Tíminn - 07.03.1950, Blaðsíða 5

5i. blað
TÍMINN, þriðjudaginn 7. marz 1950
5
«t#JI
7. tmtrz
Ábyrgðarleysi Sjálf-
stæðisflokksins
ERLENT YFIRLIT:
Bækur og höfundar
1
Sérstæðs rithöfundar saknað. — Þýzk skáldsaga,
sem vekur athygli. — Hersey semur skáldsögu. —
Merkilegt skáldrit um Eskimóa.
Það er ekki ofsögum sagt,
að sjaldan hafi horfur í efna
hagsmálum þjóðarinnar ver-
ið uggvænlegri en þær eru
nú. I
En það er ekki aðeins að
þessar horfur séu uggvænleg
ar, heldur er ástandið í stjórn j
málum landsins sízt glæsi-
legra.
Sá leikur, sem stærsti
stjórnmálaflokkur landsins,!
Sjálfstæðisflokkurinn, leikur,
um þessar mundir, er t. d. í
litlu samræmi við þá ábyrgð- !
artilfinningu, sem ábyrgum
og heiðarlegum stjórnmála- !
mönnum ber að sýna á slík-
um alvöru-tímum sem þeim,
er nú standa yíir.
Að þessu sinni skal þó ekki
rætt um sjálfar tillögur Sjálf
stæðisflokksins né þann þegn
skap, sem þar kemur fram,
þegar um það er að ræða að
skipta byrðunum réttlátlega
á milli þegnanna. Þár sýnir
Sjálfstæðisflokkurinn raunar
ekki annað en þá stéttarlegu
afstöðu, sem af honum mátti
vænta, og raunar var til of
mikils ætlast af honum, að
hann byði að fyrra bragði
upp á jafnrétti. Það var allt
af vitað, að það myndi þurfa
að þvinga hann til að fallast
á slíkt.
Ftá þessu sjónarmiði séð
eru tillcgur Sjálfstæðisflokks
ins ekki óeðlilegar, þótt stór-
felldra lagfæringa sé þörf á
þeim. Hitt er hinsvegar ekki
hægt að afsáka, hvernig
flokkurinn hefir haldið á með
ferð málsins og háttað vinnu
brögðum sínum síðan hann
gelck frá tillögum sínum.
Sjálfstæðisflokknum var
það Ijóst í upphafi, að hann
myndi ekki af eigin ramleik
geta fcomið fram ráðstöfun-
um um viðreisn framleiðsl-
unnar. Þessvegna varð hann
að leita liðveizlu annarra
flokka. Þar sem framkvæmd
slíkra ráðstafana getur skipt
enn meira máli en lagaákvæð
in sjálf. var flokknum líka
Ijóst, a,ð þær myndu ekki
fást samþykktar meðan hann
fór einn með stjórnina. Af
þessum ástæðum var það
eðlileg og rökrétt afleiðing,
að flokkurinn léti stjórn sína
biðjast lausnar strax og hann
hafði tillögurnar tilbúnar,
svo að stjórnin stæði ekki í
vegi þess, að eðlilégar við-
ræður gætu hafist um mál-
in sjálf.
Sjálfstæðisflokkurinn mat
það hinsvegar svo mikils að
láta stjórn sína hanga við
völd, þótt hún gæti ekki
neitt, að hann hindraði það
vikum saman með gagns-
lausri setu hennar, að hægt
væri að ræðast við um mál-
in.^
Á bessum tíma gerðist það
þó, að Sjálfstæðisflokkurinn
gerði Framsóknarflokknum
það tilboð, að flokkarnir
mynduðu strax stjórn, án
málefnasamnings. Fyrsta
verk slíkrar stjórnar yrði að
reyna að ná samkomulagi um
málin, en misheppnaðist það,
skyldi hún segja af sér. Fram
Eilend bákmenntablöð harma
mjög fráfall George Orwells, sem
lézt í janúarmánuði síðastl., 46 ára
gamall. Þau telja seinustu bækur
hans bera þess órækt vitni, að
hann hafi verið mikill rithöfund-
ur og vaxandi. Einkum þykir þó
seinasta bók hans, „1984“, bera af,
en hana reit hann á síðastl. ári,
þá helsjúkur. Það var berklaveiki,
sem leiddi hann til dauða.
George Orwell hét réttu nafni
Erik Blair. Hann var kominn af
enskum asttum, en fæddur í Ind-
landi. Poreldrar hans voru vel efn-
uð og var hann því látinn ganga
menntaveginn. Hann stundaði m.a.
nám við hlnn fræga menntaskóla
í Eton. Shemma var Orwell rót-
tækur í skoðunum og stóð nálægt
kommúnistum. Hann tók m. a.
þátt í borgarastyrjöldinni á Spáni.
Kynni haijs af kommúnistum urðu
hinsvegar til þess, að hann gerð-
ist frábitihn öllum einræðisstefn-
um og deildi hart gegn þeim í
seinustu bókum sínum. Hin
glögga athyglis- og kýmnigáfa hans
naut sín þar vel. Seinustu bækur
hans (The Animal Parm og Nine-
teen Eighty Four) unnu honum þá
viðurkenningu, að hann væri einn
snjallasti og markvissasti ádeilu-
höfundur,’ sem komið hefði fram
á sjónarsviðið' á síðari árum.
Skarð, sem ekki verð-
ur fyllt.
Orwell fðr snemma að fást við
ritstörf. Hann reit ekki aðeins
skáldsögur; heldur einnig greinar
um ýmisleg efni, þó einkum um
bókmenntir. Seinustu árin var hann
bókmennfág&gnrýnir við enska
vikubaðið Tribune, sem gefið er út
af vinstra ármi brezka Verkamanna
flolcksins.
Sumar fýrri sögur hans eru tald
ar segja frá persónulegri reynslu
hans að meira eða minna leyti,
eins og t. d. Down and Out og
Burmese Days. Orwell var um
fimm ára skeið í lögregluliði Breta
í Burma. Honum féll illa þar og
ákvað að-fara heim til Bretlands
og rita um veru sína eystra. Bóka-
útgefendur tóku honum illa og um
skeið varð hann að vinna fyrir
sér sem éldhúsþjónn á hóteli í
.París. Þetta gerði hann enn rót-
tækari en- áður og hann gekk því
í lýðveldisherinn á Spáni. Þar
særðist hann illa og starfshættir
kommúnista gerðu hann andvig-
an þeim. Árið 1939 er hann bú-
inn að finna þann þráð, sem hann '
fylgdi siðan, því að í Coming,
Up for- Air ræðst han gegn ödu'
því, sem honum finnst ógna þer- :
sónulegu frelsi.
í eftirmælum um George Orweil;
kemur mönnum saman um, að har.n
hafi verið sérstæður og óvenjuleg- j
ur rithöfundur. Það er ekki auð- •
veldara að fylla skarðið eftir hann, í
segir einn ritdómarinn, en eftir ■
höfunda eins og Bernard Shaw eða
Mark Twain.
Önnur kunnasta bók Orwells,
The Animal Farm, kom út á ís-1
lenzku á síðastliðnu ári undir nafn
inu: Félagi Napoleon.
Þess má geta, að Orwell er tal-
inn hafa fengið hugmyndina að
bók sinni „1984“ frá rússneska rit- i
höfundinum Lamiatin, er reít bók i
um svipað efni (We) árið 1923. Or- |
well var mjög hrifinn af bók þess- !
ari og reit um hana alllanga rit-
gerð fyrir fjórum árum síðan. Efn
ið sótti síðan svo á hann, að hann
tók sér fyrir hendur að rita bók |
um sama efni og er talinn hafa
farið langt fram úr fyrirrennara
sínum.
Nýr þýzkur rithöfundur.
Hinn kunni rithöfundur Fried-
Gecrge Orwell.
1 naz.stiskan félagsskap. Framkoma
I þeirra gaf til kynna, að nazisminn
; er engan veginn úr sögunni hjá
Þjóðverjum.
Frásagnaiháttur Richters er
sagður minna mikið á Heming-
way. Hann er laus við málaleng-
ingar og lætur atburðina sjálfa
tala. Samtöl öil eru stutt og fá-
skrúðug. Frásögnin er eigi að ríð-
ur áhrifamikil og sannfærandi.
Skáldsaga eftir John
Hersey.
Nýlega er komin út skáldsaga
eftir ameríska blaðamanninn John
Hersey, sem vakti á sínum tíma
mikla athygli með bók sinni „Hiro-
shima“.
Hersey var fyrsti blaðamaðutinn,
sem kom til Hiroshima eftir að
atomsprengjunni var varpað á
rich Sieburg hefir nýlega fellt þann , hana> °= naðí hann tali af nokkr-
úrskurð, að bezta bókin, sem hafi
verið skrifuð eftir styrjöldina, sé
bók Þjóðverjans Hans Werner
Richters, „Die Geschlagen“.
í bók þessari segir Richter frá
stríðsendurminningum sínum. —
Richter, sem er nú 42 ára gamall,
gekk aldrei í nazistaflokkinn og
var lengstum tortryggður af naz-
(Framti. á 6. síðu.)
Raddir nábiíarma
Mbl. rekur það í forustu-
1 grein á sunnudaginn, hve illa
1 horfi nú í fjárhagsmálum
istum. Hann var kvaddur í herinn Þjöðarinnar.
1940 og var aila tíð óbreyttur her-
maður. Hann tók fyrst þátt í bar-
dcgum eftir innrás Bandamanna á
Ítalíu. Hann barðist á vígstöðvun-
um þar og var handtekinn við
Monte Casino, en þar urðu or-
usturnar einna harðastar. Hann
var síðan fangi Bandamanna til
1946.
Meðal félaga Guhlers (en svo
nefnir Richter sig í bókinni), sem
bcrðust með honum í Ítalíustyrj-
cldinni, ríkti lítil trú á sigur Þjóð-
verja. Þar áttu og nazistar lítið
j íylgi. Öðru máli skipti hinsvegar,
I þegar komið var í fangabúðir
Bandamanna. Þar hitti Guhler
j fyrir Þjóðverja þá, sem höfðu ver-
' ið handteknir í Afrikustyrjöldinni.
Þeir voru flestir eldheitir nazist-
ar og höfðu með sér leynilegan
sóknarflökkurinn var fús til
að ræða um þetta og um skeið
virtust horfur á, að samkomu
lag gæti náðst um slíka stjórn
armyndun. Þá gerðist það
skyndilega, að Sjálfstæð-
isflokkurinn sagðist orðinn
afhuga slikri stjórnarmynd-
un og myndi hann heldur
leggja tillcgur sínar fyrir
þingið. Með þessu rauf hann
það samstarf, sem byrjað var
að myndast milli hans og
Framsóknarflokksins.
Með því að eyðileggja þenn
&n vísi að samkomulagi og
fleygja inn í þingið gengis-
lækkunarfrumvarpi, án þess
að nokkuð væri samið um af-
greiðslu þess, hefir Sjálfstæð
isflokkurinn sýnt hið full-
komnasta ábyrgðarleysi, sem
hægt var að sýna á þessum
alvarlegu tímum. Með því hef
ir honum tekizt að auka enn
á glundroðann í fjármála-
lifinu og stjórnmálunum frá
því, sem áður var.
Það kann að vera, að Sjálf-
stæðisflokkurinn haldi, að
þessi ábyrgðarlausa spila-
mennska hans geti þvingað
fram hagkvæmari lausn fyr-
ir aðalmáttarstólpa hans,
auðmennina. En þar reiknar
hapn skakkt. Því ábyrgðar-
lausar, sem flokkur auðmann
anna hagar sér, því meiri lík
ur ættu einmitt aö vera til
þess, að alþýðustéttirnar
gætu fyrr en síðar fundið
samstöðu um lausn þessara
mála. Þessvegna getur það
kannske þrátt fyrir allt orð-
ið til góðs, ef Sjálfstæðis-
flokknum tekst að hindra að j lækkunarfrv. var varpað inn
nokkuð verði gert fyrst um j í þingið í stað þess að reyna
sinn til viðreisnar fjárhags- j áður að ná samkomulagi um
málunum. Sá leikur hans get1 ágreiningsefnin. Þessvegna
ur liinsvegar orðið þjóðinni ■ hefir þessum málum nú ver-
dýr, ef alþýðustéttirnar tefla | ið siglt í enn meira öngþveiti
ekki rétt á móti. I en áður.
„Við slíkar aðstæður mætti
ætla að stjórnmálaleiðtogar þjóð
arinnar teldu það köilun sína og
helga skyidu að bregðast mann-
lega við og í samræmi við al-
vöru augnabliksins. Sú stað-
reynd, að þessi þjóð hefir íyrir
skcmmu síðan cðlast fulla sjálí-
stjórn og stofnsett alfrjálst lýð-
veldi, sem barist hefir verið fyr-
ir af heitii trú, fórnfýsi og
manndómi, lilýtur að vekja hvern
ærlegan íslending til umhugs-
unar um þá skyldu, sem á hon-
um hvílir við fortið sína og íram
tíð þjóðarinnar.
Því er ekki að neita, að stjórn-
málaöngþveitið og það ábyrgð-
arleysi, sem það rekur rót sína
til, hefir varpað skugga á fram-
tíðina og gefið þeirri illspá byr
undir báða vængi, að þessi litla
þjóð væri þess lítt umkomin að
kunna fótum sínum forráö.
Það er sorglegt að þurfa að
viðurkenna þetta. Það er átak-
anlegt að þjóð, sem barizt hef-
ir af eindæma þrótti og bjart-
sýni fyrir pólitísku og efnalegu
sjálfstæði sinu, rkuli á morgni
þjóðfrelsis síns leika jafn glanna
legan leik með fjöregg þess og
við íslendingar gerum nú. Eng-
um hugsandi manni dylst það,
að dagar ísienzka þingræðisins
eru senn taldir, ef svo fer lengi
fram í stjórnmálum okkar, sem
gert hefir um skeið“.
Vissulega er þetta rétt hjá
Mbl. En því miður hafa for-
ráðamenn og eigendur blaðs-
ins ekki cðlast þennan skiln-
ing enn. Þessvegna hafa þeir
nú seinast látið persónuleg-
an metnað sinn og hagsmuna
hvatir stjórna því, að gengis-
Markaðirnir og
Þjö0viljinn
Þjóðviljinn hefir látið sér
títt undanfarið um nýja
markaði og herðir stöðugt á
því herópi, að nýir markaö-
ir séu það úrrræði, sem þjóð
in ætti að miða fjárhagskerfi
sitt við og framleiðslumálin
öll.
Nú er því sízt að neita, að
það væri ekki ónýtt að fá
nýja markaði fyrir íslenzkar
vörur, og ber vitanlega að
vinna að öflun þeirra af
fullu kappi. Sérstaklega væri
gott að geta unnið islenzk-
um vörum markað í þeim
löndum, sem kaupa fyrir
frý.ilsan gjaldeyri, svo sem
víða er í Ameríku.
Norðmenn eru líka að
vinna markað fyrir fis'kfram
leiðslu sína vestan hafs og
binda við það miklar vonir.
íslendingar hafa þar enga
samkeppnisaðstöðu við Norð
menn af þeirri einföldu á-
stæðu, að norsk framleiðsla
hagnast á því markaösverði,
sem íslenzk framleiðsla get-
ur ekki litið við.
Fyrsta skilyrði til þess að
hægt sé að vinna nýjan mark
aði fyrir íslenzkar vörur og
raunar líka að halda þeim
gömlu, er blátt áfram það,
að framleiðsla íslendinga sé
samkeppnisfær við samskon
ar vörur frá öðrum þjóðum.
Það er þetta og þetta eitt,
sem er aðalatriði málsins.
Varan þarf að þola saman-
burð um verð og gæði til
þess að hún sé seljanleg.
Það þýðir ekki neitt að
æpa hátt um nýja markaði,
nema eitthvað sé að bjóða,
sem litið yÁði við á þe'im
mörkuðum. Norskar sjávar-
afurðir eru boðnar fram
bæði í austri, vestri og suðri,
þar sem íslendingar gætu
selt sjávarafla sinn og verða
að selja hann. Það eru ekki
til nein huldulönd, sem ís-
lendingum standa opin tii
j að selja í, en aðrar fiskveiði-
! þjóðir hafa ekki aðgang að.
i Þetta er svo einfalt og
'auðskilið, að hverju barni
hlýtur að vera ljóst.
En mennirnir, sem æpa
(hér um nýja markaði, vildu
j ef til viil gera eitthvað til
j þess, að íslenzk framleiðsla
verði samkeppnisfær. Um þá
hluti hafa þeir verið tillagna
fáir. Þar hafa þeir helzt lát-
j ið á sér bera við það, að
leggja illt til annarra manna
tillagna, án þess að geta bent
á nokkur úrræði sjálfir. Og
út úr þeim kröggum á þetta
að vera leiðin að æpa um
nýja ævintýramarkaði í huldu
löndunum.
Sízt skal lítið gert úr því,
að árvekni og dugnað þarf
við að afla íslenzkum út-
flutningsvörum markaða. En
það er engin vinsemd við
þjóðina, að reyna að telja
henni trú um, að hún þurfi
hvorki að vanda vöru sína
né heldur að hafa fram-
leiðsilu sína samkeppnis-
hæfa að verði og' tilkostn-
aði, svo að hægt sé að vinna
henni markaði.
Þegar mennirnir, sem gera
allt sem þeir geta til þess,
að sporna við því, að íslenzk
ir atvinnuvegir séu sam-
keppnishæfir, hrópa um
nýja markaði, er það senni-
jlega gert í þeirri von, að það
jgeti dregið athyglina frá að
aðalatriði málsins:
(Framh. á 6. siðu.)