Tíminn - 07.06.1950, Qupperneq 5

122. blað
TÍMINN, miðvikudag:inn 7. júni 1950
Miðviktsd. 7. jtíttt
Deila opinberra
starfsmanna
Deila opinberra starfs-
manna við ríkisstjórnina vek
ur talsvert umtal þessa dag-
ana og er það að vonum. Al-
þingi samþykkti verulega
launahækkun til starfs-
manna ríkisins almennt með
því skilyrði að vinnutimi hjá
almennu skrifstofufólki yrði
lengdur svo,að hann yrði 381/2
klst. á viku. Þá er vitanlega
aðeins átt við þær tæplega
40 vikur, sem þetta fólk hef-
ir 6 virka daga.
Opinberir starfsmenn fóru
fram á launahækkun og var
mál þeirra athugað í milli-
þinganefnd. Nefndin mælti
með uppbót á laun þeirra,
en henni var falið að gera
sér grein fyrir hlutfalli á
iaunakjörum þeirra og ann-
arra nú og þegar launalögin
voru sett. Tillaga nefndarinn
ar er því aðeins reijcningsleg
niðurstaða, sem hún komst
að á þessum grundvelli, en
enginn dómur eða álitsgerð
nefndarmanna um annað.
Alþingi féllst á launahækk
unina gegn því, að vinnu-
tími væri lengdur lítið eitt
hjá vissum starfshópum. Það
er alveg ljóst, að Alþingi hef-
ir ekki heimilað neina uppbót
argreiöslu að öðrum kosti.Og
það liggur ekki fyrir neitt,
sem bendir til þess, að meiri
hluti hefði fengizt á Alþingi
fyrir þessari uppbót, án
þeirra skilyrða.
Ríkisstjórnin hefir því ber
sýnilega enga heimild til þess
arar launahækkunar nema
fuilnægt verði þeim skilyrð-
um, sem hún var bundin við.
Kommúnistar hafa nú beitt
sér fyrir því, að opinberir
starfsmenn ynnu samkvæmt
hinni eldri reglugerð. Þeir
hafa fengið um það eina
fundarsambykkt með því að
smala liði sínu á* fundinn.
Vitanlega hefir slíkur fund-
ur ekkert vald til að segja
fyrir um aðgerðir eða gera
bindandi ályktanir. Vinnulög
gjöfin leggur til dæmis aldrei
úrslitavald í vinnudeilum í
hendur slikra skyndifunda.
Þessi fundarsamþykkt kom-
múnista er því á engan hátt
bindandi og ekki nein fyrir-
mæli eða félagslög.
Hér er aðeins um að ræða
tilötlulega lítilfjörlega leng-
ingu á starfstíma nokkurs
hluta opinberra starfsmanna.
Þrátt fyrir þá lengingu mun
skrifstofufólk engan veginn
hafa jafnlanga vinnuviku og
til dæmis kennarar, sem eng
inn talar um að breyta vinnu
tíma hjá. Það er þó næsta
örðugt fyrir venjulega menn
að sjá ástæðu til þess, að
þeir, sem ganga áhyggjulaus
ir frá skriftum sínum og bók
færslu að loknum vinnutíma
megi ekki hafa jafnlangan
starfsdag og kennarinn.
Þessi lenging vinnutímans
hjá skrifstofufólki er því ó-
tvíræð samræming á vinnu-
tíma opinberra starfsmanna
innbyrðis.
Það er sjálfsögð krafa
manna, að þeir hafi lífvæn-
ieg laun, en hitt er heldur
ekki nema sjálfsagt, að þeir
ERLENT YFIRLIT:
Framkvæmdirnar í Tennessee
Míkis\ irkjaniniar siiikha við Kóloraaló-
fljótið iandgræðslnstarfið í þvi
sanakandi.
Tírninn heíir oftar en einu sinni
birt frásagnir af liinum miklu
mannvirkjum, sem verið er að
gera við Kólumbiuelfuna í Banda-
ríkjunvm. Lesendum blaðsins er
það fyrirtæki því að ýmsu leyti
kunnugt. Þrátt fyrir það þykir rétt
að birta hér í dag eina grein um
það enn. Hún er eftir danska blaða
manninn Erling Bjöl, en hann hef
ir undanfarið verið á ferð um
Bandaríkin og hafa greinar frá
honum birzt í Information.
Vonir manna um frið í heim-
ínum og góða framtíð mannkyns-
ins eru mjög bundnar við það, að
framfarir verði á sviði matvæla- |
framleiðslunnar, en það er aftur.
háð því, að horfið verði frá rán- j
yrkju til betri meðferðar á land- ,
inu og eydd lönd verði aftur tek- |
in í ræktun. Einmitt á þessu sviði'
oru hinar miklu framkvæmdir við ,
Kólumbíufljótið tímamótafram- |
kvæmdir. Auk þess er hér um að
ræða mesta þjóðnýtingarfyrirtæki
heimsins á sviði vatnsvirkjana —
og það er í forustulandi auðvalds-
heimsins. En snúum nú að grein
hins danska blaðamanns.
i Minnisvarði Rooseíi’elts.
Veglegasti minnisvarði um
Roosevelt forseta og tímabil hans
er það, sem kallað er Tennessee
Valley Authority, en það er skamm
stafað TVA. Þar kom hinn mikli
forseti í framkvæmd óskadraumi
sínum að taka amerísku tæknina
í þjónustu almennings. En TVA er
ekki dautt minnismerki. Það er lif-
andi afl, sem starfar í þjóðfélag-
inu og vinnur að því að umskapa
það.
Það er kennisetning, sem víða er
einskonar undirstöðutrú hjá
Bandaríkjamönnum, að sósíalismi
geti ef til vill verið góður, þar sem
hann eigi við, — en honum sé
með öllu ofaukið í Ameríku. Þó er
TVA stórkostlegasta og umfangs-
mesta þjóðnýtingarfyrirtæki, sem
til þessa dags hefir komizt í fram-
kvæmd í frjálsu þjóðfélagi.
Sjö fylki eru þátttakendur.
TVA verður ekki skoðað á einni
kvöldstund. Svæði það, sem þetta
fyrirtæki nær til, er á stærð við
Bretland hið mikla og tekur yfir
hluta af þessum sjö fylkjum í
Bandaríkjunum: Tennessee, Kent-
ucky, Missisippi, Alabama, Vir-
ginia, Norður-Karólina og Ge-
orgia.
Það er nú búið að byggja 27
stíflur úr steinsteypu á vegum
TVA og sumar þeirra eru í fjalla-
héruðum, sem engir vegir lágu um
áður. Þetta er ekki aðeins gert til
að virkja vatnsafl, sem áður féll
engum til gagns. Að öðrum þræði
er TVA til þess að rækta eydda
jörð, græða nýja skóga og hefja
þannig á hærra stig lifskjör fólks
í héruðum, sem fyrir 20 árum voru
c'nhver hin fátækustu í Bandaríkj
unum.
Þó að TVA verði ekki athugað
til hlítar á skömmum tíma, er þó
ekki lengi hægt að komast hjá að
sjá áhrifin. Arkansas-fylki vildi
ekki eiga neinn þátt í þessum fram
kvæmdum. Þar býr nú mikill hluti
íbúanna i émáluðum, illa við-
höldnum húsum, rafmagnslausir,
en í nágrannafylkinu Tennessee er
allt með öðrum brag. Allt ber þar
vott um velmegun og framþróun,
húsin eru falleg og máluð, víða ný-
byggt, og þar er rafmagnið komið
með öll þau þægindi, sem því
fylgja, mjaltavélar, ísskápa og önn
ur rafmagnstæki. Pyrir daga TVA
var þetta hérað eins og Arkansas
er nú.
Hvað hefir TVA gert?
Hér eru nokkrar tölur til að
sýna, hvað TVA er. Á því svæði,
sem það nær til, var rafmagns-
framleiðslan árið 1949 17 millfarð-
ar kw. Það er 10 sinnum meira en
1933, þegar áætlunin um TVA var
gjörð.
Heimanotkun rafmagns á svæð-
inu er nú 41 í- sinnum meiri en
1933. Á hvern neytanda á TVA-
svæðinu er rafmagnsnotkún 70%
meiri en í Bandaríkjunum í heild.
Rafmagnsverðið er aðeins ofan við
hálfvhði þess, sem algengast er í
Bandaríkjunum.
Árið 1933 voru 15 þúsund bænda
DAVID LITIENTHAL
sem var framan af for-
maður TVA.
Þessar tölur sýna, að á vegum
TVA hafa orðið risavaxnar fram-
farir síðan stríðinu lauk. Þetta er
þó að nokkru leyti af því, að á
stríðsárunum var þeirri raforku,
sem til var, að verulegu leyti beint
til hernaðarþarfa.
Bæiídur hafa yfirleitt samvinnu
§nið á dreifingu rafmagnsins,
þannig að samvinnufélög þeirra
kaupa orkuna frá aflstöðvunum.
Þetta fyrirkomulag er nú mjög að
breiðast út í rafmagnsmálum sveit
anna í Bandaríkjunum.
Bandaríkjaþing hefir löngum
haft á móti ríkisrekstri af þvi, að
hann bæri sig ekki. Reynslan af
TVA er allt önnur. Árið 1949 var
tekjuafgangurinn 21.5 mílljónir
dollara, en það er 5% þess, sem
fest hefir verið í aflstöðvum.
Jafnframt þessu greiða bændur
ekki nema 4 sent fyrir kw. í stað
6 senta árið 1933. Þetta er því
glöggt dæmi þess, að einkaraf-
stöðvar, sem framleiða um 80 % af
raforku Bandaríkjanna, hafa hér
óþægilegan samanburð.
En það er þetta, sem hefir gert
alla vini og verndara einkafram-
taksins að óvinum TVA.
(Framhald á 7. slðu.)
. i
býli á TVA-svæðinu raflýst, en nú
hafa 320 þúsund býli þar rafmagn
og er það 70% allra sveitabæja.
Árið 1949 var lagt rafmagn á 75
þúsund bæi.
Landbúnaðwinn í Tennessee-
dalnum notaði 9 milljónir kw. ár-
ið 1933, en 445 milljónir árið 1949.
Árið 1945 var notkunin 112 milljón-
ir kw.
vinni fyrir mat sínum. Eins
og sakir standa mun margur
vera óviss um það, hvort þjóð
félagið hafi i raun og veru
ráð á því, að láta menn hafa
styttri vinnutíma en röskar
6 klukkustundr þá daga, sem
virkir teljast, þegar ekki er
um sérstaklega erfið störf að
ræða. Svo mikið er víst, að
þær stéttir, sem einkum
vinna að framleiðslustörfum,
munu yfirleitt ekki telja það
of langt gengið, að ætlast til
3814 klst. vinnuviku af skrif-
stofufólki.
Það er engin furða, þó að
kommúnistar reyni nú sem
oftar ,að fá menn til að velja
þann kostinn, sem verst gegn
ir. Þeir virðast telja sér hag
í því, að reyna að liða í sund-
ur og skapa öngþveiti og erf-
iðleika. Þeirra afstaða í þessu
máli er því í samræmi við
annað hjá þeim.
Það heyrast ýmsir segja,
að óneitanlega lægi nær að
líta eftiy því, að menn ynnu
þann tíma, sem tilskilið er,
heldur en að lengja vinnu-
tímann almennt. Því miður
rnunu vera nokkur brögð að
því, að vanti upp á þann
starfstíma, sem um er samið
og er það fyrst og fremst, að
kenna slælegri stjórn á skrif-
stofum. Úr þessu verður vit-
anlega að bæta. Það er ekki
að búast við að menn endist
almennt til aö vinna vel, ef
þeir sjá aðra komast fram
með svik og undanbrögð allt
í kringum sig. En það er vit-
anlega annað mál.
Sú skoðun er áreiðanlega
almenn í þessu landi, að al-
mennu skrifstofufólki sé vork
unnarlaust að vinna rauri-
verulega 38 klst.. á hverri
þeirri viku, sem hefir sex
virka daga.
Raddir nábúanna
•
Alþýðublaðið birtir í gær
réeðu þá, sem Henry Hálfdán
arson flutti á sjómannadag-
inn. Þar talar Heriry um það
erfiði, sem fiskimenn leggi á
sig og segir siðan:
„Nú er okkur sagt, að þetta
borgi sig ekki. Það borgar sig að
hálffylla landið af alls konar vél-
um, sem ekki eru notaðar nema
með höppum og. glöppum. Það
borgar sig að vinna 30 til 40
klukkustundir á Viku í skrifstof-
um og mörgum iðngreinum. Það
virðist borga sig ennþá að verzla,
þótt kaupmenn segist engar vör-
ur fá, og það borgar sig jafnvel
að reka bú með jeppa og drátt-
arvél á fimmtu hverja kú, — en
það er ekki talið borga sig, þótt
fiskimennirnir okkar vinni baki
brotnu 16 tíma á hverjum sól-
arhring og þótt skip og vélar
þeirra linni ekki látum nótt sem
nýtan dag, helga daga og rúm-
helga.
Þetta er líka að sumu leyti
rétt. Og ég skal segja ykkur af
hverju þetta er. Það er vegna
þess, að það er búið að hlaða svo
miklum afætum á sjávarútveg-
inn, að það er engin von, að
hann geti borið sig í venjulegu
árferði, þegar erfitt er að afla
fiskjarins eða afsetja hann“.
Það er sannarlega ástæða
til fyrir sjómenn og útvegs-
menn að hugleiða þetta með
afæturnar bæði nær sér og
fjær. Og þjóðin í heild mætti
hugleiða, hvort ekki væri á-
stæða til að stofna til skipta-
gerðar á nýjum grundvelli.
Jarðeignastefna
Sjálfstæðisflokksins
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
löngum hrósað sér af því, að
hann vildi að bændur ættu
jarðir sínar sjálf.r. Það hefir
verið hans sáluhjálplega trú,
að það færi langbezt á því.
Hann hefir aldrei þreytzt á
því, að útskýra fvrir mönn-
um hina miklu bölvun þess,
að ríkið æ.tti jarðirnar. Það
hefir hann talið ólán bænda-
stéttarinnar, ólán landbúnað
arins og ólán þjóðarinnar f
heild.
Það hefir því alla tíð verið
eitt af fyrstu boðorðum og
fremstu atriðum í stefnu-
skrá Sjálfstæðisflokksins, að
bændur væru sjálfir eigend-
ur að ábýlisjörðum sínum.
Þetta er svo alkunn saga,
að ekki þarf að rekja hana
nánar.
Hitt er rétt að taka fram,
að hvorki Jón Pálmason né
Gísli Jóusson hafa nokkurn
tíma sýnt þessu stefnuskrár-
atriði óhollustu í orði, svo að
vitað sé.
Og þó gerðist undrið, þegar
Jón Pálmason var landbúh-
aðarráðherra. Þá vildi Gísli
Jónsson selja jörð, sem hann
átti, hinn fræga Otradal í
Arnarfirði, þar sem Eyjólfur
grái bjó. Jörðin var 12 þús-
und að fasteignamati. Ábú-
andinn vildi kaupa hana fyr-
ir 60 þúsund. En Gísla Jóns-
syni þótti það ekki nóg. Hann
langaði til að fá meira. Og
hann fór og bað Jón Pálma-
son að gera það nú fyrir sig,
að láta ríkið kaupa jörð Eyj-
ólfs gráa fyrir 70 þúsund.
Vitanlega þurfti Jón Pálma
son að brjóta landslög til
þess að slík kaup gætu farið
fram. Um það atriði hefir áð-
ur verið rætt hér í blaðinu.
En hann þurfti líka að brjóta
stefnuskrá flokksins. Og á
því stóð heldur ekki.
Það er ekki hægt að áfell-
ast neinn ráðherra fyrir það,
þó að hann fylgi ekki flokks-
samþykktum. Þjóðin hefir
enga ástæðu til að kalla Jón
Pálmason til ábyrgðar eða
sækja hann til sektar, þó að
hann fari ekki eftir yfir-
lýstri stefnu sinni og Sjálf-
stæðisflokksins í grundvall-
aratriðum. Hins vegar er það
alltaf góð aðferð til mann-
þckkingar að sjá hvernig
menn fylgja þeim reglum,
sem þeir hafa sett sér.
Hér stóðu málin svo, að á-
búandi Otradals bauð 60 þús-
und fyrir jörðina, eftir því
sem Gísli Jónsson segir. Ráð
j herra Sjálfstæði sflokksins
, braut landslög til að láta rík-
, ið sjálft yfirbjóða og kaupa
jörðina því verði, sem ábú-
andi hennar treystist ekki til
að greiða fyrir hana.
Þetta var ekki gert af því,
að ríkið þyrfti að eiga þessa
jörð vegna einhverra sér-
stakra framkvæmda. Ekkert
slíkt var um að ræða.
Hér var bara verið að
fjölga jarðeignum ríkisins
um eina og og afstýra því, að
ein af bújörðum landsins
kæmist úr leiguábúð í sjálfs-
ábúð.
Það hefir ekkert komið
fram, sem bendi til þess, að
j Jón Pálmason hafi hastar-
I lega snúizt frá stefnu Sjálf-
j stæðisflokksins í jarðeigna-
I málinu. Menn verða því að
. trúa hinu, að hann hafi gegn
(Framhald á 6. siðu.)