Tíminn - 06.07.1950, Qupperneq 3

145. blað
TÍMINN, fimmtudaginn 6. júlí 1050
3

\sien.din.gajpættir
isssssssssæssssssæsð
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!.*
Dánarminning: Valgerður Jóhanna
Erlendson, frá Sviðholti
Þess var getið á sínum tíma
í íslenzkum blöðum að látist
hefði við Lonely Lake póst-
hús Man., 3. júlí í fyrra, Val-
gerðuy Jóhanna Erlendson en
það hefir dregist lengur en
skyldi að minnast nánar þess
arar merkiskonu.
Valgerður var fædd að
Skipholti 1 Hrunamanna-
hrepp. Foreldrar hennar voru
Jón Ingimundarson og kona
hans Þorbjörg Jónsdóttir,
sem þar bjuggu rausnarbúi
um langt skeið.
Árið 1885 giftist hún Guð-
jóni Erlendssyni frá Skál-
holti í Biskupstungum, merk
um dugnaðar-.ráðdeildar,- og
gáfumanni.
Reistu þau bú í Sviðholti á
.Álftanesi og bjuggu þar mest
an sinn búskap á íslandi, en
seinustu tvö árin bjuggu þau
Á Bessastöðum. r
Vestur um haf fluttu þau
árið 1899. Fyrsta veturinn eft
ir að hingað kom, dvöldu þau
vestan Manitobavatns, þar
bjó Valgerður lengi með son-
um sínum, en hafði er hún dó
látið af búskap fyrir nokkrum
árum og byggt sér litið hús
við Lonely Lake í nágrenni
við Guðlaugu dóttur sína.
Valgerður sál. lifa átta
börn: Herdís, heima á íslandi,
Gestur, ógiftur við Reykjavík
P. O.; Marino, Ste. Rose du
Lac, Man. giftur Fjólu Jóhn-
son; Guðlaug, gift K. Alfred
við Lonely Lake P. O.; Þor-
björg, gift O. Ólafsson við
Reykjavík; Margrét, gift O.
Hjaltason við Steep Rock,
Man.; Jón við Reykjavik, P.
O., giftur konu af hérlendum
ættum. Þrjá syni mistu þau
hjón: Jón dó 16 ára; Guðlau-
ur um 27 ára dó í hernum
1918 og Ragnar dó um 21 árs,
alinn upp hjá Margréti, föð-
ursystur sinni og manni
hennar, Árna Pálssyni, nú
við Lundar, Man.
Valgerður var fríð kona,
sköruleg, létt á fæti í snún-
Hvor úrskurðurinn
er réttari?
Fyrir fáum árum var það
álit fjármálaráðuneytisins,
að ekki bæri að telja styrki
til jarðræktar með tekjum til
skattframtals.
En árið 1946, eða þar um
b'l, gaf fjárm?ájaráðuneytið
út tilkynningu um að jarð-
' ræktarstyrkinn beri að telja
íram til skatts.
Mér hefir alltaf þótt þessi
síðari úrskurður ósanngjarn.
Ég tel að þessi styrkur til
1 einstaklinga og félaga eigi að
.teljast með þeim styrkjum
og ríkisframlögum, sem lögð
eru fram frá því opinbera til
SORGARFREGN
Tímanum þykir rétt að verða
við því að birta grein þessa,
þótt deila sú, sem hér um
ræðir, sé nú hjá liöin og eng-
an veginn ósk blaðsins að
vekja hana upp á ný. Þess
má líka geta, að mjög marg-
ir þeirrá opinberu starfs-
manna, sem áttu hlut að máli
munu vel hafa sætt sig við
ákvörðunina um lengingu
vinnutímans og engan veginn
talið hana óeðlilega eða ósann-
gjarna.l
Fimmtudagskvöldið 1. júní
s. 1. flutti ríkisútvarpið sorg-
arfregn um landið. Marga
að bæta aðstöðu þeirra, sem setti hljóða.
_ . , ingum, sem henni kom oft
Pfthus.l vei, því hún var afkastakona
Vorið eftir (1900) fluttu þau
hjón með fjölskyldu sína,
ásamt Ingimundi bróður Guð
jóns, ,norður á Bluff", þar
sem nú er Reykjavikurpóst-
hús, og voru þeir bræður því
með afbrigðum, hafði alltaf
mannmargt heimili og mjög
oft gestagang. Hraust var hún
að upplagi og glaðvær og hélt
sér vel til hins síðasta.
fyrstu íastir stofnendur þeirr' öJlum’ sem kynntirt þeim
ar byggðar. I Guðjóni og Valgerði og heun
Það voru því rétt 50 ár frá
því Valgerður heitin fluttist í
við taka, til atvinnureksturs.
Siðasta Alþing hefir breytt
nafni á þessum greiðslum og
nefnir þær nú ríkisframlag
í stað ríkisstyrk. — Nafnbreyt
ing þessi hlýtur að stafa af
því, að Alþingi vilji taka það
skýrar fram en áður, að ekki
beri að skilja þessar fjárveit-
ingar sem styrk til einstakl-
inga. heldur sé hér um að
ræða umbætur, sem ríkið tel-
ur rétt að taka þátt í að
greiða vegna hagsmuna eft-
irkomendanna.
Fátækir menn leggja nú
árlega fé og v'nnu, sem nem-
ur jafnvel tug þúsunda til
að bæta jarðir sinar auk þess,
sem þeir fá eða hafa fengið
í styrk frá ríkinu. Sérstak-
lega er þetta tilfellið, þar sem
um íramræzlu er að r??eða,
Þessar upphæðir má ekki
telja til gjalda á skattskrá,
en þegar< styrkur er veittur
þessa byggð, þar til dauða
hennar bar að. Verður saga
þess byggðarlags aldrei svo
svo sögð að hún komi þar ekki
að mörgu og góðu við sögu.
En nú eru breytingar orðnar
miklar á þessari hálfu öld.
Byggðin var lengi einangruð,
innilokuð af vötnum og veg-
leysum, einu farartæki voru
bátar að sumarlagi og yfir ís
á vetrum. Næsta pósthús (og
þá póstur aðra hvora viku)
var í 12 mílna fjarlægð, allt
á vatni.
Erfiðleikar voru því miklir
•og marbvíslegir, en skilyrði
Toru góð til griparæktar og
fiskiveiða, enda blómgaðist
byggiin ótrúlega fljótt og
fleiri bættust við, og þótt
þessir frnmherjar byrju allir
með lítil efni — en því meira
af kjark og dáð, — leiö eigi
á löngu þar til þeir voru vel
sjálfstæðir efnahagslega.
Kringum árið 1910 byggðu
þau hjónin stórt og vandað
timburhús — eftir þeirra
tíma mælikvarða, — en Guð-
jón lést árið 1914, og eftir það
1 ili þeirra, er það vel minnis-
stætt fyrir gestrisni, rausn og
hlýleik og hélt heimilið þeim
scmu einkennum eftir lát
hans. Eftir að járnbraut kom
austan Manitoba-vatns, fór
i mestur vetrar flutningur þá
'leið. Var heimilið þá í þjóð-
leið og var það síðasta heim-
ilið áður en lagt var á vatnið,
var þar oft gestkvæmt, en all-
ir voru velkomnir hverrar
þjóðar sem voru,og aldrei var
svo þröngt, að neinum var
frá vísað, en enginn fékk að
borga fyrir sig, og hve mikið
annríki sem Valgerður hafði,
fann hún ætíð tíma til að
ræða við gesti sína og lag á
að láta þá finnast sem væru
þeir heima hjá sér.
Valgerður var heppin yfir-
setukona og mun hafa tekið á
móti flestum börnum, sem
fæddust í byggðinni á frum-
býlingsárunum og oft var til
hennar leitað í sjúkdómstil-
fellum, þegar örðugt eða ó-
mögulegt var að leita læknis-
hjálpar.
Einstaklingum og góðum
fyrirtækjum mun hún oft
hafa hjálpað á ýmsan hátt,
þótt hún hefði ekki hátt um
það.
íslenzk var hún í anda og
mun hugurinn oft hafa hvarfl
að heim til átthaganna. Hún
fór heim til íslands 1930 og
hafði mikla unun af þeirri
ferð. Hana munu nú lifa 4
Hér var þó ekki um sorg-
arfregn að ræða, af því tagi,
sem að jafnaði vekur dýpsta
hryggð í hugum manna. Eng-
in áföll af völdum náttúru-
aflanna, ekki slys á lífi né
limum, ekki harmur að nein-
um kveðinn í venjulegum
skilningi. En sorgarfregn var
það, og margur góður þegn,
sem kominn var frá erfiði
dagsins, gekk til hvílu þetta
kvöld dapur í huga — riap-
ur og undrandi yfir því, að
hafa þurft að hlýöa á slíka
frétt, núna í mestu önn vors-
ins, þegar sjálfur bjargræðis
tíminn fer í hönd.
Þeir menn, sem þunga erf-
iðisins bera á sínum herð-
! um á þessu landi, eru þó orðn
! ir ýmsum tíðindum vanir á
þessu vori. Þeim hefir verið
frá því skýrt, að þjóðin sé
í miklum vanda stödd. Að
komið sé að skuldadögum
til þeirra á næsta eða næstuivegna ofrausnar verðbólguár
árum ber að telja hann, sem i anna. Að afurðir landsins
tekjur.
Þessi aðferð er og hefir ver
ið mjög ósanngjörn, og nú
liggur eiginlega fyrir yfirlýst-
ur vilji Alþingis, um að það
telji ekki rétt að telja þessar
greiðslur sem styrk til þeirra
einstaklinga, sem á móti fé
þessu taka, heldur endur-
greiðslu á nokkru af þeim
höfuðstól, sem hann —■ ein-
staklingurinn — hefir lagt
fram til aukningar • þjóðar-
aoðslns.
Ég vil því beina þeim ein-
dregnu tilmælum til fjár-
m'álaráðuneyt’sins, að það
falli i verði og sumar þeirra
séu óseljanlegar. Að gjaldeyri
skorti til kaupa á nauðsynja-
vörum erlendis. Að krónan sé
fallin, og öll innflutt vara
stórhækkkuð í verði. Að al-
menningur muni hafa minni
fjárráð á þessu ári en dæmi
eru til um langan tíma. Að
allt þurfi að spara. Að áríð-
andi sé að hver maður geri
skyldu sína, svo að takast
megi að fleyta þjóðinni yfir
örðugleikana
En erfiðismenn landsins
eru vanir að taka því sem að
höndum ber og ekki verður
En þessi tíðindi verða þó
fíestum þeirra ofraun.
Þegar mest reið á, að allir
gerðu skyldu sína, gagnvart
landi og þjóð, hafa nokkrir
þeirra manna, sem hægasta
vinnu hafa af öllum lands-
mönnum skorizt úr leik, og
hvatt samverkafólk sitt til að
gera hið sama.
Þessir menn höfðu óskað
eftir að kjör þeirra yrðu bætt.
Að til þess yrði varið fé úr
sameiginlegum sjóði allra
landsmanna.
Fulltrúar þjóðarinnar
höfðu orðið við óskum þeirra.
Samþykkt að hækka laun
þeirra á kostnað annarra.
Þetta hafði verið gert til við-
urkenningar á þvi, að trún-
aðarstörf í þágu þjóðarheild
arinnar séu góðra gjalda
verð, jafn vel þótt menn séu
í hægum sess í hlýrri stofu
árið um kring, þar sem eng-
inn verður fyrir óþægindum
af óblíðu náttúrunnar. Af
ýmsum var þó á það bent,
að þeir, sem hér áttu í hlut,
starfsmenn hins opinbera,
mættu efir atvikum, vel við
una þau kjör, er þeir áður
höfðu, þar sern atvinna þeirra
væri örugg, en ekki háð tíð-
arfari eða afkomu atvinnu-
veganna frá degi til dags.
Á það var þó fallist að
hækka laun þessa manna
— en með einu skilyröi, sem
flestum sýndist auðvelt að
uppfylla.
Skilyrðið var í því fólgið,
að vinnutimi þessara rnanna
yrði lengdur um hálfa klst.
á dag.1) Að á opinberum
skrifstofum skyldi ekki unn-
ið skemmri tíma en samtals
38V2 klukkustund á viku. —
eða tæplega 6V2 klukkustund
til jafnaðar hvern virkan
dag. Með þessu skilyrði áttu
svo launin að hækka um allt
að 17% frá því sem ákveðið
er í launalögum ríkisins.
Tðkum að okkur allskonai
raílagnir önnumst elnnlg
hverskonar vlðhald og vlð-
gerðir.
Raftækjaversl. LJOS & HITJ
Simi 5184. Laugaveg 79.
Reykjavík
endurskoði á ný afstöðu sína umflúið. Og heimili þeirra
til þessa máls og færi það 1 eru því lílca vön. Bóndinn,
það horf, er það áður var. jsjómaðurinn og verkamaður-
! inn kreppa höndina að orfi
Gunnsteinsstöðum, 2. júlí eða ár, skóflu eða haka, og
1950.
Hafsteinn Pctursson,
ið ævistarf.
Vina og vandafólk fann hve
mikið það hafði misst við frá-
fall hennar, en fagrar endur-
minningar og þakklæti mun
lengi lifa í brjóstum þeirra,
sem hana þekktu.
Valgerður var jarðsungin
frá heimili Guðlaugar dóttur
sinnar, af séra Philip M. Pét-
urssyni þann 6. júlí og lögð
systkini hennar á íslandi, en^til síðustu hvíldar í grafreit
því fastar, sem meir bjátar
j á. Hinar fornu stéttir ís-
; lands, sem borið hafa uppi
jþjóðlíf þess og menningu, eru
inn áður en hún dó var hún.vi® Þvi úúnar að vinna með-
í engri hættu talin, en end- jan úagur endist, og jafnvel
irinn kom snögglega og kvala i nóttina með, ef þörf krefur.
laust eftir langt og vel unn- Þeim er í úlóð borin meðvit-
hún var elzt af 10 systkinum.
Vinum Valgerðar — og mér
er óhætt að segja, að þann
hóp fylltu allir, sem höfðu
verulega kynnst henni —
kom fráfall hennar óvænt,
því hún hafði verið við góða
heilsu þar til fáum dögum
áður en hún dó. Jafnvel dag-
byggðarinnar við hlið manns
síns og sonar.
Blessuð sé minning hennar.
J. R. Johnson.
(Úr Lögbergi. Birt I Tím-
anum samkvæmt ósk höf-
undar).
undin ■ um, *að landið geti
verið börnum sínum hart, og
að enginn geti orðið langlíf-
ur í landinu, nema hann
kunni að haga sér eftir á-
stæðum, að því aðeins verði
hvíldin ljúf, að til hennar
nafi verið unnið meðan þess
var þörfin.
Enginn mælir því gegn, að
erfiðismenn landsins eigi að
vinna að minnsta kosti 8
stundir á dag, þeir sem stytzt
an vinnudag hafa. En flestir
þeirra vinna miklu lengur.
Flestir myndu þeir vilja vinna
enn lengur, ef þeir með því
gætu bætt hag sinn og sinna.
Og þeir eru á þessu vori,
og raunar oftar, ýmsum tíð-
indum vanir.
Það er raunar engin furða,
þótt ýmsir hafi spurt: Er
það þá svo að opinberir starfs
menn, sem eru í öruggri at-
vinnu, og bera flestir meira
úr býtum en erfiðisfólk get-
ur gert sér vonir um eins og
málum er nú háttað, hafi á
undanförnum árum ekki einu
sinni þurft að vinna 6V2 klst.
á dag fyrir launum sínum?
Slik tíðindi munu menn þó
ekki hafa látið svo mjög á
sig fá. Erfiðismenn landsins
eru orðnir ýmsu vanir af því
tagi. Þeir eru orðnir því van-
ir, að hinir, sem horfið hafa
frá landbúnaðarstörfumí
vilji líta á sig sem forréttinda
stétt á ýmsan hátt.
En að nokkrir menn úr
þessum hópi skuli gerast svo
smáir, að skerast úr
leik, neita að leggja á sig
svo litla fórn, þegar öll þjóð-
in á í vök að verjast. — Það
var sú fregn, sem fyrir nokkr
um dögum, mátti vekja þjóð-
arsorg á íslandi og hefir á-
reiðanlega gert það.
Ekki aðeins meðal erfiðis-
manna landsins, sem treysta
því, að þeir séu ekki látnir
einir um að færa fórnir, þeg-
ar erfiðleika ber að hönd-
]) Ýmis störf, sem krefjast
mikillar andlegrar áreynslu,
og daglegs undirbúnings, t.
d. kennarastörf, voru þó und-
anþegin þessu skilyrði.
(Framliald d 6. stðu.J