Tíminn - 27.07.1950, Side 4

4
TÍMINN, fimmtudaginn 27. júlí 1950
161. tuao
Gengislækkunin og síldveiöarnar
Þýðing síldarinnar fyrir
gjaldeyrisviðskiptin.
íað mun láta nærri, að af-
urðir sjávarútvegsins nemi
rúmlega 90% af útfluttri
vöru. Á árinu 1948 nam út-
flutningur síldarafurða kr.
134 millj., eða nærri þriðj-
ungi útflutningsins. Þó brást
sumarvertíðin það ár. Afurð-
ir síldarútvegsins munu í
meðalárferði vera y4—y3 út-
flutningsins. Af því sést
greinilega, hversu mjög þýð-
ingarmikið það er, vegna
gjaldeyrisviðskipta, að sem
flestir geri út á sildina. Þeim
mun hagstæðari sem vertíð
er, því fleiri fýsir að reyna.
Undanfarin ár hafa verið ó-
venjulega léleg síldarár, langt
undir meðallagi. Þetta hefir
eðlilega dregið nokkurn dug
úr útvegsmönnum og sjó-
mönnum, þeir þreytast á
tregðunni og bera mjög litið
úr býtum.
Beinar verðhækkanir
vegna gengisfallsins.
Árið 1945 mun tonnið af
síldarlýsinu hafa selzt fyrir
rúm 40 sterlingspund. Árið
1948 var það 85 sterlingspund
og í fyrra 90. Ef reiknað væri
með sama verið og þá, hefði
tonnið af síldarlýsinu selzt
fyrir kr. 2359.80 með gamla
genginu. En eftir gengisfallið
fyrir kr. 4104.00. Á þessu sést
það bezt, hvílíka þýðingu
gengislækkunin hefir fyrir
sjómenn og útvegsmenn, sem
eru á síld.
Síldarversmiðjurnar kaupa
nú síldarmálið fyrir 65.00 í
stað kr. 40.00 í fyrra. Munur
inn er kr. 25.00 á hvert ein-
asta mál. Þetta sýnir þó ekki
til fulls, hvað þýðingu gengis
lækkunin hefir haft fyrir
sjávarútveginn. Síldarmálið
kostaði kr. 40.00 í fyrra. En
síðan hefir verðlag lækkað er
lendis á ýmsum síldarafurð-
um, svo að ef engin gengis-
lækkun hefði orðið, væri síld
armálið nú undir kr. 40.00.
Ef miðaða væri við 10.000
mála afla yfir vertíðina,
næmi hann í bræðslu kr.
650000.00 með núverandi
verðlagi. En með eldra verð-
inu kr. 400000.00. Munurinn
er fjórði partur úr milljón.
Samkvæmt gildandi samning
um fá hásetar á síldveiðiskip
um með herpinót 2.05% af
afla. Hluturinn mundi nema
kr. 13325.00 eftir nýja verðinu,
en ekki nema kr. 8200.00 eftir
því gamla. Á hringnóta-
bátum er hásetahlutur 4% af
afla. Þar væri hluturinn kr.
26000.00 með nýja verðinu, en
kr. 16000.00 eftir því gamla.
Á herpinótaskipi sem aflar
10000 mála, græðir því hver
háseti a. m. k. 5000.00 á geng
islækkuninni. En á hring-
nótabát, sem aflar sama kr.
10000.00 Þessar staðreyndir
sanna áþreifanlega, að ekki
skaðast nú allir verkamenn
á gengisfellingunni.
Þáttur Alþýðuflokksins
og kommúnista.
Þessir tveir flokkar börðust
á móti gengisfallinu án þess
að benda á nokkra aðra færa
leið.
Af kommúnistum fara eng
ar sögur. Þeir hafa aldrei vilj
að styðja ráðstafanir, sem
styrkja núv. stjórnarfyr-
irkomulag. Þeir vilja steypa
því og stuðla þess vegna að
sem mestum glundroða í at-
vinnu- og fjármálum. En Al-
þýðuflokkurinn, sem hefir
verið ábyrgur flokkur og er
lýðræðisflokkur dró yfir sig
járntjald eftir kosningarnar
og lýsti sig utan gátta og ann
ars heims i ízlenskum stjórn
málum. Hann vildi halda á-
fram að sigla uppbótarstefn-
una, sem af öllum var talin
ófær. Því verður ekki haldið
fram hér, að gengislækkunin
sem nýsköpunarflokkarnir
sköpuðu, hafi í sjálfu sér ver
ið æskileg. En eins og komið
var fyrir undirstöðuatvinnu-
vegum þjóðarinnar, var hún
óumflýjanleg.
í þeim lauslega samanburði
sem gerður var hér á undan
var miðað við kr. 65.00 pr.
mál. En kommúnistar álíta
verðið geta verið kr. 75.00 og
Alþýðufl. kr. 65—70, eftir
magni. Þannig, að það sýni,
að ekki var of hátt ætlað.
„Nýsköpunar “ - ar f ur.
Það voru fulltrúar sósíalista
og Alþýðuflokksins, sem komu
fram með auglýsingartillög-
ur um síldarverðið til verk-
smiðjanna, án þess að skeyta
nokkuð um afkomumögu-
leika sjálfra síldarverksmiðj-
anna. Það er sérstök ástæða
til þess að minna nú á ráð-
deildina við byggingu nýju
verksmiðjanna á Skagaströnd
og Siglufirði. Þar var eytt og
sólundað milljónum saman,
umfram það. sem þörf var á.
En hverjir ætli það verði svo,
sem í reyndinni bera þungan
af þeim aðgerðum? Auðvitað
engir nema sjómenn og út-
vegsmenn. Ef þeir ekki gerðu
það, yrði ríkissjóður að snara
út fénu. En það þýddi aukn-
ar álögur á landsmenn, sem
því næmi. Sjómenn og útvegs
menn mega því minnast þeirr
ar fíflslegu eyðslusemi og
sukks, sem átti sér stað við
byggingu verksmiðjanna. Það
er nýsköpunararfur, að verk-
smiðjurnar bera sig svo illa,
að lækka verður síldarverðið
til þess að tryggja rekstur
þeirra.
Fjárhagur iitgerðar-
innar.
Það er öllum í fersku minni
aflaleysið og tregðan á síld-
veiðunum síðastliðin ár. Bæði
árin 1948 og 1949 leituðu flest
ar útgerðir, sem gerðu út á
síldveiðar, aðstoðar skila-
nefndar. Fjárhagurinn var
svo' tæpur, að sett voru lög,
sem neituðu kröfuhöfum að-
för i eignum þeirra útgerða,
sem leituðuð aðstoðar. Jafn-
vel sjóðveðsréttur í skipum
var ónýtur og óvirkur, meðan
ástand þetta hélzt, svo að sjó
menn gátu ekki fengið kaup
sitt greitt.
Þetta sýnir raunar, að með
óbreyttu verðlagi á síldinni
hefðu sennilega mun færri út
gerðir séð sér fært að stunda
síldveiðar í sumar, en nú er
raunin á. En mikil þátttaka i
síldveiðunum skapar meiri
gjaldeyri til handa þjóðinni
og meiri vörur og þægindi fyr
ir almenning.
Hvaða aðgerðir aðrar
hefðu komið að sama
gagni og gengislækk-
unin?
Alþýðuflokksmenn og komm
únistar hafa lítið rætt um
gengisfallið og síldveiðarnar.
Það væri því tilvalin kross-
gáta fyrir blaðamenn þeirra,
svona í frítímum, að reyna
að rökstyðja það. að gengis-
fallið væri einnig óhagstætt
fyrir þann atvinnuveg, sem
vonir standa til að bjargi
gjaldeyrisviðskiptum þjóðar-
innar á þessu ári.
Sannleikurinn er sá, að
gengislækkunin var óhjá-
kvæmilegt neyðarúrræði eins
og komið var fyrir sjávarút-
vegnum. Hann hefði annars
stórlega dregist saman eða al
veg stöðvast,
En ömurlegt er nú hlut-
skipti nýsköpunarpostul-
anna. Nú verða þeir að standa
frammi fyrir þjóðinni og
játa, að illir stjórnarhættir
og óhóf á gróðatímunum eru
einmitt orsakir þessa ástands.
Og vera má að glannaleg
fjárstjórn þeirra ára eigi eft
ir að sýna þjóðinni betur, að
eyðsla og sukk i fjármálum á
opinberum vettvangi er ekki
vænlegt til góðrar.varanlegr-
ar fjárhagsafkomu.
(Dagur 19. júlf)
Framtaksleysi útgeröarinnar
Eftir dr. Jón Dúason.
Þótt þú leitir með logandi
ljósi um allar strendur Norð-
urálfu, finnur þú hvergi neina
fiskiþjóð, sem ekki heldur
skipum sinum út allt árið.
Útgerðin er flutt til eftir fiski
göngum og árstíðum. Og afla
hlutir eða kaupið er mismun-
andi hátt eftir árstíðum. En
það, að leggja árar í bát,
ganga frá skipunum og láta
þau liggja gagnslaus mestan
hluta ársins, það þekkist
hvergi í Noðurálfu, og frá-
leitt nokkurs staðar í veröld-
inni nema hér.
Næsta dæmið við okkur
eru Norðmenn, og það er líka
vert að nefna þá, af því að
þeir, auk Færeyinga, eru skæð
ustu keppinautar okkar á
heimsmarkaðinum. Norsku
fiskiskipin eru aldrei stöðv-
uð. Þau ganga sífellt á ein-
hverjar veiðar allan ársins
hring. Fyrst á árinu er fisk-
að við Lófót, og er það endar,
seint í apríl, byrjar vorver-
tíðin við Finnmörku, sem
stundum skilar allt að því
eins miklum afla og Lófótar-
fiskið. Þá er djúpmiðafiskið
(bankfisket), fiskið við Bjarn
arey og Svalbarð, fiskið í
Dumbshafi, síldfiski við Norð
ur-Noreg, síldfiski við Vest-
ur-Noreg, fiski í Englands-
hafi, síldfiski við ísland,
þorsk og lúðuveiðar við Græn
lanö, selveiði í Austur-ís og
Vestur-ís og í ísnum við Mark
land (Labrador) svo og hval
veiðar í ýmsum höfum, eink-
(Framhald á 6. síBu.)
„Ópólitískur“ sendir mér
hugvekju og segir meðal annars:
„Mér er sama um stjórnmál,
en ég hefi áhuga fyrir ýmsu,
sem gerist í stjórnmálunum, því
að það er svo einkennilegt, og
stjórnmálaviðbrögð hlita viss-
um lögmálum, sem menn hefðu
gott af að læra. Þá skildu menn
ýmislegt betur en þeir gera og
tækju það ekki hátíðlega, sem
lítils er vert----
Flokkar skipta stundum um
nafn. Sjálfstæðisflokkurinn,
sem nú er, hét eitt sinn íhalds-
flokkur. Það var stutt og lag-
gott, og rétt þýðing á heiti er-
lendra flokka, sem ekki vilja
miklar breytingar á þjóðfélag-
inu. En menn vildu ekki láta
kalla sig íhaldsmenn. Það var
ekki í móð, nafnið var óvinsælt,
og þessvegna varð flokkurinn
að losa sig við það. Ég legg ekki
dóm á, hversvegna það fór úr
„móð“ og hversvegna það varð
óvinsælt, en í Englandi halda
menn áfram að kalla sig íhalds-
menn, þeir sem þar eru í flokki,
og það gengur. fhaldsmenn þar
í landi unnu á í síðustu kosn-
ingum. En hér er orðið íhald
hálfgert skammaryrði.
Um Kommúnistaflokkinn fór
á sömu leið. Hann skipti um
nafn og fór að kalla sig Sósíal-
istaflokk. Menn í þeim flokki
kvarta þegar þeir eru kallaðir
kommúnistar, og þó eru þeir
það, margir hverjir. En af
hverju skiptu þeir um? Auðvit-
að af því að orðið kommúnisti
var óvinsælt hér á landi og er
það enn. Það er í raun og veru
skammaryrði í íslenzku. Liggur
við, að menn taki það sem móðg
un, ef einhver segir við þá, að
þeir séu kommúnistar. En sós-
íalisti, það er fínt orð, þessvegna
vilja kommúnistar ekki heyra
að Alþýðuflokksmenn séu kall-
aðir sósíalistar. Þegar komm-
únismi er nefndur, dettur fólki
í hug ofsóknir, pyntingar, af-
tökur og fangabúðir og hvers-
konar harðstjórn, sem fslend-
ingar hafa andúð á, en stjórnir
í kommúnistaríkjum beita svona
aðferðum, þó að þær séu ekki
í sjálfu sér kommúnismi. Fasist
ar og nazistar beittu þeim líka.
En harðstjórar virðast allstaðar
hafa náð tökum á kommún-
ismanum hvernig sem á því
stendur. Þessvegna er hann
skammaryrði.-------
fslendingar eru mjög pólitísk
þjóð. Hér ræða flestir um póli-
tík, jafnvel börn, og rífast út
af henni. Það gengur of langt.
Sumstaðar annarsstaðar rífast
menn álíka mikið um trúmál,
og það er kannske ekkert betra.
En það er vandi að stjórna og
ráða fram úr málum. í fyrri
daga þögðu vitrir menn þangað
til þeir voru spurðir um skoðun
sina. Sögðu hana þá. Þannig
ættu stjórnmálafundir að vera.
Menn ættu ekki að trana sér
fram, en fá að vita sem flestra
hug. Bezt er að ráða fram úr
málum án kapps og hugaræs-
ingar — umfram allt ekki í reiði.
Reiður maður er ekki með fullu
viti-----“ — Þetta segir sá ó-
pólitíski.
N. N. spyr, hvenær íbúar lands
ins verði orðnir 200 þúsundir.
Fyrir 40 árum voru þeir 85 þús.,
nú um 140. Hefir fjölgað um
55 þús. Það er nál. 65% fjölgun
á fjórum áratugum. Eftir því
eiga hér að vera nál. 220 þús.
um 1990.
Fjölmenn yrði Reykjavík þá,
ef áfram fjölgaði þar eins Og
síðustu árin. En enginn ætti aS
óska þess, og sízt Reykvíkingar
sjálfir. Við megum þakka fyrir
að eiga stórt land með mikla
möguleika og ættum að vera fús
ir til að byggja það.
Annarstaðar kvarta menn um
landþrengsli, berjast út af
löndum.
Við þurfum ekki að berjast
til landa. En samt langar marga
til að berjast — við eitthvað.
Baráttuhvötin er rík, mætti vera
minni, en þá þarf eitthvað að
koma í hennar stað til að gefa
lífinu lit. Starfið á að koma í
stað baráttunnar við aðra. Dýr-
in kunna ekki að starfa. Starfið
gerir mestan mun á dýri og
manni.
Gestur.
BergurJónsson
Málaflutningsskrifstofa
Heima: Vitastíg 14.
Laugaveg 65, simi 5833
Fasteignasölu-
miðstöðin
Lækjargötu 10 B. Sími 6530
Annast sölu fasteigna,
skipa, bifreiða o. fl. Enn-
fremur alls konar trygging-
ar, svo sem brunatryggingar,
innbús-, líftryggingar o. fl. í
umboði Jóns Finnbogasonar
hjá Sjóvátryggingarfélagi ís-
lands h. f. Viðtalstími alla
virka daga kl. 10—5, aðra
tíma eftir samkomulagi.
Fáum straujárn í júll
Sýnishorn fyrirliggjandi
LJÓS & HITI h. f.
Laugaveg 79. — Sími 5184.
ELDURINN
gerir ekki boð á undan sér!
Þeir, sem eru hyggniir
tryggja strax hjá
Samvinnutryggingum
fluylýAil í ~fíKnamtn
Gerist áskrifendur að
ZJimanum
Áskriftasími 2323