Tíminn - 15.12.1950, Síða 5

281. blað
TÍMINN, föstudaginn 15. des. 1950
5,
tmtmi
Föstud. 15. des.
Þokuheimar feigð-
argöngunnar
Þess er skammt að minn-
ast, að Alþýðuflokkurinn j
hafði forsæti í ríkisstjórn á
íslandi. Á þeim árum fór dýr-
tíð óðum vaxandi, en þjóðar-
tekjur gengu saman vegna
aflabrests og lækkandi af-
urðaverðs. Þess vegna þurfti
að leggja á nýja skatta til að
mæta auknum útgjöldum
ríkisins.
Kommúnistar nefndu þess
ar nýju álögur þá „Alþýðu-
floksskatta“. Stundum
nefndu þeir þær líka „jóla-
gjöf Alþýðuflokksins“.
En hafa þjóðartekjurnar
dregist saman og minnkað á
þessu ári, sem nú er að enda.
Enn hefir dýrtíðin vaxið og
laun verið hækkuð. Framlög
rikissjóðs til almannatrygg-
, inga vaxa líka að krónutali
vegna aukins framfærslu-
kostnaðar og hækkaðrar vísi
tekjum til að mæta nýjum
tölu. Enn þarf að hugsa fyrir
útgjöldum.
Það verður ekki aftur tek-
ið, að þjóðartekjurnar þetta
ár hafa gengið til rýrnunar.
Síldveiðin brást í sumar, fisk
verð féll og togararnir lágu
aðgerðalausir mánuðum sam
an. Á þeim grundvelli, sem
þannig er til orðinn, verður
að mæta framtíðinnu
Það er ekki nema um
tvennt að gera, þegar svo
stendur á sem nú. Annað
hvort er að létta gjöldum
af rikissjóði, svo að honum
dugi sínir gömlu tekjustofn-
ar, eða að afla honum nýrra
tekna, svo að hann geti risið
undir auknum útgjöldum.
Hér hefir sú leiðin verið
farin, að láta kaupgjald
hækka. Sú lelð verður þó
ekki farin án afleiðinga. En
það er bara fíflsháttur, að
amast við afleiðingunum, þeg
ar menn hafa knúið fram
orsökina. Það er alltaf lítil
mannlegt og lubbalegt.
Hefðl atvinnulíf á íslandi
gengið sæmilega þetta ár,
hefði eki þurft að leggja á
neina nýja skatta. Ef til vill
hefði mátt komast hjá því,
ef togararnir hefðu aldrei
verið stöðvaðir. Að minnsta
kosti hefðu þeir mátt vera
miklu minni. Þetta er stað-
reynd, — fræðileg staðreynd,
sem hver maður verður að
skilja.
Á þessum málum verður
ekki ráðin nein varanleg bót,
sem kalla megi almenna
kjarabót, nema með því móti
að framleiðslan aukist. Ef dýr
tíðarskrúfan snýst áfram og
þjóðartekjurnar ganga sam-
an getur það ekki farið nema
á einn veg, — lífskjör almenn
ings þrengjast og versna.
Þetta er það meginatriði,
sem menn verða að skilja.
Nú hefir ríkisstjórnin lagt
til að skattar hækki um 3%,
svo að mæta megi aukinni
gjaldabyrði ríkissjóðs í hækk
uðum launagreiðslum og fram
lögum til tryggingamála. Al-
þýðuflokkurinn lætur sem sér
vaxi það mjög í augum. Hitt
er þó víst, að ef hans ráðum
hefði verið fylgt í atvinnu-
málum og fjármálum, hefðu
Halldór Kristjánsson:
NÝJAR BÆKUR
skemmtilegt. En þá má ekki'p! * éii • •
gleyma því, að In«a er bæði J)KattíiIIlál Á AlulIlgÍ
stórlát og niðurbeygð, þjök- u 1
uð af vanmáttarkennd regna
Sígurður Guðmundsson
málari. Séra Jón Auðuns
sá um útgáfua. Verð: kr.
65.00 ób. Leiftur
Þetta er skrautútgáfa í
minningu Sigurðar málara.
Séra Jón skrifar um hann
minningargrein í nokkrum
þáttum og auk þess eru birt-
ar ljósmyndir af ýmsum
verkum hans.
Loksins er þá þessum hug-
sjónamanni sýndur sá sómi,
að út er komin bók um hann.
Skírnir hefir að vísu vel og
maklega haldið minningu
hans á lofti með því að blrta'
greinaflokk Lárusar Sigur- ]
björnsscaiar um hann. En |
höfuðborgin Reykjavlk hefir'
fátt gert til að minna á þenn j
an glæsilega sjáanda og braut
ryðjanda menningar í staðn-
um.
Hann er nú úr hættu,
en hirðið vel hans fræ
kvað séra Matthías. Enginn
dómur skal á það lagður
hvernig þar hafi til tekizt.
En ekki er helgi dómkirkj-
unnar í Reykjavík minni
fyrir það, sem þeir Sigurður
Guðmundsson og Jón Árna-
son voru þar.
Þesssaui. bók verður eflaust
vel tekið, því að auk þess, j
sem hún er falleg bók og
fróðleg, helgast hún af rækt
arsemi við hugsjónamanninn,
samkvæmt því, sem Stein-
grlmur kvað:
Og, haltu minning, móðurláð,
þess manns i fullu gildd,
sem hefði blóði feginn fáð
hvern flekk af þínum skildi.
Sigurður Guðmundsson
elskaði þjóð sína, lifði fyrir
hana og gekk svo nærri sér
í þeirri þjónustu, að það kost
aði hann lífið. En þessu
hjarta og þessari fórn fylgdu
miklar gáfur og framsýni.
Því var hann maður, sem
bæði verður dáður og elsk-
aður.
Öldin okkar. Minnisverð
tíðindi ' 1901—1930. Rit-
stjórn hefir annast Gils
Guðmundsson. Stærð: 302
bls. 18x24 sm. Verð: kr.
115.00 ób. 135.00 innb. For-
lagið Iðunn.
Þetta rit er sérlega vel fall-
ið til skemmtilesturs. Þar eru
stuttar frásagnir um merk-
ustu atburði sögunnar þetta
skeið en auk þess frásagnir
af ýmsu, sem umtal hefir
vakið, þó að lítil spor hafi
markað. Fjöldi mynda fylgir
frásögnunum en alltaf er
sagt frá samtímis, eins og
frétt í blaði, þó að sú dag-
blaðsfrétt, sem bókin flytur,
sé stuttdum samin upp úr
fátæktar sinuar og umkomu-
leysis er; hefir óvenlulega rik
an metnað Jg J)rá til frelús.
löngu máli vikublaðanna.: Hitt er öllum gott umhugs-
Jafnan er þó reynt að láta unarefn , hvort það sé yíir-
samtímablæ haldast á frá- i leitt líklegt til þroska eða
sögninni og sem mest haft j hamingj.u að fnna sig aldrei
orðrétt úr samtímaheimild- ! óverðugan þess, sem líf ð veit
um. | ir, en þvkjast eiga allt gott
Þdir, sem eru teknir að ' skilið og m klu meira en það.
reskjast, rifja þarna upp Engin gjöf verður gjöx, nema
gamlar minningar, frá því,
að atburðirnir voru að ger-
asti En auk þess er þarna
brugðið upp myndum af þró
un þjóðlífsins. Þarna kemur
síminn, fyrstu loftskeytin,
kvikmyndir, dagblöð, raf-
stöðvar, bílar, háskóli, út-
varp, flugvélar og svo fram
vegis. Ekkert af þessu var
hér til þegar öldin hófst. En
þarna er líka sagt frá
spönsku veikinni, Kötlugos-
inu 1918, frostavetrinum, stór
brunum, mannsköðum o.
s. frv. Og getið er margra
merkismanna, sem lifað hafa
og látizt á þessu tímabili.
Því er þetta bæði fróðleg
og skemmtileg bók. Og þarna
er hægt að sjá með vissu
hvenær hlutirnir gerðust.
Auðvitað verða skiptar skoð
anir um val í þessa bók, en
almennast mun það þó verða,
að mönnum finnist of lítið
sagt frá.
Seinna bindið er væntan-
legt á næsta ári.
Sóley í Hlíð: Maður og
mold. Skáldsaga. Stærð:
341 bls. 13x21 sm. Verð: kr.
40.00 ób. 55.00 innb. Norðri.
í ávarpsorðum til lesenda
segist höf. hafa skrifað þessa
sögu til að fullnægja þeiri
álagaþrá, að búa til sögu og
skrifa. Um þá þrá þarf ekki
að kvarta, ef fólk ræður við
hana. Það er hvíld í tilbreyt-
ingunni og betra að skrifa
litið af tilfinningu og þörf,
vel hugsað, en mikið, af því
það er orðin atvinna.
Maður og mold er falleg
saga. Hún er þrungin af lif-
andi rómantík sveitalífsins.
Sóley þekkir unaðsheim þess.
Hér er því lýst óvenju hjart-
anlega og rétt hvílík ham-
ingjurót og hugsvölun fólki
getur orðið að umgangast
skepnur.
Þetta er ástarsaga, sem fer
yfirleitt vel með fólk og er
hún sé þegin.
Það er engmn remblngur
vegna sveitamenningar í þees
ari sögu. Þar ríklr hin hlióða,
glaða nautn þess, að lifa i
sveit an þess að þykjaat e',a
Lta niður á aöra.
Hér með er ekki sagt. a5
sagan sé ful'komin. Það má
fínna að himr.n lengri sam-
tölum, þó að oft sé haglega
skipað orðum, og sjálfsagt
er fleira gallað. En kostirnir
eru yfirgnæfandi. Lesandinn
fær sarnúð með óllum aðal-
persónum, þrátt fyrir van-
kanta þeirra og mistök. Þess
vegna er bókin heilbrigð um
leið og hún er ágætur
skemmtilestur.
Hitt er óskemmtilegt, að
ekki hefir verið lesin próf-
örk af þessari sögu, — nema
þá sálarlaust. Fólk er karl-
kennt og kvenkennt á vixl,
hún búinn og haim farin,
þýðingarmiklum orðum
sleppt úr, svo að lesa þarf í
málið og gott ef ekki vantar
stundum heila linu. Þetta er
bætt upp með aukalínum á
tveimur stöðum.
En látið ekki góða sögu
gjalda þessa.
Undirtektir við frumvarp
Rannveigar Þorsteinsdóttur,
Eins og frá hefir verið skýrt
í blaðinu flutti Rannveig Þor
steinsdóttir á öndverðu þingi
frumvarp þess efnis, að gift
kona sem ynni utan heimil-
is síns megi draga frá skatt-
skyldum tekjum af þeirri
vinnu laun þau, sem ráðskonu
á heimili hennar væru greidd.
í greinargerð frv. er þessi
kafli, sem fylgdi einnig frv.
sama efnis, sem flutt var í
fyrra:
„Eins og kunnugt er, hefir
það valdið mikilli óánægju
og umræðum, að tekjur konu,
sem vinnur utan heimils, eru
skattlagðar sameg nlega með
tekjum manns hennar þann-
ig að tekjurnar samanlagðar
lenda i miklu hærri skatt-
stiga en ef skattlagt væri í
tvennu lagi. Hefir þvi verið
unnið að þvi af ýmsum aðil-
um, sérstaklega samtökum
kvenna, að fá komið í gegn
þeirri breytingu á skattalög-
um, að slíkar tekjur kvenna
vegna starfa utan heimilis
væru skattlagðar sérstak-
lega.
Nú hafa frv. í þessa átt
verið felld hér á Alþ. og þessi
lausn málsins mætt ýmiss
konar andstöðu. Er því sér-
staklega haldið fram af hálfu
skattyfirvaldanna, að ef til
þessa ráðs yrði gripið, yrði
jafnframt að setja ýmis á-
kvæði og gera vissar ráðstaf
anir til þess að fyrirbyggja
misnotkun í sambandi við
slíka sérsköttun hjóna. Þyrfti
þetta því meiri undirbúnings
við er kostur væri á að svo
stöddu og væri heppilegast að
geyma ákvörðun varðandi
þessa leið, þar til gengið
yrði frá því heildarlagafrum-
varpi um skattamálin, sem
væntanlega verður innan tíð-
ar lagt fyrir Alþingi.
Enda þótt þeir aðilar, sem
hafa beitt sér fyrir málinu,
haldi fast við þá lausn þess
að afnema samsköttun hjóna,
þykir vonlítið á þessu þingi
að fá þvi framgengt. Hins
vegar veldur núverandi skatt
lagningaraðferð svo miklu
ranglæti eða auknum álög-
um hjá þeim heimilum, sem
hún snertir, að ekki verður
Ferhendan lifi!
í hinu mikla bókafljóði,
sem veltur yfir þjóðina, og
þó einkum fyrir jólin, er
hætt við að gleymist eða sé
ekki tekið eftir þeim bókum,
sem lítið láta yfir sér og eru
ekki auglýstar. Vildi ég vekja
athygli á einni slikri bók,
sem fyrir nokkru er komin út.
Þetta eru: Ferhendur á ferða
leiðum, eftir Hallgrím Jón-
asson. Hallgrímur ferðast
viða um landið á hverju
sumri sem fararstjóri hjá
Ferðafélagi íslands. Hann er
mjög heillaður af náttúru-
fegurð landsins, sögu þess og
kyngikrafti öræfanna.
Á ferðalögunum lætur hanm hjá því komizt að finna ein-
bráðabirgðalausn til
jafnframt hressileg tilbreyt-, oft fjúka í ferskeytlum. Og, hverja
ing frá tízkuskrifum í þeim j er þessi bók hans, sem er
efnum. Höfundur sækir meira
í skóla lífsins en til hinna
lærðu, en við megum segja
eins og Árni bLskup Helgason
að betra sé eitt lóð af viti
en 10 pund af lærdómi. Þess
ar myndir etu engu síður
sannar.
Þessi saga verður mikið !es
in og verðskuldar þaö. Að
sönnu er taugastrið elskend-
anna í það langdregnasta og
tvísýnasta til að vera
nýju skattarnir þurft að vera
margfallt meiri en þetta.
Alþfl. segir, að byggja þurfi
á reynslu þessa árs. Sú
reynsla er á þá leið, að, verð
tollur gefur 18 milljónum
minna en áætlað var. Fram
hjá því gengur Alþfl. án þess
að nefna það eða látast sjá
það. Sjáandi sér hann ekki.
Alþýðuflokkurinn hefir enn
sem fyrr tekið þann kostinn
að afneita staðreyndum og
reyna að þræta fyrir það,
sem er. Þannig einangrar
hann sig i þokuheimum
falskra ímynduna utan við
allan veruleika og allan skyn
heim hugsandi manna. Þess
vegna er vegur hans 1 þess-
um þokuheimum blekking-
anna helvegur, sem sviptir
hann trausti sérhvers hugs-
andi manns. Enn einu sinni
er Alþýðuflokknum hér með
ráðlagt að snúa af þeim vegi
og gefa gaum að þjóðhollu
samstarfi íslenzkra alþýðu-
stétta. Hvaða loftsjónir, sem
leiðtogar flokksins þykjast
benda leifum liðs sfns á, er
það vist, að ganga þeirra er
feigðarflan fyrir ætternis-
stapa, eins og nú horfir.
nokkuð yfir 100 blaðsíður, úr
val þeirra. Er þarna fjöldi
vel kveðinna og eigulegra
visna og væri gaman að birta
nokkrar þeirra sem dæmi
um réttmæti þessarra orða,
en rúmið leyfir það ekki.
í ferskeytlunni felst eins
og kunnugt er einhver helsta
og sérkennilegasta andleg
íþrótt íslendinga. En oft eru
vinir ferhendanna hræddir
um að þessi þjóðaríþrótt liði
undir lok. Páll Ólafsson kvað
t. d. forðum:
Þegar mín er brostin brá
og búið er Grím að heygja
og Þorsteinn lika fallinn frá
ferhendurnar deyja.
En það varð ekki þannig.
Ennþá „klappa þær yndis-
þýtt eins og barn á vanga".
Og Hallgrímur hefir nú
lagt hér fram nýjan og góð-
an skerf ferhenda.
Erindi þessarra örfáu lína
er, að minna þá á, sem hafa
yndi af ferðalögum og vel
kveðnum vísum, að veita at-
hygli hinu ágæta vísnasafni
Hallgríms Jónassonar: Fer-
hendur á ferðaleiðum, V. G.
úrbóta.“
Fjárhagsnefnd hefir nú
þríklofnað um þetta mál.
Bernharð Stefánsson og Karl
Kristjánsson mæla með frv.
og sömuleiðis Kristinn And-
résson, sem flytur þó við það
breytingartillögu. Þorsteinn
Þorsteinsson vill vísa málinu
frá með dagskrártillögu, þar
sem vænta megi nýrra til-
lagna um skattalög á næsta
þingi og breyting þessi „virð-
ist ekki mjög aðkallandi“.
Gísli Jónsson leggur hins veg
ar til, að lög um tekjuskatt
og eignaskatt falli niður í
árslok 1951 og verði enginn
tekjuskattur eða eignaskatt-
ur greiddur eftir það. Jafn-
framt vill hann fela rikis-
stjórninni nauðsyniegan und-
irbúning vegna þessarar breyt
ingar á komandi ári, svo sem
að fella niður embætti vegna
skattheimtu, endurskoða
launalög og tollskrá.
Soffía Ingvarsdóttir flutti
hins vegar frumvarp um að
skattleggja hjón hvort I sínu
lagi, — ef konan ynni utan
heimilis, og hefir Alþbl. hrós-
að þeirri tillögu mjög. ,!