Tíminn - 30.03.1950, Síða 4

4
TÍMINN, fimmtudaginn 30. marz 1950
72. blað
Aldrei gleymist Austurland
Framh.
En langt af öllum húmor-
iatum safnsins virðist mér þó
bera frú Þórdís Einarsdóttir
Þórðarsonar prests að Hof-
teigi. (Afi hennar Þórður
var Einarsson prests í Valla-
nesi Hjcrleifssonar, og hefir
sá Þórður því verið bróðir sr.
Hjörleifs á Undornfelli og
Stefáns Einarssonar „afa“
míns, en kona Einars í Valla-
nesi var Þórey, dóttir Jóns
vefara, langafa míns). Þór-
dís var fædd í Hofteigi 1903;
hún giftist Carli Fr. Jensen
vélstjóra frá Eskifirði og bjó
í Reykjavík til dauðadags
1949.
Þórdís er ósvikinn húmor-
isti frá upphafi til enda.
„Himnaförin“ er um för
Ingvars Sigurðssonar til him-
ins með Alríkisstefnu sína
(1932) að passa og um við-
tökur Lykla-Péturs. Þetta er
önnur saga um sálina hans
Jóns míns og Gullna hliðið,
prýðilega sögð undir bragar-
hætti Jónasar „Allt hef eg af
cfum mínum“ eða „Sigurð-
arkviðu“ Þórbergs Þórðarson
ar og fellur hátturinn snilld-
arlega að efni sögunnar.
„Boðorð“: elska skaltu ná-
ungann af öllu þínu hjarta,
hefði vel getað verið kveðið
af Káinn, og er mórallinn al-
gerlega í hans anda: „ef ekki
væri syndin, eg neitaði að
Iifa“. „Staka“ sneiðir að
heilagleikanum sem síðar lá
flatur fyrir freistinganna
töfravaldi, en „Ástandsvísan“
er um Ingibjörgu, sem víst
gat valið úr öllum, en mundi
þó helzt geta ,;við einn sig
fellt, úrvalsliða frá Roose-
velt „til láns og leigu“.
Við nokkuð alvarlegri tón
kveður í „Allt er hégómi“ og
virðist þessi unga og gáfaða
kona sverja sig nokkuð í ætt
hins forna prédikara þeirrar
helgu bókar, — eins og skáld-
skapur hennar annars sver
sig í ætt við fræði Lúthers
hin minni, sem hún virðist
hafa lært samvizkusamlega
hjá prestinum föður sínum.
En mikill skaði er að frá-
falli slíkrar konu og væri
óskandi, að eftirlifandi mað-
ur hennar vildi heiðra minn-
ingu hennar með því að gefa
út safn af kvæðum hennar
— ef nokkurt hefir verið.
Hér hefir um hríð verið lit-
ið á gamankvæðin — en hvað
er þá að segja um alvöruljóð-
in? Á mörg þeirra hefir þeg-
ar verið minnzt hér að fram-
an, en þó eru enn eftir ljóða-
tegundir, sem ekki hefir ver-
ið hreyft við. Má þar til telja
■mannlýsingar, sem oft eru
erfiljóð eða minningar, en
stundum heillaóskakvæði.
Af minningunum er „Sig-
rún Pálsdóttir Blöndal“ eftir
Gunnar Gunnarsson eitt hið
bezta kvæðið. Halldór Bene-
diktsson, bróðir Jónasar í
Kolmúla, yrkir um Jón skáld
Magnússon góð erfiljóð.
Skemmtilegar og einkenni-
legar mannlýsingar eru „Jón
í Skjálg“ eftir Ríkarð Jóns-
son og „Élja-Grímur“ eftir
Einar H. Guðmundsson. Sig-
urður Arngrímsson yrkir um
Snorra Sturluson og Kjarval,
Sigurður Baldvinsson um
Ríkarð Jónsson, svo að þess-
um tveim miklu myndlista-
mönnum Austurlands er ekki
gleymt.
Ein sex skáld yrkja um
Efíir Síefára Einarsson prófessor.
móður sína eða foreldri, oft-
ast falleg kvæði og ræktar-
leg, ekki sízt hið einfalda
kvæði Rannveigar Sigfús-
dóttur frá Skjögrastöðum um
foreldra sína. í öð'rum kvæð-
um eru eftirmæli eítir börn,
ættingja og vini, oft mjcg
gáð. Af þeim er „Sonartregi“
Gísla S. Helgasonar frá Geir-
úlfsstöðum merkilega dýrt
kveðinn.
í ástarljóðum yngra fólks-
ins getur viðrað ýmislega-
Sumir eru með glettur og
glens (Árni Helgason), aðrir
eru beizkir (Þórdís Einars-
dóttir, Málfríður Eiríksdótt-
ir). Enn aðrir brenna eldi
heitara (Þorbjörn Magnús-
son) eða njóta skins og skúra
á víxl (systkinin á Ásgeirs-
stöðum).
Suma svíður enn eftir göm
ul meiðsli (Sigurður Helga-
son, Sigríður Þórðardóttir),
en sviðann dregur von bráð-
ar úr, þar sem börn eru á
aðra hönd, eins og hjá Sig-
riði á Lækjarbakka, sem er
eijfct af innilegustu ljóðskáld-
um bókarinnar. Önnur móð-
ir, sem lifir í bcrnum sínum
og yrkir um þau, dáin og lif-
andi, átta talsins, er Sólrún
Eiríksdóttir á Krossi i Fell-
um. Ef trúa má hinum ein-
földu vísum hennar, mun
leitun á betri móður bþrnum
sínum.
bent á það, hve ferskeytlan,
hinn aldagamli rímnabrag-
arháttur, er .áberandi í þessu
safni. Og það er ekki aðeins
að ferskeytlan sé áberandi,
heldur er hún ein af aðal-
yrkisefnum skáldanna; þau
geta ekki stillt sig um að
syngja henni lof, votta henni
ást sína- Svo gera a.m.k. auk
Helga Valtýssonar, Guðfinna
Þorsteinsdóttir, Páll Jóhann-
esson og Skúli Þorsteinsson.
Helgi yrkir:
Trauðla raknar tryggðaband,
treyst í raunum mínum. —
Aldrei gleymist Austurland
útlaganum sínum.
En þó að flest skáldin aug-
sýnilega hafi þetta einfalda
form hennar á bak við eyr-
að, þá er síður en svo, að
þeir láti þar við sitja, heldur
framreiða þeir hana í öllum
sínum meira og minna dýru
tilbrigðum. Sérstaklega er
hringhendan skáldunum til-
tæk, enda kvartar eitt efni-
legasta ungskáldið undan
henni á þennan eftirminni-
lega hátt:
Þegar við hugsjónir leita eg
lags
og langar að punkta þær hjá
mér,
þá kemur helvítis hring-
hendan strax
að hrcnglast í kjaftinum
á mér.
Þetta er sjálfsagt ekkert
í sambandi við þessar góðu - hégómamál fyrir ungu skáld
mæður væri freistandi að . in, sem verða að fylgjast með
taka konurnar til athugunar! tímanum, en það getur ylj-
i heild, þótt það verði ekki
gert hér. Aðeins skal þess get
ið, að ekki hafa fleiri en 16
kohur tekið þátt í bökinni, og
hefðu þær sennilega getað
gert miklu betur í saman-
burði við karlana, hvað töl-
una snertir, og jafngóð skáld
viröast þær vera upp og of-
an eins og karlarnir. Ættu lnga,
fleiri að gefa sig fram næst.
Hvort sem litið er á efni
eða form, þá er í raun og
veru aðdáanlegt, hve gamalt
og nýtt, forneld, miðöld og
framtíð haldast í hendur í
Ijóðum Austfirðinga. Einar
bóndi Björnsson að Eyium í
Breiðdal, ættaður úr Álfta-
firði, yrkir heimslystarvísur
um væna mey og vakurt
hross, eins og Stefán Ólafs-
son forfaðir hans, meðan ann
ar Álftfirðingur, Brynjólfur
Sigurðsson, til heimilis norð-
ur á Sléttu, kveður ástarvís-
ur um'Rauð, vélplóginn sinn.
Páll Jónsson, Skeggjastcðum
í Fellum, yrkir bæði hesta-
vísur og bíla. Og menn beri
kvæði þeirra Skjögrastaða-
systra, Rannveigar og Mar-
grétar Sigfúsdætra, saman
við kvæði þeirra stallsystr-
anna á Úthéraði, Katrínar og
Þcrbjargar Eiriksdætra í Dag-
verðargerði cg á Ásgeirsstöð-
um. Þær Skjögrastaðasystur
eru mótaðar af hörðu árun-
um 1875—90 og er þó vin-
hlýtt 1 landi minninga
þeirra. Þær stöllur Eiríksdæt
ur mötast á stríðsárunum sið
ari, í uppgangi og anda á-
standsáranna.
Auðteknast á fornu og
nýju verður þó ef menn líta
á formið fremur en efnið, og
kemur hvergi ljósar fram
fastheldni og framfaravilji
austfirzku skáldanna en þá.
Bæði Helgi Vaitýsson í for-
mála bókar og aðrir hafa
að gömlu körlunum um
hjartaræturnar að sjá, að
hringhendan skuli enn þvæl
ast svo fyrir ungviðinu.
Eitt skáldanna, Lúðvík R.
Stefánsson Kemp, fæddur í
Fáskrúðsfirði, uppalinn á
hagyrðings heimili í Breið-
dal, og sveitaskáld Skagfirð-
er fyrst og fremst
rímnaskáld og lausavísna.
Hann leikur sér að rímna-
háttunum, yrkir hringhend-
ur, nýhendur, hagkviðlinga-
hátt og áttþætting, lang-
hendu hringhenda, nýhendu
hringhenda, stafhendu mis-
hringhenda, Kolbeinslag,
hringhendu aloddhenda, ný-
hendu aloddhenda, og er all
ólikt, að hér komi öll kurl til
grafar, þótt ekki hafi hann
komið fleiru í „Bragskælinga
rímu“ bókarinnar.
Fleirum Breiðdælingum eru
tiltækar ferskeytlur og hring
hendur — eins og t. d. þeim
Þorvaldsstaðahjónum Jóni
Björgólfssyni og Guðnýju
Jónasardóttur, er hafa þær
til heimabrúks — þótt ekki
séu þeir að jafnaði jafn út-
farnir í listinni og Lúðvík
Kemp.
En ef stokkið er úr Breið-
dal norður í Vopnafjörð, þá
hittast þar aftur skáld, sem
heldur en ekki eru útsmogin
í dýrum háttum. Skal þar
fyrst frægan telja elzta skáld
bókarinnar, Gísla Sigurð
Helgason, bónda á Hrapps-
stöðum í Vopnafirði. Helgi
var fæddur á Geirólfsstcðum
í Skriðdal, sonarsonur Hall-
gríms skálds í Stóra-Sand-
felli.
Gísli yrkir eigi aðeins hring
hendur og sléttubönd af fer-
skeytlutagi, en hann hefir
auk þess sýnilega sökkt sér
niður í list hinna fornu hátta
(Framhald á 7. síðu.)
ENN VERÐ EG að leiðrétta prent
villu í bréíi Þórarins á Skúfi. Pað-
ir hans var þar nefndur Þorleifur
Guðmundsson en hann var Krist-
mundsson. Meira leiðréttist ekki í
dag.
MORGUNBLAÐIÐ birtir í köfl-
um sínum um daglega lífið bréf
frá konu, sem er með umvand-
anir út af barnaguðsþjónustum í
Laugarneskirkju. Þykir henni það
að, að börnin eru látin safnast
saman í kjallaranum og auk þess
sé ekki nóg kirkjusnið á þessum
athöfnum.
NÚ KANN ÉG að vísu ekki að
dœma um þessar barnaguðsþjón-
ustur, því að ég hefi við enga
þeirra verið. Hins vegar veit ég
það, að kjallari kirkjunnar var
notaður við allar guðsþjónustur
meðan kirkjan var í smíðum. Hins
vegar er hér ekki um barnamess-
ur að ræða, því að prestur talar
við börnin um kristin fræði og er
til dæmis hempulaus.
•
MENN GETA HAPT mismun-
andi skoðanir og misjafnan smekk
og þokka í sambandi við svona
starfsemi og um það er ekkert að
segja. En hér er um að ræða mál,
sem mér skilst að snerti eingöngu
þennan eina söfnuð og konan hefði
því átt að bera sitt mál upp í
kvenfélagi Laugarnessafnaðar t. d.
en það er félag, sem talsvert hefir
starfað og meðal annars hefir sam-
komur sínar í kjallara kirkjunnar.
ÞESSI BENDING er hér flutt
átölulaust, en það er ekki laust
við að mér finnist, að sumir séu
að gleyma og týna eðlilegum leið-
um til að koma fram málum. Inn-
anfélagsmál á fyrst að ræða innan
félags, en ekki byrja á því að gera
þau að blaðamáli. Það er áreið-
anlega bezta leiðin til að ná ár-
angri. Án þess að blanda mér
nokkuð frekar í þetta mál um
barnasamkomurnar í Laugarnes-
kirkjunni vildi ég benda á þetta,
sem er talsvert atriði um öll fé-
lagsleg vinnubrögð.
HANNES A HORNINU birtir
bréf um það, að þeir séu „mis-
vitrir Tímamenn", fyrst þeir vilji
flytja kornvörur til landsins í heil-
um sekkjum, en hveitið ekki ein-
göngu 1 smápokum þeim, sem nú
tíðkast mjög. Kemst höfundur
Hannesar að þeirri niðurstöðu, að
menn muni fá hveitið eins ódýrt
og ella með þessu móti, en hina
dýrmætu smápoka ókeypis sem
kaupbæti.
HÉR HEFIR FYRR verið rætt
um reikningsmennt Hannesar míns
og er hún þjóðkunn. Sízt skal gert
litið úr því, að það sé hagkvæmt
og dýrmætt að fá efni í vasaklút,
en þó sýnist manni það óþörf
krókaleið, að láta útlenda menn
sauma poka úr léreftinu, stimpla
hann og fylla af hveiti og svo
verði íslenzkar húsmæður að kaupa
hveitikeppinn til þess að fá efni
í vasaklútinn. Hannesi hlýtur að
vera það mikið áhugamál, að syk-
ur komi líka í smápokum eða smá
pökkum frá útlöndum eins og
hveitið, fyrst. það er svona ákaf-
lega hagkvæmt.
SVO ER í niðurlagi þessa bréfs
talað um að okkur Tímamönnum
hljóti að vera áhugamál að sykur
sé fluttur í heilum skipsförmum
til landsins, laus í lestum skipanna.
Er jafnframt talað um að þetta
séu gamlir verzlunarhættir og hafi
rakamagn sykurs aukizt við þá
flutningsaðferð. Þetta er byggt á
þeirri viðskiptalandafræði, sem
breidd var út um það bil sem
byrjað var að hreinsa sykur með
klórgufum og gera skjallhvítan á
þann hátt. Þá var fáfróðum al-
menningi talin trú um, að hinn
náttúrlegi litur sykursins stafaði
af hrákum og þvagi blökkumanna,
sem við hann ynnu, en hinn hvíti,
dauði klórsykur væri upprunaleg
og hrein vara. Þessi viðskiptalanda
fræði hélt ég að væri orðin úrelt,
en Hannes á horninu hefir þó ver-
ið sá rausnarmaður að skjóta
skjólshúsi yfir slíkar kerlingabæk-
ur og auglýsingabrellur.
Starlcaður gamli.
Jarðarför
JÓHANNS MAGNÚSSONAR,
sparisjóðsforstjóra,
fer fram frá heimili hans í Borgarnesi föstudaginn 31.
marz og hefst með húskveðju kl. 1 e. h. Jarðsett verður
að Borg á Mýrum. Bílferð verður frá Akranesi eftir
komu Laxfoss um morguninn. Aðstandendur.
Happdrætti
hússjóðs Framsóknarmanna
Eignist vonina í eigulegum hlut!
Greiðið fyrir sölu happdrættismiðanna!
Margt smátt gerir eitt stórt!
Dregið verður í happdrættinu 15. apríl n. k.
iUGLÝSINGASlMI TlMANS ER 81300