Tíminn - 29.08.1950, Qupperneq 4

4.
TÍMINN, þriðjudaginn 29. ágúst 1950.
188. blað.
Úrvalsljóð Símonar Dalaskálds
Af fregnum í blöðum og út-
varpi er almenningi það
kunnugt að á síðastliðnu
hausti eignaðist Rímnafélag-
ið að gjöf útgáfuréttinn að
öllum ritum Símonar Dala-
skálds, prentuðum og óprent-
uðum, í bundnu máli og ó-
bundnu. Gefandinn var
einkadóttir skáldsins, Frið-
fríður (frú Fríður Andersen),
sem um langt skeið hefir átt
heima í Kaupmannahöfn, en
kom hingað i heimsókn í
fyrra sumar.
Félaginu var það frá önd-
verðu Ijóst, að með því að
þiggja þessa gjöf, hafði það
tekið sér á herðar byrði al-
varlegrar skyldu við minn-
ingu þessa síðasta farand-
skálds íslendinga.Að vísu var
engin hætta á að nafri Símon
ar Dalaskálds gleymdist:
Matthías Jochumsson hafði
örugglega séð fyrir því, að svo
skyldi ekki verða, og um ævi
hans hefir á síðastliðnum
ellefu eða tólf árum verið rit
að bæði mikið og vel þótt ýms
ir mundu enn geta aukið þar
við. En verkum hans sjálfs
átti þjóðin ekki lengur kost á
að kynnast, og við því lá nú
sómi félagsins að það réði
nokkra bót þar á. Þvi hafði
verið trúað fyrir ritunum og1
hendur annarra voru þar með
bundnar, nema leyfi þess
kæmi til.
Þetta unga og fáliðaða fé-
lag, stofnað (eins og Bók-
menntafélagið og Fornleifa-
félagið á sínum tíma) fyrir
forgöngu og atbeina erlends
manns, er þegar búið að inna
af hendi ótrúlega mikið starf.
Fjögur rit er það búið að gefa
út á hálfu þriðja ári, tvö að
auki eru í prentun, og nú
þessa dagana er verið að af-
henda i prentsmiðjuna afar
vandað úrval úr öllum prent-
uðum kveðskaparritum Símon
ar Dalaskálds, en þau eru 21
*að tölu.
Afar vandað — það mun
mörgum finnst óþarft orð þeg
ar þess er getið, hver úrvalið
gerði. En það var séra Þor-
valdur Jakobsson. Og þetta er
ekki neitt smákver, gert fyrir
siðasakir, heldur reiknast
prentaranum svo til, að bókin
verði um 500 blaðsíður. Verður
á allan hátt til hennar vand-
að, prentuð með fögru letri og
á ágætan pappír, hinn sama
og er I annari bók séra Þor-
valds, „Orðum Jesú Krists“,
en svo góður pappír sést nú,
því miður, í fáum íslenzkum
bókum.
Sá háttur hefir verið hafð-
ur um rit Rímnafélagsins, að
þau fara aðeins til félags-
manna. En um þessa bók verð
ur gerð undantekning á þann
veg, að almenningi verður
gefinn kostur á að skrifa sig
fyrir eintökum þangað til
prentun er lokið. Þeir menn,
hvar á landinu sem eru, sem
kunna að vilja safna áskrif-
endum að henni, fá fyrir það
sómasamleg ómakslaun. Um
allt það, er áskriftum við kem
ur, skulu menn snúa sér til
bókavarðar Rímnafélagsins,
Friðgeirs Björnssonar stjórn-
arráðsfulltrúa í Reykjavík.
Er ráð að gera það heldur fyr
en seinna, því útgáfunni verð
ur hraðað eftir fcngum.
Auk hinna prentuðu rita
Rímnafélaginu var nýlega gefinn útgáfurétturinn að
öllum ljóðum Símonar Dalaskálds. Félagið hefir ákveð-
ið að not sér útgáfuréttinn á þann veg að gefa út ljóða-
úrval eftir Símon. Séra Þorvaldur Jakobsson hefir séð
um ljóðaúrvalið og er prentun þess þegar hafin. í með-
fylgjandi grein, sem birt er samkvæmt ósk Rímna-
félagsins, gerir Snæbjörn Jónsson bóksali nánari grein
fyrir þessari útgáfu.
hafði séra Þorvaldur Jakobs-
son til athugunar nokkuð af
óprentuðum kveðskap Símon
ar er hann gerði úrvalið. Úr
þeirri syrpu hefir hann tekið
ljóðabréf oi4 1899 til frú Stein
unnar Þorsteinsdóttur á Mæli
felli. Er það bréf merkilegt
fyrir þá sök, hve ljósa mynd
það sýnir af höfundinum: öl-
hneigð hans, fljótlyndi, en
jafnframt góðu innræti, sem
veldur því, að þegar honum
hefir yfirsést, hefir hann af
því eftirá hina sárustu raun.
Og ávalt er hann fullur af
þakklæti fyrir það, sem hon-
um hefir verið vel gert. En
þau Mælifellshjón, séra Jón
Magnússon og frú Steinunn,
voru á meðal þeirra vina, er
aldrei brugðust honum. Þau
umbáru hann og létu hann
ekki gjalda breyskleikans.
Jafnan hélt og séra Jón skildi
fyrir Símoni þegar að honum
var veist, og fyrstur varð
hann til þess, að rita um
manninn, þó að aðrir hefðu
þrásinnis ritað um verk hans,
sumir af litlum skilningi og
engri samúð, en aðrir af full
um skilningi og einlægri sam
úð, eins og séra Matthías
Jochumsson, sem aldrei brást
honum heldur, lífs né liðnum.
Séra Jón Magnússon, sjálf-
ur ág'ætlega skáldmæjtur, hef
ir eflaust, eins og vænta
mátti, haft skemmtun af
Símoni. Það sýnir þessi vísa
hans:
Fær oft Símon hugann hresst,
Hómer Skagfirðinga,
hrærir gigju Braga bezt,
blómið hagyrðinga.
Oft varð Símon fyrir hnjóði
í blöðunum fyrir kveðskap
sinn, og vitanlega voru það
tíðast nafnlausir skugga-
sveinar, sem þá veittust að
honum. Út af því kvað hann
eitt sinn:
Ekki skal ég æðrast par,
er með huga glöðum
nafnlausir þó níðingar
nagi mig í blöðum.
En þeir voru þá líka til,
sem í slíkum tilfellum snerust
til varnar honum, og það er
vert að veita því athygli, að
svo mun mega heita, að þeir
menn væru undantekningar-
laust úr prestastétt. Það út af
fyrir sig segir sína sögu um
stéttina á þeim tíma. Lengst
munu uppi varnarorð þeirra
séra Matthíasar og séra Jóns
HalJsonar. Það má ekki bregð
ast að hinar snjöllu visur sr.
Jóns gegn níðgrein í Norður-
fara komi í þeirri bók, sem
nú er á ferðinni. Hér verður
ein að nægja:
Hann þó tiðum rauli ramt,
og raunar víða fagurt,
yrkir skíða Yggur samt
einatt prýðisfagurt.
Það fór vel á því, að einn
af höfuðprestum landsins
skyldi nú veljast til þess að
fara höndum um verk þessa
lestreka rímmæringanna,
eins og Matthías kallaði
hann.
Ekki varð hjá því komist,
að enda þótt bókin verði svo
stór sem þegar var sagt, þá
verður sumt í henni ekki
nema brot af því, sem ann-
ars staðar er heild. Séra Þor-
valdur á ekki sök á því, að
Símon orti meira en þar
kemst fyrir. En þegar þetta
er sagt, má ekki láta hins ó-
getið, sem mörgum mun
koma á óvart, að þarna kem-
ur nú heilt sumt af því, er
aldrei var prentað heilt áður,
og þá einkum tvær af allra-
vinsælustu rímum Símonar:
Kjartansríma og Aronsríma.
Kjartansríma var fyrsta bók-
in, sem prentuð var eftir
hann (1871), og kostaði Árni
Björnsson í Hvammkoti
(Fífuhvammi) útgáfuna.Mun
hún geyma nafn Árna, enda
þótt annað geri það betur:
erfiljóðin ódauðlegu er Matt-
hías orti eftir börn hans.
Riman seldist upp svo að
segja í vetfangi og var síðan
endurprentuð, þá örlitið auk-
in, en þá féllu líka úr í prent-
un tvö erindi fyrri útgáfunn-
ar. Sama og þó ennþá verra
er að segja um Aronsrímu,
fyrirrennara Alþingisrímn-
anna og vinsælasta af öll-
um verkum Símonar, svo að
hún hefir, því miður, jafn-
vel skygt á ’hin snildargóðu
erfiljóð, er hann kvað eftir
Bólu-Hjálmar (erfiljóð hans
eftir Níels skálda eru líka
gersemi). Hana orti Símon
nítján ára gamaJl (1863), en
hún var ekki prentuð fyrri en
í fyrstu Smámunum hans
(1872). Útgáfu þeirrar bókar
kostaði Þórður Guðmunds-
son á Neðra-Hálsi, einn
þeirra ágætismanna, er héldu
æfilanga tryggð við Símon.
Þá var ríman að sögn löngu
orðin landfleyg í uppskrift-
um og á vörum manna.
Seinna var hún endurprent-
uð, með nokkrum viðauka, en
þá var gloprað niður talsverð
um kafla úr henni miðri. Báð
ar þessar rímur koma hér nú
alveg heilar.
Ljóðabréf Símonar má ekki
láta óumtöluð, því þau mega
nálega gersemar heita, hvert
með öðru. Fyrst er nú það, að
þau eru einkar lipurt kveðin.
— Símon gat ekki kveðið öðru
vísi en lipurt, þó að mörg
séu braglýtin — en svo er
líka hitt, hve fróðleg þau eru,
bæði um manninn sjálfan og
líka um samtíma-viðburði.
Mikið er búið að skrifa um
daqða Sporðsfeðga og ber
sögunum talsvert á milli.
Símon segir frá atburðinum
í ljóðabréfi nokkrum vikum
eftir að mennirnir fórust. Og
aldrei að eilífu verður hún
(Framhald á 7. síðu.)
„Jón í Flóanum“ skrifaði mér
langt bréf hérna um daginn.
Hann segist hafa lesið það ein-
hvers staðar, að menn þurfi að
vera léttlyndir í rosanum, og þá
hafi sér dottið í hug að stinga
niður penna til að rifja upp
endurminningar sínar frá för
sinni til Reykjavíkur í vetur.
Þegar til kom, hafi þetta reynd-
ar orðið heldur tafsamt, þvi að
rottan að sunnan hafði komizt
í pappírinn og svo hafði rignt
ofan í blekbyttuna, af því að
krakkarnir höfðu týnt úr henni
tappanum á prófinu í vor. Ekki
veit ég, hvort hann segir þetta
í gamni eða aivöru, og blekið
sýndist mér blátt, en satt er það,
að göt voru á bréfinu, hvernig
sem. á því hefir staðið. — En
hér fara þá á eftir nokkrir smá-
pistlar úr bréfi „,Jóns í Flóan-
um,“ um Reykjavíkifrferð og
fleira. Hann segir:
„Seint á þorranum brá ég mér
til Reykjavíkur til að hitta
kunningja minn, Stjána á Vest-
urgötunni. Ég segi ekki, að það
hafi verið eina erindið mitt til
Víkur í þetta sinn, því að ég
ætlaði líka að reyna að fá ein-
hverja bót á gigtarskömminni,
sem lengi hefir ásótt mig um
þetta leyti árs. Mjólkurbílstjór-
inn okkar var líka búinn að
segja mér, að nú væri eitthvað
að „gerast“ fyrir sunnan, og mér
datt þá svona í hug, að ekki
spillti það, þó að ég væri einu
sinni viðstaddur, þar sem eitt-
hvað væri að gerast. Ég er svo
oft búinn að lesa um það, sem
gerist, í ísafold minni, en hér
í sveitinni gerist aldréi neitt,
eða að minnsta kosti segir ísa-
fold mín aldrei frá neinu héð-
an — og ekki heldur þessi nýi
Þjóðvilji, sem hér kom í fyrra
utan um leirtauið, enda er hann
ekki okkar vilji í neinu, sýndist
mér.
Ég fór út úr bílnum á torginu
og labbaði svo vestur eftir til
Stjána. Stjáni var ekki heima,
þegar ég kom, og ráðskonan
hans bauð mér inn í stofu og
sagði mér að setjast í stól. Hún
sagði, að Stjáni væri víst niðri
í þingi núna. Hann væri þar
oftast á hverjum degi, því að
hann þekkti suma þingmenn-
ina og þeir þyrftu stundum að
vera að spyrja hann um hitt og
þetta. Mér fannst þetta ekkert
ótrúlegt, því að Stjáni þótti
greindur, þegar við vorum sam-
an í verinu, og lá ekki á gáf-
unni, fannst mér, enda engin á-
stæða til þess. Ekki var hann
lengi á sjónum, en varð svo að-
gerðarmaður og seinna vigtar-
maður, en nú er hann búinn að
eiga heima í Reykjavík í 10 ár,
og ég hefi að minnsta kosti tvis-
var séð nafnið hans á lista við
bæjarstjórnarkosningar í Isafold
minni, því að þar eru allir list-
arnir prentaðir, en Stjáni var
held ég, ekki ofarlega á þessum
listum. Við höfum alltaf verið
kunningjar. Hann gistir ævin-
lega hjá mér tvær eða þrjár
nætur að sumrhiu og hressir upp
á sálina.
En Stjáni kom heim rétt eftir
að ég var seztur í stólinn. Hann
heilsar mér ósköp kumpánlega,
eins og hann er vanur, blessað-
ur, og segir svo aldeilis formáls-
laust. Nú skalt þú koma með
mér niður í þing á morgun, og
segja þeim þína skoðun á mál-
inu. Mínir menn bjóða upp á
kaffi, og svo skulum við tala við
hina. Þeir leggja alltaf svo mik-
ið úpp úr því, sem þið bændum-
ir segjið. Og þú hefir nú aldrei
verið neinn gasprari, Jón minn.
Ég ansaði þessu ekki, en dró
upp pontuna og gaf Stjána í nef
ið. Ég þekkti ekki almennilega
þetta hljóð í honum, en svo þeg-
ar við vorum búnir að drekka
kaffið sagði ég sí svona: Það
eru víst einhver ósköp að gerast
í þinginu núna Stjáni minn.
Hann Óli greyið bílstjóri gat um
það við mig um daginn, og ein-
hvern veginn heyrðist mér það
á þér áðan, þó að þú létir ekki
mikið yfir, frekar en þú ert van-
ur. -—Hrnmmm*,'
Nei, því er nú f j. verr, að það
er ekki hægt að fá þá til að gera
neitt, segir Stjáni og er mikið
niðri fyrir. Hér er ekki hægt að
selja nokkurn ugga, og allt að
fara á hausinn. Utgerðin stopp-
ar, og þá er undir eins komið at-
vinnuleysi yfir alla línuna, og
þá verður ekkert spaug að eiga
við kallana hérna. Það getur
ekki gengið svona lengur, og
þeir verða að fara að gera eitt-
hvað í málinu, og það strax.
Hvað er það þá, sem þú villt
láta þá gera, spyr ég, og það
stóð ekki á því hjá Stjána frek-
ar en vant er. Jú, auðvitað að
lækka krónuna, maður, segir
hann. Það er það eina, sem nú
er hægt að gera. Annars fer út-
gerðin í hundana, maður, og
hvar heldurðu, að við séum
staddir, ef útgerðin fer í hund-
ana?
Ég samsinnti því, að ekki væri
gott, ef útgerðin færi í hundana.
(Framhald á 5. síðuj

oZ)a0R
'acf lecjci nijtt
cliíliciLjöt
Samband íslenzkra samvinnufélaga
Sími 2676
Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur TÍMANS