Tíminn - 10.11.1950, Blaðsíða 5

251. blað
TÍMINN, föstudaginn 10. nóvember 1950.
S.
Föstud. 10. nóv.
Leiðrétting í verzl-
unarmálunum
Þegar gjaldeyrisbúskap
þjóðarinnar er svo háttað, að
erfitt er að láta innflutning-
inn fullnægja eftirspurn og
kaupgetu innanlands, er jafn
an hætta á því, að einstakir
menn reyni að skapa sér for-
réttindaaðstöðu við verzlun
og sérréttindi til að hagnast
á sölu eftirsóttra vara. Þess
vegna er aldrei meiri þörf,
en einmitt á slíkum tímum,
að vera vel á verði um frjáls-
ræði neytandans til að velja
sér vörur og viðskiptamenn.
Framsóknarflokkurinn hef
ir fundið til þess, að einmitt
á þessu sviði væri mikill mis-
brestur hin síðustu ár. Þess
vegna hefir flokkurinn með
yunsum ráðum reynt að bæta
þar úr, þó að sú viðleitni
hafi löngum átt erfitt upp-
dráttar meðal annarra flokka
og því torsótt að ná rétti al-
mennra neytenda.
Frumvarp það, sem nú er
fram komið á þingi, um út-
hlutun og innfiutning heim-
ilisdráttarvéla, er þáttur í
þessari baráttu fyrir verzlun-
arfrelsinu. Samkvæmt því,
eiga bændur að geta ráðið
því sjálfir hvaða dráttarvéla-
tegund þeir kaupa. Það á eng
in stjórnskipuð nefnd að deila
þeim milli innflytjendanna
framar. Innflytjendur aug-
lýsa tegund og verð þeirra
véla, sem þeir hafa á boð-
stólum. Bóndinn ræður því
sjálfur af hverjum hann
kaupir.
Hér er á engan hátt verið
að mismuna kaupmönnum og
kaupfélögum eða skakka leik-
inn í samkeppni þeirra um
hylli og viðskipta neytend-
anna. Allir aðilar standa
jafnt að vígi. Mönnum er
bara veitt frjálsræði til að
velja á milli.
Ríkisvaldið á að hætta að
segja fyrir verkum á þá leið,
að tíu bændur skuli kaupa
þessa vélartegund af þessari
verzlun, og tuttugu aðra teg-
und hjá annarri og svo fram
vegis án alis tillits til þess,
hvers kaupendurnir sjálfir
óska. í stað þess segja um-
boðsmenn ríkisvaldsins að-
eins, að þessa ákveðnu fjár-
hæð sjái þeir fært að nota til
að kaupa heimilsdráttarvél
fyrir. Þeir menn, sem til þess
eru settir að úthluta verk-
færunum meta svo hverjum
umsóknanna eigi að full-
nægja. Og þegar bóndinn
veit, að hann á að fá að
kaupa sér heimilisdráttarvél,
þarf hann ekki 'lengur að
spyrja hjá hverjum innflytj-
anna hann hafi lent í dilki,
heldur segir hann sjálfur til
hvaða verkfæri hann vill og
biður þann sem það getur út-
vegað, að gera það.
Þetta er sú eðlilega leið í
landi frjálsrar þjóðar, þar
sem viðurkennt er í verki, að
verzlunin eigi að vera til fyr-
ir almenning en almenningur
ekki fyrir verzlunina.
Þetta er sú sjálfsagða leið,
sem sem fara skal, þar sem
neytandinn á að ráða hvað
hann kaupir og hvar hann
kaupir, en aimenningur er
ekki meðhöndlaður sem kvik-
fó verzlananna.
Þess vegna er þetta mál
UiEin á heimsmarkaöinum
Um bæjarmálin á
Grein sú, sem hér fer á
eftir, birtist í seinasta hefti
Freys. Þar sem hún ræðir
um mál, sem margir lesend-
ur Tímans munu hafa á-
huga fyrir að fylgjast með,
tekur hann sér bessaleyfi til
að endurprenta hana.
Ull er ein þeirra fáu búvara,
sem íslenzkir bændur flytja úr
landi. Þess vegna þuría ullar-
framleiðendur að fylgjast vel
með framleiðslu ullarinnar i
heiminum, markaðshorfum og
verðlagi.
Ulllarframleiðslan hefir tek
ið litlum breytingum síðan
stríði lauk, en mun þó heldur
hafa dregist saman í Ástralíu
og Argentínu vegna óstöðugrar
veðráttu.
Á stríðsárunum hætti fjöldi
bænda á suðurhelmingi jarð
ar, að framleiða merinóull, en
jók í þess stað ullarfram-
leiðslu af kynblendingum. Eft-
ir stríðið hafa þessir bændur
tekið upp aftur ræktun merinó
fjár.
í stríðslok höfðu safnast sam
an miklar birgðir af ull, sem
ekki var hægt að selja á stríðs
árunum. Eftir stríðið urðu þær
snöggu breytingar á ullarnotk
un í heiminum, að hún fór
langt fram úr framleiðslu-
magninu, ef miðað er við ull-
arnotkunina á árunum 1934—
39.
Ullarnotkunin 1948—49 var
295 milljónir kg. umfram fram
leiðslumagnið á sama tíma.
Eftir því útliti, sem er á heims
markaðinum nú, má gera ráð
fyrir, að ullarnotkunin muni
verða 279 milljónir kg. fram yf
ir framleiðslumagn þessa árs.
Útlit er því fyrir, að á síðari
hluta þessa árs verði ullar-
magn heimsins svo lítið, að
það rétt hrpkkvi til iðnaðar-
þarfa. Þess vegna má gera ráð
fyrir, að eftirspurn eftir ull
verði mjög mikil á árinu
1950—51.
Ullarframleiðslan 1948—49
var undír meðallagi, miðað við
1934—39, en búizt er við, að
framleiðslan 1949—50 verði um
það bil eins og árið áður.
Notkun ullar hefir farið ört
vaxandi síðan í stríðslok og
náði hámarki 1947—48. Síðan
dró heldur úr henni á árinu
1948—49, en það ár var notkun
in þó 224 millj. kg. meiri en
meðalframleiðslan 1934—39.
Fimm aðalframleiðslulönd
heimsins, Ástralía, Argentína,
Nýja-Sjáland, Suður-Afríka og
Uruguay, hafa haldið sama
framleiðslumagni eftir stríðið
og þau áður höfðu. Þessi lönd
framleiddu 60% allrar uUar í
heiminum 1948—49 og 70% af
vefnaðarullinni. Eftir stríð hef
ir ullarframleiðslan i Suður-
Afríku þó dregizt ögn saman.
Framleiðslan í aðal innflutn
ingslöndunum, Bandar'íkjum
AmiU'íku, Bretlandi, Firakk-
landi, Belgíu og ftalíu, var
mun minni 1948—49 heldur en
fyrir stríð. Framleiðslan í
Bandaríkjunum, sem er mesta
Eftir Eiiiar I. Sigurgeirsson
ullarframleiðslulandið af inn-
flytjendum, hefir farið jafnt
og þétt minnkandi síðan á ár
unum 1934—38 og er nú aðeins
% móts við það, sem þá var.
Líkur eru »111, að ullarframleiðsl
an þar dragist ekki meira sam
an fyrst um sinn en orðið er.
1 brezka heimsveldinu hefir
framleiðslan ekki náð sér eftir
fjárskaðann veturinn 1946—47.
Eftirspurn hefir verið mikil
þar eftir góðri og fínni vefn-
aðarull, en það hefir aftur leitt
til þess, að sú ull, sem safnað-
ist fyrir á striðsárunum, hefir
farið ört minnkandi hin síðari
ár. Verð á fínni ull hækkaði
mjög mikið 1948. en lækkaði
heldur í febrúar, marz og april
1949. f maí sama ár fór ullar-
verð hækkandi og varð 35. sinn
um hærra en 1934—38.
í Asíulöndum og Suður-
Ameríku er ullarnotkunin mun
meiri nú en hún var fyrir stríð.
Hin mikla verðhækkun á ull,
sem varð á árinu 1948, stafaði
af gífurlegri eftirspurn í
Bandaríkjunum, en þá var ull
arframleiðslan um 73% meiri
en fyrstu árln eftir striðslok.
Hin mikla ullarnotkun i
heiminum hin síðustu 4 ár hef
ir numið um 1 billjón kg. fram
yfir árlega framleiðslu.
Ullarverzlunin hefir vaxið
mjög eftir stríðið og er mun
meira selt af ullinni á heims-
markaði nú en gerðist á þriðja
tug þessarar aldar. Aðalfram-
leiðslulöndin fimm, á suður-
hveli jarðar, hafa í höndum
sér tún 90% af öllu ullarmagni,
sem er á heimsmarkaði. Ev-
rópa er aftur orðinn aðalmark
aðstaður umræddra landa og
síðustu árin hefir Evrópa keypt
69% af ull Ástralíu, Argentínu,
Nýja-Sjálands, Uruguay og
Suður-Afríku.
Um langt árabil var brezka
heimsveldið stærsti ullarinn-
flytjandinn, en á síðari árum
hafa Bandaríkin tekið það
sæti. Árið 1948 keyptu þau 31%
af allri ull á heimsmarkaðin-
um, en fyrir stríð keyptu þau
aðeins 10% af heimsmarkað-
inum. Innflutningur á óunn-
inni ull til Bandaríkjanna va.r
þrisvar sinnum meiri á árinu
1947 en að meðaltali árlega
fyrir stríð, og á árinu 1948 var
hann fjórum sinnum meiri en
að meðaltali á árunum 1934—
38. Ullarverksmiðjurnar í
Bandaríkjunum hafa notað 7
sinnum meira ullarmagn til
iðnaðar en raun var á að meðal
tali árlega á árunum fyrir síð-
ustu styrjöld og útlit er fyrir,
að þörfin aukizt enn á þessu
ári og því næsta. Á þessu ári
hefir innflutningurinn til
Bandaríkjanna verið mun
minni en á sama tíma 1948, en
Bretland hefir flutt inn 30%
meira í ár en þá, og á árinu
1949 er Bretland stærsti ullar-
innflytjandi heimsins.
Ullarverðið hefir verið
mjög hátt eftir stríð, miðað
við vöruvísitölu annara bú-
einskonar prófmál um vilja
og stefnu Alþingis í verzlunar
málunum almennt.
Það er satt, að þetta frum-
varp nær ekki yfir nema
eina vörutegund. Það er því
alls fjarri því að vera alls-
herjarlausn á almennum
vanda. En það er. réttlætis-
mál og getur leyst einn þátt
verzlunarmálanna svo að vel
sé.
Menn tala stundum miður
vel um Alþingi og finnst, að
þingmenn sofi á verðinum
um hagsmunamál alþýðu.
Þess er þá að vænta, að hin-
ir sömu gagnrýnandi menn
gefi því gaum, þegar barizt
er innan þingsins fyrir leið-
réttingum í þessum málum.
Væntanlega fær því þetta frv.
þá samúð og stuðning, sem
það þarf til framgangs, líka
utan þingveggjanna.
* Það er skylda almennings,
að láta sig varða hvað gerist
á Alþingi og láta í ljós samúð
sína með hverju góðu máli,
sem miöar að þvi að auka
rétt hinna smáu en brjóta
niöur forréttindi og rýmka
um þvingandi afskipti og
valdboð rikisins. Þetta frum-
varp stefnir að því. Það er
lítill þáttur í miklu starfi. En
verði sá þáttur torveldaður
og slitinn eða að engu gerð-
ur, þurfa menn naumast að
vera bjartsýnir um fram-
gang og allsherjarleiðrétt-
ingu þessara mála.
vara. Þegar gengi sterlings-
pundsins var fellt um 30,5%
1949, lækkaði verð ullarinnar
í doliurum, en þá keyptu doll-
aralöndin og aöalinnflutnings
löndin miklar birgðir af ull.
Þessar snöggu viðskiptahreyf-
ingar höfðu þau áhrif, að ullar
verð stórhækkaði í janúar 1950
og um líkt leyti var ullarverð
á heimsmarkaðinum orðið
jafnt, og jafnvel hærra en það §
var fyrir gengislækkunina.
Þessar miklu verðsveiflur á ull
inni, sem orðið hafa á fáum
vikum, valda truflunum í ullar
iðnaðinum. Ull er sú búvara,
sem um undanfarinn áratug
hefir verið háð meiri verðsveifl i
um en gerist um aðrar búvör- ^
ur.
Vegna óvissu um ullarverð á
heimsmarkaði og miklar ullar
birgðir, sem söfnuðust á stríðs
árunum, sérstaklega í brezku
samveldislöndunum, var sýni-
legt árið 1945, að ullarverð
héldi áfram að dragast saman
og ullarbirgðir að aukast. Á
fyrri hluta ársins 1945 settu
ríkisstjórnir Ástralíu, Nýja- ;
Sjálands, Suður-Afríku og
Bretlands á stofn sameiginlega
ullarnefnd til að sjá um sölu j
og verðlag á ullarbirgðum
stríðsáranna. í janúar 1945 var
svo komið, að ullarbirgðir þær,
sem nefndinni var úthlutað í
júní 1945, voru nær til þurrðar
gengnar.
Gert er ráð fyrir, að nú í
október séu allar gömlu ullar-
birgðirnar þrotnar. Eftir þann
tíma hafa ríkisstjórnir ofan-
greindra landa ákveðið að
láta ullarnefndina starfa á-
fram og hafa eftirlit með sölu
og verði á ull.
Nú standa svo sakir, að eft-
irspurn á ull í heiminum hefir
aukizt gífurlega í sumar. Síð-
an um áramót hefir ullarverð
ið hækkað um 35%, en á sama
tíma hefir ullarframleiðslan
dregizt saman í Suður-Afríku,
Bandaríkjunum og Uruguay og
eru litlar líkur til, að hún muni
aukast um næstu tvö ár.
Ýmiskonar gerviiðnaður, svo
sem nylon, rayon og osion, hef
ir aukizt mjög hin síðari ár
og svo hefir bómullarfram-
leiðslan í heiminum einnig auk
izt. Hversu mikil áhrif ofan-
greindar iðnaðarvörur hafa á
ullarframleiðsluna og verðlag
ullar, er hægt að deila um, en
aðalatriðið fyrir bændur er, að
ullarverð haldist sem jafnast
og sé háð litlum sveiflum, en
auðvitað þurfa þeir að fá gott
verð fyrir framleiðslu sína.
Ofangreindar upplýsingar
um ullarframleiðslu og mark-
aðsskilyrði í heiminum eru frá
Alþjóðasambandi búvörufram-
leiðenda.
TENGILL H.F.
Heiði við Kleppsveg
Sími 80 694
annast hverskonar raflagn-
lr og viðgerðir svo sem: Verk
smiðjulagnir, húsalagnlr,
skipalagnir ásamt viðgerðum
og uppsetningu á mótorum,
röntgentækjum og heimills-
vélum.
Frímerkjaskipti
Sendíð mér 100 íslenzk fri-
merki. Ég sendi yður um hæl
200 erlend frímerki.
JON AGNARS,
Frímerkjaverzlun,
F. O. Box 356, Reykjavfk.
Fyrir nokkru síðan rak Al-
þýðublaðið upp óp mikið í
tilefni af því, að Siglufjarð-
arbær hefði fækkað starfs-
fólki sínu. Blaðið reyndi að
túlka þetta á þann veg, að
hér væri eingöngu um að
ræða atvinnuofsóknir á hend
ur Alþýðuflokksmönnum.sem
eru í andstöðu við núv. bæj.
arstjórnarmeirihluta.
í ítarlegri grein eftir Jón
Kjartansson bæjarstjóra, er
birtist hér í blaðinu í gær,
eru þessar fullyrðingar Al-
þýðublaðsins hraktar lið fyrir
lið.
Siglufjarðarbær á nú við
stórkostlega erfiðleika að
búa, eins og öllum má ljóst
vera, þar sem afkoma hans
er nær algerlega hájð síld-
veiðunum, en þær hafa brugð
izt mörg ár í röð. Undir for-
ustu hins nýja og ötula bæj-
arstjóra hefir bæjarstjórnar-
meirihlutinn m. a. snúist
gegn þessum vanda á þann
veg, að reyna að draga eftir
megni úr reksturskostnaði
bæjarins. Þetta hefir leitt til
þess, að bærinn hefir sagt upp
nokkrum starfsmönnum, án
þess að aðrir hafi verið ráðn
ir í stað þeirra. Svo hefir vilj
að til, að ýmsum þeim störf-
um, sem reynzt hefir auðið
að losna við, hafa gegnt Al-
þýðuflokksmenn. Má vera, að
það hafi þá skýringu, að fyrrv
bæjarstjóri var Alþýðuflokks
maður.
Það er annars ekki óvenju-
ieg saga, þegar sparnaðarráð-
stafanir eru geröar, að þeim
er talið beint gegn mönnum
þeim, sem fyrir þeim verða,
þótt sá sé vissulega ekki til-
gangurinn, heldur eingöngu
sá, að koma á hagkvæmari
rekstri. Þessi túlkun stendur
ekki sízt í vegi sparnaðarað-
gerða og aftrar oft frá því, að
í þær sé ráðist. Það er sómi
fyrir Siglfirzka bæjarstjórn-
armeirihlutann að láta fvrir-
sjáanlegt aðkast af þessu tagi
ckki hindra sparnaðaraðgerð
ir sínar.
Fyrst á annað borð er far-
ið að minnast á þetta mál,
verður ekki hjá því komist,
að vekja athygli á því, að
Alþýðuflokkurinn hefir leikið
furðulegan og ábyrgðarlausan
leik í bæjarstjórn Siglufjarð-
ar. Fjárhagur bæjarins og af
koma almennings er hin erf-
iðasta af ástæðunum, sem að
framan er greint. Undir þeim
kringumstæðum hefðu allir
þeir bæjarbúar, sem stuðla
vilja að hagsæld bæjarins,
átt að taka höndum saman
um viðreisn bæjarfélagsins.
Forvígismenn Alþýðuflokks-
ins eru hinsvegar ekki á
þeirri skoðun, heldur skerast
úr leik, þegar verst gegnir.
Þeir meta meira að reyna að
hagnast á andstöðunni, þeg-
ar gera þarf erfiðar og óvin-
sælar ráðstafanir, en að ger-
ast ábyrgir þátttakendur í
viðreisnarstarfinu.
Þessi framkoma Alþýðu-
flokksmanna á Siglufirði er
annars ekki nema lítil eftir-
öpun á því hlutskipti, sem
aðalforustumenn flokksins
hafa valið sér á þessum erf-
iðu tímum. Þeir hafa tekið
sinn fulla þátt í stjórninni
meðan verið var að sigla út í
ófæruna, en hlaupa síðan eins
og rottur úr sökkvandi skipi,
þegar til þess kemur, að
reynt er að bjarga því, sem
bjargað verður. Þá þykjast
(Iramhald á 6. siðu.)