt og
verður því ekki frekar fjcl-
yrt um þau hér.
D-bætiefnin gegna þýðing-
armiklu hlutskipti í líkaman-
um, sem er að halda jafn-
vægi á milli kalcium (Ca) og
fosfór (P) umsetningarinnar
í líkamanum.
Vegna hins hraða vaxtar
eru D-bætiefnin af ennþá
meiri þýðingu fyrir ungviði,
sem eru að vaxa, en full-
vaxta skepnur.
Beinin eru að mestu byggð
upp af kalciumsöltum, eink-
um kalciumfosfat. Eðlileg
beinmyndun er undir því
komin, að innihald blóðsins
af kalcium-og fosfór (ólífræn
um) sé nægjanlega mikið.
Magn blóðsins af Ca og P er
(Framhald n 7. slðu.)
Verzlunarmálin
Atliiis’asoind við grein ölafs Björnssonai*
prófessors í Mhl. 5. 1». m.
Olafur Björnsson prófessor
skrifaði grein í Morgunblað
ið 5. þ. m., og m. a. gerir
hann verzlunarmálin þar að
umtalsefni. Hann heldur því
þar fram, að Framsóknar
menn hafi borið fram frum-
varp á Alþingi þess efnis, að
framvegis skuli vera lögbund
ið hverja hlutdeild S. í. S.
hafi í- innflutningnum. Hér
gætir miskilnings hjá próf-
essornum, sem þörf er að
leðrétta.
í verzlunarfrumvarpi Fram
sóknarmanna er m. a. á-
kvæði um það, að þegar
Fjárhagsráð veitir fjárfest-
ingarleyfi til bygginga skuli
það láta fylgja leyfunum ávís
anir á erlendan gjaldeyri til
kaupa á öllu helstu efnivör-
um, sem þarf til framkvæmd
anna. Eigendur^fjárfestingar
leyfanna geta farið með þess
ar ávísanir til hverrar þeirrar
verzlunar, sem þeir kjósa að
skipta við, og fengið hjá
þeim byggingarefnið. Þeir
hafa því fullt frelsi til að
ráða því, hvar þeir kaupa
þessar vörur, og geta á þann
hátt tryggt sér þær með svo
góðum kjörum, sem völ er á.
Þeir geta þannig notið frjálsr
ar verzlunar á þessu sviði.
í frumvarpinu eru ákvæði
um úthlutun leyfa fyrir fatn
aði, vefnaðarvörum og skó-
fatnaði, en svo á að heita að
þessar vörur séu nú skammt
aðar. Lagt er til, að gefin
séu út svonefnd stofnleyfi
fyrir þessum vörum, er gildi
aðeins í 6 mánuði, og skipt-
ist þau í ákveðnum hlutföll-
um milli S. í. S. og félaga
þess annarsvegar og annara
verzlana hinsvegar. Jafn-
framt verði gefnir út nýjir
skömmtunarseðlar fyrir þess
um vörum, og nemi þeir í
heild ekki nema 70% af sam
, anlögðum upphæðum stofn-
j leyfanna. Framvegis verði
!svo innflutnings- og gjald-
eyrisleyfum fyrir þessum vör
um úthlutað til verzlana í
hlutfalli við skilaða skömmt-
unarseðla, enda sé- þess gætt
að gefa aldrei út skömmtun
arseðla fyrir meira vöru-
magni en leyft er að flytja
til landsins. Með því fyrir-
komulagi, sem hér eru gerð-
jar tillögur um, er það tryggt
;svo sem verða má, að allir
iiandsmenn geti fengið vörur
j gegn þeim skömmtunarseðl- 1
i um sem þeir fá í hendur, og að
! menn geti keypt vörurnar1
;hjá þeim verzlunarfyrirtækj
ium, sem þeir kjósa að skipta
jvið á hverjum tíma. [
I Meðan svo er ástatt í efna
jhags- og viðskiptamálum, að
! ekki er unnt að kaupa til
j landsins allt það magn af
|nauðsynjavörum, sem al-
menningur telur sig þurfa
jog vill kaupa, þarf að jafna
j vörunum milli manna. Sú
vörujöfnun eða skömmtun
þarf að verða framkvæmd
þannig, að útgefnir skömmt-
unarseðlar séu í samræmi
j við vöruinnflutninginn. Hitt
er óhæfa, að gefa út ávísan-
ir á vörur, sem aldrei er
leyft að flytja til landsins.
Og allir landsmenn eiga að
hafa frelsi til þess að ákveða
sjálfir hjá hvaða verzlunum
þeir kaupa það takmarkaða
vörumagn, sem þeim er
skammtað. Stefna Framsókn 1
armanna í viðskiptamálum,1
sem fram kemur í frumvarpi
þeirra, er einmitt sú, að
veita almenningi þetta verzl
unarfrelsi, en hverfa frá
kvótakerfinu. Um þetta mun
prófessor Ólafur Björnsson
sannfærast, ef hann kynnir
sér betur efni frumvarpsins.
Skiili Guðmundsson
H0GI SENDIR MÉR LÍNU:
„Gaman þótti mér að spurninga
þætti á kvöldvöku stúdenta í út-
varpinu á sunnudagskvöldið. Ekki
er það nú íyrst og fremst af því,
að það sé svo fjarska fróðlegt að
hlusta á þetta samtal, en það er
unun að fylgjast með íþróttinni.
Það er íþrótt að kunna að koma
fyrir sig orði, verða ekki orðlaus,
og sannarlega kurpru þeir vel að
halda uppi svörum, sem til þess
voru kvaddir, og var þó stundum
erfitt um úrlausnir. Sem sagt. —
Þetta er góð skemmtun endrum
og eins, en hún má þó ekki verða
of hversdagsleg fremur an ann-
að. En mig langaði til að þakka“.
N. O. B. SENDIR okkur hér
fimm stökur, sem hann segist
hafa ort „þegar Mbl. birti penna-
striksvísurnar um daginn og hrós-
aði Ólafi Thors fyrir stefnufestu
og strikbeina forustu". Stökurnar
eru svona:
Heldur finnst mér liart að sé
hjarta manneskjunnar,
hefir Moggi háð og spé
um „höfuð forustunnar".
Brot úr reikning Benjamíns
birtu þeir fyrir strikið,
fóstur eigin anda síns
ekki nefndu mikið.
SVO ERU HÉR vísur frá Norð-
lendingi, og segist hann þó ekki
halda, að þessar vísur auðgi bók-
menntirnar sérstaklega:
Svindlið og okrið fer aftan að
manna siðum.
íslenzkra valdhafa nektina þekkir
fjöldinn.
Lýðfrjáls er þjóðin, en lifir á
skömmtuna rmið um
með leynisöluna alræmdu bak við
tjöldin. —
Fólkið í bökkum berst milli ótta
og vonar,
burt eru gömul islenzku verðmætin
hrakin.
Þetta eru dýrkendur Jóns gamla
Sigurðssonar,
nú sjáum við bezt, hvað sporin
hans vel eru rakin.
Eignakönnun er skipuð í höllum
og hreysi,
í hítina sömu fer allur milljóna-
gróðinn.
Svo berja þeir lóminn og bölva
gjaldeyrisleysi,
og betla með „happdrætti ‘ krónur
í ríkifsjóðinn.
UM RÁÐSTEFNUR Sameinuðu
þjóðanna:
Þegar komið þannig er
þóknast Moggatetri
flimi og háði að flíka hér
á feigu stjórnarsetri.
Það er talað helzt um hann
herra stjörnarinnar,
líkt og hetju og heiðursmann
og höfund stefnu sinnar.
Ólafur fallinn er í dá,
andað stjórnartetur,
grimmur þykir mér garmur sá,
er grafarhelgi ei metur“.
Höfundi hefir fundizt það „háð
en ekki lof“ sem Mbl. birti og er
það_ sem virt er.
Ýmsa lengir eftir frið,
okurs gengur vopnað lið.
Trúar þrengist sóknar svið,
seka hengir lýðræðið.
Lítið gætir lýðræðis,
líknin mætir hnjóði,
okur, þrætur, ys og þys,
álfan grætur blóði.
ÖIl af göflum gengur sátt,
garpar vöflum svara,
kærleiksöflin eyðast brátt
í þeim djöfla , skara.
Svo yrkir hann.
Starkaður gamli.
Þökkum innilesia auðsýnda hluttekningu við andlát
og jarðarför
FRIÐFINNS ÞÓRÐARSONAR á Kjaransstöðum.
Aðstandendur.
Innilegar þaltkir öllum þeim, sem sýndu mér og
mínum hluttekniugu við fráfall og útför mannsins míns
ÁRMANNS EYJÓLFS JÓIIANNSSONAR.
Guðný Jónsdóttir frá Mýrarholti.
| Hjartans þakkir til allra nær og fjær, sem glöddu mig |
| á sjötugsafmæli mínu 1. marz með heimsóknum, skeyt- |
| um og rausnargjöfum og gerðu mér daginn ánægju- |
| legan. — Bið þeim allrar blessunar.
= r
Jón Jónsson, bóndi Ásmúla.
«iitiiiMiiimiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiifiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiMn>iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiMiiniitiMiiii»
Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur TÍMANS