Tíminn - 03.10.1950, Page 3

218. blað.
TÍMINN, þriðjudaginn 3. október 1950.
3,
/ slencLingaþættir
Dánarminning: Eiríkur Sigurðsson,
bóndi, Sandhaugum
merki þeim, sem hlaut þau.'
Að vísu er þetta aðeins dómur
eins manns og hann e. t. v.
ekki með öllu hlutlaus, því að,
í lj ósi vináttunnár verður
flest að yndi, en sá, sem nýt-
i ur slíks vitnisburðar samferða
manns á langri leið, hlýtur
að hafa verið heill í viðskipt-
um og átt hlýja bróðurhönd
Eiríkur Sturla Sigurðsson,
fyrrum bóndi að Sandhaug-
um í Bárðardal. var fæddur
10. sept. 1871, að Ingjaldsstöð
um. Sigurður faðir hans var
Eiríksson, Sigurðssonar, var
sú ætt sunnlenzk. Móðir Sig-
urðar og kona Eiríks var Guð
ný Gísladóttir, ættuð frá
Breiðafirði. Þau Eiríkur og
Er það bjargráð?
Reynslu Xorðmanna aC sterka öIíbiu
o«' fleira
Guðný áttu heima á Akur-
eyri eða Eyjafirði. Meðal hann líknarengill, sem flytur gjörfulega mann, sem gerði ty“ á
lausn og frið. Slikur gestur margvíslegar tilraunir til að Þð Þ ð á k_
reyndist hann þeim, sem hér fá mig til að segja a°Það hin me_ta fásinna
er kvaddur. | eitthvað við sig. Mun Þ&ð 6r hU1 m6Sta fáSmna
barna þeirra, auk Sigurðar
voru Helgi bóndi í Botni og
Anna kona Jóns Borgfirðings.
Kona Sigurðar á Ingjaldsstöð
um og móðir Eiríks, var Guð-
rún Erlendsdóttir bónda á
Kauðá, Sturlusonar. Kona Er-
lends og móðir Guðrúnar var
Anna Sigurðardóttir bónda á
Lundarbrekku, Jónssonar
bónda á Mýri. Bróðir Önnu
var Jón alþingismaður á Gaut
löndum.
Eiríkur Sturla var yngstur
af 12 systkinum. Komust 10
þeirra til fullorðinsára og
hafa flest orðið áttræð, 6
fluttust til útlanda, 3 lifa enn
J)að vitað er: Hólmfríður fyrr
um húsfreyja á Fljótsbakka,
Björg Dahlmann úti í Kaup-
mannahöfn og Björn Dal-
mann vestur í Ameríku.
Faðir Eiríks dó, þegar hann
var á fyrsta ári. Þegar hann
Þegar ég rek bernskuminn-
maður, sem um nærfellt átta'íngar mínar, þá er ein hin
tíu ára skeið hefir dvalið á hugþekkasta þeirra einmitt
sama stað og gætt hann blæ bundin við Eirík á Sandhaug-
persónuleika síns, þá er um, sem gjafmildan gest. Ég
sem strengur bresti við brott- minnist þess, að hann kom á
för hans ög samferðamenn-; heimili foreldra minna og
irnir standa hljóðir eftir. En tafði all lengi, því að glað-
þreyttum manni er hvíldin værar samræður munu hafa
kær. Þegar dauðinn kemur til tekizt með honum og föður
að leysa fjötra, sem orðnir minum. Mér varð mjög star-
eru að þungri byrði, þá
Alþýöublaðið skýrir svo frá faríð að flytja út Svartadauð
,, , , ^ . _ sunnudaginn, að fjárhags- ann og bæta gjaldeyrisástand
og rika drenglund. Eiríki mun ráð hafi nú f sumar sic0rað ið með hinu ágæta islenzka
líka hafa yeric það metnað- á rikisstjórnina að gefa út, vatni i þvi formi?
Sk',?IdVrÞai?S reyn(i bráðabirgðalög um bruggun i Og hvers vegna er ekki
ist iemn V1ð leiðarlok. áfengs öls í landinu. Þetta reynt að selja útlendum veit
hefði verið rökstutt með ingastöðum nokkrar smálest
gjaldeyrisskorti. j ir af Gvendabrunnavatni ó-
í þessu sambandi er rétt skemmdu?
að rifja upp fáein atriði. Norðmenn eiga gott upp-
Án þess að dregið sé i efa, sprettuvatn í sinu landi og
að við gætum bruggað öl, sem þeir áttu stórhuga ættjarðar-
þætti sæmilegt, er það þó hel vini, sem sennilega hafa feng
ber barnaskapur að halda, að ið slæmt vatn að drekka i
hið góða íslenzka vatn hafi Danmörku og Bretlandi. Þar
þá yfirburði yfir allt annað var byrjað að framleiða á-
vatn, að okkar öl hlyti að út fengt öl til útflutnings og
Eiríkur
^«fí„iá„ÞenUaU br0Sh/ra °£i rýma dönsku og brezku öli, selja það innalnds 1. marz
1949. Það var kennt við út-
flutninginn og kallað Eksport
öl.
Janúar og febrúar 1949 var
mann í
minni en
, Slg' 1V1U11 að halda að ölgerðir Dana
: það hafa gengið treglega, en nofi vatnið eins og það kem- | áfengisneyzlan á
Sturla Sigurðsson þegar hann kvaddi mig, lagði ur fyrir f einhverjum forar- j Noregi nokkru
fæddist árið 1871 á Ingjalds- hann með ljúfu brosi peninea pollum uti í haganum. Vatnið fyrstu tvo mánuði ársins áð-
stöðum í Bárðardal, en er í lófa minn — einhverja þá er meðhöndlað af mikilli ur.
hann var þriggja ára flutt- ( fyrstu, sem ég eignaðist. Mér kunnáttu og nákvæmni áðurj Eftir að ölið kom til sög-
ist hann að Sandhaug- þótti mjög vænt um gjöfina en það fer f hruggið) svo að unnar hélt brennivínsneysla
um, þar sem hann dvaldizt og þetta atvik, sem mörg önn það verður allt annað en þjóðarinnar áfram að vera
síðan alla stund, nema það ur frá bernskudögunum venjulegt brunnVatn. j minni en árið áður og fór að
tímabil, sem hann stundaði gieyptist í hugann. I lítt þrosk íslenzkir ferðamenn, sem eins minkanndi, en áfengis-
nám í búnaðarskólanum á uðum
mínum
mér
fengið hafa vont vatn á veit neyzlan í heild fór vaxandi
barnshuga
Hólum. Sem æskumaður var munu auðæfin, sem mei ingastöðum erlendis, skulu — Þess má geta að á sama
Eiríkur Sigurðsson glæsileg- , fannst þessi maður fsera mér, minnast þess, að veitinga- tíma fór áfengisnautn minnk
ur í útliti og framgöngu, ein-; hafa valdið mestum áhrifum, menn viija ott miklu heldur, andi hér á landi, þó að land-
arður og þróttmikill og horfði, en með árunum lærðist mér að gestir sinir drekki bjór en ið hefði ekkert sterkt öl.
dóttur frá Jarlsstöðum. Var
hún i blóma bjartrar æsku,
er þau bundu tryggðir. Guð-
rún var fríð sýnum, mild og
"var þriggja ára, brá móðir kyrrlát og vann dagsverk sitt
hans búi, og flutti til elstu meS trúfestu og látleysi. Starf
dóttur sinnar, Önnu Krist- : hennar, sem margra annarra
ínar ljósmóður á Sandhaug- mseSra °g húsmæðra líktist
um og manns hennar, Jó- 1 áhnfum blómsins, sem dylst i
hannesar Jónssoriar. Kristín skuSga glæstra stofna, en er
björtum augum til framtíð- j að meta þetta atriði eftir blávatn> og skilja væntanlega
arinnar. Hann Valdi sér að,innra gildi, eftir gildi þeirr- tlestir af hverju það er í
lífsförunaut bóndadóttur úr ar gleði, sem skapast af því fyrra stððu harðar deilur
dalnum sinum, Guðrúnu JónsJaS gefa af hjatans fúsleik, milli danskra veitingamanna
1 þeirrar gleði, sem leiðir af sér um það> hvort þeir ættu yfir
bros líkt og það, sem mynd- leitt að lata það eftir utlend
aðist á vörum Sandhauga- um ferðamönirum að bera
bóndans, er hann þrýsti gjöf þeim blávatn með mat. Marg
sinni í barnshöndina. Minn- j ir sögðU; að það spillti bfór.
mgm um slíkt bros vakir oft sölu að gefa gestunum kost
lengi í vitundinni.
■ól Eirík upp og dvaldi síðan
hjá honum í elli sinni.
Kona Eiríks var Guðrún
Jónsdóttir, Þorkelssonar
Víðikeri, Vernharðssonar
prests í Reykholti. Þau Eirík-
ur og Guðrún eignuðust 6
börn: Önnu, húsfreyju í
Fagragerði á Selfossi, gifta
Birni Sigurbjarnarsyni banka
gjaldkera, Kristínu Jóhönnu
húsfreyju að Hafralæk í Að-
aldal og fyrrum ljósmóður,
■gifta Þórhalli Andréssyni,
hónda þar, Guðrúnu, er lagði
stund á hjúkrun. Hún er nú
úti í Kaupmannahöfn. Sig-
ríði, Ijósmóður á Stokkseyri
■og húsfreyju að Dvergastein
um þar gifta Sigurði Sigurðs-
•■syni formanni, Rebekku, hús-
freyju að Kirkjubóli í Bjarnar
dal í Önundarfirði gifta Hall-
•dóri Kristjánssyni bónda og
hlaðamanni. Yngstur var Sig
urður Jón, bóndi á Sand-
haugum, kvæntur Steinunni
Kjartansdóttur frá Mið-
hvammi í Aðaldal.
,,Það rofnar sjaldnast þjóð-
arþögn/er þreyttur bóndi
hverfur brott.“ —
í þessum visuorðum er sá
sannleikur fólginn, að oftast
er hljótt um þá, sem heyja
lífsbaráttu sína fjarri alfara-
leið — út til nesja eða í
skauti hinna þröngu dala, —
jþað tekur því ekki að minn-
ast þeirra dáða, sem þar eru
drýgðar — og jafnvel við
verkalokin er gildi dagsverks-
ins oft furðulega lágt metið.
En þó er það nú svo, að þeg-
ar aldnir stofnar falla, verð-
ur skógurinn, sem eftir stend
ur, svipminni en áður. Þegar
svo auðugt af ljúfum ilmi, að
umhverfið yrði ólikt snauð-
ara, ef þess nyti ekki. Þeim
f Eiríki og Guðrúnu varð sex
barna auðið, fimm dætra
og eins sonar. Dæturnar
hurfu að heiman ein af ann-
arri, þrjár þeirra eru nú gift-
ar og búsettar í fjarlægum
héruðum, ein er húsfreyja í
Aðaldal og ein lagði stund á
hjúkrunarnám og hefir siðan
starfað samkvæmt því, bæði
Ymsum kann að virðast
á vatni. Aðrir töldu, að það
, , , myndi þó borga sig bezt, þeg-
þetta htla atvik svo fábrotiðjar alls væri gœtt, að gera
og hversdagslegt að ekki eigi J ferðamonnum að skapi. _
I'lá?_mÍnna!ti_ÞelS En skiija menn nú ekki, að
veitingamaðurinn óskar þess
stundum, að gestinum falli
bjórinn betur en vatnið. Sá
sem framreiðir vatnið, óskar
þess sjálfur, að gestir sínir
vilji það ekki.
Hvers vegna er ekki löngu
sambandi. En hvað er hér
smátt og hvað er stórt. Eru
það ekki oft smáatriðin svo-
nefndu, sem eru svo auðug,
ef að er gáð, að þau verða
að eins konar perlum á festi
daganna? Svo hefir mér
reynst, og mér er þetta atvik
svo hugstætt, að ég vildi ekki
vanrækja aö geta þess.
Eiríkur Sigurðsson lagði í
æsku stund á búfræðinám og
síntt og sinna, hér hvíldist
hann þreyttur, hér striddi
hann í skammdegishúmi og
hér heima og erlendis En son gerði búskapinn að ævistarfi vetrarbyljum og hér fann
urinn tók við merkinu úr sínu, en þó mun honum hafa hann, þegar sumarið brosti
Um síðustu áramót hafðí.
verið flutt út frá Noregi 4%
af útflutningsölinu góða, en
96% höfðu verið seld innan
lands.
Það er annars rétt, aö á-
hugamenn þeir, sem vilja
bjarga ísíandi með útflutn-
ingsöli, leggi fram glöggar
skýrslur um reynslu Norð-
manna af bjórgróðanum. En
vel má vera, að framleiðend-
ur hafi grætt.
Svíar leyfa hvorki fram-
leiðslu né sölu á sterku öli
hjá sér, vegna þess, að þeir
telja, að ef áfengt öl verði
daglegur drykkur vinnandi
manna hljóti það að gera,
hvort tveggja í senn: minnka
vinnuafköst og fjölga slysum,
II. Kr.
hendi föður síns. Hann festi verið annað viðfangsefni hug
ráð sitt heima og hefir nú! stæðara. Ég hefi heimildir
byggt og ræktað á óðali sínu fyrir því, að hann langaði
og bundið við það sterka mjög til að ganga mennta-
tryggð. í skjóli sonarins og veginn og gjörast læknir, —
eiginkonu hans, biðu þau Guð sú eðlishneigð hefir reynst rík
við, að það er „sælt að vera
til.“ Og eftir hina löngu
samleið við þetta umhverfi,
er sem hlý ástúð felist í þögn-
inni, sem ríkir eftir hann
genginn. Það er sem túnið,
rún og Eiríkur sólarlagsins. hjá sumum ættmennum' litskreytt hlíðin, lyngmórinn
Eirikur lá rúmfastur síðustu hans. Af þessu gat ekki orð-
átta árin. Á þeim langa tíma, ið) þvi að á þeim tímum reynd
mun hann hafa haft mesta ust dyrnar að musteri mennta
ánægju og dægradvöl af lestri gyðjUnnar mörgum æsku-
blaða og bóka og af viðræð-; manni lokaðar. Fyrir þær
um við gesti, sem að garði bar. j sakir urðu þeir svo að stunda
Mun þeim og mörgum hafa annað> en þeir voru kjörnir
þótt hann skemmtilegur í við j til) nutu sin aldrei til hlítar
tali, því að hann var maöur og unnu færri sigra. En nú
skýr og athugull, er hafði frá varð það hlutskipti Eiríks að
mörgu að segja, er snerti lið- | yrkja jörðina og þá vildi hann
inn tíma og fylgdist, þar til ■ reynast trúr. Hann festi ó-
skömmu fyrir andlát sitt, vel I rofa tryggð við þennan stað.
með því, sem gerðist á líðandi
stund.
Fyrir skömmu átti ég tal
Honum hefir fundist, sem
Gunnari forðum, að hlíðin
vera svo fögur, að hér vildi
hann una ævi sinnar daga —
við einn af samferðamönnum a-lla, sem guð honum sendi.
Eiríks á Sandhaugum og gerði
hann um vin sinn og stéttar-
bróður þessa játningu: „Ei-
ríkur var ágætis drengur og
betri nágrapni og ferðafélagi
finnst mér vandfundinn.“
en þau voru ósvikið heiðurs-
Eiríkur Sigurðsson var tengd-
ur Sandhaugum tryggða-
bandi, sem bar sömu náttúru
og Signýjarhárið — að ekki
var unnt að slíta það. Hér
gleit hann barnsskónum sín-
Þetta voru fáorð ummæli, um sem smali, hér háði hann
síðar baráttuna fyrir brauði
fremur en þrek hans og
kjafkur í hinum mörgu, erf-
iðu öræfaferðum. Hafa þær þó
sumar verið karlmennsku-
raun. Skemmtileg og eftir-
tektarverð frásögn um sumar
þessar ferðir Eiríks hefir ver-
ið skráð í tímaritið „Stíg-
anda“, og er þar margt, sem
verðugt væri að muna. En
tvennt er mér einkum minn-
isstæðast úr þáttum þessum,
það er hin djúpa hrifning
Eiríks á fegurðinni í hinum
víða fjallasal, einkum er
hann minnist Sóleyjarhöfða
við Þjórsá. Sá töfraheimur
virðist hafa verið honum
einskonar draumaland. Hitt
er túlkun þeirrar tilfinningar,
sem hann kenndi, er hann
kom þreyttur heim úr þess-
um fjallaferðum og óðal hans
og ástvinir brostu við honum
í yndi sumarsins. Mun ekki
og hin gróna grund vefji
þráðum yls og ástar inn í
minning hans. —
Eiríks á Sandhaugum verð-
ur ekki minnst án þess að
geta þess þýðingarmikla þátt-
ar í ævistarfi hans, að hann
hafði um skeið því hlutverki
að gegna að líta eftir vörðum
þeim, sem reistar höfðu verið
sem vegvísir yfir Sprengisand.
Tók hann að sér að annast
viðhald á vörðunum og fór í
tilefni af því margar ferðir ! minningin um það hafa yljað
um sandinn — stundum al- honum, sjúkum og ellimóð-
einn. Var þetta í senn erfitt um, betur en flest annað?
og ábyrgðarmikið hlutverk. | nú hefir Eiríkur Sigurðs-
Vanda þurfti eftirlit með Son lagt upp i langferð að
vörðunum og viðhald þeirra, nýju — þá ferðina, sem aldre:
því að aðeins ein hrunin verður snúið aftur úr. NU eru
varða á vettvangi slíkrar börn hans vaxin og flest i
auðnar sem Sprengisands, burtu flutt og brúður hans
gat valdið villu og jafnvel horfin yfir landamærm, er..
hliðin angar, þrösturinn syng
ur í kjarrinu og heiðloan 1
(Framhaia á 4. si&uf
aldurtila þess ferðamanns er
færi þar um í ótryggu veðri.
En trúfesti Eiríks brást ekki,